Họ Ô tác

Họ Ô tác
Thời điểm hóa thạch: 13–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N Miocen – gần đây
Ô tác Kori
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Chordata
Lớp (class)	Aves
Nhánh	Neognathae
Nhánh	Neoaves
Nhánh	Otidimorphae
Bộ (ordo)	Otidiformes Wagler, 1830
Họ (familia)	Otididae Rafinesque, 1815[1][2]
Các chi
11 chi, 26 loài. Xem văn bản.
Danh pháp đồng nghĩa
Gryzajidae Brodkorb, 1967

Họ Ô tác (danh pháp khoa học: Otididae) là một số loài chim lớn sinh sống trên đất liền, chủ yếu gắn liền với các vùng đồng cỏ thảo nguyên khô và rộng tại Cựu Thế giới, theo truyền thống xếp trong bộ Sếu (Gruiformes), nhưng nghiên cứu phát sinh chủng loài gần đây cho thấy việc xếp như vậy làm cho bộ Sếu trở thành đa ngành và người ta tách các loài ô tác ra xếp trong bộ của chính chúng là Otidiformes^[3][4][5]

Đặc điểm

Các loài ô tác là chim ăn tạp và chim cơ hội, ăn các loại lá, chồi, hạt, quả, động vật không xương sống và động vật có xương sống nhỏ.^[6] và làm tổ trên mặt đất, làm cho trứng và con non trở nên rất dễ bị tổn thương trước những kẻ săn mồi. Chúng đi lại vững vàng trên đôi chân to khỏe có các ngón lớn trong khi tìm kiếm thức ăn. Chúng có các cánh dài và rộng với các đầu cánh giống như các ngón tay với kiểu bay nổi bật, nhưng phần lớn các loài ưa thích đi hoặc chạy hơn là bay. Nhiều loài có cách thức thể hiện mời gọi quan hệ tình dục lạ mắt, như phình to túi cổ họng hay dựng đứng các mào lông trau chuốt tỉ mỉ. Chim mái đẻ 3-5 trứng lốm đốm sẫm màu trong những chỗ chúng cào bới vào lòng đất và ấp trứng một mình.^[7] Ngoài mùa sinh sản, ô tác thích sống thành đàn, nhưng chúng rất thận trọng và rất khó tiếp cận trong khu vực sinh sống thoáng đãng mà chúng ưa thích.

Phần lớn các loài đang bị suy giảm hoặc đang nguy cấp do bị mất môi trường sống và bị săn bắn, thậm chí ngay cả tại các khu vực về mặt danh nghĩa thì chúng được bảo vệ. Một quần thể đáng kể chim ô tác sinh sống tại Hungary, nơi mà khu vực thảo nguyên Đông Âu kết thúc, gần thị trấn Dévaványa. Một quần thể lớn khác khoảng 6.000-7.000 con sống gần Saratov thuộc Nga. Tại Việt Nam, loài duy nhất được tìm thấy là Houbaropsis bengalensis (đồng nghĩa: Eupodotis bengalensis) với tên gọi là chim ô tác. Tại Trung Quốc, chim ô tác có tên gọi chung là bảo (鴇). Người Trung Quốc xưa coi chúng là các loài chim dâm dật.

Chi và loài

• Afrotis
  • Afrotis afra: ô tác đen
  • Afrotis afraoides: ô tác đuôi trắng
• Ardeotis (gộp cả Neotis)
  • Ardeotis arabs: ô tác Ả Rập
  • Ardeotis australis: ô tác Australia
  • Ardeotis denhami (đồng nghĩa: Neotis denhami): ô tác Denham
  • Ardeotis heuglinii (đồng nghĩa: Neotis heuglinii): ô tác Heuglin
  • Ardeotis kori: ô tác Kori
  • Ardeotis ludwigii (đồng nghĩa: Neotis ludwigii): ô tác Ludwig
  • Ardeotis nigriceps: ô tác Đại Ấn, tại Ấn Độ.
  • Ardeotis nuba (đồng nghĩa: Neotis nuba): ô tác Nubia
• Chlamydotis
  • Chlamydotis macqueenii: ô tác Macqueen
  • Chlamydotis undulata: ô tác Houbara
• Eupodotis
  • Eupodotis caerulescens: ô tác lam
  • Eupodotis senegalensis: ô tác bụng trắng
• Heterotetrax (tách ra từ Eupodotis)
  • Heterotetrax humilis (đồng nghĩa: Eupodotis humilis): ô tác nâu nhỏ
  • Heterotetrax rueppellii (đồng nghĩa: Eupodotis rueppellii): ô tác Rüppell
  • Heterotetrax vigorsii (đồng nghĩa: Eupodotis vigorsii): ô tác Karoo
• Houbaropsis
  • Houbaropsis bengalensis: ô tác Bengal
• Lissotis
  • Lissotis hartlaubii: ô tác Hartlaub
  • Lissotis melanogaster: ô tác bụng đen
• Lophotis
  • Lophotis gindiana: ô tác mào nâu sẫm
  • Lophotis ruficrista: ô tác mào đỏ
  • Lophotis savilei: ô tác Savile
• Otis
  • Otis tarda: ô tác lớn
• Sypheotides
  • Sypheotides indicus: ô tác Ấn Độ nhỏ
• Tetrax
  • Tetrax tetrax: ô tác châu Âu nhỏ

Ô tác Macqueen gần đây đã được tách ra từ ô tác Houbara như là một loài riêng rẽ.

Phát sinh chủng loài

Cây phát sinh chủng loài vẽ theo Cohen (2011)^[8].

Otididae	Lissotis       Ardeotis         Tetrax       Otis     Chlamydotis               Houbaropsis     Sypheotides       Lophotis         Heterotetrax       Afrotis     Eupodotis

Chú thích

1. Rafinesque, Constantine Samuel (1815). Analyse de la nature ou, Tableau de l'univers et des corps organisés (bằng tiếng Pháp). Palermo: Self-published. tr. 70.
2. Bock, Walter J. (1994). History and Nomenclature of Avian Family-Group Names. Bulletin of the American Museum of Natural History. Number 222. New York: American Museum of Natural History. tr. 137, 252.
3. IOC World Bird List: Bustards, mesites, Kagu, seriemas, flufftails & finfoots, tra cứu ngày 04-112015
4. Hackett et al.: A Phylogenomic Study of Birds Reveals Their Evolutionary History. Science 27-06-2008: Vol. 320. No. 5884, pp. 1763–1768 doi:10.1126/science.1157704
5. Erich D. Jarvis et al.: Whole-genome analyses resolve early branches in the tree of life of modern birds. 12-12-2014, Science, 346 (6215), doi:10.1126/science.1253451
6. del Hoyo J., Elliott A. & Sargatal J. (chủ biên) (1996) Handbook of the Birds of the World. Volume 3: Hoatzin to Auks. Lynx Edicions. ISBN 84-87334-20-2
7. Archibald, George W. (1991). Forshaw, Joseph (biên tập). Encyclopaedia of Animals: Birds. London: Merehurst Press. tr. 98–99. ISBN 1-85391-186-0.
8. Cohen C. (2011), The phylogenetics, taxonomy and biogeography of African arid zone terrestrial birds: the bustards (Otididae), sandgrouse (Pteroclidae), coursers (Glareolidae) and Stone Partridge (Ptilopachus). Luận án tiến sĩ, Đại học Cape Town.

Tham khảo

• Sibley, Charles G., Jon E. Ahlquist (1990): Phylogeny and Classification of the Birds: A Study in Molecular Evolution, New Haven, Nhà xuất bản đại học Yale, ISBN 0300040857
• Knox, Alan G., Martin Collinson, Andreas J. Helbig, David T. Parkin & George Sangster (tháng 10 năm 2002): Taxonomic recommendations for British birds, Ibis, 144 (4), các trang 707-710, doi:10.1046/j.1474-919X.2002.00110.x
• Ecology and conservation of Steppe-Land birds của Gerard Bota và ctv., International Symposium on Ecology and Conservation of Steppe-land birds. Lynx Edicions 2005. 343 trang. ISBN 84-87334-99-7

Liên kết ngoài

• Dữ liệu liên quan tới Otididae tại Wikispecies

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Họ Ô tác.

• Ô tác Bengal tại www.nea.gov.vn Lưu trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine
• Hình ảnh chim ô tác trên Internet Bird Collection
• Họ Ô tác tại sibagu.com
• Ô tác Nam Á