Tiếng Bồ Đào Nha

Tiếng Bồ Đào Nha
português
Phát âm	[puɾtuˈɣeʃ], [poɾtuˈɡes], [poʁtuˈɡes], [poɹtuˈɡes], [pohtuˈgejʃ], [pɔhtuˈgejs]
Tổng số người nói	Bản ngữ: 250 triệu; 24 triệu người nói L2;[1] Tổng: 274 triệu
Dân tộc	Cộng đồng Bồ ngữ Người Bồ Đào Nha Người Brasil Người Bồ-Á Người Bồ-Phi
Phân loại	Ấn-Âu Italic Latinh-Falisci Rôman Tây Rôman Iberia-Rôman Tây Iberia Galicia-Bồ Đào Nha Tiếng Bồ Đào Nha
Ngôn ngữ tiền thân	Tiếng Latinh cổ Tiếng Latinh cổ điển Tiếng Latinh thông tục Tiếng Galicia-Bồ Đào Nha Tiếng Bồ Đào Nha
Hệ chữ viết	Latinh (bảng chữ cái Bồ Đào Nha) Chữ nổi Bồ Đào Nha
Dạng ngôn ngữ kí hiệu	Tiếng Bồ Đào Nha mã hóa thủ công
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	9 quốc gia Angola Brasil Cape Verde Đông Timor Guinea Xích Đạo[2] Guinea-Bissau Mozambique Bồ Đào Nha São Tomé và Príncipe 1 lãnh thổ phụ thuộc Ma Cao (Trung Quốc)
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại	Ngôn ngữ văn hóa Uruguay[3][4][5] Rất nhiều các tổ chức quốc tế
Quy định bởi	Bồ Đào Nha: Học viện Khoa học Lisbon (Lớp Văn thư Học viện Lisbon) Brasil: Academia Brasileira de Letras
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	pt
ISO 639-2	por
ISO 639-3	por
Glottolog	port1283[6]
Linguasphere	51-AAA-a
Ngôn ngữ bản xứ   Ngôn ngữ chính thức và hành chính   Ngôn ngữ văn hóa và thứ cấp
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Một phần của loạt bài về
Văn hóa Bồ Đào Nha
Lịch sử
Dân tộc
Ngôn ngữ
Ẩm thực
Văn học
Biểu tượng Quốc kỳ Quốc ca Quốc huy
Cổng thông tin Bồ Đào Nha
x t s

Tiếng Bồ Đào Nha hay tiếng Bồ (português hay đầy đủ là língua portuguesa) là một ngôn ngữ Tây Rôman thuộc ngữ hệ Ấn-Âu bắt nguồn từ bán đảo Iberia tại châu Âu. Nó là ngôn ngữ chính thức duy nhất của Bồ Đào Nha, Brasil, Angola, Mozambique, Guiné-Bissau, Cabo Verde và São Tomé và Príncipe,^[7] và là ngôn ngữ đồng chính thức tại Đông Timor, Guinea Xích Đạo và Ma Cao. Một người hoặc một quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha được gọi là Lusófono (tạm dịch: cộng đồng Bồ ngữ). Do sự bành trướng của Đế quốc Bồ Đào Nha, hiện nay ta có thể bắt gặp tiếng Bồ Đào Nha và văn hóa Bồ Đào Nha trên khắp toàn cầu. Tiếng Bồ Đào Nha là một tiểu nhánh của nhóm ngôn ngữ Iberia-Rôman, tức là nhóm ngôn ngữ hậu duệ của tiếng Latinh thông tục được sử dụng bởi vương quốc Galicia và bá quốc Bồ Đào Nha thời trung cổ, và vẫn còn lưu tồn một số đặc điểm ngữ âm và từ vựng của tiếng Celt lục địa từng được nói trước kia tại Iberia.^[8][9]

Với khoảng 250 triệu người bản ngữ và 24 triệu người nói L2, hiện có khoảng hơn 270 triệu người nói tiếng Bồ Đào Nha trên toàn cầu. Điều này khiến cho nó trở thành ngôn ngữ được nói nhiều thứ sáu trên thế giới, ngôn ngữ châu Âu được sử dụng nhiều thứ ba trên thế giới nếu tính theo số người nói bản xứ,^[10] Là ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất ở Nam Mỹ ^[11][12] và toàn bộ Nam bán cầu,^[13] nó cũng là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ hai, sau tiếng Tây Ban Nha, ở Mỹ Latinh, một trong 10 ngôn ngữ được nói nhiều nhất ở ^[14] và là ngôn ngữ chính thức của Liên minh châu Âu, Mercosur, Tổ chức các Quốc gia châu Mỹ, Cộng đồng Kinh tế của các Quốc gia Tây Phi, Liên minh Châu Phi và Cộng đồng các Quốc gia Ngôn ngữ Bồ Đào Nha, một tổ chức quốc tế bao gồm tất cả các quốc gia chính thức của thế giới về Lusophone. Năm 1997, một nghiên cứu học thuật toàn diện đã xếp hạng tiếng Bồ Đào Nha, đặc biệt là tiếng Bồ Đào Nha Brasil, là một trong 10 ngôn ngữ có ảnh hưởng nhất trên thế giới.^[15][16]

Lịch sử

Khi người La Mã đến bán đảo Iberia vào năm 216 TCN, họ đã mang theo ngôn ngữ Latinh, từ đó tất cả các ngôn ngữ Romance đều là con cháu của nó. Ngôn ngữ này được truyền bá bởi những người lính La Mã, những người định cư và thương nhân, những người đã xây dựng các thành phố La Mã chủ yếu gần các khu định cư của các nền văn minh Celtic trước đó được thành lập từ rất lâu trước khi người La Mã đến. Vì lý do đó, ngôn ngữ này đã lưu giữ một nền tảng có liên quan của nhiều hơn nữa, Văn hóa cự thạch châu Âu Đại Tây Dương ^[17] và văn hóa Celtic,^[18] một phần của nhóm ngôn ngữ cổ Hispano-Celtic.^[19]

Trong khoảng thời gian từ năm 409 đến năm 711 sau Công nguyên, khi Đế chế La Mã sụp đổ ở Tây Âu, bán đảo Iberia đã bị chinh phục bởi những người Germanic trong Thời kỳ Di cư. Những người chiếm đóng, chủ yếu là Suebi,^[20] Visigoths và Buri ^[21], những người ban đầu nói tiếng Đức, đã nhanh chóng tiếp nhận văn hóa La Mã muộn và các phương ngữ Latinh Vulgar của bán đảo và trong hơn 300 năm tiếp theo hoàn toàn hòa nhập vào dân cư địa phương. Sau cuộc xâm lược của người Moorish bắt đầu vào năm 711, tiếng Ả Rập đã trở thành ngôn ngữ hành chính và thông dụng ở các vùng bị chinh phục, nhưng phần lớn dân số Kitô giáo còn lại tiếp tục nói một hình thức Roman thường được gọi là Mozarabic, kéo dài hơn ba thế kỷ ở Tây Ban Nha. Giống như các ngôn ngữ Neo-Latinh và châu Âu khác, tiếng Bồ Đào Nha đã sử dụng một số lượng đáng kể các từ mượn từ tiếng Hy Lạp,^[22] chủ yếu trong thuật ngữ khoa học và kỹ thuật. Những sự vay mượn này xảy ra thông qua tiếng Latinh, và sau đó là trong thời Trung cổ và Phục hưng.

Tiếng Bồ Đào Nha phát triển từ ngôn ngữ thời trung cổ, ngày nay được các nhà ngôn ngữ học gọi là tiếng Galicia-Bồ Đào Nha, tiếng Bồ Đào Nha cổ hoặc tiếng Galicia cổ, của Vương quốc Galicia và Quận Bồ Đào Nha thời trung cổ phía tây bắc.^[23]

Khu Lưu trữ 2020-09-29 tại Wayback Machine vực nói tiếng Galicia-Bồ Đào Nha (còn được gọi là tiếng Bồ Đào Nha Cổ hoặc tiếng Galicia Trung Cổ) trong các vương quốc Galicia và León vào khoảng thế kỷ thứ 10, trước khi có sự tách biệt của tiếng Galicia và tiếng Bồ Đào Nha

Trong các tài liệu hành chính Latinh của thế kỷ thứ 9, các từ và cụm từ viết bằng tiếng Galicia-Bồ Đào Nha lần đầu tiên được ghi lại. Giai đoạn này được gọi là Proto-Portugal, kéo dài từ thế kỷ thứ 9 cho đến thế kỷ 12 sự độc lập của Quận Bồ Đào Nha khỏi Vương quốc León, sau đó đã nắm quyền thống trị Galicia.

Trong phần đầu của thời kỳ Galicia-Bồ Đào Nha (từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 14), ngôn ngữ này ngày càng được sử dụng rộng rãi cho các tài liệu và các dạng chữ viết khác. Trong một thời gian, nó là ngôn ngữ được ưa thích trong thơ trữ tình ở Christian Hispania, cũng giống như tiếng Occitan là ngôn ngữ thơ của những người hát rong ở Pháp. Phương pháp biểu diễn tiếng Occitan lh và nh, được sử dụng trong chính tả cổ điển của nó, đã được sử dụng bởi chính tả tiếng Bồ Đào Nha, có lẽ là bởi Gerald của Braga,^[24] một tu sĩ từ Moissac, người trở thành giám mục của Braga ở Bồ Đào Nha vào năm 1047, đóng một vai trò quan trọng trong hiện đại hóa tiếng Bồ Đào Nha bằng văn bản bằng cách sử dụng các quy tắc cổ điển của tiếng Occitan.^[25] Bồ Đào Nha trở thành một vương quốc độc lập vào năm 1139, dưới thời Vua Afonso I của Bồ Đào Nha. Năm 1290, Vua Denis của Bồ Đào Nha đã thành lập trường đại học Bồ Đào Nha đầu tiên ở Lisbon (Estudos Gerais, sau này chuyển đến Coimbra) và ban sắc lệnh cho tiếng Bồ Đào Nha, sau đó gọi đơn giản là "ngôn ngữ chung", được biết đến như là ngôn ngữ Bồ Đào Nha và được sử dụng chính thức.

Vào thời kỳ thứ hai của tiếng Bồ Đào Nha Cổ, vào thế kỷ 15 và 16, với những khám phá của người Bồ Đào Nha, ngôn ngữ này đã được đưa đến nhiều vùng của châu Phi, châu Á và châu Mỹ. Vào giữa thế kỷ 16, tiếng Bồ Đào Nha đã trở thành một ngôn ngữ phổ biến ở châu Á và châu Phi, không chỉ được sử dụng cho quản lý thuộc địa và thương mại mà còn để giao tiếp giữa các quan chức địa phương và người châu Âu thuộc mọi quốc tịch.

Sự lan rộng của ngôn ngữ này được giúp đỡ bởi các cuộc hôn nhân hỗn hợp giữa người Bồ Đào Nha và người địa phương và sự liên kết của nó với các nỗ lực truyền giáo của Công giáo La Mã, dẫn đến việc hình thành các ngôn ngữ creole như tiếng Kristang ở nhiều nơi ở châu Á (từ từ cristão, "Cơ đốc giáo") . Ngôn ngữ này tiếp tục phổ biến ở các vùng của châu Á cho đến thế kỷ 19. Một số cộng đồng Cơ đốc giáo nói tiếng Bồ Đào Nha ở Ấn Độ, Sri Lanka, Malaysia và Indonesia vẫn bảo tồn ngôn ngữ của họ ngay cả sau khi họ bị tách ra khỏi Bồ Đào Nha.

Sự kết thúc của thời kỳ Bồ Đào Nha Cổ được đánh dấu bằng việc Garcia de Resende xuất bản Geral ở Cancioneiro vào năm 1516. Thời kỳ đầu của tiếng Bồ Đào Nha Hiện đại, kéo dài từ thế kỷ 16 đến ngày nay, được đặc trưng bởi sự gia tăng số lượng các từ học được vay mượn từ tiếng La tinh cổ điển và tiếng Hy Lạp cổ điển vì thời Phục hưng (các từ học được vay mượn từ tiếng Latin cũng đến từ tiếng Latinh thời Phục hưng, hình thức của tiếng Latinh trong thời gian đó), đã làm phong phú thêm rất nhiều từ vựng. Hầu hết những người nói tiếng Bồ Đào Nha biết chữ cũng biết chữ bằng tiếng Latinh; và do đó họ dễ dàng sử dụng các từ Latinh vào văn bản của họ - và cuối cùng là văn nói- ở Bồ Đào Nha.^[26]

Tác giả người Tây Ban Nha Miguel de Cervantes từng gọi tiếng Bồ Đào Nha là "ngôn ngữ ngọt ngào và duyên dáng", trong khi nhà thơ Brasil Olavo Bilac mô tả nó như a última flor do Lácio, inculta e bela ("bông hoa cuối cùng của Latium, ngây thơ và xinh đẹp"). Tiếng Bồ Đào Nha còn được gọi là "ngôn ngữ của Camões", theo tên của Luís Vaz de Camões, một trong những nhân vật văn học vĩ đại nhất bằng tiếng Bồ Đào Nha và là tác giả của sử thi Bồ Đào Nha The Lusiads .^[27][28][29]

Vào tháng 3 năm 2006, Bảo tàng Ngôn ngữ Bồ Đào Nha, một bảo tàng tương tác về ngôn ngữ Bồ Đào Nha, được thành lập tại São Paulo, Brasil, thành phố có số lượng người nói tiếng Bồ Đào Nha nhiều nhất trên thế giới.^[30] Bảo tàng này là bảo tàng đầu tiên thuộc loại hình này trên thế giới.^[30] Vào năm 2015, bảo tàng đã bị phá hủy một phần trong một trận hỏa hoạn,^[31] nhưng được khôi phục và mở cửa trở lại vào năm 2020.

Phân bố

Tiếng Bồ Đào Nha là ngôn ngữ chính ở Angola (80%),^[32] Brasil,^[33] Bồ Đào Nha,^[34] và São Tomé and Príncipe (95%).^[35] Mặc dù chỉ hơn 10% dân cư Mozambique là người bản ngữ tiếng Bồ Đào Nha, song quốc gia có khoảng 50,4% cư dân nói tiếng Bồ Đào Nha theo thống kê năm 2007.^[36] Có khoảng 11,5% dân số ở Guinea-Bissau cũng sử dụng ngôn ngữ này.^[37]

Có một số lượng đáng kể cộng đồng người di cư nó tiếng Bồ Đào Nha ở một số quốc gia như Andorra (15,4%),^[38] Úc,^[39] Bermuda,^[40] Canada (0,72% hay 219.275 người năm 2006^[41] nhưng có từ 400.000 đến 500.000 theo Nancy Gomes),^[42] Curaçao, Pháp,^[43] Nhật Bản,^[44] Jersey,^[45] Luxembourg (9%),^[34] Namibia (khoảng 4-5% dân số, chủ yếu là người tị nạn từ Angola ở phía Bắc quốc gia này)^[46] Paraguay (10,7% hay 636.000 người),^[47] Ma Cao (0,6% hay 12.000 người),^[48] Nam Phi,^[49] Thụy Sĩ (196.000 bản ngữ năm 2008),^[50] Venezuela (1 đến 2% hay 254.000 đến 4800 người),^[51] và Mỹ (0,24% hay 687.126 người sử dụng năm 2007 theo American Community Survey),^[52] chủ yếu ở Connecticut,^[53] Florida,^[54] Massachusetts (nơi có người sử dụng nhiều thứ 2 trong bang),^[55] New Jersey,^[56] New York^[57] và đảo Rhode.^[58]

Ở một vài nơi người ta gọi là tiếng Bồ Đào Nha Ấn Độ, như tại Goa^[59] và Daman và Diu,^[60] thì ngôn ngữ này vẫn được sử dụng.

Hiện được sử dụng chính thức

Cộng đồng các nước nói tiếng Bồ Đào Nha

Các quốc gia và vùng lãnh thổ sử dụng tiếng Bồ Đào Nha làm ngôn ngữ chính thức

Cộng đồng các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha^[61] (gọi tắt là CPLP) gồm 8 quốc gia độc lập sử dụng tiếng Bồ Đào Nha làm ngôn ngữ chính thức: Angola, Brasil, Cape Verde, Đông Timor, Guinea-Bissau, Mozambique, Bồ Đào Nha và São Tomé và Príncipe.^[61]

Guinea Xích Đạo nộp đơn để gia nhập cộng đồng CPLP tháng 6 năm 2010 và sử dụng tiếng Bồ Đào Nha làm ngôn ngữ chính thức thứ 3 (bên cạnh tiếng Tây Ban Nha và tiếng Pháp) vì đây là một trong những điều kiện để gia nhập cộng đồng này. Tổng thống Guinea Xích Đạo, Obiang Nguema Mbasog, và Thủ tướng Ignacio Milam Tang, đã phê chuẩn vào ngày 20 tháng 6 năm 2011, Hiến pháp mới dự định sẽ thêm vào tiếng Bồ Đào Nha là ngôn ngữ chính thức của quốc gia này.^[62][63][64]

Tiếng Bồ Đào Nha cũng là một trong những ngôn ngữ chính thức của các khu vực đặc quyền kinh tế thuộc Trung Quốc như Ma Cao (cùng với tiếng Trung Quốc) và một số tổ chức quốc tế như Mercosur,^[65] Tổ chức các quốc gia Iberia-châu Mỹ,^[66] Liên minh các Quốc gia Nam Mỹ,^[67] Tổ chức các Quốc gia châu Mỹ,^[68] Liên minh châu Phi^[69] và Cộng đồng châu Âu.^[70]

Số dân của các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha chính thức

Theo dữ liệu thống kê và có độ tin cậy từ các chính phủ và các cơ quan thống kê của các quốc gia đó thì dân số hợp pháp của họ nói tiếng Bồ Đào Nha gồm (theo thứ tự giảm dần):

• Brasil: 190.755.799 (năm 2010);^[71]
• Mozambique: 20.366.795 (năm 2007);^[72][73]
• Angola: 15.116.000 (ước tính của chính phủ. Angola không có thống kê trong vài thập kỷ nay, họ dự kiến tiến hành thống kê năm 2013);^[74]
• Bồ Đào Nha: 10.555.853 (kết quả sơ bộ năm 2011);^[75][76]
• Guinea-Bissau: 1.520.830 (năm 2009);^[77]
• Đông Timor: 1.066.582 (kết quả sơ bộ năm 2010);^[78]
• Ma Cao: 558.100 (ước tính của DSEC, SAR Macau).^[79][80][81]
• Cape Verde: 491.575 (số liệu sơ bộ năm 2010);^[82]
• São Tomé và Príncipe: 137.599 (số liệu năm 2001 xuất bản năm 2003)^[83]

Sử dụng Tiếng Bồ Đào Nha như ngoại ngữ

Tiếng Bồ Đào Nha được giảng dạy bắt buộc trong các trường ở Uruguay^[84] và Argentina.^[85] Các quốc gia khác có giảng dạy tiếng Bồ Đào Nha trong các trường học gồm Venezuela,^[86] Zambia,^[87] Cộng hòa Congo,^[88] Senegal,^[88] Namibia,^[89] Eswatini,^[88] Côte d'Ivoire,^[88] và Nam Phi.^[88]

Tương lai

Theo thống kê của UNESCO, tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Tây Ban Nha là các ngôn ngữ của châu Âu phát triển nhanh nhất sau tiếng Anh và ngôn ngữ này có nhiều khả năng phát triển mạnh nhất như là ngôn ngữ quốc tế ở miền nam châu Phi và Nam Mỹ.^[90] Các quốc gia châu Phi nói tiếng Bồ Đào Nha được trông đợi là có tổng số người sử dụng là 83 triệu vào năm 2050. Tổng cộng số người nói tiếng Bồ Đào Nha ở các quốc gia vào thời điểm đó khoảng 335 triệu người.^[90]

Ví dụ về sự khác biệt giữa các phương ngữ tiếng Bồ Đào Nha

Trích dẫn từ sử thi Bồ Đào Nha Os Lusíadas, của tác giả Luís de Camões (I, 33)

Nguyên bản	IPA (Lisbon)	IPA (São Paulo)	IPA (Santiago de Compostela)
Sustentava contra ele Vénus bela,	suʃtẽˈtavɐ ˈkõtɾɐ ˈelɨ ˈvɛnuʒ ˈβɛlɐ	sustẽˈtavɐ ˈkõtɾɐ ˈeli ˈvenuz ˈbɛlɐ	sustenˈtaβa ˈkontɾa ˈel ˈβɛnuz ˈβɛla
Afeiçoada à gente Lusitana,	ɐfɐjsuˈaða ˈʒẽtɨ luziˈtɐnɐ	afejsuˈada ˈʒẽtʃi luziˈtɐnɐ	afejθoˈaða ˈʃente lusiˈtana
Por quantas qualidades via nela	puɾ ˈkwɐ̃tɐʃ kwɐliˈðaðɨʒ ˈviɐ ˈnɛlɐ	puɾ ˈkwɐ̃tɐs kwaliˈdadʒiz ˈviɐ ˈnɛlɐ	poɾ ˈkantas kwaliˈðaðez ˈβia ˈnɛla
Da antiga tão amada sua Romana;	dɐ̃ˈtiɣɐ ˈtɐ̃w̃ ɐˈmaðɐ ˈsuɐ ʁuˈmɐnɐ	dɐ̃ˈtʃiɡɐ ˈtɐ̃w̃ ɐˈmadɐ ˈsuɐ hoˈmɐnɐ	danˈtiɣa ˈtaŋ aˈmaða ˈsua roˈmana
Nos fortes corações, na grande estrela,	nuʃ ˈfɔɾtɨʃ kuɾɐˈsõj̃ʃ nɐ ˈɣɾɐ̃dɨʃˈtɾelɐ	nus ˈfɔɾtʃis koɾaˈsõj̃s na ˈɡɾɐ̃dʒisˈtɾelɐ	nos ˈfɔɾtes koɾaˈθons na ˈɣɾandesˈtɾela
Que mostraram na terra Tingitana,	kɨ muʃˈtɾaɾɐ̃w̃ nɐ ˈtɛʁɐ tĩʒiˈtɐnɐ	ki mosˈtɾaɾɐ̃w̃ na ˈtɛhɐ tʃĩʒiˈtɐnɐ	ke mosˈtɾaraŋ na ˈtɛra tinʃiˈtana
E na língua, na qual quando imagina,	i nɐ ˈlĩɡwɐ nɐ ˈkwaɫ ˈkwɐ̃du jmɐˈʒinɐ	i na ˈlĩɡwɐ na ˈkwaw ˈkwɐ̃dimaˈʒinɐ	e na ˈliŋgwa na ˈkal ˈkando jmaˈʃina
Com pouca corrupção crê que é a Latina.	kõ ˈpokɐ kuʁupˈsɐ̃w̃ ˈkɾe kiˈɛ ɐ lɐˈtinɐ	kũ ˈpokɐ kohup(i)ˈsɐ̃w̃ ˈkɾe kiˈɛ a laˈtʃinɐ	kom ˈpowka korupˈθoŋ ˈkɾe ˈke ˈɛ a laˈtina

Tham khảo

1. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên e21
2. “Continúan los actos del Día de la Lengua Portuguesa y la Cultura Lusófona” [Acts continue to mark Portuguese Language and Portuguese Culture Day]. Government of the Republic of Equatorial Guinea. 10 tháng 5 năm 2016.
3. Gutiérrez Bottaro, Silvia Etel (2014), “El portugués uruguayo y las marcas de la oralidad en la poesía del escritor uruguayo Agustín R. Bisio” [Uruguayan Portuguese and oral marks in the poetry of Uruguayan writer Agustín R. Bisio] (PDF), abehache (bằng tiếng Tây Ban Nha), 4 (6), Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 12 tháng 8 năm 2019, truy cập ngày 18 tháng 3 năm 2018
4. “Historia lingüística del Uruguay”. www.historiadelaslenguasenuruguay.edu.uy. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2019. Truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2020.
5. Fernández Aguerre, Tabaré; González Bruzzese, Mahira; Rodriguez Ingold, Cecilia (2017), Algunas notas teórico metodológicas sobre la relación entre regiones y aprendizajes en Uruguay [Vài ghi chú phương pháp luận lý thuyết về quan hệ giữa các vùng và học tập tại Uruguay] (bằng tiếng Tây Ban Nha), tr. 11–15, hdl:20.500.12008/10776
6. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Portuguese”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
7. “Estados-membros” [Member States]. Community of Portuguese Language Countries (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 7 tháng 2 năm 2017.
8. “The Origin and Formation of The Portuguese Language”. Judeo-Lusitanica. Duke University. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 5 năm 2017. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2016.
9. Bittencourt de Oliveira, João. “Breves considerações sobre o legado das línguas célticas”. filologia.org.br.
10. “CIA World Factbook”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2015.
11. Admin, e2f. “What are the 5 official languages of South America?”. e2f (bằng tiếng Anh). Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2020.
12. Babbel.com; GmbH, Lesson Nine. “How Many People Speak Portuguese, And Where Is It Spoken?”. Babbel Magazine (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2020.
13. “Potencial Económico da Língua Portuguesa” (PDF). University of Coimbra.
14. “Top 11 Most Spoken Languages in Africa”. 18 tháng 10 năm 2017.
15. The World's 10 most influential languages, George Werber, 1997, Language Today, retrieved on scribd.com
16. Bernard Comrie, Encarta Encyclopedia (1998); George Weber "Top Languages: The World's 10 Most Influential Languages" in Language Today (Vol. 2, Dec 1997) "Archived copy". Archived from the original on 2011-09-27. Truy cập 2011-09-28.
17. Benozzo, F. (2018): "Uma paisagem atlântica pré-histórica. Etnogénese e etno-filologia paleo-mesolítica das tradições galega e portuguesa", in proceedings of Jornadas das Letras Galego-Portugesas 2015–2017. Università de Bologna, DTS and Academia Galega da Língua Portuguesa. pp. 159–170
18. Gramática Histórica do latim ao português brasileiro
19. "In the northwest of the Iberian Peninula, and more specifically between the west and north Atlantic coasts and an imaginary line running north-south and linking Oviedo and Merida, there is a corpus of Latin inscriptions with particular characteristics of its own. This corpus contains some linguistic features that are clearly Celtic and others that in our opinion are not Celtic. The former we shall group, for the moment, under the label northwestern Hispano-Celtic. The latter are the same features found in well-documented contemporary inscriptions in the region occupied by the Lusitanians, and therefore belonging to the variety known as LUSITANIAN, or more broadly as GALLO-LUSITANIAN. As we have already said, we do not consider this variety to belong to the Celtic language family." Jordán Colera 2007: p.750
20. Ethnologic Map of Pre-Roman Iberia (c. 200 BC) Lưu trữ 2016-04-05 tại Wayback Machine. Arkeotavira.com. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2011.
21. Domingos Maria da Silva, Os Búrios, Terras de Bouro, Câmara Municipal de Terras de Bouro, 2006. (in Portuguese)
22. Koutantos, Dimitrios. “Palavras que cheiram mar 2: Etimologia de mais de 1000 Palavras Gregas Usadas em Português (Λέξεις που μυρίζουν θάλασσα)” (PDF).
23. “Vocabulário Ortográfico da Galiza [AGLP, 2015]”. Truy cập 20 tháng 9 năm 2024.
24. Lay, Stephen (2015). “Sanctity and Social Alienation in Twelfth-Century Braga as Portrayed in the Vita Sancti Geraldi”. Portuguese Studies. 31 (2): 153–168. doi:10.5699/portstudies.31.2.0153.
25. Jean-Pierre Juge (2001) Petit précis – Chronologie occitane – Histoire & civilisation, p. 25
26. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Chú thích
27. Watts, Henry Edward (1891). Miguel de Cervantes: His Life & Works. London: Walter Scott.
28. Shipley, Joseph T. (1946). Encyclopedia of Literature. Philosophical Library. tr. 1188.
29. Poddar, Prem; Patke, Rajeev S.; Jensen, Lars (2008). “Introduction: The Myths and Realities of Portuguese (Post) Colonial Society”. A historical companion to postcolonial literatures: continental Europe and its empires. Edinburgh University Press. tr. 431. ISBN 978-0-7486-2394-5.
30. ^ “Museu da Língua Portuguesa aberto ao público no dia 20” [Portuguese Language Museum open to the public on 20]. Noticiaslusofonas.com (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 8 tháng 3 năm 2006. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2012.
31. “Brazil: Fire engulfs Portuguese language museum in Sao Paulo, one killed”. International Business Times. ngày 22 tháng 12 năm 2015.
32. Medeiros, Adelardo Portuguese in Africa – Angola
33. Portuguese language in Brazil
34. ^ “Special Eurobarometer 243 "Europeans and their Languages"” (PDF). European Commission. 2006. tr. 6. Truy cập ngày 11 tháng 5 năm 2011.
35. 99.8% tuyên bố là sử dụng tiếng Bồ Đào Nha năm 1991
36. Medeiros, Adelardo Portuguese in Africa – Moçambique
37. Medeiros, Adelardo Portuguese in Africa – Guiné-Bissau
38. 13.100 người Bồ Đào Nha năm 2010 theo Population par nationalité on the site of the "Département des Statistiques d'Andorre" Lưu trữ 2011-05-20 tại Wayback Machine
39. 0,13% hay 25.779 người sử dụng tiếng này trong giao tiếp ở nhà năm 2006, xem Spoken at Home (full classification list) by Sex&producttype=Census Tables&method=Place of Usual Residence&areacode=0 “Language Spoken at Home from the 2006 census” Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp). Australian Bureau of Statistics.^{[liên kết hỏng]}
40. “Bermuda”. World InfoZone. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2010.
41. “Population by mother tongue, by province and territory (2006 Census)”. Statistics Canada. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
42. Gomes, Nancy (2001), “Os portugueses nas Américas: Venezuela, Canadá e EUA”, Actualidade das migrações, Janus, Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 12 năm 2012, truy cập ngày 13 tháng 5 năm 2011
43. 580.000 ước tính theo năm 1999 và 490.444 năm 2007, xem Répartition des étrangers par nationalité
44. “Japão: imigrantes brasileiros popularizam língua portuguesa” (bằng tiếng Bồ Đào Nha). 2008. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
45. “4.6% according to the 2001 census, see”. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
46. www.namibian.com.na
47. “Languages of Paraguay”.
48. “Languages of Macau”. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
49. Giữa 300.000 đến 600.000 theo Pina, António (2001), “Portugueses na África do Sul”, Actualidade das migrações, Janus, Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 5 năm 2013, truy cập ngày 13 tháng 5 năm 2011
50. Fibbi, Rosita (2010), Les Portugais en Suisse (PDF), Office fédéral des migrations, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 6 tháng 7 năm 2011, truy cập ngày 13 tháng 5 năm 2011
51. See “Languages of Venezuela”. and Gomes, Nancy (2001), “Os portugueses nas Américas: Venezuela, Canadá e EUA”, Actualidade das migrações, Janus, Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 12 năm 2012, truy cập ngày 13 tháng 5 năm 2011
52. Carvalho, Ana Maria (2010), “Portuguese in the USA”, trong Potowski, Kim (biên tập), Language Diversity in the USA, Cambridge University Press, tr. 346, ISBN 978-0-521-74533-8
53. “The Portuguese Foundation, Inc.”. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 8 năm 2018. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2021.
54. “Jornal Brasileiras & Brasileiros”. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
55. An immigration phenomenon: Why Portuguese is the second language of Massachusetts from www.boston.com Fall 2007
56. Hispanic Reading Room of the U.S. Library of Congress Web site, Twentieth-Century Arrivals from Portugal Settle in Newark, New Jersey,
57. “Brazucas (Brazilians living in New York)”. Nyu.edu. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2010.
58. Hispanic Reading Room of the U.S. Library of Congress Web site, Whaling, Fishing, and Industrial Employment in Southeastern New England
59. “Portuguese Language in Goa”. Colaco.net. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 5 năm 2001. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2010.
60. “The Portuguese Experience: The Case of Goa, Daman and Diu”. Rjmacau.com. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 7 năm 2006. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2010.
61. ^ “Estados-membros da CPLP” (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 28 tháng 2 năm 2011.
62. El portugués será el tercer idioma oficial de la República de Guinea Ecuatorial - Página Oficial del Gobierno de la República de Guinea Ecuatorial
63. “Decreto sobre el portugues como idioma oficial - Página Oficial del Gobierno de la República de Guinea Ecuatorial” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
64. “El Presidente Obiang asiste a la Cumbre de la CPLP - Página Oficial del Gobierno de la República de Guinea Ecuatorial”. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 6 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
65. “Official languages of Mercosul as agreed in the Protocol of Ouro Preto”. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
66. Official statute of the organization
67. “Artículo 23 for the official languages” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 8 tháng 11 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
68. General Assembly of the OAS, Amendments to the Rules of Procedure of the General Assembly, ngày 5 tháng 6 năm 2000
69. Article 11, Protocol on Amendments to the Constitutive Act of the African Union [1] Lưu trữ 2013-12-08 tại Wayback Machine
70. “Languages in Europe – Official EU Languages”. EUROPA web portal. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2009.
71. Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística
72. “Informação geral sobre Moçambique - Portal do Governo de Moçambique”. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
73. 3° recenseamento geral da população e habitação - Instituto Nacional de Estatística
74. “Governo da República de Angola”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
75. Aplicação interativa do Instituo Nacional de Estatística sobre os resultados preliminares do Censos 2011
76. Instituo Nacional de Estatística
77. “Apresentação dos resultados definitivos do Censos 2009 do Instituto Nacional de Estatística”. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 12 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
78. Resultados do Censos 2010 - Governo de Timor Leste
79. Estimativas da população de Macau - Direção dos Serviços de Estatística e Censos do Governo da RAE de Macau
80. Direção dos Serviços de Estatística e Censos do Governo da RAE de Macau
81. Censos 2011 de Macau - Direção dos Serviços de Estatística e Censos do Governo da RAE de Macau
82. “Apresentação de dados preliminares do IV° RGPH 2010 - Instituto Nacional de Estatística, Cabo Verde” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 13 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
83. “RGPH 2001 Estado e estrutura da população de São Tomé e Príncipe - Instituto Nacional de Estatística, São Tomé e Príncipe - 2003” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 13 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2012.
84. “Uruguayan government makes Portuguese mandatory” (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 5 tháng 11 năm 2007. Truy cập ngày 13 tháng 7 năm 2010.
85. “Portuguese will be mandatory in high school” (bằng tiếng Tây Ban Nha). ngày 21 tháng 1 năm 2009. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày 13 tháng 7 năm 2010.
86. “Portuguese language will be option in the official Venezuelan teachings” (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 24 tháng 5 năm 2009. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 13 tháng 7 năm 2010.
87. “Zambia will adopt the Portuguese language in their Basic school” (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 26 tháng 5 năm 2009. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 5 năm 2009. Truy cập ngày 13 tháng 7 năm 2010.
88. ^ “Congo will start to teach Portuguese in schools” (bằng tiếng Bồ Đào Nha). ngày 4 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 13 tháng 7 năm 2010.
89. “www.namibian.com.na”. www.namibian.com.na. ngày 15 tháng 8 năm 2011. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2012.
90. ^ “Portuguese language gaining popularity”. Anglopress Edicões e Publicidade Lda. ngày 5 tháng 5 năm 2007. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 18 tháng 5 năm 2011.

Liên kết ngoài

Wikibooks có thông tin Anh ngữ về:

Portuguese

• Học tiếng Bồ Đào Nha trên BBC
• Những điều cần lưu ý về tiếng Bồ Đào Nha BBC
• Ethnologue report for Portuguese Lưu trữ 2012-05-09 tại Wayback Machine
• AULP - Associação das Universidades de Língua Portuguesa Portuguese Language Universities Association.
• Portuguese in East Timor an interview with Dr. Geoffrey Hull
• Comparative Portuguese, Spanish, French, Italian Lưu trữ 2015-08-01 tại Wayback Machine