Thảm sát Huế Tết Mậu Thân

Thảm sát Huế Tết Mậu Thân
Một phần của Chiến tranh Việt Nam
Một thiếu nữ đang cầm di ảnh của nạn nhân trong vụ thảm sát
Địa điểm	Huế, Thừa Thiên Huế, Việt Nam Cộng hòa
Thời điểm	30 tháng 1 – 28 tháng 2 năm 1968
Loại hình	Thảm sát
Tử vong	2.800 – 6.000[1]
Nạn nhân	Thường dân, tù binh chiến tranh
Thủ phạm	Không rõ (các bên tham chiến quy trách nhiệm cho nhau)

Thảm sát tại Huế Tết Mậu Thân (tiếng Anh: Huế massacre) là một sự kiện trong Chiến tranh Việt Nam khi nhiều ngôi mộ tập thể chôn tử thi trong chiến trận Huế được phát hiện. Việc phát hiện hố chôn xảy ra khi Quân đội Nhân dân Việt Nam và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam mở cuộc tổng tấn công Tết Mậu Thân và đóng ở Huế một tháng, sau đó bị triệt thoái trước sự phản công của Quân lực Việt Nam Cộng hòa và Quân đội Hoa Kỳ.^[2]

Cho đến nay, tài liệu từ cả phía Việt Nam và Mỹ vẫn quy trách nhiệm cho nhau về nguyên nhân và tính xác thực của sự kiện này. Trong khi đó, phía phản đối chiến tranh (như Gareth Porter) và nhiều học giả phương Tây khẳng định rằng số lượng và hoàn cảnh của những người bị giết đã bị phía Mỹ và Việt Nam Cộng hòa khuếch đại, ngụy tạo nhằm phục vụ mục đích tuyên truyền trong chiến tranh.^{[3][4][5][6][7][8][9]} Nguồn từ phía quân Giải phóng thì ghi nhận họ đã chôn nhiều thường dân chết do hỏa lực hạng nặng của Mỹ cùng với binh sĩ tử trận của họ.^[10][11] Ngoài ra cũng có nhiều nguồn tin khác cho rằng số người chết ở Huế trong chiến dịch này là do hỏa lực trong nỗ lực tái chiếm địa bàn của Mỹ cùng sự trả thù của phía Việt Nam Cộng hòa lên những người ủng hộ quân Giải phóng.^[12][13][14]

Bối cảnh

Sáng sớm ngày 31 tháng 1 năm 1968, trong dịp Tết Nguyên Đán, Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam cùng lúc tấn công bất thình lình tại nhiều thành phố và địa phương trên miền Nam Việt Nam - trong đó có Sài Gòn và Huế.

Với mục đích giành giật chủ quyền tại Huế, trận chiến 28 ngày giữa Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam với Quân đội Hoa Kỳ và Quân lực Việt Nam Cộng hòa đã diễn ra và kết quả là 40% thành phố bị phá hủy, 116.000 người mất nhà ở. Quân đội Hoa Kỳ và Quân lực Việt Nam Cộng hòa chịu khoảng 4.400 lính thương vong, trong khi Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam và Quân đội Nhân dân Việt Nam cũng tổn thất trên 4.000 quân. Cũng trong cuộc tái chiếm này, quân đội Mỹ đã sử dụng tối đa vũ khí hạng nặng như bom napalm, đại bác, pháo xe tăng và súng không giật cỡ lớn. Trong số 17.134 ngôi nhà tại Huế, 9.776 ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn, 3.169 bị hư hỏng nặng; số thường dân thiệt mạng theo ước tính đầu tiên của chính phủ Việt Nam Cộng hòa là 3.776 người. Tài liệu Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam cho biết họ đã chôn cất khoảng 2.000 nạn nhân do bom đạn tại các khu mộ tập thể cùng với binh sĩ tử trận của chính họ.^[3][11]

Số liệu về các hố chôn tập thể

Trong những tháng và những năm tiếp theo sau Trận Mậu Thân tại Huế, bắt đầu từ ngày 31 tháng 1 năm 1968, và kéo dài tổng cộng 26 ngày, hàng chục ngôi mộ tập thể được phát hiện trong và xung quanh Huế. Nạn nhân bao gồm phụ nữ, nam giới, trẻ em và trẻ sơ sinh^[15]. Số liệu từ các nguồn khác nhau có sự không thống nhất.

Theo Nguyễn Lý Tưởng, cựu Dân biểu VNCH khu vực Thừa Thiên, trong 22 địa điểm tìm được các mồ chôn tập thể, người ta đếm được 2.326 sọ người. Sau tết, các gia đình kê khai có người chết hoặc mất tích là 4.000 gia đình.^[16] Chính quyền Việt Nam Cộng Hòa thì đưa ra danh sách 4.062 nạn nhân được họ xác định là đã bị mất tích, bắt cóc hoặc bị giết^[17]. Theo các báo cáo của Việt

Cải táng các thi hài khai quật trong các hố chôn tập thể sau trận Tết Mậu Thân

Nam Cộng Hòa, nhiều thi thể được tìm thấy ở tư thế bị trói buộc, bị tra tấn và đôi khi bị chôn sống^[18][19][20]. Võ Văn Bằng, quan chức VNCH, Trưởng ban Cải táng nói với đài Á Châu Tự Do (RFA) năm 2008: "Các hố cách nhau. Mỗi hố vào khoảng 10 đến 20 người. Trong các hố, người thì đứng, người thì nằm, người thì ngồi, lộn xộn. Các thi hài khi đào lên, thịt xương đã rã ra. Trên thi hài còn thấy những dây lạt trói lại, cả dây điện thoại nữa, trói thành chùm với nhau. Có lẽ họ bị xô vào hố thành từng chùm. Một số người đầu bị vỡ hoặc bị lủng. Lủng là do bắn, vỡ là do cuốc xẻng..."^[21]

Theo báo cáo tổng kết của Douglas Pike^[22], lúc bấy giờ là nhân viên Cục Tâm lý chiến của cơ quan thông tin Hoa Kỳ, năm 1970:

"Câu chuyện (về Huế) chưa chấm dứt. Nếu ước đoán của giới chức Huế được coi như gần đúng, khoảng 2.000 người vẫn còn mất tích. Tổng kết về người chết và mất tích như sau:

• Tổng số dân sự tử vong: 7.600 - chết lẫn mất tích
• Chiến trường: - 1.900 bị thương vì chiến cuộc; 944 thường dân chết vì chiến cuộc
• Nạn nhân trong những ngôi mộ tập thể:

1.173 - số tử thi tìm trong đợt đầu sau cuộc chiến, 1968

809 - số tử thi tìm trong đợt nhì, kể cả tìm thấy ở đụn cát, tháng 3-7 năm 1969

428 - số tử thi tìm trong đợt thứ ba, trong khe Đá Mài (khu Nam Hoa) - tháng 9 năm 1969

300 - số tử thi tìm trong đợt thứ tư, khu Phu Thu, tháng 11 năm 1969

100 - số tử thi tìm thấy các nơi trong năm 1969

1.946 - mất tích (tính đến năm 1970)"

Theo soạn giả Matthew White ghi lại trong cuốn sách "Tàn khốc: 100 sự kiện tử vong cực cao trong lịch sử nhân loại" thì vụ thảm sát ở Huế năm 1968 được ông trích dẫn từ các nguồn khác nhau cho rằng đã có 2.800 người chết và 3.000 người mất tích.^[23]

Mark Woodruff ghi rằng một bản báo cáo của Mặt trận Dân tộc Giải phóng bắt được ngày 25 tháng 4 năm 1968 ghi đã "loại khỏi vòng chiến đấu 1.892 nhân viên hành chánh, 38 cảnh sát, 790 tên ác ôn, sáu đại uý, 1 trung uý, 20 thiếu uý và nhiều sĩ quan trừ bị..." trong trận đánh ở Huế, tuy nhiên "loại khỏi vòng chiến đấu" là một khái niệm khá rộng (từ chết, bị thương, đầu hàng cho tới bắt làm tù binh).^[24]

Hãng AFP thì đưa tin về nguyên nhân có những hố chôn tập thể tại Huế: "Trong các trận đánh hàng nghìn quân nhân đã bị giết. Quân đội Hoa Kỳ và quân chính phủ (Sài Gòn) phải chôn những binh lính chết của họ bất kỳ nơi nào và lúc nào có thể được. Còn lính dù Nam Việt Nam thì được chôn xác ngay trên trận địa"^[25]

Theo Gareth Porter^[26], một học giả Mỹ, các ước lượng ban đầu của Bộ Di dân và An sinh Xã hội Việt Nam Cộng hòa, số dân thường thiệt mạng do giao tranh và bom pháo là 3.776, trên tổng số dân thường bị thương, chết hoặc mất tích là 6.700 người^[27], chứ không phải các con số 944 và 7.600 do Tiểu đoàn Chiến tranh Chính trị số 10 của Quân lực Việt Nam Cộng hòa đưa ra^[28]. (Các con số 944 và 7.600 này đã được Pike Douglas dùng trong thống kê của mình.)

Về các con số cụ thể tại các địa điểm khai quật, Gareth Porter^[26] viết:

"...tại địa điểm trường trung học Gia Hội, báo cáo chính thức của Mỹ, dựa trên thông tin cung cấp bởi Tiểu đoàn Chiến tranh Chính trị số 10, đưa ra tổng số 22 mộ tập thể và 200 tử thi, với bình quân 9 tử thi mỗi mộ. Nhưng khi Steward Harris [phóng viên Thời báo Luân Đôn] được đưa đến địa điểm đó, người sĩ quan Việt Nam hộ tống nói với anh ta rằng mỗi ngôi mộ trong số 22 ngôi có từ 3 đến 7 xác, cho ra tổng trong khoảng từ 66 đến 150. Cũng khoảng trong thời gian đó, Tiểu đoàn Chiến tranh Chính trị số 10 xuất bản một cuốn sách nhỏ dành cho người đọc Việt Nam, trong đó nói rằng tại trường học có 14 mộ (chứ không phải 22), con số này còn làm giảm tổng số hơn nữa."

Gareth Porter cũng dẫn lời kể của Alje Vennema^[29], một bác sĩ làm việc cho một đội y tế Canada tại bệnh viện Quảng Ngãi và đã tình cờ có mặt tại Bệnh viện Huế trong thời gian xảy ra sự kiện Tết Mậu Thân, nói tổng số tử thi tại bốn địa điểm chính được phát hiện ngay sau Tết là 68, chứ không phải con số 477 như đã được tuyên bố chính thức, và hầu hết tử thi có dấu vết quân phục.

Các quan điểm

Có nhiều quan điểm trái ngược nhau về sự thật vụ Thảm sát Huế Tết Mậu Thân.

Thành viên Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam

Theo phía Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, nhân vật chủ soái trong việc tuyên truyền và thổi phồng, thậm chí xuyên tạc và bịa đặt những số liệu liên quan tới thảm sát Mậu Thân là Liên Thành, trước đây là Trưởng ty Cảnh sát Quốc gia Thừa Thiên - Huế^[30].

Trương Như Tảng

Theo hồi ký của Trương Như Tảng (cựu Bộ trưởng Tư pháp Cộng hòa miền Nam Việt Nam, về sau ly khai chính phủ và vượt biên sang sống lưu vong ở Pháp), thì trong khi đóng quân tại Huế, một số người đã bị tử trận vì thuộc thành phần phục vụ cho chính quyền Việt Nam Cộng hòa (viên chức, cảnh sát, sĩ quan, chính trị gia, địa phương quân...) nhưng cũng có người bị giết mặc dù không tham gia chiến trận. Ông dẫn lời "một người bạn" rằng do kỷ luật kém ở một số đơn vị, một số thường dân cũng nhân dịp hỗn loạn để trả thù nhau nên đã có những vụ giết hại vô cớ, nhưng những vụ việc này diễn ra lẻ tẻ, tự phát chứ không phải là có chủ đích.^[31]

Hoàng Phủ Ngọc Tường

Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường là người viết lời hiệu triệu kêu gọi nhân dân Huế nổi dậy, ông bị đối phương coi là 1 những người trực tiếp chỉ đạo của "vụ thảm sát". Tuy nhiên, ông khẳng định: trong thời gian diễn ra trận đánh, ông và các cán bộ khác trú tại Sở chỉ huy tiền phương tại phía tây Huế chứ không hề vào thành. Nhà Huế học Nguyễn Đắc Xuân, cựu chiến binh quân Giải phóng, cũng khẳng định: Suốt thời gian chiến dịch diễn ra, Hoàng Phủ Ngọc Tường luôn ở tại địa đạo Khe Trái trong vùng núi phía tây huyện Hương Trà chứ không hề bước chân về chiến trường Huế, tất cả những "thông tin" nói ông Tường làm việc này việc nọ ở Huế trong những ngày tết Mậu Thân 1968 đều là bịa đặt.

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn với đài PBS năm 1982, ông Hoàng Phủ Ngọc Tường nói rằng mình có mặt tại Huế trong thời gian đó. Ông nói^[32]:

“

Nói riêng về những người bị giết thì trong số đó tất nhiên có một số là do du kích cách mạng. Khi chúng tôi vào nhà để gọi họ ra thì họ bắn trả đến cùng; họ bắn đến độ có những chiến sĩ của chúng tôi đã bị thương; khi đó chúng tôi phải bắn trả khiến những người đó bị chết tại chỗ. Trong trường hợp đó có một viên phó tỉnh trưởng của Huế... Còn một số những trường hợp khác thì chính nhân dân do đã căm thù quá lâu, đó là những người đã bị (chính quyền Sài Gòn) tra tấn, bắt tất cả gia đình phải đi ở tù ra ngoài đảo... và đến khi cách mạng bùng lên, họ lấy lại cái thế của người mạnh, thì họ tự đi tìm những kẻ đó để loại trừ như trừ những con rắn độc mà từ lâu nay nếu còn sống sẽ tiếp tục gây tội ác trong chiến tranh. Có một số đó, mặc dù chúng tôi chủ trương rằng: những người đã bị bắt và đầu hàng để hỏi khai thác thì sẽ cải tạo chứ không giết, nhưng hành động của nhân dân trong một cuộc chiến tranh bùng nổ như vậy thì chính những người chỉ huy của cách mạng cũng không thể nào mà kiểm soát nổi họ, và họ đã tự mình thi hành lấy bản án tử hình với kẻ thù quá nặng nề của mình... Đa số những tù binh của chúng tôi đã được đưa đến các trại cải tạo trong rừng. Hầu hết trong số họ sau đó đã được thả. Chỉ có một vài trong số họ bị bệnh bởi vì họ không thích ứng tốt với khí hậu trong rừng. Tất cả họ đều đã trở về với gia đình. Nhưng một số người đã bị giết chết. Đa số những người này bị giết và được chúng tôi chôn cất tại thành phố, sau đó lại được khai quật bởi Mỹ và chính phủ Sài Gòn để quay phim. Trước hết, những người đó đã bị giết bởi bom đạn của Mỹ bắn phá trong các trận phản công. Ví dụ, máy bay Mỹ đã thả một quả bom trúng vào một bệnh viện ở vùng lân cận Đông Ba, giết chết và làm bị thương hơn 200 người. Đã có nhiều người theo lực lượng của chúng tôi vào rừng sau Tết Mậu Thân. Khi đối phương vào thành phố, họ đã giết chết các thành viên của các gia đình này và đưa đến các ngôi mộ tập thể. Thi hài quân Giải phóng mà chúng tôi không có thời gian đưa đi cũng được đưa đến các ngôi mộ tập thể. Ngoài ra, nhiều tù nhân chiến tranh đi cùng với chúng tôi đã bị giết bởi bom từ máy bay Mỹ cùng với cán bộ của chúng tôi. Trong khoảng 1975-1977, khi chúng tôi đào mương thủy lợi, chúng tôi phát hiện ra rằng, trong các ngôi mộ tập thể được cho là của "các nạn nhân bị thảm sát", toàn bộ các thi thể đều mang mũ tai bèo và trang phục của quân Giải phóng. Điều này thực sự là trò lừa tinh vi của chủ nghĩa thực dân mới. Họ định một đá ném hai chim. Đầu tiên, họ đã che giấu được tội ác của họ. Và thứ hai là họ đổ hết tội lỗi trên đầu quân Cách mạng. Một nhà sử học người Mỹ đến Huế sau đó đã nói công khai rằng đó là một chiến dịch tuyên truyền lớn mà Mỹ đã chi rất nhiều tiền và được sự chấp thuận của Kissinger, nhằm bôi nhọ quân Giải phóng.

”

Năm 2008, nhân kỷ niệm 40 năm trận đánh, Hoàng Phủ Ngọc Tường cho biết thêm:^[33]

“

Không một quân đội nào dạy cho binh lính mình giết người dân cả. Dân là chỗ dựa của quân đội. "Nâng thuyền cũng dân, lật thuyền cũng dân" (Nguyễn Trãi). Hơn nữa tư tưởng chiến tranh của Đảng ta là "Chiến tranh nhân dân", dựa vào dân mà chiến đấu. Trong chiến tranh khốc liệt, người chết do nhiều nguyên nhân: Hai bên bắn nhau, tên rơi đạn lạc. Những ngày Mậu Thân suốt tháng trời đó, máy bay Mỹ dội bom, quân đội Sài Gòn bắn pháo dữ dội suốt tháng trời khắp các nẻo đường. Quân Giải phóng cũng chống trả quyết liệt. Bom pháo, súng đạn đó không biết cách phân biệt "Việt Cộng" hay người dân, tất cả đều bị chìm trong khói lửa. Vì thế, không thể đổ việc nhiều người chết cho một bên nào được. Không hiểu sao đến giờ vẫn có những kẻ xấu miệng cứ tìm cách buộc chặt tôi vào "vụ" Mậu Thân Huế. Đúng Mậu Thân đã trở thành một bi kịch đời tôi! Tôi đành xem họ như những kẻ vu khống bẩn thỉu, thế thôi!

”

Hoàng Phủ Ngọc Phan

Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Phan là em ruột là nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, ông cho biết mình đã phải chịu tiếng oan bởi sự rêu rao của bộ máy tuyên truyền Việt Nam Cộng hòa. Ông bày tỏ:^[34]

“

Khi ấy ở miền Nam xảy ra hai vụ giết người ghê rợn, là vụ tướng Nguyễn Ngọc Loan bắn chết tù binh giữa Sài Gòn, và vụ thảm sát Sơn Mỹ. Bởi vậy, địch dựng lên vụ quân cách mạng, trong đó có anh em tôi "thảm sát" dân thường Huế trong sự kiện Tết Mậu Thân để "đánh đồng" hai bên, đánh lừa dư luận. Sự thật hiển nhiên là những ngày đó, pháo bầy cực nhanh của quân chư hầu Tân Tây Lan từ chiến hạm ngoài cửa biển Thuận An liên tiếp chụp xuống những khu chợ Đông Ba và nhiều nơi hủy diệt toàn bộ khu dân cư này. Trong loạt phim tài liệu Việt Nam - Thiên lịch sử truyền hình của Mỹ, có cảnh lính Mỹ tái chiếm Đại Nội Huế, lửa trùm lên Hoàng thành. Biết bao nạn nhân mà sau này bị rêu rao là "nạn nhân của Việt Cộng"!

”

Lê Minh

Theo Lê Minh, Tư lệnh chiến dịch toàn Khu Trị Thiên Huế, là Bí thư Thành ủy Huế trong Tết Mậu Thân, viết trong hồi ký xuất bản năm 1988, thì phần lớn thường dân chết là do bị trúng bom Mỹ ném ồ ạt xuống thành phố, chỉ có một số nhỏ bị giết là do thường dân nổi dậy trả thù những người mà họ căm ghét^[35][36]:

“

Tôi thấy cần phải nói đến một điều đáng buồn. Sự tang tóc trong biến cố Mậu Thân là đề tài mà địch đã không ngừng khuếch đại và xuyên tạc ta từ trước đến nay. Trước hết là bom đạn Mỹ ném ào ạt xuống thành phố đã giết hàng ngàn dân thường, chúng bắn chết hàng loạt người tại chỗ khi tái chiếm thành phố, hàng trăm tù binh khác ta đưa ra, đáng lẽ được sống thì đã bị trực thăng Mỹ đón đường bắn chết, bởi hễ thấy đám đông là chúng bắn không phân biệt. Đó là một sự thật rõ như ban ngày, không phải là tội ác lớn nhất hay sao? Tuy nhiên, còn lại một mặt khác của vấn đề, việc trừng trị những người có tội ác đối với nhân dân trong một cuộc chiến tranh là điều không tránh khỏi, một khi quần chúng đã nổi dậy. Và trong trường hợp đó, không một chính phủ nào có thể kiểm soát nổi những hành động trả thù bộc phát do lòng căm ghét của quần chúng từ lâu bị bức xúc, hoặc do một thứ ý thức dân tộc có tính chất tự phát ở nơi mỗi người... Rốt cuộc là đã có những người bị xử lý oan trong chiến tranh. Dù lý do thế nào thì trách nhiệm vẫn thuộc về lãnh đạo, trong đó có tôi. Nhiệm vụ bây giờ của cách mạng là phải minh oan cho gia đình, con cái của những người đã chết trong hoàn cảnh như vậy, trong khi luật pháp cách mạng chưa hề có ý định xử họ vào tội chết; có một người phải minh oan cho một người, có một trăm người cũng phải minh oan cho một trăm người. Đó chính là lẽ phải và tình thương, quần chúng sẽ thông cảm và không bao giờ lẫn lộn trắng đen.

”

Nguyễn Trung Chính

Theo ông Nguyễn Trung Chính, Phó bí thư thường trực tỉnh Thừa Thiên - Huế, nguyên Bí thư quận 1 - Huế năm 1968 nói:

“

"Tất nhiên trong chiến tranh có tai nạn, có bom rơi đạn lạc nhưng nói thật, thảm sát là cái gì đó hoàn toàn không có, không xảy ra. Nhưng thằng địch (Mỹ-VNCH) bao giờ cũng thế, khi nó càng thất bại thì nó càng làm chiến tranh tâm lý, có thế thôi."[37]

”

Thành viên Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Cựu Tổng bí thư Lê Khả Phiêu

Theo lời cựu Tổng bí thư Lê Khả Phiêu, nguyên Chính ủy Trung đoàn 9 tại Huế năm 1968, kể sau ngày về hưu:

“

"Thế thì là nó (Mỹ và Việt Nam Cộng hòa) đến đâu là nó cứ tàn sát. Nó tàn sát gấp mấy lần như thế. Nó là nó dã man lắm. Thực ra ta (Quân Giải phóng) có ấy một số ác ôn là có thật nhưng không phải như cái cách dã man của nó. Khi nó chiếm lại được (Huế), nó tiêu diệt hết người dân (biến Huế) thành vùng trắng (những người ủng hộ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam). Cơ sở (của Mặt trận) coi như mất hết, hai năm sau ta mới xây dựng lại được."[37]

”

Bùi Tín

Bùi Tín, một nhà bất đồng chính kiến với nhà nước Việt Nam, trong hồi ký về giai đoạn còn ở Việt Nam, ông kể rằng mình đã hỏi nhiều sĩ quan Quân đội Nhân dân Việt Nam trực tiếp hay gián tiếp tham gia vào trận đánh ở Huế.^[38] Ông đi đến kết luận^[38][39]:

“

"Khi kiểm tra lại thì không một ai, không cấp nào có ra lệnh thủ tiêu tù binh cả. Không có chỉ thị, chủ trương tàn sát tù binh. Quy định về kỷ luật chiến trường còn có ghi: Không được đánh đập tù binh; chỉ các cán bộ chỉ huy và chuyên môn (là quân báo và địch vận) mới được hỏi cung tù binh... Thế nhưng khi ở mặt trận lại có lệnh từ các sư đoàn xuống: "Phải giải hết tù binh loại ác ôn, loại nguy hiểm lên căn cứ"; phải "kiểm tra canh gác kỹ số này để không trốn được vì nếu để trốn, chúng sẽ làm lộ hết bí mật quân sự, sẽ hết sức nguy hiểm và tai hại." Danh từ "ác ôn" hồi ấy dùng cũng tràn lan, tuỳ tiện, mỗi đơn vị hiểu 1 kiểu: viên chức ở xã, ở huyện, ở tỉnh; chỉ huy tiểu đội trưởng lên đến đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng; đảng viên đảng Dân Chủ, Cần Lao cũ...; lính dù, biệt động, thủy quân lục chiến; lại còn có đơn vị coi người họ Tôn Thất, Bảo, Vĩnh... là gốc phong kiến, chống Cộng... Trên lại chỉ thị nghiêm không được để xổng tù binh, vì sẽ lộ bí mật quân sự, rất nguy hiểm. Đến khi chiến sự khẩn trương, quân Mỹ đổ bộ, ứng cứu, máy bay, pháo binh, pháo từ biển bắn dữ dội, bộ đội di chuyển, rồi lệnh rút lên núi, phải mang cả tù binh theo... Giữa cảnh hỗn loạn khi có lệnh rút, quân đối phương lại có những mũi vu hồi chặn hậu. Phía sau, phía trước, ngay trong khu vực hành quân đều bị bom và hỏa lực pháo... Quân hai bên và tù binh chết hoặc bị thương lẫn lộn. Một số đơn vị nảy ra hành động thủ tiêu tù binh "để không bị lộ bí mật, không bị nguy hiểm, khỏi vướng chân, nếu không sẽ chết cả nút..."^[cần số trang] Cuối cùng cũng còn một số ít tù binh giải về căn cứ, được dùng để đào hầm hố, khuân vác... một số về sau được thả về. Hai nữa là có trường hợp xảy ra những trận ném bom rất lớn của máy bay Mỹ khi quân Mỹ phản công, bom Mỹ giết hại người của cả hai bên (quân Giải phóng cùng với những tù binh họ giải đi). Thi hài quân Giải phóng thì được chôn và đánh dấu, có khi được đưa về gần căn cứ, còn thi hài tù binh thì phải vùi nhanh."

”

Nguồn khác của Việt Nam

Nguyễn Đắc Xuân

Theo nhà Huế học Nguyễn Đắc Xuân, cuộc thảm sát Mậu thân là sản phẩm tưởng tượng của một cuộc tâm lý chiến. Ông cho rằng kết cục tại Huế đã cho thấy một thất bại của Mỹ khi để quân đội chủ quan dẫn đến việc Mỹ buộc phải sử dụng không quân và hỏa lực cực mạnh để tàn phá nhiều khu phố, giết hại nhiều thường dân theo đúng mô-típ họ đã làm ở Bến Tre rằng muốn cứu lấy thành phố này, chỉ có cách phá hủy nó. Để rồi, khi kết thúc trận chiến, họ phải dựng lên cái gọi là một cuộc thảm sát để khỏa lấp thất bại đó cũng như đánh lừa dư luận.

“

"Sau khi mình (Quân Giải phóng) rút khỏi Huế, họ (Mỹ-VNCH) truy kích mình tới tận bên Lào. Trong thành phố lúc đó chỉ có 1 triệu người, họ đã làm một cuộc phản kích về tâm lý chiến rất là mạnh mẽ. Họ làm điều đó với mục đích là để trấn tĩnh lại việc mình đã giải phóng thành phố Huế".[37]

”

Lê Phong Lan

Đạo diễn Lê Phong Lan đã bỏ 10 năm để tìm kiếm, gặp gỡ phỏng vấn để làm 12 tập phim tài liệu về chiến dịch Mậu Thân năm 1968. Lý do quan trọng thôi thúc đạo diễn Lê Phong Lan thực hiện bộ phim là sau khi trò chuyện với thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn, ông nói: "Suốt một thời gian dài, đã có những thông tin sai về sự kiện Mậu Thân 1968. Trong khi chúng ta lại không hề lên tiếng".^[10]

Bà đã gặp gỡ cả những người lính và cả những người chỉ huy ở cả hai chiến tuyến. Ở cấp chỉ huy, ở cấp lính, mỗi người đều có cái nhìn khác nhau. Và với những gì tìm được, bà cho biết: "Tôi đã gặp những nhà báo Mỹ, những người lính bên kia chiến tuyến, họ đã nói, tất cả những thông tin về vụ thảm sát năm 1968 tại Huế chỉ là sự vu cáo của Mỹ và chính quyền Việt Nam cộng hòa đổ lên đầu Quân Giải phóng miền Nam. Để khỏa lấp cho sự thất bại nặng nề, phía Mỹ và Việt Nam cộng hòa đã phát động những tin đồn nhảm gây nhiễu loạn như một cuộc chiến tranh tâm lý, và nó đã kéo dài trong một thời gian. Nhưng sự thật là sự thật. Chiến dịch Mậu Thân trải qua thời gian càng khẳng định là bản anh hùng ca vĩ đại của quân dân Việt Nam".^[40]

Trong phim Mậu Thân 1968, đoàn làm phim đã phỏng vấn ông Lê Khả Phiêu - người chỉ huy một Trung đoàn trong trận Mậu Thân 1968 tại Huế, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, nhà sử học Mỹ Stanley Karnow, cựu phóng viên tờ Washington Post là Don Lux, giáo sư sử học Larry Berman, và cả những người lính từ hai phía. Những dẫn chứng lịch sử cho thấy thông tin bị làm méo mó, cái gọi là "cuộc thảm sát" chỉ là đòn tâm lý chiến mà Mỹ dựng lên, thực tế bom Mỹ đã làm nhiều thường dân chết lẫn lộn cùng với quân lính 2 bên. Vào thời điểm đó, một số hãng thông tấn nước ngoài và các nhà báo độc lập đã tìm hiểu và xác định không tìm thấy hố chôn người tập thể như phía Việt Nam Cộng hòa tuyên bố.^[10] Điều này đặt câu hỏi về việc tại sao Mỹ và Việt Nam Cộng Hòa sau khi tái chiếm được Huế đã không cho các phóng viên tới hiện trường để điều tra viết bài về sự kiện chấn động này, trong khi nếu sự việc có thật thì lẽ ra họ phải tận dụng vì đây sẽ là cơ hội tuyên truyền rất tốt cho họ.

Quân đội Hoa Kỳ

Tướng William Westmoreland

Trong hồi ký, tổng chỉ huy quân đội Mỹ tại Việt Nam, đại tướng William Westmoreland công nhận rằng pháo binh, máy bay Mỹ khi đánh trượt mục tiêu quân sự đã khiến nhiều nhà dân bị tàn phá và gây nhiều thương vong cho thường dân^[25]:

Lúc trận đánh bắt đầu, quân Việt Nam (Sài Gòn) và lính thủy đánh bộ (Mỹ) định chiến đấu không dùng xe tăng, pháo binh và không quân yểm trợ vì muốn bảo vệ thành phố giàu di sản này, nhưng vì địch bám giữ một cách dai dẳng nên cứ theo cách đó thì mất quá nhiều sinh mạng binh lính Mỹ và Việt Nam Cộng hòa. Tổng thống Thiệu bèn cho phép dùng bất kỳ phương tiện nào cần thiết để lấy thành phố Huế. Sự tàn phá không tránh khỏi đã xảy ra!...".

Sĩ quan Douglas Pike

Theo sĩ quan Cục Tâm lý chiến Hoa Kỳ là Douglas Pike^[22] thì có 3 giai đoạn đưa đến những vụ xử tử.

“

Giai đoạn đầu là một loạt các cuộc xử án công cộng kéo dài khoảng 5 - 10 phút do giới chức trong quân Mặt trận Dân tộc Giải phóng dựng lên. Bị cáo luôn bị kết án "có tội với nhân dân". Giai đoạn nhì, khi cho rằng họ sẽ giữ được Huế lâu dài, Mặt trận Giải phóng bắt đầu tiến hành công tác giáo dục tư tưởng yêu nước cho quần chúng. Những ai bị tình nghi có hành động chống cách mạng từ từ bị truy bắt trong giai đoạn này. Người theo đạo Công giáo, các nhà trí thức, thương gia và đám người bị kết tội làm 'tay sai Đế quốc' sẽ bị bắt để "tạo dựng xã hội mới". Giai đoạn sau cùng, khi thấy rõ họ đang bị đánh bật ra khỏi Huế, quân Mặt trận Dân tộc Giải phóng thi hành những vụ thủ tiêu nhân chứng - bất cứ ai biết mặt họ, đều bị giết và chôn mất xác."

”

Nhiều tác giả sử dụng báo cáo của Pike, trong khi nhiều người khác thì phủ nhận, cho rằng đây là một chiêu bài tuyên truyền của Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa để tạo hỗ trợ cho sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Việt Nam.^[3] Trong những thời gian đầu cuộc chiến, nhiều phóng viên chiến trường phải viết phóng sự tuân theo một quy định áp đặt từ chính phủ Hoa Kỳ.^[3]

Các nhà nghiên cứu Hoa Kỳ

Marilyn B. Young

Marilyn B. Young trong sách tựa đề The Vietnam Wars, 1945-1990^{[4][cần số trang]} ghi lại:

"Trong những ngày đầu của cuộc chiếm đóng quả thực có những vụ xử tử công khai tại chỗ... khi trận chiến gần kết thúc bởi những cuộc pháo kích của Mỹ, lính miền Bắc trên đường rút lui xử tử những người họ đang giam giữ thay vì thả họ ra hay cố giữ lại làm tù binh - với con số người chết vào khoảng 300-400, không nhiều như chính phủ Sài gòn và Washington công bố, nhưng cũng đủ để tạo những câu hỏi tang thương cho những người sống sót ở Huế..."

Gareth Porter

Về sau có khảo cứu của Gareth Porter^[26] về vụ thảm sát Huế, trong đó, ông chỉ trích những phóng đại tuyên truyền từ Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng hòa, vốn bắt nguồn từ các báo cáo của Tiểu đoàn Tâm lý chiến số 10) và Cục Tâm lý chiến Mỹ về các hố chôn tập thể.^[41]

Ông nói các thông tin về cái gọi là đàn áp tôn giáo là thiếu chính xác, cũng như việc các cơ quan Hoa Kỳ đã hiểu sai từ ngữ trong các tài liệu thu được của đối phương đã dẫn tới những kết luận vô căn cứ^[42] Porter cũng nêu là tại khu Gia Hội, nơi quân Giải phóng đã kiểm soát trong 26 ngày, một linh mục Công giáo nói với ký giả Len Ackland rằng không có một ai trong số các giáo dân của ông bị hại^[26].

Ông đã nêu ra các nguồn gốc không xác thực của những thông tin về vụ "thảm sát" khi chính quyền Sài Gòn không cho phép bất kỳ phóng viên nào xem các địa điểm có mộ hay các tử thi^[43]; sự không rõ ràng trong việc điều tra tại thực địa các ngôi mộ tập thể^[44]; những mâu thuẫn trong các báo cáo về số lượng tử thi tìm thấy; những mâu thuẫn với kết quả tìm hiểu của một bác sĩ y khoa làm việc tại Huế lúc đó; một số chi tiết đáng chú ý xung quanh các cuộc khai quật vào năm 1969; những mâu thuẫn giữa bài viết của Douglas Pike với các nguồn thông tin khác, rằng "Bộ trưởng Y tế Trần Lưu Y, sau khi đi thăm các địa điểm chôn cất vào tháng 4 năm 1969, đã thông báo với Phó Tỉnh trưởng Thừa Thiên rằng các tử thi có thể là của những người lính Mặt trận Dân tộc Giải phóng bị chết trong các trận giao tranh"^[45]; những mâu thuẫn trong các lời khai của "người làm chứng" cho vụ thảm sát^[46]; và thêm vào đó là kết quả của những trận bom Mỹ tại Huế đã khiến rất nhiều thường dân thiệt mạng.^[47]

Gareth Porter cho biết rằng một người bác sĩ có mặt tại Huế vào thời điểm tìm thấy các mộ chôn, Alje Vennema^[29], viết rằng "đối với các địa điểm trong khu lăng vua, hầu hết các tử thi có dấu vết của quân phục". Vennema đã hỏi chuyện các dân làng gần đó, họ nói rằng trong các ngày 21 đến 26 tháng 2 khu vực trung gian đã bị bom và pháo dữ dội. Và, trái với các tuyên bố của chính phủ rằng nhiều nạn nhân đã bị chôn sống tại đó, Vennema nói rằng tất cả các tử thi đều có các vết thương.

Trong kết luận của bài viết, Gareth Porter đồng ý rằng có những vụ giết người tại Huế trong giai đoạn chiến sự; tuy nhiên không có bằng chứng cụ thể về nguyên nhân của những cái chết.

"Các bằng chứng có được - không phải từ nguồn của Mặt trận Dân tộc Giải phóng, mà từ nguồn chính thức của Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng Hòa và từ các quan sát viên độc lập - cho thấy rằng câu chuyện chính thức về một cuộc tàn sát bừa bãi đối với những người được cho là không thích hợp với Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam là hoàn toàn bịa đặt. Không chỉ số lượng các thi thể được tìm thấy trong và xung quanh Huế là đáng nghi vấn, mà quan trọng hơn, nguyên do của các cái chết có vẻ như là bị chuyển từ chính các trận đánh quân sự sang việc xử tử của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam. Và tường trình chi tiết nhất "có thẩm quyền" mà các chính phủ Mỹ hay Việt Nam Cộng hòa đưa ra về sự việc được cho là vụ thảm sát này đã không đứng vững trước các thẩm định."^[48]

Noam Chomsky và Edward S. Herman

Noam Chomsky, nhà nghiên cứu chính trị và ngôn ngữ học người Mỹ, và Edward S. Herman, nhà kinh tế học người Mỹ, trong "Tài liệu về Kinh tế và Nhân quyền" tập 1, cho rằng vụ việc đã bị mô tả một cách sai lệch, bị thổi phồng, bị tô vẽ nhằm mục đích tuyên truyền. "Đó là những thường dân bị chết do những trận bom pháo Mỹ đã san bằng thành phố Huế. Rồi sau đó khi Mỹ và quân đội Sài Gòn phản kích trả thù lại thời kỳ hậu Mậu Thân cũng giết chóc rất nhiều. Thứ nữa là lực lượng quân Giải phóng đã tử trận trong lúc chiến đấu. Tất cả đều là người Việt với nhau và Mỹ tính gộp vào hết. Tất cả những điều đó được Mỹ dựng thành một vụ thảm sát tưởng tượng"^[5] Các căn cứ được nêu ra có thể tóm lược như sau^[6]:

Những tài liệu căn bản cho câu chuyện này gồm một bản báo cáo do chính phủ Sài Gòn đưa ra vào tháng 4/1968, một "tài liệu bắt được" và đã phổ biến trong công chúng của phái đoàn Hoa Kỳ vào tháng 11/1969, và một bài phân tích dài xuất bản năm 1970 của một nhân viên Phòng Thông tin "USIS" (Tâm lý chiến) là Douglas Pike. Cả hai bản báo cáo của Sài gòn và của Pike đã gây nên một sự nghi ngờ về nguồn tin, giọng điệu và vai trò của chúng trong một chiến dịch tuyên truyền mở rộng nhằm làm giảm đi ảnh hưởng của vụ thảm sát Mỹ Lai. Trong một phân tích cẩn thận về "tài liệu bắt được", Gareth Porter cho thấy bộ máy tuyên truyền của Mỹ đã cố tình nhập nhằng từ ngữ để đánh lừa. Cụm từ "loại bỏ" đã bị diễn giải thành "giết chết", mặc dù trong tiếng Việt từ này mang ý nghĩa rất rộng (giết chết, bị thương, bắt sống, đầu hàng hoặc bỏ trốn). Nhưng quan trọng hơn là những tài liệu này không được viết ngay khi sự việc diễn ra mà chỉ được viết ra nhiều tháng sau đó, và đã không có sự điều tra hay nghiên cứu tỉ mỉ để xác thực. Porter báo cáo rằng: không có tài liệu nào cho thấy rằng quân Giải phóng có ý định tàn sát dân thường hoặc ngay cả các chỉ huy của đối phương ở Huế. Chiến lược chung của quân Giải phóng chuyển tải trong các tài liệu đã bị bóp méo bởi Douglas Pike và cộng sự của mình.

Bằng chứng về các ngôi mộ tập thể cũng rất mơ hồ. Các con số này nhằm che lấp thực tế là đã có rất nhiều thường dân bị thiệt mạng khi quân Mỹ chiếm lại thành phố Huế bởi việc sử dụng hỏa lực mạnh một cách bừa bãi. Sau trận đánh 25 ngày, trong số 17.134 nhà thì 9.776 ngôi nhà đã hoàn toàn bị phá hủy và 3.169 ngôi nhà bị thiệt hại khá trầm trọng bởi bom đạn của Mỹ. David Douglas Duncan, phóng viên chiến trường, mô tả đó là "một sự nỗ lực dốc hết sức để loại bỏ bất cứ một kẻ địch nào. Tâm trí tôi bấn loạn trước cuộc tàn sát." Robert Shaplen viết về khi đó "Không có gì trong cuộc chiến ở Triều Tiên và Việt Nam khi nói về sự tàn phá, mà tôi thấy kinh hoàng bằng những điều tôi thấy được ở Huế năm ấy". Townsend Hoopes, người có quyền truy cập đặc biệt thông tin mật Bộ Quốc phòng, nói rằng các nỗ lực tái chiếm Huế đã khiến 80% các tòa nhà trở thành đống đổ nát, và rằng "trong đống đổ nát, khoảng 2.000 dân thường đã chết...". Quân Giải phóng cũng cho biết họ đã chôn cất khoảng 2.000 nạn nhân bị oanh tạc trong các ngôi mộ tập thể cùng binh sĩ tử trận của chính họ^[11].

Một thông tin thú vị là việc các nhà báo độc lập không bao giờ được phép có mặt tại những cuộc khai quật mộ tập thể. Sự ước lượng về những nạn nhân của thảm sát tại Huế đã tăng vọt lên một cách đáng kể để đáp ứng lại với những nhu cầu chính trị bất ngờ đột xuất của chính quyền Nixon. Không có nhà báo phương Tây nào đã được dẫn đến những mồ chôn tập thể khi các hố chôn đó được khai quật cả. Ngược lại một nhà nhiếp ảnh người Pháp, Marc Riboud, đã nhiều lần bị từ chối yêu cầu muốn đi xem một trong số địa điểm nơi mà ông tỉnh trưởng tuyên bố "có 300 cán bộ chính phủ đã bị Việt cộng giết". Người của tổ chức AFSC tại Huế cũng không thể khẳng định bản báo cáo về những hố chôn tập thể, những nhà báo độc lập không hề được phép có mặt tại hiện trường và họ rất khó xác định chỗ chính xác nơi những hố chôn tập thể mặc dù đã nhiều lần yêu cầu được đến xem.

Một giả thuyết khác ít được nhắc tới, rằng những nạn nhân ở Huế là do quân đội Mỹ và Việt Nam Cộng hòa trả thù khi tái chiếm thành phố. Nhiều người ủng hộ Mặt trận dân tộc đã lộ dạng trong suốt cuộc tổng tấn công, và đã hợp tác với chính quyền địa phương của những người cách mạng ở Huế, hoặc bầy tỏ sự ủng hộ của họ đối với Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam. Khi quân giải phóng rút đi, nhiều cán bộ và những người ủng hộ quân Giải phóng bị kẹt lại và họ trở thành nạn nhân của những sự trả thù. Trong một bài mô tả, một nhà báo người Ý Oriana Fallaci, trích dẫn lời một linh mục Pháp ở Huế đã kết luận rằng: "Tất cả có khoảng 1.100 người bị giết (sau ngày quân Mỹ tái chiếm thành phố). Hầu hết là sinh viên, giảng viên, giáo sĩ. Những trí thức và người dân Huế đã không bao giờ che giấu cảm tình của họ với Mặt trận Dân tộc Giải phóng"^[12].

Hai ông kết luận: Trong bất kỳ trường hợp nào, tình trạng rất lộn xộn về các sự kiện và bằng chứng, cộng với các "bằng chứng" không thuyết phục, ít ra cũng có thể nói rằng việc "tắm máu" tại Huế hiển nhiên đã được phóng đại. Nó có vẻ khá rõ ràng rằng bom đạn Mỹ nhằm "bảo vệ" Việt Nam đã giết nhiều thường dân hơn là do quân Giải phóng. Những ví dụ này, tất nhiên, không chỉ gợi lên một thực tế rằng các báo cáo chính thức của chính quyền Sài Gòn là dối trá và lừa bịp, và trong một số trường hợp đã được chuyển thành những câu chuyện hoang đường không có bằng chứng xác thực.

Các nguồn khác

Nhà báo Italy là Oriana Fallaci trong bút ký cho biết khoảng 1.100 người đã bị giết khi quân đội Việt Nam Cộng hòa và quân Mỹ tái chiếm Huế, hầu hết người bị giết là giáo viên, giảng viên, sinh viên đại học, tu sĩ, trí thức và tín đồ tôn giáo. Nhà sử học Stanley Karnow cho rằng đã có nhiều thường dân bị xử tử bởi quân Việt Nam Cộng hòa và thi thể của họ đã bị chôn trong các hố tập thể.^[9]

Năm 1969, phóng viên Don Oberdorfer^{[49][cần số trang]} sang ở Huế 5 ngày với Paul Vogle, giáo sư dạy Anh Văn người Mỹ tại Đại học Huế, và phỏng vấn nhiều nhân chứng trong thời gian Huế bị quân Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam đóng giữ. Năm 1971, trong cuốn sách "Tết!", Don Oberdorfer kể về trường hợp Phạm Văn Tường, một người gác cổng bán thời gian cho cvăn phòng thông tin chính phủ Huế, người đã nằm trong danh sách quân Giải phóng gọi là "phản động", đã bị bắt khi ẩn náu cùng gia đình của mình. Don Oberdorfer viết rằng ông ta với con gái 3 tuổi, con trai 5 tuổi và 2 cháu trai, tất cả họ bị bắn chết, bỏ lại xác trên đường phố để gia đình ông ta chứng kiến.^[50] Tuy không thể chứng minh câu chuyện này bằng nguồn tin nào khác, Oberdorfer báo cáo rằng hầu hết những người nam trên 15 tuổi trốn tránh trong một nhà thờ khu Phú Cam đều bị đưa đi. Khi Oberdorfer phỏng vấn Hồ Tý - một chỉ huy Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam trong cuộc tổng tấn công 1968 đã đào ngũ - ông này cho biết Đảng Lao động Việt Nam có lưu ý đặc biệt về khu Công giáo Phú Cam.^[49] Don Oberdorfer cũng dẫn một số nguồn tin thông báo rằng có những "đội trả thù" do Việt Nam Cộng hòa lập ra, chuyên săn lùng và xử tử những thường dân đã ủng hộ quân Giải phóng khi họ đóng ở Huế.^[51]

Nguyễn Công Minh, con gái của phó Quận trưởng quận Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị vào thời điểm đó, nói rằng cha cô, sắp về hưu, đã bị bắt tại nhà riêng khởi đầu cuộc tấn công. Sau khi ông nói với quân Giải phóng rằng ông là Phó Thị trưởng thành phố Huế sẽ được cho nghỉ hưu trong năm sau (1969), ông được lệnh phải trình diện ở khu cải tạo. Hai ngày đầu, ông được cho về nhà sau khi đến khai báo, đến ngày thứ 3 thì ông được yêu cầu đóng gói quần áo và thực phẩm để tới khu trại trong 10 ngày. Ông không bao giờ được nhìn thấy một lần nữa, cũng không tìm được hài cốt của ông. Cô kể lại rằng vào mùa hè năm 1969, khi tìm kiếm thi thể của cha cô (việc tìm kiếm do một người Cộng sản trình diện chiêu hồi chỉ dẫn), cô đã chứng kiến 7 thi thể trong một ngôi mộ đã được tìm thấy. Nguyễn Công Minh ước tính khoảng 250 thi thể được tìm thấy trong 1 tháng tìm kiếm trong 8 hố chôn tập thể.^[52]

Ba giáo sư, Giáo sư Horst-Günther Krainick, bác sĩ Alois Alteköster, và Tiến sĩ Raimund Discher, người giảng dạy tại Đại học Y Khoa Huế, là thành viên Đại sứ Văn hóa CHLB Đức, cùng với bà Horst-Günther Krainick, đã bị bắt giữ bởi quân Giải phóng trong cuộc tấn công Huế của họ vào tháng 2 năm 1968. Ngày 05 Tháng Tư năm 1968, các bộ phận thi thể của giáo sư cùng với nhiều người dân Việt Nam đã được phát hiện trong ngôi mộ tập thể gần Huế.^[50][53]

Một số soạn giả và phóng viên như Stephen Hosmer (Viet Cong Repression and Its Implications for the Future, 1970); Peter Braestrup (phóng viên báo Washington Post viết cuốn Big Story, 1977); Barbara Tuchman (viết cuốn The March of Folly, 1984); Loren Baritz (Backfire, 1985)^[54] và Uwe Siemon-Netto (Springer Foreign News Service) thì cho rằng quân Giải phóng thực hiện cuộc tàn sát. Siemon-Netto cho rằng những thi thể bị trói tay là chứng minh họ không chết vì bom mìn mà đã bị bắn với mục đích thủ tiêu chứ không phải vì lạc đạn.^[55]

Bà Nguyễn Thị Thanh Sung sinh năm 1949 tại An Cựu (Huế), cựu học sinh Đồng Khánh, năm 1974 theo chồng sang Mỹ định cư. Đầu thập niên 1990, bà cho xuất bản một hồi ký mang tên "Không Biên Giới". Hồi ký có 26 tiểu truyện, riêng tiểu truyện số 6 tác giả dành riêng kể chuyện trả thù của quân lực Việt Nam Cộng hòa sau Tết Mậu Thân 1968. Gia đình bà Sung từng suýt chết vì bị 1 trái bom Mỹ ném trúng nhà, sau khi tái chiếm Huế thì quân Việt Nam Cộng hòa cho lùng tìm những người có tên trong sổ quyên góp cho quân Giải phóng rồi xử bắn họ, cha bà Sung cũng bị bắt nhưng vì may mắn nên thoát được vụ xử bắn.^[13]

Một nhân chứng người Việt ở Huế, chị Nguyễn Thị Hoa, thì cho biết: "Bắt đầu là chúng nó (quân Mỹ) dùng phi pháo. Chúng dội pháo vào khu vực chúng tôi sinh sống, san bằng nhà cửa, cây cối. Chúng bắn pháo vào nhà những khu vực quanh đó. Những nhà này bán xăng dầu nên khi pháo bắn thì cháy trụi. Tất cả người già, trẻ nhỏ, phụ nữ lánh nạn ở đây đều bị thiêu sống."^[14]

Scott Laderman, giáo sư lịch sử tại Đại học Minnesota, trong một bài viết cho biết: Trong tháng 5 năm 1970, Ủy ban các học giả về châu Á đã xuất bản "Mười hai câu hỏi về Việt Nam" một tài liệu nhằm mục đích đáp ứng một số câu hỏi cơ bản về cuộc chiến tranh mà các tổ chức tin rằng đã bị che khuất bởi các thông tin chính thức nhưng sai lạc của chính phủ Mỹ. Phần cuối cùng của tài liệu, các học giả tỏ ý nghi ngờ và không đồng ý với báo cáo của chính quyền Nixon về vụ thảm sát Huế.^[7]

Nhà sử học David Hunt cho rằng các tài liệu của Douglas Pike về vụ thảm sát là một trong các chính sách của chính phủ Mỹ, "về tất cả các phương diện, hoàn toàn là nhằm tuyên truyền". Năm 1988, Douglas Pike nói rằng chính ông ta trước đó "đã tham gia vào một nỗ lực có chủ đích nhằm làm mất uy tín của quân Giải phóng".^[8]

Văn hóa

Tác phẩm Giải khăn sô cho Huế của Nhã Ca xuất bản năm 1969 là một tác phẩm viết về thời điểm Tết Mậu Thân ở Huế, nói đến những biến cố đã xảy ra trong thành phố này vào dịp Tết 1968. Theo lời kể của nhà văn Nguyễn Đắc Xuân thì trong một cuộc nói chuyện sau này, Nhã Ca công nhận là cuốn sách đã hư cấu nên nhiều chuyện về các nhân vật có thật, vu oan cho rất nhiều nhân sĩ, trí thức ủng hộ quân Giải phóng khiến họ phải chịu oan nhiều tiếng xấu về sau^[30] Cuốn Đêm nghe tiếng đại bác và cuốn phim Đất khổ cũng rút từ sự kiện này ở Huế, theo BBC thì phim Đất khổ đã bị cấm tại Việt Nam.^[56]

Tác phẩm "Huế mùa mai đỏ" của Xuân Thiều (nguyên nguyên Đại tá, Phó Tổng biên tập tạp chí Văn nghệ Quân đội (1977 - 1987) thuộc Quân đội Nhân dân Việt Nam) có đề cập đến việc một số phần tử lợi dụng hỗn loạn để trả thù cá nhân. Tác phẩm này được viết xuất bản năm 1978 dựa trên thông tin Xuân Thiều thu thập được khi vào chiến trường Trị Thiên cuối năm 1968.

Chú thích

1. Anderson, David L. (2004). “PART II: The Vietnam War from A to Z”. Trong Jordan, James D.; Reich, Adam (biên tập). The Columbia Guide to the Vietnam War. Columbia Guides to American History and Cultures (bằng tiếng English). IV (ấn bản thứ 2). New York City, New York, United States of America: Columbia University Press. tr. 98–99. doi:10.7312/ande11492. ISBN 9780231114936. Truy cập ngày 30 tháng 6 năm 2021 – qua Google Books.
2. “Tet Offensive, the battle of Hue, in History of Vietnam - Tet Offensive”. Vets With A Mission, this article is taken from the book Vietnam Experience Nineteen Sixty-Eight ISBN 978-0939526062. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 8 năm 2016. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2010. Liên kết ngoài trong |nhà xuất bản= (trợ giúp)
3. ^ Herman & Porter, The Myth of the Hue Massacre, Ramparts, Tập 13, Chương 8, May-June 1975
4. ^ Young, Marilyn B., The Vietnam Wars, 1945-1990 (New York: Harper Perennial, 1991)^{[cần số trang]}
5. ^ “Mậu Thân 1968 - 45 năm nhìn lại - Bài 5: Tấn công, tấn công liên tục”. PLO. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 2 năm 2013. Truy cập 13 tháng 2 năm 2015.
6. ^ The Washington Connection and Third World Fascism By Noam Chomsky, Edward S. Herman. Black Rose Books 1979. ISBN 0-919618-89-8. P. 345-353
7. ^ Iraq, Vietnam, and the Bloodbath Theory
8. ^ Laderman, Scott (ngày 16 tháng 1 năm 2009). Tours of Vietnam: War, Travel Guides, and Memory. Durham, NC: Duke University Press Books. tr. 90. ISBN 978-0822344148.
9. ^ Laderman, Scott (ngày 16 tháng 1 năm 2009). Tours of Vietnam: War, Travel Guides, and Memory. Durham, NC: Duke University Press Books. tr. 94. ISBN 978-0822344148.
10. ^ "Giải mã" Mậu Thân 1968, Thanh Niên Online
11. ^ For Reasons Of State. By Noam Chomsky. Penguin Books India, ngày 1 tháng 7 năm 2003. ISBN 9780143030546. P 231
12. ^ Oriana Fallaci, "Working Up to Killing," The Washington Monthly (February 1972), p.40
13. ^ “"Me Mỹ" kể chuyện Huế sau Tết Mậu Thân”. Truy cập 4 tháng 10 năm 2015.
14. ^ Vietnam: A Television History." PBS network produce by WGBH Boston, in cooperation with Central Independent Television/ United Kingdom and Antenne–2/France, and in association with LRE Production. Tập 7
15. Jackson, Gerald (16–ngày 22 tháng 2 năm 1998). “Hue: the massacre the Left wants us to forget”. The New Australian. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2014. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |date= (trợ giúp)
16. "Ai Đã Giết Người Dân Huế?" Câu Hỏi 40 Năm Chưa Trả Lời RFA, 2.2.2008
17. "Tet%20Mau%20Than"%20in%20Thua%20Thien%20Province%20ad%20Hue%20City2.pdf “List of Civilians Massacred by the Communists During "Tet Mau Than" in Thua Thien Province ad Hue City” (PDF). RVN. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2014.^{[liên kết hỏng]}
18. Kendrick Oliver, The My Lai Massacre in American History and Memory (Manchester University Press, 2006), p. 27.
19. Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World, edited by James Minahan, vol. 4 (Greenwood, 2002), p. 1761.
20. Pierre Journod, "La France, les États-Unis et la guerre du Vietnam: l'année 1968", in Les relations franco-américaines au XX siècle, edited by Pierre Melandri and Serge Ricard (L'Harmattan, 2003), p. 176.
21. “50 NĂM CUỘC THẢM SÁT MẬU THÂN (1968-2018)”.
22. ^ Douglas Pike, "Vietcong Strategy of Terror" (PDF) Lưu trữ 2011-07-20 tại Wayback Machine
23. White, Matthew (2013). Atrocities: The 100 Deadliest Episodes in Human History. W. W. Norton & Company. tr. 469. ISBN 0393345238.
24. Woodruff, Mark. Unheralded Victory. Arlington, VA: Vandamere Press, 1999. tr 209
25. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 1 năm 2016. Truy cập ngày 9 tháng 4 năm 2015.
26. ^ D.Gareth Porter. "The 1968 'Hue Massacre'"]. Tạp chí Indochina Chronicle số 33, 24/6/1974. phần 1 phần 2
27. Saigon Post, ngày 17 tháng 3 năm 1968
28. VC Carnage in Hue, Tenth Political Warfare Battalion, 1968, p. 8.
29. ^ Alje Vennema, "The Tragedy of Hue," unpublished manuscript, 1968, pp. 19-23.
30. ^ http://antg.cand.com.vn/Tu-lieu-antg/Su-that-ve-3-nhan-vat-bi-ke-thu-goi-la-do-te-khat-mau-Su-vu-khong-trao-tro-304949/
31. The Tet Offensive: A Concise History. James H. Willbanks. Columbia University Press. P 101
32. “Phỏng vấn với Hoàng Phủ Ngọc Tường, 1982”. WGBH OpenVault. Truy cập ngày 3 tháng 3 năm 2013.
33. Phan Bùi Bảo Thy (12 tháng 1 năm 2013). “Sự thật về 3 nhân vật bị kẻ thù gọi là "đồ tể khát máu": Sự vu khống tráo trở...”. Báo Công an nhân dân điện tử.
34. Trần Tuấn (20 tháng 5 năm 2012). “Cuộc gặp lại của những người một thời Sống Đẹp”. Báo Tiền phong.
35. Lê Minh (ngày 7 tháng 3 năm 2014). “Huế trong chiến dịch Mậu Thân”. Tạp chí Sông Hương.
36. Huế - Xuân 68, trang 75-76, Thành ủy Huế, 1988
37. ^ https://www.youtube.com/watch?v=Pe690erLazE&index=8&list=PLviI-4hDXD9RZ3cq_9kUTlvI0yCs8SJmM
38. ^ Mặt thật, Vụ tàn sát ở Huế, Bùi Tín, Nhà xuất bản Sài Gòn Press
39. Mây mù thế kỷ, Phần 1: Nhìn lại cuộc chiến tranh, Bùi Tín, Nhà xuất bản Đa Nguyên
40. Lật lại những câu chuyện lịch sử "nhạy cảm" trong chiến dịch Mậu Thân 1968, Báo điện tử Dân trí
41. THE 1968 'HUE MASSACRE', D. Gareth Porter, trích:"The agency of the Saigon government given overall responsibility for compiling data on the alleged "massacre" and publicizing the information was neither the Ministry of Social Welfare and Refugees nor the Ministry of Health, as one might have expected, but the Tenth Political Warfare Battalion of the Army of the Republic of Vietnam (ARVN)."
42. D.Gareth Porter. "The 1968 'Hue Massacre'". Tạp chí Indochina Chronicle số 33, 24/6/1974. Trích: "...Về những người Công giáo ở Huế, bằng chứng từ cả các tài liệu của Mặt trận và nhân chứng cho thấy chính sách của Mặt trận Dân tộc Giải phóng không hướng về phía chống lại Giáo hội Công giáo. Tài liệu Kế hoạch công kích và khởi nghĩa bắt được nói đến việc 'cô lập (isolate) những tên phản cách mạng lợi dụng Công giáo tại Phú Cam'. Tuy nhiên, trong thuật ngữ tiếng Việt của Cộng sản, 'cô lập' có nghĩa hành động để cắt đứt các ảnh hưởng của các cá nhân nói trên ra khỏi các sự vụ của cộng đồng. Nó không có nghĩa hành quyết hay thậm chí không nhất thiết có nghĩa bỏ tù, trái với những gì mà các chuyên gia chiến tranh chính trị có thể thuyết phục. Tài liệu chỉ ra rằng chỉ có các mục sư bị phát hiện 'che giấu địch' mới là đối tượng trừng phạt, và mức độ trừng phạt cụ thể còn tùy vào mức độ mà chống đối cách mạng của cá nhân đó trong quá khứ...".
43. D.Gareth Porter. "The 1968 'Hue Massacre'". Tạp chí Indochina Chronicle số 33, 24/6/1974, trích: "...chính quyền Sài Gòn không cho phép bất kỳ phóng viên nào xem các địa điểm có mộ hay các tử thi..."
44. Porter trích Le Monde, ngày 13 tháng 4 năm 1968, rằng Marc Riboud dùng trực thăng để đến địa điểm đã thông báo thì phi công từ chối hạ cánh với lý do là vùng đất đó "không an toàn". Danh sách địa điểm không giống với cái mà Đại tá Tỉnh trưởng Phạm Văn Khoa miêu tả.
45. Porter trích báo Tiền Tuyến, ngày ngày 3 tháng 5 năm 1969; ông cũng dẫn lời Washington Post, ngày 5 tháng 5 năm 1969 là "Một sĩ quan Mỹ tại Huế đã thừa nhận với một phóng viên tờ Washington Post tại một lễ tang tập thể cho những người chết: Một số có thể đã đơn giản là bị kẹt lại [trong các cuộc giao tranh]"
46. Porter nêu ra sự mâu thuẫn thông tin trong hai cuộc phỏng vấn của Baltimore Sun và báo Tiền Tuyến, ngày 17 tháng 10 năm 1969, với cùng một nhân chứng
47. D.Gareth Porter. "The 1968 'Hue Massacre'". Tạp chí Indochina Chronicle số 33, 24/6/1974, trích: "...toàn bộ những vùng tìm thấy các hố chôn là chiến trường trong nhiều tuần của năm 1968. Mặt trận Dân tộc Giải phóng đã tiếp tục giữ nhiều làng nhỏ ngay cả sau khi đã bị đẩy ra khỏi thành phố, và một số làng vẫn nằm trong quyền kiểm soát của họ trong hàng tháng, khi các máy bay ném bom của Mỹ đánh phá họ dữ dội...Làng Phú Mỹ, chỉ cách Huế 3 dặm về phía đông, là một trong các làng đã bị các đơn vị Cộng sản chiếm giữ trong cuộc tổng tấn công, khi nhiều nam giới trẻ nằm trong tuổi quân sự đã được gọi vào Quân Giải Phóng. Theo một cuộc phỏng vấn sau này với một người dân làng, máy bay Mỹ đã liên tục ném bom làng, phá hủy hàng trăm ngôi nhà và làm nhiều dân thường thiệt mạng....Phú Xuân, cách Huế 13 dặm, đã là chiến trường của các cuộc giao tranh dữ dội, trong đó có sự sử dụng mạnh của không lực Mỹ, trong các tuần nối tiếp cuộc Tổng tấn công..."
48. http://msuweb.montclair.edu/~furrg/porterhue2.html. Trích: The available evidence -- not from NLF sources but from official U.S. and Saigon documents and from independent observers -- indicates that the official story of an indiscriminate slaughter of those who were considered to be unsympathetic to the NLF is a complete fabrication. Not only is the number of bodies uncovered in and around Hue open to question, but more important, the cause of death appears to have been shifted from the fighting itself to NLF execution. And the most detailed and "authoritative" account of the alleged executions put together by either government does not stand up under examination.
49. ^ Oberdorfer, Don. Tet!: The Turning Point in the Vietnam War. New York: Doubleday & Company, 1971.
50. ^ Tet - What Really Happened at Hue
51. Oberdorfer, pp. 232–233
52. Interview with Mrs. Nguyen Cong Minh, WGBH Educational Foundation. Trích: First of all, they arrived at Xuan O where they dug up, ah, that man pointed out, he only knew one tunnel and pointed it out and when it was dug up, there were the remains of seven persons who were all tied up, tied up with their hands behind their backs. And when, ah, when, ah, when they were dug up they were found to have had their skulls broken. They were having their arms tied behind their backs. And when they were dug up, the ropes could be seen connected with one another. And then, ah, then the digging continued. In that whole area, the soil was all sandy. And so when people went around searching they saw that erosion, ah, the sand shifted, ah, the sand shifted and so the bones were exposed. And so all the, It was all sand around there, sand burnt everything, and the graves, the places where there was sand, uh, there was green grass, then people dug up and then they found the remains. And so people dug up this area like that for a whole month and were able to find, ah, 250 remains. Among them, 50 were identified by their relatives. And, ah, each time a corpse was dug up we found, we tore off the shirt and went down to a stream to wash it in order to identify the color of the fabric, to see whether the color was still there. I remembered that when my father left he wore a brown jacket. And so I had to tear off jackets to find out whether my father's jacket was among them. Or I looked at teeth to find out whether certain teeth were missing. But we were never able to find the remains of my father.
    Then, ah, the digging went on like that in Xuan O, Xuan Doi and then in Phu Tu. And we continued to follow the diggers until September 1969. When we arrived in Phu Tu, eight more tunnels were dug up. But, ah, it rained in September. So when they dug the remains up they were drenched. Water mixed in with the flesh and so it was impossible, it was impossible to see anything at all. The flesh was washed out and the rain poured, and so we were not able to see anything at all. But all of them, but it was strange that all the skulls were broken and the arms were tied up and the positions indicated that they were kneeling when they died. They were bundling up, they were huddling. And, not, not, the skeletons were not stretched out. They were sitting huddled up like that only. And, when, when September came, ah, I continued to follow the search party until until September 1969, but I was never able to find my father's remains....... [This section of the interview has not been translated]
53. Know Hue?
54. "Documenting a War"
55. Siemon-Netto, Uwe. Đức, A Reporter's Love for a Wounded People. Copy Express, 2013. tr 241-2.
56. "Sách về Mậu Thân ra mắt độc giả Mỹ"

Đọc thêm

• Arnold, James R., Tet Offensive 1968: Turning Point in Vietnam, London: Osprey 1990
• Bullington, James R. "And Here, See Hue," Foreign Service Journal, November 1968.
• Christmas, G. R. "A Company Commander Reflects on Operation Hue City," Marine Corps Gazette, April 1971.
• Davidson, Phillip B. Vietnam at War: The History, 1946-1975. Novato, CA: Presidio Press, 1988.
• Hammel, Eric. Fire in the Streets: The Battle for Hue, Tet 1968. Chicago: Contemporary Books, 1991.
• Harkanson, John, and Charles McMahon. "USMC & Tet '68: There's a Little Trouble in Hue ...," Vietnam Combat, Winter 1985.
• Krohn, Charles A., The Lost Battalion: Controversy and Casualties in the Battle of Hue, Praeger Publishers, 1993
• Nolan, Keith William. Battle for Hue: Tet 1968. Novato, CA: Presidio Press, 1983.
• Palmer, Dave Richard. Summons of the Trumpet: U.S.-Vietnam in Perspective. Novato, CA: Presidio Press, 1978.
• Phan Van Son. The Viet Cong Tet Offensive (1968). Saigon: Republic of Vietnam Armed Forces, 1969.
• Pike, Douglas. PAVN: People's Army of Vietnam. Novato, CA: Presidio Press, 1986.
• Secrets of the Vietnam War. Novato, CA: Presidio Press, 1990.
• Smith, Captain George W., USA. "The Battle of Hue," Infantry, July-August 1968.
• Stanton, Shelby L. Anatomy of a Division: 1st Cav in Vietnam. Novato, CA: Presidio Press, 1987.
• Tolson, Major General John J., 3rd. Airmobility: 1961-1971. Washington, D.C.: Department of the Army, 1973.
• Truong Sinh. "The Fight to Liberate the City of Hue During Mau Than Tet (1969)," Hoc Tap, December 1974.
• Tucker, Spencer, Vietnam. London: UCL Press, 1999
• Vietnam Order of Battle. New York: U.S. News and World Report, Inc., 1981.

Xem thêm

• Sự kiện Tết Mậu Thân
• Các vụ thảm sát ở Việt Nam

Liên kết ngoài

(tiếng Việt)

• Mậu Thân- Huế, đi tìm những phản đề
• Chuyện Hoang Đường Vụ "Thảm Sát" ở Huế 1968 - The Myth Of The "Hue Massacre" 1968 Lưu trữ 2008-02-13 tại Wayback Machine Nhà xuất bản Nhân dân, Noam Chomsky and Edward S. Herman, Lê Hồng Phong dịch.
• Chuyển bại thành thắng của Đại tá Quân đội Nhân dân Bùi Tín.
• THE 1968 'HUE MASSACRE' của D.Gareth Porter.
• Bản dịch "The 1968 'Hue Massacre'" của D.Gareth Porter.
• Cuộc tàn sát Tết Mậu Thân ở Huế Lưu trữ 2011-03-06 tại Wayback Machine trích dịch bài của D Pike.
• Giải khăn sô cho Huế Lưu trữ 2015-09-24 tại Wayback Machine - thuật truyện do Nhã Ca viết.
• Chuyện nhỏ trong chiến tranh Lưu trữ 2005-12-22 tại Wayback Machine. Một câu chuyện xảy ra ở Huế - Tết Mậu Thân

(tiếng Anh)

• The Myth Of The "Hue Massacre" 1968 Noam Chomsky and Edward S. Herman.
• The Battle for Hue, 1968 Lưu trữ 2004-10-21 tại Wayback Machine by James H. Willbanks
• Time Magazine, contemporary article Lưu trữ 2011-06-29 tại Wayback Machine
• Misreporting that Doomed Millions, Setting the Record Straight Lưu trữ 2007-06-07 tại Wayback Machine
• Scott Laderman, Hue and the shaping of history Lưu trữ 2005-05-18 tại Wayback Machine
• THE 1968 'HUE MASSACRE' của D.Gareth Porter.
• Dossier: Vietnam and Africa, Volume 14 #1 Lưu trữ 2006-09-03 tại Wayback Machine nói về bác sĩ Alje Vennema trong thời kỳ Tết Mậu Thân.

Phỏng vấn nhân chứng

• Hoàng Phủ Ngọc Tường
• Bà Nguyễn Công Minh
• Phạm Thị Xuân Quế