Điện Panthéon

Đối với các định nghĩa khác, xem Pantheon.

Điện Panthéon

Điện Panthéon (tiếng Pháp: Le Panthéon hay đơn giản là Panthéon), hay Điện Toàn Thánh hoặc Điện Quán Thánh là một công trình lịch sử nằm trên đồi Sainte-Geneviève, thuộc Quận 5 thành phố Paris. Công trình nằm ở trung tâm khu phố La Tinh, được bao quanh bởi nhà thờ Saint-Étienne-du-Mont, thư viện Sainte-Geneviève, Đại học Paris I Panthéon-Sorbonne, Đại học Paris II Panthéon-Assas, tòa thị chính Quận 5 và trung học Henri-IV.

Ban đầu, Panthéon là một nhà thờ được xây dựng vào thế kỉ 18 để bảo quản thánh tích của thánh Geneviève. Nơi đây đã từng chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng trong lịch sử nước Pháp. Hiện nay điện Panthéon là nơi chôn cất và tôn vinh những nhân vật lịch sử và những người đã làm rạng danh cho nước Pháp.

Lịch sử

Quá trình xây dựng

Năm 1744, trong khi đang lâm bệnh nặng tại Metz, vua Louis XV đã đưa ra lời nguyện rằng nếu khỏi bệnh, ông sẽ xây một nhà thờ để dâng kính thánh Geneviève^[1]. Sau khi hồi phục sức khỏe và trở lại Paris, ông lập tức ra lệnh cho Hầu tước Marigny xây dựng một nhà thờ đặt trên nền của tu viện Sainte-Geneviève khi đó đang xuống cấp. Năm 1755, Hầu tước Marigny giao trách nhiệm thực hiện việc xây dựng nhà thờ cho kiến trúc sư Jacques-Germain Soufflot.

Phần móng bắt đầu được đào từ năm 1758 và đến ngày 6 tháng 9 năm 1764 vua Louis XV đặt viên đá đầu tiên chính thức khởi công xây dựng. Tuy vậy những khó khăn tài chính và cái chết của Soufflot năm 1780 đã làm chậm tiến độ thi công tòa nhà. Mãi đến năm 1790 nhà thờ mới được khánh thành nhờ nỗ lực của những người cộng tác với Soufflot là Jean-Baptiste Rondelet và Maximilien Brébion.

Sự phát triển về quy mô

Từ năm 1791 đến năm 1793, tòa nhà được Quatremère de Quincy cải tạo toàn diện để biến nó thành một panthéon - một lăng danh nhân. Sau khi Cách mạng Pháp nổ ra và với sự đề nghị của Claude-Emmanuel de Pastoret, Hội đồng lập hiến 1789 đã đưa ra sắc lệnh ngày 4 tháng 4 năm 1791, theo đó Panthéon không còn giữ chức năng của một nhà thờ mà trở thành nơi chôn cất những người có cống hiến đặc biệt to lớn cho nước Pháp: "Để cho ngôi đền của tôn giáo trở thành ngôi đền của đất nước, để cho ngôi mộ của một người vĩ đại trở thành bàn thờ của quyền tự do" (que le temple de la religion devienne le temple de la patrie, que la tombe d'un grand homme devienne l'autel de la liberté). Ở phía trước ngôi điện, cũng theo đề nghị của Pastoret, người ta khắc thêm dòng chữ:

“

Aux grands hommes, la patrie reconnaissante

”

(tạm dịch:Tổ quốc nhớ ơn những con người vĩ đại)

Dưới thời Đệ nhất đế chế, một sắc lệnh khác được đưa ra ngày 20 tháng 2 năm 1806, điện Panthéon lại nhận thêm nhiệm vụ là nơi tiến hành các nghi thức tôn giáo. Từ năm 1821 đến năm 1830, toàn bộ ngôi điện được chuyển trở lại thành nhà thờ (dưới thời vua Louis XVIII và Charles X). Từ ngày 15 tháng 8 năm 1830, Panthéon được đặt tên lại thành Temple de la Gloire (Điện vinh danh), từ 1848 đến 1851 là Temple de l'Humanité (Điện nhân loại). Panthéon còn một lần nữa trở thành nhà thờ dưới thời Đệ nhị đế chế (1851-1870). Mãi cho đến năm 1885, cùng với sự kiện di cốt nhà văn Victor Hugo được đưa vào điện, nhà thờ thánh Geneviève mới hoàn toàn bị rút khỏi khu điện Panthéon, nơi đây chỉ còn là nơi chôn cất những người con làm rạng danh cho nước Pháp.

 

Nội thất điện Panthéon

Nội thất điện Panthéon

Những người nổi tiếng được an nghỉ tại Panthéon

Quá trình xét duyệt

Tranh của François-Étienne Villeret

Điện Panthéon năm 2008

Truyền thống đưa những người nổi tiếng vào chôn cất tại các panthéon đã có từ thời Ai Cập cổ đại, sau đó là Hy Lap và La Mã. Việc xét duyệt những người đủ tư cách đưa vào Panthéon Paris an nghỉ cũng tuân theo truyền thống này, tuy vậy có nhiều thay đổi theo từng thời kỳ của lịch sử nước Pháp.

Vào năm 1791 khi điện Panthéon mới chính thức có sắc lệnh thành lập, Hội đồng lập hiến là cơ quan quyết định những người có đủ tư cách chôn cất tại Panthéon. Trong thời Đế chế thứ nhất, đương nhiên Napoléon I là người có quyền tối cao trong quá trình xét duyệt. Đến thời Đệ tam cộng hòa thì các nghị sĩ là những người có quyền đề cử và quyết định ai sẽ được đưa vào điện. Vì lý do này có những quyết định đã gây tranh cãi gay gắt trong nội bộ nghị viện Pháp như việc đưa Émile Zola vào Panthéon năm 1908. Hiện nay quyền quyết định tối cao thuộc về Tổng thống Pháp.

Danh sách cụ thể

Tính cho đến năm 2024, người ta thống kê được tổng cộng 81 người đã được ra quyết định đưa vào Panthéon an nghỉ (panthéonisation). Trong số này cũng có những người bị rút ra khỏi điện, đó là:

• Honoré Gabriel Riqueti de Mirabeau
• Louis-Michel Lepeletier de Saint-Fargeau
• Auguste Marie Henri Picot de Dampierre
• Jean-Paul Marat
• Louis-Joseph-Charles-Amable d'Albert de Luynes

Cũng có những trường hợp tuy có quyết định nhưng quyết định đó lại không được thi hành, có thể kể tới René Descartes hay Joseph Bara. Một trường hợp đặc biệt khác là tướng Nicolas-Joseph Beaurepaire tuy được quyết định đưa vào Panthéon nhưng do di cốt của ông này chưa tìm được nên quyết định cũng không thể thi hành.

Vì vậy tính đến nay bên trong Panthéon có tổng cộng 65 ngôi mộ, trong đó có 3 ngôi mộ được đưa vào với lý do đặc biệt:

• Mộ của kiến trúc sư Soufflot, được đưa vào năm 1829 với tư cách là người đưa ra ý tưởng đầu tiên về điện Panthéon.
• Mộ của Marc Schoelcher, cha của Victor Schoelcher, được chôn cùng con trai để biểu thị sự tôn trọng những nỗ lực chung của hai người.
• Mộ của Sophie Berthelot, vợ của nhà hóa học Marcellin Berthelot, với lý do tương tự.

Danh sách cụ thể theo thời kì như sau:

Thời kì	Số lượng	Nhân vật
Cách mạng Pháp	6	Chi tiết 1791 Honoré Gabriel Riqueti de Mirabeau (1749-1791), nhà chính trị, một trong những người đứng đầu của Hội đồng lập hiến. Di cốt bị rút ra năm 1792. Voltaire (1694-1778), nhà triết học và nhà văn. 1793 Louis-Michel Lepeletier de Saint-Fargeau (1760-1793), nhà chính trị. Di cốt được gia đình rút ra ngày 14 tháng 2 năm 1795. Auguste Marie Henri Picot de Dampierre (1756-1793), tướng chỉ huy quân Pháp tại Valmy và Jemmapes, hy sinh trong chiến đấu. Di cốt bị rút ra theo đề nghị của Georges Couthon và sau đó không thể tìm lại. Jean-Paul Marat (1744-1793), nhà báo và nhà chính trị. Di cốt bị rút ra ngày 5 tháng 2 năm 1795 vì lý do "phản bội" và được chuyển về nghĩa trang Saint-Étienne du Mont. 1794 Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), nhà triết học và nhà văn.
Đệ nhất đế chế	43	Chi tiết 1806 François-Denis Tronchet (1749-1806), nhà chính trị, một trong những tác giả của bộ Luật Dân sự (Code Civil). Claude-Louis Petiet (1749-1806), nhà tổ chức quân đội. 1807 Jean-Baptiste-Pierre Bevière (1723-1807), người tham gia soạn thảo Serment du Jeu de paume. Louis-Joseph-Charles-Amable d'Albert de Luynes (1748-1807), nhà quý tộc, nghị viên. Di cốt bị rút khỏi Panthéon. Jean-Etienne-Marie, bá tước Portalis (1746-1807), nhà chính trị và hoạt động tôn giáo. Louis-Pierre-Pantaléon Resnier (1759-1807), nhà văn và nghị viên. 1808 Antoine-César de Choiseul-Praslin, công tước Praslin (1756-1808), nghị viên. Jean Frédéric Perregeaux (1744-1808), giám đốc đầu tiên của Ngân hàng Pháp (Banque de France). Jean-Pierre Firmin Malher, bá tước Malher (1761-1808), tướng lĩnh quân đội. Pierre Jean Georges Cabanis (1757-1808), thầy thuốc, nhà thơ và nhà triết học. François Barthélemy Beguinot, bá tước Beguinot (1757-1808), nhà chính trị, tướng lĩnh. 1809 Girolamo-Luigi Durazzo, bá tước Durazzo (1739-1809), tướng lĩnh. Jean-Baptiste Papin, bá tước Saint-Christau (1756-1809), nhà chính trị và luật gia. Joseph-Marie Vien, bá tước Vien (1716-1809), họa sĩ hoàng gia đầu tiên được phong năm 1789. Pierre Garnier de Laboissière, bá tước La Boissière (1755-1809), tướng kỵ binh. Justin Bonaventure Morard de Galles, bá tước Morard De Galles (1761-1809), đô đốc. Jean-Pierre Sers, bá tước Sers (1746-1809), chủ tàu buôn, người viết hồi ký cho hoàng gia. Emmanuel Crétet, bá tước Champmol (1747-1809), phụ trách xây dựng cầu đường của đế quốc. 1810 Louis Charles Vincent Le Blond de Saint-Hilaire, bá tước Saint-Hilaire (1766-1809), tướng, bị thương tại Essling. Jean Lannes, công tước Montebello (1769-1809), thống chế Pháp, hy sinh tại Essling năm 1809 Giovanni Battista Caprara, bá tước Monte Cucolli, công sứ của Giáo hoàng tại Paris. Charles Pierre Claret de Fleurieu, bá tước Fleurieu de la Tourette (1738-1810), nhà hàng hải và chính trị, bộ trưởng bộ hải quân. Jean-Baptiste Treilhard, bá tước Treilhard (1742-1810), luật sư và nghị viên, một trong các tác giả chính của Luật Dân sự (Code Civil), Luật Hình sự (Code Pénal). 1811 Nicolas-Marie, bá tước Songis des Courbons (1761-1810), tướng pháo binh. Charles, hồng y Erskine de Kellie (1739-1811), hồng y. Alexandre-Antoine Hureau, bá tước Senarmont (1769-1810), tướng pháo binh. Michel, bá tước Ordener (1755-1811), tướng trong trận Austerlitz. Louis-Antoine, bá tước Bougainville (1729-1811), nhà hàng hải. Ippolito-Antonio Vincenti-Mareri, hồng y (1738- 1811), giám mục Sabine. 1812 Jean-Guillaume de Winter, bá tước Huessen (1761-1812), đô đốc hải quân. Jean-Marie-François Le Paige, bá tước Dorsenne (1773-1812), tướng lĩnh. Gabriel-Louis, hầu tước Caulaincourt (1741-1812), nhà hoạt động quân sự, cha của hai tướng thuộc quân đội Đế chế. 1813 Joseph-Louis, bá tước Lagrange (1736-1813), nhà toán học. Jean-Ignace Jacqueminot, bá tước Ham (1758-1813), luật gia. Hyacinthe-Hughes Timoléon de Cossé, bá tước Brissac (1746-1813), thị thần. François-Marie-Joseph-Justin, bá tước Viry (1737-1813), nghị viên. Jean, bá tước Rousseau (1738-1813), nhà chính trị. Frédéric Henri, bá tước Walther, (1761-1813), sĩ quan trong quân đội Đế chế. 1814 Jean-Nicolas, bá tước Demeunier (1751-1814). Jean-Louis-Ebenezer, bá tước Reynier (1771-1814), tướng lĩnh, có nhiều chiến tích trong các chiến dịch ở Ai Cập, Ban Lan. Claude Ambroise Régnier, công tước Massa di Carrara (1746-1814), đại phán quan của Đế chế. 1815 Claude-Juste-Alexandre, bá tước Legrand (1762-1815), tướng lĩnh, có chiến công trong trận Austerlitz. Antoine-Jean-Marie Thenevard, bá tước Thevenard (1733-1815), phó đô đốc của Cách mạng.
Phục hoàng	1	Chi tiết 1829 Jacques-Germain Soufflot (1713-1780), kiến trúc sư đầu tiên của Panthéon.
Đệ tam cộng hòa	11	Chi tiết 1885 Victor Hugo (1802-1885), nhà văn. 1889 Théophile Malo Corret de la Tour d'Auvergne (1743-1800), "người lính đầu tiên của Cộng hòa". Lazare-Nicolas-Marguerite, bá tước Carnot (1753-1823), nhà khoa học, tham gia hội nghị quốc ước. Jean-Baptiste Baudin (1811-1851), nghị viên, chết khi chống lại cuộc đảo chính của Louis-Napoléon Bonaparte. François Séverin Marceau (1769-1796), tướng lĩnh. 1894 Sadi Carnot (1837-1894), Tổng thống Cộng hòa Pháp từ 1887 đến 1894, bị một người vô chính phủ ám sát tại Lyon. Được chuyển vào Panthéon ngay sau khi bị ám sát. 1907 Marcellin Berthelot (1827-1907), nhà hóa học, nhà chính trị. Được chôn cất cùng vợ là Sophie Berthelot (1837-1907). 1908 Émile Zola (1840-1902), nhà văn. 1920 Léon Gambetta (1838-1882), nhà chính trị. 1924 Jean Jaurès (1859-1914), nhà chính trị, bị ám sát trước Chiến tranh thế giới thứ nhất. 1933 Paul Painlevé (1863-1933), nhà toán học và nhà chính trị.
Đệ tứ cộng hòa	5	Chi tiết 1948 Paul Langevin (1872-1946), nhà vật lý. Jean Baptiste Perrin (1870-1942), nhà vật lý, được đưa vào Panthéon cùng ngày với Paul Langevin. 1949 Adolphe-Sylvestre-Félix Éboué (1894-1944), sinh tại Cayenne, nhà chính trị, người da màu đầu tiên được đưa vào Panthéon. Victor Schoelcher (1804-1893), nhà chính trị, được chôn cất cùng cha là Marc Schoelcher. 1952 Louis Braille (1809-1852), người sáng tạo ra hệ thống chữ nổi cho người mù.
Đệ ngũ cộng hòa	20	Chi tiết 1964 Jean Moulin (1899-1943), thủ lĩnh kháng chiến Pháp trong Chiến tranh thế giới thứ hai. 1987 René Cassin (1887-1976), luật gia, thủ lĩnh kháng chiến, Giải Nobel Hòa bình. 1988 Jean Monnet (1888-1979), nhà kinh tế, cha đẻ của ý tưởng về Cộng đồng châu Âu. 1989 Henri Grégoire (1750-1831), tu sĩ, nhà chính trị. Gaspard Monge, bá tước Péluse, (1746-1818), nhà toán học, người sáng lập trường Bách khoa Paris. Marie-Jean-Antoine-Nicolas de Caritat, hầu tước Condorcet (1743-1794), nhà triết học, toán học và chính trị học. 1995 Pierre Curie (1859-1906), nhà vật lý, Giải Nobel Vật lý. Maria Skłodowska-Curie (1867-1934), nhà vật lý, Giải Nobel Vật lý, Giải Nobel Hóa học, người phụ nữ đầu tiên được đưa vào Panthéon. 1996 André Malraux (1901-1976), nhà văn, bộ trưởng bộ Văn hóa trong chính phủ De Gaulle. 2002 Alexandre Dumas (1802-1870), nhà văn. 2015 Pierre Brossolette (1903-1944), nhà kháng chiến, phóng viên và chính trị gia. Jean Zay (1904-1944), luật sư và chính trị gia. Germaine Tillion (1907-2008), nhà kháng chiến, nhà dân tộc học, giám đốc nghiên cứu của EPHE, sau đó là EHESS (thi hài vẫn nằm tại nghĩa trang Saint-Mandé ở phía Đông của Paris). Geneviève de Gaulle-Anthonioz (1920-2002), nhà kháng chiến, nhà hoạt động xã hội, chủ tịch của ATD Quart monde (thi hài vẫn nằm tại nghĩa trang Bossey ở Haute-Savoie). 2018 Simone Veil (1927-2017), femme politique et académicienne rescapée de la Shoah, associée à la dépénalisation de l'avortement en France et présidente du premier Parlement européen directement élu. Antoine Veil (1926-2013), entrepreneur, personnalité politique et haut fonctionnaire français, admis en sa qualité d'époux de Simone Veil. 2020 Maurice Genevoix (1890-1980), nhà văn. 2021 Joséphine Baker (1906-1975), chanteuse, danseuse, actrice, résistante (elle reste cependant inhumée au cimetière de Monaco). 2024 Missak Manouchian (1906-1944), poète arménien, membre de la Résistance française lors de la Seconde Guerre mondiale. Mélinée Manouchian (1913-1989), résistante française d'origine arménienne et épouse de Missak Manouchian.

Điện Panthéon và khoa học

Bên cạnh các sự kiện lịch sử, điện Panthéon còn nổi tiếng với thí nghiệm Con lắc Foucault. Năm 1851, nhà vật lý Jean Bernard Léon Foucault trong khi tìm nơi thực hiện thí nghiệm chứng minh sự tự quay của Trái Đất đã sử dụng điện Panthéon vì chỉ có tòa nhà này mới đủ độ cao cần thiết để treo con lắc. Từ năm 1995, một con lắc Foucault mới đã lại được hoạt động trong Panthéon.

Tham khảo

1. Jean Favier, 2000 ans d'histoire, Paris, tr. 492-496

Xem thêm

• Hôtel des Invalides

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Điện Panthéon.

• Trang chính thức của Điện Panthéon Paris Lưu trữ 2008-02-19 tại Wayback Machine