Mười bốn Điểm của Woodrow Wilson

Bài này nằm trong loạt bài về
Lịch sử Hoa Kỳ

Niên biểu Tiền sử Tiền Colombo 1493-1776 1776–1789 1789–1849 1849–1865 1865–1918 1918–1945 1945–1964 1964–1980 1980–1991 1991–2008 2008–nay
Sắc tộc người Mỹ gốc Phi người Mỹ gốc Á người Mỹ gốc Trung Quốc người Mỹ gốc Philippines người Mỹ gốc Nhật Bản người Mỹ gốc Do Thái người Mỹ gốc México Người Mỹ Bản địa người Mỹ gốc Ba Lan
Chủ đề Chống chủ nghĩa Quyền công dân 1896–1954 1955–1968 Nội chiến Van hóa Nhân khẩu Ngoại giao Kinh tế Lịch sử Lao động Y học Quân đội Chủ nghĩa Xã hội Miền Nam Theo tiểu bang Biên giới (miền Tây cũ) Công nghệ và công nghiệp Lãnh thổ LGBT Phụ nữ This Is America, Charlie Brown
Cổng thông tin Hoa Kỳ
x t s

Mười bốn điểm (nguyên văn tiếng Anh: Fourteen Points) là một giải pháp hòa bình cho Chiến tranh thế giới thứ nhất do Tổng thống Hoa Kỳ Woodrow Wilson đề ra và trình bày trước Quốc hội Hoa Kỳ vào ngày 8 tháng 1 năm 1918. Tóm tắt lại, những nguyên tắc cơ bản được đề nghị là:

Đưa ra những hiệp định rõ ràng, không bí mật.
Tự do thông thương của các đại dương.
Bãi bỏ các rào cản kinh tế.
Cắt giảm vũ khí.
Dàn xếp các yêu sách của thuộc địa theo quyền lợi của các dân tộc bị trị.
Quân Đức rút khỏi Nga, quyền tự do về chính sách quốc gia cho Nga.
Quân Đức rút khỏi Bỉ, Bỉ là nước độc lập.
Quân Đức rút khỏi Pháp, Alsace-Loraine thuộc về Pháp.
Điều chỉnh biên giới Ý.
Các dân tộc của đế quốc Áo có quyền tự quyết.^[1]
Quân Đức rời khỏi Rumani, Serbia và Montenegro, Serbia có một lối đi ra biển.
Các dân tộc của đế quốc Ottoman có quyền tự quyết, eo biển Dardanéllia cho phép tàu của mọi quốc gia.
Ba Lan độc lập, có một lối đi ra biển.
Thành lập một tổ chức quốc tế giữ gìn hòa bình.

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

^ (CS) PRECLÍK Vratislav. Masaryk a legie (Масарик и Легии), Ваз. Книга, váz. kniha, 219 str., vydalo nakladatelství Paris Karviná-Mizerov, Žižkova 2379 (734 01 Karviná, CZ) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (изданная издательством «Пари Карвина», «Зишкова 2379» 734 01 Карвин, в сотрудничестве с демократическим движением Масаpика, Прага), 2019, ISBN 978-80-87173-47-3,

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

Ferguson, Niall (2006). The War of the World: Twentieth Century Conflict and the Decline of the West. New York: Penguin Press. ISBN 1594201005.
MacMillan, Margaret (2001). Paris 1919. ISBN 0-375-76052-0.
Snell, John L. (1954). “Wilson on Germany and the Fourteen Points”. Journal of Modern History. 26 (4): 364–369. JSTOR 1876113.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]

Text and commentary Lưu trữ 2010-06-16 tại Wayback Machine from John Jay College of Criminal Justice
Text and commentary from ourdocuments.gov
Interpretation of President Wilson's Fourteen Points Lưu trữ 2011-03-07 tại Wayback Machine by Colonel House
"President Wilson's Fourteen Points" from the World War I Document Archive
Wilson's shorthand notes from the Library of Congress

Chiến tranh thế giới thứ nhất

Châu Âu – Trung Đông – Châu Phi – Châu Á-Thái Bình Dương – Đại Tây Dương – Địa Trung Hải

Tham chiến

Phe Hiệp ước	Đế quốc Nga/Chính phủ Lâm thời Nga • Đế quốc Pháp: Pháp, Việt Nam • Đế quốc Anh: Anh, Úc, Canada, Ấn Độ, New Zealand, Newfoundland, Nam Phi • Ý • Romania • Hoa Kỳ • Serbia • Bồ Đào Nha • Trung Quốc • Nhật Bản • Bỉ • Montenegro • Hy Lạp • Armenia • Brazil
Phe Liên minh	Đế quốc Đức • Đế quốc Áo-Hung • Đế quốc Ottoman • Bulgaria

Diễn biến

Trước chiến tranh	Cách mạng Mexico (1910–1920) • Chiến tranh Ý – Thổ Nhĩ Kỳ (1911–1912) • Chiến tranh Balkan lần thứ nhất (1912–1913) • Chiến tranh Balkan lần thứ hai (1913)
Mở màn	Nguyên nhân sâu xa • Vụ ám sát Đại vương công Franz Ferdinand • Khủng hoảng Tháng Bảy
1914	Trận Biên giới Bắc Pháp • Trận Cer • Trận sông Marne lần thứ nhất • Trận Tannenberg • Trận Lemberg • Trận hồ Masuren lần thứ nhất • Trận Kolubara • Trận Sarikamish • Cuộc chạy đua ra biển • Trận Ypres lần thứ nhất • Hưu chiến đêm Giáng sinh
1915	Trận Ypres lần thứ hai • Chiến dịch Gallipoli • Trận Isonzo • Đại Rút lui • Chiếm Serbia • Cuộc vây hãm Kut
1916	Chiến dịch Erzerum • Trận Verdun • Chiến dịch tấn công hồ Naroch • Trận Asiago • Trận Jutland • Trận Somme • Cuộc tổng tấn công của Brusilov • Chiếm Romania
1917	Baghdad thất thủ • Hoa Kỳ tham chiến • Trận Arras thứ hai • Cuộc tổng tấn công của Kerensky • Trận Ypres thứ ba • Trận Caporetto • Trận Cambrai
1918	Hiệp định đình chiến Erzincan • Hòa ước Brest-Litovsk • Tổng tấn công Mùa xuân • Tổng tấn công Một trăm ngày • Tổng tấn công Meuse-Argonne • Trận Baku • Trận Megiddo • Trận Vittorio Veneto • Đình chiến với Đức • Đình chiến với Đế quốc Ottoman
Các sự kiện khác	Bạo loạn Maritz (1914–1915) • Angola (1914–1915) • Âm mưu Hindu–Đức (1914–1919) • Khởi nghĩa Ireland (1916) • Cách mạng Nga (1917) • Nội chiến Phần Lan (1918)
Sau chiến tranh	Nội chiến Nga (1917–1921) • Chiến tranh giành độc lập Ukraina (1917–1921) • Chiến tranh Armenia–Azerbaijan (1918–1920) • Chiến tranh Georgia–Armenia (1918) • Cách mạng và can thiệp tại Hungary (1918–1920) • Cách mạng Đức (1918–1919) • Chiến tranh Hungary-Romania (1918–1919) • Khởi nghĩa Wielkopolska (1918–1919) • Chiến tranh giành độc lập Estonia (1918–1920) • Chiến tranh giành độc lập Latvia (1918–1920) • Chiến tranh giành độc lập Lithuania (1918–1920) • Chiến tranh Anh-Afghanistan lần thứ ba (1919) • Chiến tranh Ba Lan–Ukraina (1918–1919) • Chiến tranh Nga-Ba Lan (1919–1921) • Chiến tranh giành độc lập Ireland (1919–1921) • Chiến tranh giành độc lập Thổ Nhĩ Kỳ và Chiến tranh Hy Lạp-Thổ Nhĩ Kỳ (1919–1923) • Chiến tranh Ba Lan-Lithuania (1920) • Nga Xô viết xâm lược Georgia (1921) • Nội chiến Ireland (1922–1923)

Khía cạnh khác

Tổng quan	Giao tranh quân sự • Hải chiến • Không chiến • Ném bom chiến lược • Mật mã • Sử dụng ngựa • Hơi độc • Đường xe lửa • Khoa học kỹ thuật • Chiến tranh chiến hào • Chiến tranh toàn diện • Danh sách các cựu binh sống sót của Chiến tranh thế giới thứ nhất
Các ảnh hưởng/ Tội ác chiến tranh	Thương vong • Bệnh cúm Tây Ban Nha • Vụ thảm sát Bỉ • Dân Ottoman: (Diệt chủng Armenia • Diệt chủng Assyria • Diệt chủng Hy Lạp) • Phụ nữ • Văn học
Hiệp ước/ Hòa ước	Chia cắt đế quốc Ottoman • Sykes-Picot • St.-Jean-de-Maurienne • Pháp-Armenia • Damascus • Hội nghị hòa bình Paris • Hòa ước Brest-Litovsk • Hòa ước Lausanne • Hòa ước London • Hòa ước Neuilly • Hòa ước St. Germain • Hòa ước Sèvres • Hòa ước Trianon • Hòa ước Versailles
Kết quả	Hậu quả • "Mười bốn Điểm" • Hội Quốc Liên
Thể loại • Chủ đề • Dự án Từ điển • Thông tin • Danh ngôn • Văn kiện và tác phẩm • Hình ảnh và tài liệu • Tin tức