Từ Liêm

Từ Liêm
Huyện
Huyện Từ Liêm
Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Vùng	Đồng bằng sông Hồng
Thành phố	Hà Nội
Huyện lỵ	thị trấn Cầu Diễn
Phân chia hành chính	1 thị trấn, 15 xã
Thành lập	31/5/1961[1]
Giải thể	27/12/2013[2]
Địa lý
Tọa độ: 21°02′20″B 105°45′58″Đ / 21,038965°B 105,766204°Đ / 21.038965; 105.766204
Diện tích	75,63 km²
Dân số (2013)
Tổng cộng	553.308 người[3]
Mật độ	7.316 người/km²
x t s

Từ Liêm là một huyện cũ thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam.

Cuối năm 2013, huyện Từ Liêm giải thể để thành lập hai quận mới thuộc thành phố Hà Nội là Bắc Từ Liêm và Nam Từ Liêm theo Nghị quyết số 132/NQ-CP của Chính phủ.^[2]

Địa lý

Trước năm 2008, Từ Liêm là huyện cửa ngõ phía tây của thành phố Hà Nội, tuy nhiên sau khi Hà Nội được mở rộng địa giới hành chính vào năm 2008 thì huyện nằm gần trung tâm thành phố. Huyện Từ Liêm có vị trí địa lý:

• Phía đông giáp các quận Cầu Giấy, Tây Hồ và Thanh Xuân
• Phía tây giáp hai huyện Đan Phượng và Hoài Đức
• Phía nam giáp quận Hà Đông
• Phía bắc giáp huyện Đông Anh với ranh giới là sông Hồng.

Trước khi giải thể vào năm 2013, huyện Từ Liêm có diện tích 75,63 km², dân số là 553.308 người^[3], mật độ dân số đạt 7.316 người/km².

Lịch sử

Tên huyện Từ Liêm được đặt năm Vũ Đức thứ 4 (621) thời thuộc nhà Đường, thuộc Từ Châu (sau đổi là Nam Từ Châu, gồm 3 huyện: Từ Liêm, Ô Diên và Vũ Lập). Đường thư, Địa lý chí giải thích: đặt tên huyện Từ Liêm vì có sông Từ Liêm. Thực ra, 2 chữ Từ Liêm là cách phiên âm Hán Việt của địa danh Chèm (Trèm), thuộc xã Thụy Phương ở phía Bắc huyện (nay là phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm).

Thời Lý-Trần đặt lại huyện Từ Liêm thuộc phủ Đông Đô. Thời thuộc Minh đặt thuộc phủ Giao Châu.

Nhà Lê đặt thuộc phủ Quốc Oai, trấn Sơn Tây. Từ Liêm trước năm 1831 là một huyện thuộc phủ Quốc Oai của tỉnh Sơn Tây.

Bản đồ tỉnh Hà Nội năm 1891

Năm Minh Mệnh thứ 12 (1831) đặt thuộc phủ Hoài Đức tỉnh Hà Nội (nay là huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội và phần phía nam huyện Hoài Đức, một phần huyện Đan Phượng). Huyện Từ Liêm khi đó gồm 13 tổng^{[cần dẫn nguồn]}:

• Tổng Thượng Hội (cấp làng xã gồm: Thượng Hội, Hà Mỗ, Phù Trung, Vĩnh Ký, Thúy Hội (nay thuộc xã Tân Hội, Đan Phượng), Thượng Mỗ),
• Tổng Thượng Trì (cấp làng xã gồm: Thượng Trì, Hữu Cước, Bồng Lai, Bá Dương, Đông Lai (nay thuộc Liên Hồng, Hồng Hà, Đan Phượng),
• Tổng Hạ Trì (cấp làng xã gồm: Hạ Trì, Thượng Cát, Đại Cát, An Nội, Mạc Xá, Hoàng Xá),
• Tổng Phú Gia (cấp làng xã gồm: Phú Gia, Thượng Thụy, Phú Xá, Thụy Hương (Thụy Phương), Quán La, Nhật Cảo (Nhật Tảo), Hoa Ngạc; nay là phần đất thuộc các phường Xuân La (Quán La), Phú Thượng (Phú Gia, Thượng Thụy) quận Tây Hồ, các phường Đông Ngạc (Nhật Tảo, Hoa Ngạc), Thụy Phương quận Bắc Từ Liêm,
• Tổng Minh Cảo (cấp làng xã gồm: Minh Cảo, Đông Ngạc, Tam Bảo, Vạn Bảo, Bảo Xuyên),
• Tổng Cổ Nhuế (cấp làng xã gồm: Cổ Nhuế, Cáo Đỉnh, Phu Diễn, Phù Diễn, Phú Diễn (nay là các phường Phú Diễn, Phúc Diễn, quận Bắc Từ Liêm),
• Tổng Dịch Vọng (cấp làng xã gồm: Dịch Vọng (làng Vòng), Thượng Yên Quyết, Hạ Yên Quyết (làng Cót), Mai Dịch, Mễ Trì, Nhân Mục (làng Mọc, nay thuộc Nhân Chính), Kính Chủ, Nghĩa Đô, Đoài Môn, Sở Dịch Vọng),
• Tổng Hương Canh (cấp làng xã gồm: Hương Canh, Phú Mỹ, Vân Canh (nay là xã Vân Canh Hoài Đức), Nhân Mỹ, Miêu Nha (nay thuộc phường Tây Mỗ quận Nam Từ Liêm)),
• Tổng Tây Đam (cấp làng xã gồm: Tây Đam (nay là phường Tây Tựu quận Bắc Từ Liêm), Ngọc Kiều, Trung Đam, Phúc Đam, Đan Hội, Hạ Hội (nay thuộc Tân Lập, Đan Phượng), Ngọc Hạnh),
• Tổng Thượng Ốc (cấp làng xã gồm: Thượng Ốc, Thanh Chước, Hương Côn (nay thuộc Vân Côn, Hoài Đức), Trang Linh Thượng, Hương Quan, Lại Dụ, Đông Lao (nay thuộc Đông La),
• Tổng Yên Lũng (cấp làng xã gồm: Yên Lũng (nay thuộc An Thượng, Hoài Đức), Vân Lũng, Yên Thọ (nay thuộc An Khánh, Hoài Đức), La Phù (nay thuộc huyện Hoài Đức), Ngải Cầu, La Dương (nay thuộc Dương Nội),
• Tổng La Nội (cấp làng xã gồm: La Nội (nay thuộc Dương Nội), La Tinh, Ỷ La, La Khê, Yên Lộ, Nghĩa Lộ (nay là Yên Nghĩa, Hà Đông),
• Tổng Thiên Mỗ (cấp làng xã gồm: Thiên Mỗ, Tây Mỗ, Vạn Bảo, Mộ Lao, Ngọc Trục (nay thuộc phường Đại Mỗ, quận Nam Từ Liêm), Hồng Đô, Phùng Quang (nay là Phùng Khoang)).

Năm 1833, phủ lỵ Hoài Đức được dời từ thôn Tiên Thị, huyện Thọ Xương (nay thuộc khu vực phố Phủ Doãn, quận Hoàn Kiếm) về làng Dịch Vọng, huyện Từ Liêm (nay là Học viện Báo chí & Tuyên truyền, thuộc phường Dịch Vọng Hậu, quận Cầu Giấy).

Sau khi thành Hà Nội bị cắt nhượng cho Pháp, một số xã của huyện Từ Liêm được sáp nhập vào ngoại thành Hà Nội, phần còn lại sáp nhập vào tỉnh Hà Đông.

Từ Liêm trước đây là một huyện của tỉnh Hà Đông, sau đó nhập vào Hà Nội vào năm 1961. Đến ngày 27/12/2013, huyện Từ Liêm được chia thành hai quận mới của Hà Nội là Nam Từ Liêm và Bắc Từ Liêm, trở thành các quận nội thành với tốc độ phát triển nhanh chóng.

Huyện Từ Liêm được tái lập trên cơ sở sáp nhập hai quận 5 và 6 của Hà Nội cũ (bao gồm các xã Cổ Nhuế, Xuân Đỉnh, Đông Ngạc, Thụy Phương, Xuân La, Nhật Tân, Quảng An, Phú Thượng, Tứ Liên (thuộc quận 5 cũ), Dịch Vọng, Mai Dịch, Nghĩa Đô, Mễ Trì, Mỹ Đình, Nhân Chính, Yên Lãng (thuộc quận 6 cũ)) cùng với một số xã như Trung Văn, Tây Tựu, Liên Mạc, Phú Diễn, Minh Khai, Thượng Cát, Xuân Phương, Hữu Hưng của hai huyện Hoài Đức và Đan Phượng, theo Quyết định số 78-CP ngày 31 tháng 5 năm 1961 của Hội đồng Chính phủ.^[1]

Sau khi tái lập, huyện có 26 xã: Cổ Nhuế, Dịch Vọng, Đông Ngạc, Hữu Hưng, Liên Mạc, Mai Dịch, Mễ Trì, Minh Khai, Mỹ Đình, Nghĩa Đô, Nhân Chính, Nhật Tân, Phú Diễn, Phú Thượng, Quảng An, Tây Tựu, Thượng Cát, Thụy Phương, Trung Hòa, Trung Văn, Tứ Liên, Xuân Đỉnh, Xuân La, Xuân Phương, Yên Hòa, Yên Lãng.

Ngày 19 tháng 2 năm 1964, chia xã Hữu Hưng thành 2 xã: Tây Mỗ và Đại Mỗ.^[4]

Ngày 9 tháng 8 năm 1973, chuyển xã Yên Lãng về khu phố Đống Đa quản lý (sau chia thành 2 phường: Láng Hạ và Láng Thượng thuộc quận Đống Đa).

Ngày 20 tháng 4 năm 1978, 2 xã Phú Diễn và Minh Khai hợp nhất thành xã Phú Minh.^[5]

Ngày 13 tháng 10 năm 1982, thành lập 3 thị trấn: Cầu Giấy (trên cơ sở tách ra từ xã Dịch Vọng), Cầu Diễn (trên cơ sở tách ra từ các xã Mai Dịch, Mỹ Đình và Phú Minh), Nghĩa Đô (trên cơ sở giải thể xã Nghĩa Đô và tách một phần diện tích xã Cổ Nhuế).^[6]

Ngày 17 tháng 9 năm 1990, thành lập thị trấn Mai Dịch (trên cơ sở giải thể xã Mai Dịch và điều chỉnh một phần diện tích thị trấn Cầu Diễn) và chia lại xã Phú Minh thành 2 xã cũ là Phú Diễn và Minh Khai.

Ngày 17 tháng 4 năm 1992, chia thị trấn Nghĩa Đô thành 2 thị trấn: Nghĩa Đô và Nghĩa Tân.

Đến năm 1995, huyện Từ Liêm có 5 thị trấn: Cầu Giấy (huyện lỵ), Cầu Diễn, Mai Dịch, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân và 24 xã: Cổ Nhuế, Đại Mỗ, Dịch Vọng, Đông Ngạc, Liên Mạc, Mễ Trì, Minh Khai, Mỹ Đình, Nhân Chính, Nhật Tân, Phú Diễn, Phú Thượng, Quảng An, Tây Mỗ, Tây Tựu, Thượng Cát, Thụy Phương, Trung Hòa, Trung Văn, Tứ Liên, Xuân Đỉnh, Xuân La, Xuân Phương, Yên Hòa.

Ngày 28 tháng 10 năm 1995, Chính phủ ban hành Nghị định 69-CP^[7]. Theo đó, điều chỉnh toàn bộ diện tích và dân số của 5 xã: Nhật Tân, Phú Thượng, Quảng An, Tứ Liên, Xuân La để thành lập quận Tây Hồ.

Ngày 22 tháng 11 năm 1996, Chính phủ ban hành Nghị định 74-CP^[8]. Theo đó:

• Điều chỉnh xã Nhân Chính về quận Thanh Xuân mới thành lập
• Thành lập quận Cầu Giấy trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của 4 thị trấn: Cầu Giấy, Mai Dịch, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân và 3 xã: Dịch Vọng, Yên Hòa, Trung Hòa.

Đến năm 2013, huyện Từ Liêm có 16 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm thị trấn Cầu Diễn (huyện lỵ) và 15 xã: Cổ Nhuế, Đại Mỗ, Đông Ngạc, Liên Mạc, Mễ Trì, Minh Khai, Mỹ Đình, Phú Diễn, Tây Mỗ, Tây Tựu, Thượng Cát, Thụy Phương, Trung Văn, Xuân Đỉnh, Xuân Phương.

Ngày 27 tháng 12 năm 2013, Chính phủ ban hành Nghị quyết 132/NQ-CP^[2]. Theo đó:

• Thành lập quận Bắc Từ Liêm trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của các xã: Thượng Cát, Liên Mạc, Tây Tựu, Thụy Phương, Minh Khai, Phú Diễn, Đông Ngạc, Xuân Đỉnh, Cổ Nhuế; 9,30 ha diện tích tự nhiên và 596 người của xã Xuân Phương; 75,48 ha diện tích tự nhiên và 10.126 người của thị trấn Cầu Diễn. Quận Bắc Từ Liêm có 4.335,34 ha diện tích tự nhiên và 320.414 người, gồm 13 phường trực thuộc.
• Thành lập quận Nam Từ Liêm trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của các xã: Mễ Trì, Mỹ Đình, Trung Văn, Tây Mỗ, Đại Mỗ; 536,34 ha diện tích tự nhiên và 34.052 người còn lại của xã Xuân Phương; 137,75 ha diện tích tự nhiên và 23.279 người còn lại của thị trấn Cầu Diễn. Quận Nam Từ Liêm có 3.227,36 ha diện tích tự nhiên và 232.894 người, gồm 10 phường trực thuộc.

Tham khảo

• Đồng Khánh địa dư chí

Chú thích

1. ^ “Quyết định 78-CP năm 1961 về việc chia các khu vực nội thành và ngoại thành của thành phố Hà Nội do Hội đồng Chính phủ ban hành”.
2. ^ “Nghị quyết 132/NQ-CP năm 2013 về việc điều chỉnh địa giới hành chính huyện Từ Liêm để thành lập 2 quận và 23 phường thuộc thành phố Hà Nội”.
3. ^ “Tờ trình số 94/TTr-UBND ngày 05 tháng 12 năm 2013 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về việc đề nghị điều chỉnh địa giới hành chính huyện Từ Liêm để thành lập 02 quận và 23 phường thuộc thành phố Hà Nội” (PDF). Trang thông tin điện tử Đại biểu nhân dân thành phố Hà Nội.
4. “Quyết định 73-NV năm 1964 về việc chia lại và điều chỉnh địa giới một số xã ở ngoại thành Hà Nội”.
5. “Quyết định 70-BT năm 1978 về việc hợp nhất xã Phú Diễn và xã Minh Khai thuộc huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội, thành một xã lấy tên là xã Phú Minh”.
6. “Quyết định 173-HĐBT năm 1982 về việc phân vạch địa giới một số phường và thị trấn thuộc thành phố Hà Nội do Hội đồng Bộ trưởng ban hành”.
7. “Nghị định 69-CP năm 1995 về việc thành lập quận Tây Hồ thuộc thành phố Hà Nội”.
8. “Nghị định 74-CP năm 1996 về việc thành lập quận Thanh Xuân, quận Cầu Giấy, thành lập và đổi tên một số phường thuộc thành phố Hà Nội”.

Liên kết ngoài

• Từ Liêm tại Từ điển bách khoa Việt Nam
• Cổng giao tiếp điện tử huyện Từ Liêm
• Bản đồ Hà Nội trực tuyến