Besançon

Besançon
flags of Besançon ^(en)
Alministración
País	Francia
Organización territorial	Francia metropolitana
Rexón	Borgoña-Francu Condáu
Departamentu	Doubs
Tipu d'entidá	comuña de Francia
Alcaldesa de Besançon	Anne Vignot (Europe Écologie-Les Verts ^(es) )
Nome oficial	Besançon (fr) Besançon (frp)
Nome llocal	Besançon (fr)
Xeografía
Coordenaes	47°14′32″N 6°01′17″E / 47.2422°N 6.0214°E / 47.2422; 6.0214
Superficie	65.05 km²
Llenda con	Montfaucon, Morre, Pirey, Pouilley-les-Vignes, Serre-les-Sapins, Tallenay, Thise, Vieilley, Avanne-Aveney, Beure y Fontain
Altitú media	281 m
Demografía
Población	119 198 hab. (1r xineru 2021)
Densidá	1832,41 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 y UTC+02:00
besancon.fr

Besançon (francés: /bəzɑ̃sɔ̃/( escuchar), francoprovenzal: /bəzɑ̃ˈsɔ̃/; alemán antiguu: Bisanz; llatín: Vesontio) ye una comuña francesa asitiada nel este del país, nel departamentu de Doubs y rexón de Francu Condáu. La población de la ciudá propiamente dicha ye de 117.836 habitantes, y constitúi el centru d'una área metropolitana de 222.000 habitantes.

La ciudá foi proclamada de cutiu como primer ciudá verde^[1] en Francia y cuenta con una calidá de vida reconocida a nivel nacional y remarcada poles sos innovaciones sociales y ecoloxistes. Les fortificaciones de Besançon tán inscrites na llista del Patrimoniu de la Humanidá dende l'añu 2008.

Toponimia

La primer mención escrita de la ciudá foi fecha por Xuliu César na so obra De Bello Gallico^[2](del 58 e.C. al 52 e.C. ) cola apelación Vesontio. Mientres el sieglu IV, la lletra V camudó pola lletra B y el nome de la ciudá pasó a ser Besontio o Bisontion, depués sufrió dellos tresformamientos hasta llegar a l'apelación Besançon en 1243. El significáu del términu Vesantio tien delles interpretaciones pero nenguna ta certificada con certidume. La definición más común de la pallabra diz que Vesontio vien del raigañu celta wes- que designaría un monte y que s'atoparía tamién en topónimos como Monte Vesubiu, Vesoul y Vézelay.

Mientres la Edá Media, ente los sieglos IX y XII, la ciudá recibe dacuando'l llamatu Chrysopolis^[3] (la 'ciudá d'oru'). L'orixe d'esta denominación, qu'apaez nun escritu del añu 821, nun tien tampoco una esplicación oficial: presencia d'oru nel llechu del Ríu Doubs, presencia de numberosos edificios romanos, chancia «besen sum» ('soi una moneda d'oru'), oldeo ente los apellíos Bizanciu y Besançon (Chrysopolis yera'l nome d'un barriu de Bizanciu na Historia Antigua).

Mientres la Belle Époque, Besançon esplega una intensiva actividá balnearia y conozse dende entós como Besançon-les-Bains (Baños de Besançon).

Xeografía

Allugamientu

Besançon ta asitiada nel este de Francia, nel centru de la rexón del Francu Condáu, al nordeste del departamentu del Doubs y a una altitú sobre'l nivel del mar que bazcuya ente los 230 y los 610 metros. La ciudá tien una situación privilexada na exa europea «Rin-Ródano», y ye una importante vía de comunicación ente'l Mar del Norte y el Mediterraneu, Europa del Norte y Europa del Sur. Ta asitiada de manera precisa nel enllaz de la rexón montascosa del Jura y de les amplies llanures cultivables del norte del Francu Condáu.

Conceyos estremeros con Besançon

Noroeste: Bonnay	Norte: Vieilley, Mérey-Vieilley	Nordeste: Braillans
Oeste: Serre-les-Sapins, Pirey, École-Valentin, Châtillon-le-Duc		Este: Thise, Chalezeule, Montfaucon
Suroeste: Avanne-Aveney, Franois	Sur: Beure	Sureste: Morre, Fontain

Distancies

París: 327 km Estrasburgu: 195 km Lyon: 189 km Lausana (Suiza): 94 km Friburgu de Brisgovia (Alemaña): 162 km

Mar Mediterraneu (Marsella): 440 km Océanu Atlánticu (Les Sables-d'Olonne): 600 km Frontera con España (Le Perthus): 590 km Frontera con Suiza (Jougne): 80 km

Allugamientu ya hidrografía

La ciudá desenvolvióse nun allugamientu natural notable: taba asitiada de primeres nun meandro del ríu Doubs con un diámetru d'alredor d'un quilómetru, en forma d'argolla cuasi perfecta zarrada pol Mont Saint-Étienne, un altu pandu abiertu sobre'l Jura y abrupta al llau de la ciudá, y que la so punta ta cubierta pola ciudadela de Vauban. Depués, la ciudá enchir d'esti cuadru inicial (con una altitú media de 250 metros) pa estendese nuna depresión arrodiada por siete llombes: Chaudanne (422 m), Bregille (458 m), Saint-Étienne (371 m), la Roche d'Or (316 m), Planoise (490 m), Rosemont (466 m), Fort-Benoit (360 m).

Clima

El clima de Besançon ye templáu continental húmedu.

Parámetros climáticos permediu de Besançon
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	5	7	11	14.3	19	21.9	24.8	24.6	20.7	15.4	8.9	5.8	14.9
Temperatura mínima media (°C)	-0.8	0	2.5	4.5	8.7	11.7	13.9	13.6	10.6	7	2.4	0.3	6.2
Precipitación total (mm)	88.8	82.9	77.6	94.3	109.7	101.7	85.1	78.1	103.1	105.2	107.1	103.9	1137.6
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm)	13	12	12	12	14	12	10	9	10	12	13	13	140
Hores de sol	78	94	139	163	213	214	242	246	167	117	69	55	1797
Fonte: Météo-France[4]

La temperatura máximo rexistrada foi de 40,3 °C el 28 de xunetu de 1921 y la temperatura más frío foi de -20,7 °C el primeru de xineru de 1985.

Política y gobiernu

Gobiernu municipal

El gobiernu del Conceyu de Besançon escoyer por sufraxu universal n'eleiciones celebraes cada seis años. Nes eleccones municipales celebraes en Besançon nel añu 2008, el candidatu socialista Jean-Louis Fousseret foi reelecto pa un segundu mandatu con un 56,8% de los votos na primer vuelta.

Eleiciones municipales, 9 de marzu de 2008
Partíu	Candidatu	%	Conceyales
PS-Verts-PCF	Jean-Louis Fousseret	56,76	45
UMP	Jean Rosselot	25,79	8
MoDem	Philippe Gonon	9,56	2
Fonte: Ministeriu del Interior (Francia).

Demografía

Evolución demográfica

La ciudá suma un total de 117.599 d'habitantes (con fecha de primero de xineru de 2008), población menor a la del so máximu demográficu, que foi en 1975. L'área metropolitana suma un total de 236.052 habitantes (censu de 2007).

Gráficu de la evolución de la población de Besançon ente 1921 y 2008
Gráfica ellaborada por: Wikipedia sobre la base de los datos del INSEE

Historia

Prehistoria

De primeres, un allugamientu ideal de población

El pasu de cazadores-pañadores remontar a fai 50 000 años, ente qu'hai testimonios del periodu del Paleolíticu mediu.

Les escavaciones arqueolóxiques llevaes a cabu mientres los últimos sieglos dexaron revelar rastros d'ocupación del allugamientu dende'l neolíticu a lo llargo del ríu Doubs, particularmente xunto a les llombes la Roche d'Or y Rosemont, rastros que pueden datase nel 4.000 e.C. aproximao.

Historia antigua

Vesontio, un oppidum maximum galu

Dende'l postreru cuartu del sieglu II e.C. , el oppidum pertenecía al pueblu de los Sécuanos, un pueblu galu que tenía un vastu territoriu que s'estendía ente'l Ródano, el Saona, el Jura y la Cordal de los Vosgos. Una muralla, llamada murus gallicus, foi construyida hacia l'añu 80 e.C. : supónse qu'esta muralla tenía un altor de cuasi cinco metros y un anchor de seis metros.

Esti oppidum yera'l centru económicu del territoriu de los secuanos y ye la razón pola que Vesontio yera deseyada polos xermanos y depués los eduos primero que Xuliu César conquistara la ciudá en 58 e.C.

Vesontio, ciudad galo-romana

Xuliu César, impresionáu por esta escepcional posición estratéxica, que describió na so obra De Bello Gallico, decidió faer de la ciudá la capital de la tribu gala de los secuanos (Civitas Maxima Sequanorum) y tamién una plaza fuerte militar y una encruciada d'intercambios de la Galia romana. Vesantio conoció entós una edá d'oru, convirtiéndose nuna de les ciudaes más grandes de la Gallia Belgica y depués de la Germania Cimera.

Nel añu 68 d. C., la ciudá foi l'escenariu de la Batalla de Besançon, engarraos Lucio Verginio Ablondu, un partidariu del emperador Nerón, y Cayo Julio Vindex, un rebelde que foi vencíu y a la fin suicidóse. Los romanos ampliaron la ciudá y enguapecer cola construcción de numberosos edificios a entrambos llaos del cardu (Grande Rue actual), inclusive na vera derecha del ríu Doubs, onde llevantaron un anfiteatru que podía allugar hasta 20.000 espectadores.

El sosuelu de la ciudá tresvierte de testimonios d'esta dómina, y cuenta n'efeutu con más de 200 llugares con descubrimientos arqueolóxicos nel barriu históricu de La Boucle y nos barrios cercanos.

Mientres la Tetrarquía, la ciudá pasó a ser la capital de la Provincia Maxima Sequanorum. Ente les muertes más importantes d'esta dómina figuren l'arcu de trunfu llamáu «Puerta Negra» alzáu en tiempos del emperador Marco Aurelio en 175 d. C. pa celebrar la represión d'unos disturbios, les columnates de la plaza axardinada del Square Castan, los conductos del acueductu romanu qu'aprovía Vesontio d'agua y los restos de les domus, afayaos sol palaciu de xusticia y el colexu Lumière onde atoparon un mosaicu impresionante en bien bon estáu de caltenimientu, llamáu mosaicu de l'Aguamala..

En 360, l'emperador Xulianu, de camín en Vesontio, describió una aldega encoyida en sí mesma», una ciudá que s'atopa en cayente y que yá ye pocu más qu'un pueblu.

Historia medieval

Besançon, metrópoli eclesiástica (888–1290)

En 1032, Besançon foi anexonada al Sacru Imperiu Romanu Xermánicu como tol Condáu de Borgoña. L'arzobispu de Besançon, Hugues de Salins, gracies al sofitu del Emperador Enrique III el Negru, convirtióse entós en señor de la ciudá qu'espolletó pol so impulsu. Tres la muerte d'esti arzobispu nel añu 1066, una llucha pola so socesión causó un llargu periodu de crisis. Asina, mientres tola Edá Media, Besançon permaneció como una ciudá direutamente sometida a l'autoridá imperial ya independiente del Condáu de Borgoña, que la so capital yera Dole.

Besançon, Ciudá Imperial Llibre (1290–1678)

Mientres los sieglos XII y XIII, los ciudadanos de Besançon llucharon contra l'autoridá de los arzobispos y llograron a la fin la so independencia en 1290. En 1555 Besançon pasó a la corona de los Habsburgu xunto col restu del Francu Condáu. Carlos V respetó los sos derechos adquiríos calteniendo ésta los derivaos de ser Ciudá Imperial Llibre. Anque sometida al Emperador, la ciudá gobernábase entós a sigo mesma, gracies a un conseyu de 28 personalidaes escoyíes por sufraxu universal y un conseyu de 14 gobernadores designaos poles personalidaes. La independencia nes decisiones foi la razón por que'l primer Camín Español (ruta del Duque d'Alba en 1567) bordiara la ciudá ensin detenese nella. Besançon foi una Ciudá Imperial Llibre mientres cuasi 400 años anque tres la llamada sorpresa de Besançon en 1575 la ciudá va tener una guarnición de 400 soldaos de la Monarquía Hispánica. Derivada de la so importancia estratéxica, Carlos V nun tarda n'ordenar que se reforzaren les defenses de la ciudá. Diverses torres fueron afeches p'allugar cañones y tres bastiones fueron añadíos a lo llargo de los murios del barriu de Battant. Un cuartu bastión (el Bastión de Griffon) foi añadíu en 1595 nos murios de Battant.

Historia moderna

Besançon, posesión de la Corona Hispánica (1664–1674)

Un tratáu d'intercambiu ente la ciudá alemana de Frankenthal (perteneciente al rei d'España) y Besançon (posesión del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu), propuestu a partir de 1651, foi aceptáu finalmente polos ciudadanos en 1664.^[5] Asina, Besançon perdió'l so estatutu de Ciudá Imperial Llibre y convirtióse nuna posesión de la Corona Hispánica. La tregua nun duró enforma: el 8 de febreru de 1668, l'exércitu de Lluis II de Borbón-Condé entró na ciudá tres la capitulación de les autoridaes llocales. La ocupación francesa nun foi bien recibida y les tropes franceses retiráronse'l 9 de xunu del mesmu añu.^[6] La defensa de la ciudá foi bien mala y les autoridaes decidieron entós ameyorar les fortificaciones: la primer piedra de la ciudadela asítiase nel Mont Saint-Étienne el 29 de setiembre de 1668 y al otru llau de la ciudá entamaron obres d'importancia alredor de Charmont (enriba del barriu Battant).^[7]

La conquista francesa (1674–1678)

El sitiu de Besançon en 1674. Pintura d'Adam Frans van der Meulen (1632–1690).

El 26 d'abril de 1674, Lluis II de Borbón-Condé tornó y tomó asities frente a la ciudá a la cabeza d'un exércitu compuestu por ente 15 000 y 20 000 homes.^[8] Dempués d'un sitiu que duró 27 díes, nel que tuvieron presentes Lluis XIV de Francia, Vauban y el Marqués de Louvois, la ciudadela cayó en manes de los sitiadores el 22 de mayu.^[9] Besançon, dempués de dellos intentos fracasaos, conviértese finalmente na capital del Francu Condáu en desterciu de Dole por patentes reales del primeru d'ochobre de 1677: un númberu importante d'alministraciones instaláronse adulces na nueva capital, ente elles el gobiernu militar, la intendencia, el parllamentu y la universidá.^[10] La Paz de Nijmegen roblada'l 10 d'agostu de 1678 amestó definitivamente la ciudá y la so rexón al reinu de Francia.

Una era de prosperidá (1678–1789)

Lluis XIV de Francia decidió faer de Besançon unu de los eslabones esenciales del sistema defensivu nel Este de Francia y dexó a Vauban al cargu de les meyores necesaries.^[11] La ciudadela foi asina dafechu remocicada ente 1674 y 1688, otres fortificaciones fueron edificaes dende 1689 hasta 1695 y construyéronse numberosos cuarteles a partir de 1680. La construcción de la ciudadela costó enforma dineru, hasta l'estremu de que Lluis XIV de Francia llegó a preguntar si les sos muralles yeren d'oru...

Mientres el sieglu XVIII, sol impulsu d'alministradores notables, el Francu Condáu conoció un periodu de prosperidá y la población de Besançon doblóse (dende 14.000 hasta 32.000 habitantes), mientres se la ciudá cubrir de monumentos y maxestosos palacetes.

Historia contemporánea

La espansión de los «Trenta Gloriosos» (1945–1973)

Dempués de la Segunda Guerra Mundial, la ciudá, al igual que tol país, algama un desarrollu importante.Sigue la crecedera de la població, doblar el númberu d'habitantes nunos 20 años (dende 63 508 habitantes en 1946 hasta 113 220 habitantes en 1968), y principalmente ente 1954 y 1962, periodu nel cual la so crecedera de 38.5% namái ye superáu peles ciudaes de Grenoble y de Caen.^[12] Les víes de comunicación nun siguen perbién el pasu d'esta evolución:^[13] la electrificación de la vía ferrial hasta París consíguese namái nel añu 1970, l'ampliación de la canal de navegación Rin-Ródano proyeutar a partir de 1975, ente que l'autopista Autoroute A36 llega a Besançon en 1978. Tocantes a la posibilidá de desenvolver un aeropuertu na comuña vecina de La Vèze, ye una idea qu'escurre refúgase rápido.

La industria reloxería caltién la so importancia, pero ta en retrocesu, pasando d'un 50% de los emplegos industriales en 1954 a un 35% en 1962, y venciendo adulces el testigu a otros sectores en puxanza como la industria testil, la construcción o la industria alimentaria.^[14]

Tresportes

Carreteres

Accesos a Besançon per carretera.

L'autovía Autoroute A36, que xune Beaune y Mulhouse, comunica principalmente l'área metropolitana de Besançon col restu del país.

Ferrocarril

La rede de ferrocarril ta anguaño centrada na estación de Besançon-Viotte que cunta con un serviciu de trenes d'alta velocidá que comunica la ciudá con París, Estrasburgu, Lyon y Marsella, un serviciu de trenes rexonales coles principales ciudaes vecines de Dijon, Dole, Belfort y Montbéliard y Suiza, un serviciu de trenes nocherniegos y un serviciu de tren nacional clásicu ente Estrasburgu y Lyon.

• Tren de Gran Velocidá (TGV)
  • Llinia Besançon - Dole - Dijon - París
  • Llinia Marseille - Lyon - Besançon - Estrasburgu
  • Llinia Besançon - Dijon - Lille
• Tresporte Exprés Rexonal (TER)
  • Llinia 04: Besançon - Dole - Dijon
  • Llinia 05: Besançon - Montbéliard - Belfort
  • Llinia 06: Besançon - Lons-le-Saunier - Bourg-en-Bresse
  • Llinia 13: Besançon - Valdahon - Morteau - Le Locle - La Chaux-de-Fonds
• Corail Intercités (rellaciones de media distancia)
  • Llinia Lyon - Besançon - Estrasburgu
• Corail Lunéa (trenes de nueche)
  • Llinia Niza - Marsella - Lyon - Besançon - Estrasburgu
  • Llinia Estrasburgu - Besançon - Portbou

Tresporte públicu

La rede de tresporte públicu compónse principalmente d'un serviciu d'autobuses urbanos ya interurbanos xestionáu pola sociedá Keolis y que se comercializa so la marca Ginko. La rede cunta con una flota de 297 vehículos, 53 llinies (19 urbanes y 30 interurbanes, 4 llinies de nueche y domingu). La construcción d'una primer llinia de tranvía de 14,5 km foi decidida en 2008 y entró en funcionamento a partir del 30 d'agostu de 2014.

Tresporte aereu

Nun hai aeropuertu en Besançon, sinón dos pequeños aeródromos nos conceyos vecinos de La Vèze y Thise. Los aeropuertos internacionales más cercanos son los de Basilea-Mulhouse (160 km), Xinebra en Suiza (170 km) y de Lyon Saint-Exupéry (220 km).

Economía

Antes de la crisis de los años 1970 y 1980 que provocó numberosos zarros y tresllaos d'empreses de la ciudá, la economía de Besançon taba na so mayoría dedicada al sector industrial, especialmente la reloxería y el testil. Agora, la industria representa menos del 14% (1999) del emplegu y ta compuesta en particular de numberoses empreses especializaes na micromecánica, microtecnología, óptica y electrónica: PARKEON (500 emplegaos), líder mundial de sistemes d'aparcamientu públicu, R. BOURGEOIS (550 emplegaos), unu de los líderes mundiales na producción y la entrega de paquetes de chapa d'aceru magnético para estátores y rotores y nel ensamblado pa les industries de motores llétricos y xeneradores, SOPHYSA, líder mundial de los implantes neurolóxicos son dalgunes de les empreses notables. Con 250 empreses qu'empleguen alredor de 11.000 persones y que'l so volume de negociu algama 1.360 millones d'euros, Besançon constitúi un líder de “lo infinitamente pequeño”.^[15]

El sector servicios ye'l que lidera l'actividá económica con un 82% (1999) del emplegu total: el hospital universitariu con cerca de 5.000 emplegaos, la municipalidá de Besançon (2.700 emplegaos), el bancu Crédit Agricole (1.400 emplegaos), el departamentu del Doubs (900 emplegaos) y la SNCF (600 emplegaos) son los emplegadores mayores.

Sitios y monumentos

La ciudadela y el sistema de fortificaciones

La Ciudadela de Besançon

El monumentu que constitúi'l símbolu de la ciudá de Besançon ye la ciudadela construyida por Vauban, el famosu inxenieru militar del Rei Lluis XIV. Edificar ente 1668 y 1711 nel allugamientu del Mont Saint-Étienne, destacando a más de 100 metros sobre l'antigua ciudá. La ciudadela ye l'atracción turística más visitada de la rexón del Francu Condáu y unu de los más visitaos de Francia con alredor de 270.000 visitantes cada añu.

Güei, la ciudadela ye un centru multicultural que cunta con dos museos: el Muséu de la Resistencia y de la Deportación y el Musée Comtois que presenta les tradiciones populares de la rexón de Francu Condáu. El monumentu tien tamién un xardín zoolóxicu especializáu na preservación d'especies en víes de desapaición (macacos de Xapón, tigres de Siberia...), un aquarium, un insectarium (inseutos vivientes) y un noctarium (animales nocherniegos de la rexón).

Puerta Rivotte de Besançon

La ciudadela ye la llave del sistema de fortificaciones, pero munchos otros edificios militares pueden destacar na ciudá y la so contorna. Amás de la ciudadela, Vauban edificó'l Fort Griffon que puede considerase como una segunda ciudadela, una petrina de muralles pal cual diseñó bastiones con bóvedes grueses y dos plantes dende onde disparar al atacante, y cuarteles p'allugar una guarnición de 1.500 a 2.000 soldaos.

Había tamién fortificaciones anteriores a les de Vauban, pero poques subsistieron: la torre Montmart (1526), la puerta tallada (1546), la torre de la Pelote (1546) y la puerta Rivotte (sieglu XIV).

Otres fortificaciones llevantar mientres los sieglos XVIII y XIX pa faer frente a les meyores de l'artillería: constrúyense fuertes semienterrados en toles llombes alredor de la ciudá: Fuerte de Chaudanne, fuerte de Planoise, fuerte de Bregille, fuerte de Rosemont, fuerte de Beauregard.

En 2007, el Ministeriu francés de la cultura aceptó la candidatura de Besançon y 15 otros llugares fortificaos por Vauban como candidatu francés a una inscripción na llista de Lugar Patrimonio de la Humanidá de la UNESCO por 2008.

Les muertes del antiguu Vesontio

• 
  Puerta Negra de Besançon
• 
  Parque Castan
• 
  Muertes del anfiteatru de Besançon

• Puerta Negra (Porte Noire en francés): ye un arcu de trunfu galu-romanu edificáu sol reináu de Marco Aurelio mientres el sieglu II (aproximao 175 d. C.). Tien un altor de 16,56 metros.
• Parque Castan (Square Castan en francés): parque arqueolóxicu con ocho columnes corinties
• Muertes del antiguu anfiteatru romanu

Arquiteutura relixosa

• 
  Catedral San Juan de Besançon
• 
  Templu protestante
• 
  Sinagoga de Besançon
• 
  Ilesia de San Mauricio
• 
  Ilesia de Santa Maria Madalena
• 
  Ilesia de San Pietro

• Basílica Saint-Ferjeux
• Catedral Saint-Jean
• Ilesia Sainte-Madeleine
• Ilesia Saint-Pierre
• Sinagoga de Besançon
• Mezquita de Planoise

Palacios

El Palaciu de Granvela ye un palaciu del Renacimientu edificáu ente 1534 y 1542 por Nicolás Perrenot de Granvela, conseyeru nel Conseyu d'Estáu de Carlos I d'España.

Parques y xardinos

• Parque Micaud
• Parque Granvelle
• Parque Chamars

Dellos

• Reló astronómicu

Arte y cultura

Eventos culturales

Unu de los eventos más antiguos y prestixosos ye'l Festival Internacional de Música de Besançon Francu Condáu creáu en 1948.^[16] Ye un festival de música clásica que s'entama mientres el mes de setiembre, completáu en 1951 pol Concursu Internacional de mozos direutores d'orquesta de Besançon.

Museos

La ciudá cunta con cinco museos: el Muséu de Belles Artes y d'Arqueoloxía foi'l primer muséu creáu en Francia en 1694, cuasi un sieglu antes del muséu del Louvre; un Muséu del Tiempu foi inauguráu en 2002 nel Palaciu de Granvelle pa recordar a la memoria reloxera de la ciudá. Dientro de la ciudadela atopen el Muséu de la Resistencia y de la Deportación, el Muséu Comtois (muséu de tradiciones populares de la rexón) y el Muséu d'Historia Natural.

=== Besançon na lliteratura Una parte de l'acción de la novela Colloráu y negru (1830), obra señera del escritor Stendhal, trescurre en Besançon:

¡Qué distintu sería'l mio estáu d'ánimu si yo llegara a esa noble plaza de guerra pa ser oficial de dalgún de los reximientos encargaos de defendela! — esclamó'l nuesu viaxeru llanzando un fondu sollutu, cuando vio de lloñe, sobre'l llombu d'un monte, los murios coritos de la ciudá de Besançon. Nun ye namái Besançon una de les ciudaes más formoses de Francia, sinón tamién abondosa en persones de corazón y de xeniu; pero Julián llegaba a ella solo, probe, y ensin encamientos que-y dexaren abrigar esperances d'entrar en contautu colos homes distinguíos.

Victor Hugo remembró la so nacencia na ciudá nel primer poema del so llibru Les fueyes de seronda (1831):

Entós en Besançon vieya ciudá española

Llanzáu como un granu a mercé del vientu
Nació de sangre bretono y lorenesa al empar

Un neñu ensin color, ensin mirada y ensin voz.

L'autor escribe'l versu "Besançon vieya ciudá española" en francés "Besançon vieille ville espagnole" pola necesidá d'atopar una pallabra que rime con Besançon, non por reivindicar un (falsu) pasáu español de la ciudá.

Personaxes célebres

Besançon foi'l llugar de nacencia de:

• Claude Chifflet, nacíu en 1541 en Besançon, foi xurisconsultu y profesor de Derechu en Dôle. Tamién dramaturgu y autor de delles obres de crítica y xurisprudencia. Morrió en 1580.

• Claude Goudimel (1510–1572): músicu, profesor del compositor Palestrina. Compositor de música pa himnos protestantes.
• Antoine Perrenot de Granvelle (1517–1586): cardenal, home d'estáu y humanista. Conseyeru de Carlos V, Virréi de Nápoles.
• Jean Millet (1618-1684): músicu, autor de La belle méthode, ou L'art de bien chanter (1666).
• Pierre-Adrien Pâris (1745–1819): arquiteutu y pintor.
• Charles Fourier (1772–1837): mentor de los falansterios del socialismu romántico (gran estructura comunal d'edificios arrodiaos por una gran estensión agrícola).
• Charles Nodier (1780–1844): escritor líder del movimientu románticu.
• Jean Claude Eugène Péclet (1793–1857): físicu, dio'l so nome al númberu de Péclet.
• Victor Hugo (1802–1885): novelista y poeta.
• Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865): periodista (Le Peuple) y autor de teoríes socialistes mundialmente reconocíes.
• Hilaire de Chardonnet (1838–1924): inventor de la seda artificial.
• Louis-Jean Résal (1854–1920): inxenieru que construyó la Ponte Mirabeau y el Puente Alejandro III en París.
• Hermanos Lumière, Auguste (1862–1954) y Louis (1864-1948): inventores del cinematógrafu.
• Tristan Bernard (1866–1947): periodista y humorista.
• Jean de Gribaldy (1922–1987): ciclista y direutor deportivu.
• Gaspard Augé (1979– ): Unu de los dos miembros del dúu de música electrónica Justice.

Ciudaes hermaniaes

Rue Claude Goudimel, nel cascu antiguu de Besançon

Neuchâtel, Suiza Freiburg am Bresgau, Alemaña Pavía, Italia Huddersfield, Reinu Xuníu Kirklees, Reinu Xuníu Douroula, Burkina Fasu Bielsko-Biała, Polonia

Bistriţa, Rumanía Man, Costa de Marfil Kuopio, Finlandia Hadera, Israel Tver, Rusia Charlottesville, Estaos Xuníos Albolote, España

Referencies

Bibliografía

Obres de referencia

• (en francés) Daniel Antony et Marc Paygnard, Besançon, l'esprit du temps, Sekoya Eds Du, 2001, ISBN 2-84751-001-X
• (en francés) Dominique Bonnet et Denis Maraux, Découvrir Besançon, La Taillanderie, 2002, ISBN 2-87629-257-2
• (en francés) Catherine Chaillet et Pierre Laurent, Besançon: un temps d'meyora, collection Villes en mouvement, Autrement, 2007, ISBN 2-7467-0947-3
• (en francés) Jean-Louis Clade et André Choteau, Besançon an 2000, Yens (Suisse), Cabédita, 1999, 117 p., ISBN 2-88295-270-8
• (en francés) Jean Courtier, Besançon en cartes postales anciennes, Bibliothèque Européenne
• (en francés) Collectif, De Vesontio à Besançon, Chaman, 2006, ISBN 2-9700435-3-X
• (en francés) Collectif, Besançon, collection Tranches de Villes, Déclics, 2006 ISBN 2-84768-104-3
• (en francés) Lionel Estavoyer, Besançon côté cours, Besançon côté jardins, Sekoya Eds Du, 1999 ISBN 2-9514573-0-8
• (en francés) Lionel Estavoyer, Besançon côté chefs d'œuvre, Ed. du Sékoya, Besançon, 2000, 59 p. ISBN 2-9514573-1-6
• (en francés) Bernard Faille et André-Hubert Demazure, Besançon 1958-1985: regards d'objectif, Cêtre, 1992, ISBN 2878230222
• (en francés) Claude Fohlen, Histoire de Besançon, tome 1, Cêtre, 1994, ISBN 2-901040-21-7
• (en francés) Claude Fohlen, Histoire de Besançon, tome 2, Cêtre, 1994, ISBN 2-901040-27-6
• (en francés) Denis Maraux et Émilie Gasc, Besançon, Déclics, 2003, ISBN 2-84768-032-2
• (en francés) Denis Maraux et Émilie Gasc, Besançon, Déclics, 2006, ISBN 2-84768-104-3
• (en francés) Eveline Toillon, Besançon insolite et secret, Alan Sutton, 2005, ISBN 2-84253-914-1
• (en francés) Eveline Toillon, Besançon ville horlogère, Alan Sutton, coll. « Parcours et labeurs», Joué-les-Tours, 2001, 126 p., ISBN 2-84253-474-3
• (en francés) Hélène Walter et Jean-Claude Barçon, Vesontio Besançon, PUL, Lyon, 2004, 84 p., ISBN 2-7297-0739-5

Revistes

• (en francés) Revista Historia Thématique n°106, mars-avril 2007, "Vauban, l'Homme de l'année", por Nicolas Faucherre
• (en francés) Revista Historia Mensuel n°724, avril 2007, "Spécial Besançon: Xune capitale aux trésors méconnus", por Eric Pincas
• (en francés) Revista Télérama n°2121, 5 septembre 1990, "Besançon - Doubs... très doux", dossier de la serie "De ville en ville" realizáu por Marie-Laure -y Foulon
• (en francés) Revista Pèlerin Magacín n°5841, 11 novembre 1994, "Besançon, discrète et séduisante", dossier realizáu por Luc Balbont
• (en francés) Revista fuera de serie Pays Comtois, 2004, "Spécial Besançon - Capitale du Temps"

Artículos de prensa

• (en francés) Periódicu La Croix del 11/12 d'agostu de 2001, "Besançon, la boucle vierte", dossier de la serie "Xune ville en tenue d'été", por Philippe Royer
• (en francés) Periódicu Le Monde del 4 de febreru de 2001, "Besançon dans son cocon trop douillet", artículu de Jean-Pierre Tenoux [1]
• (en francés) Periódicu Le Monde del 18 de payares de 2004, "Week-end « patrimoine» à Besançon", artículu de Jean-Pierre Tenoux [2]
• (en francés) Periódicu Le Monde del 29 d'abril de 1999, "Besançon, l'heure du renouveau", artículu de Jacques Brunel [3]
• (en francés) Periódicu Le Figaro del 18 de febreru de 1998, "Besançon: amour, socialisme, consensus et somnolence", artículu de Thierry Desjardins [4] Archiváu 2008-04-18 en Wayback Machine
• (en francés) Periódicu Le Figaro del 24 de xineru de 2007, "Besançon joue contre la montre", artículu de Philippe Viguie-Muevas [5] Archiváu 2008-05-04 en Wayback Machine
• (en francés) Periódicu Libération n°7318 del 20 de payares de 2004, "Besançon avec son temps"

Guíes turístiques

• (en francés) Guide Pélican, Balades autour de Besançon, collection Ballades, Éditions du Pélican, 1996, ISBN 2-903696-99-3
• (en francés) Lucien Lerat, "Besançon antique", Guides archéologiques de la France, 1990, ISBN 2-11-081059-9
• (en francés) Collectif, Petit Futé Besançon 2007, collection City Guide, Petit Futé, 2006, ISBN 2-7469-1834-X
• (en francés) Collectif, Guide Gallimard Franche-Comté, Gallimard, 1999, ISBN 2-7424-0507-0

Notes

1. Considerando la superficie de zones verdes por habitante (Sitiu web de la enciclopedia Inquiz, recuadru so la páxina
2. De Bello Gallico, Llibru I, parte 38:

   Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis omnibus copiis ad occupandum Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum, contendere [triduique viam a suis finibus processisse].

3. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon,ISBN 2-901040-21-7, páx. 211-213
4. «Climat en France. Station de Besançon». Météo-France. Consultáu'l 1 d'avientu de 2011.
5. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 26-29
6. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 35-37
7. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 38
8. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 41
9. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 42
10. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 46
11. C. Fohlen (1994), Histoire de Besançon, t. II, ISBN 2-901040-27-6, páx. 55-68
12. C. Fohlen, Histoire de Besançon, t. II, p. 513
13. C. Fohlen, Histoire de Besançon, t. II, p. 517
14. C. Fohlen, Histoire de Besançon, t. II, p. 518
15. Articulo "Les MICROTÉCNICAS de la rexón francesa de Franche-Comté: una industria estratéxico pa Europa", en www.noticias.info/
16. Sitiu web del festival internacional de música de Besançon

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Besançon.

• Sitiu web oficial (en francés)

• Besançon n'OpenStreetMap.