Bộ Quốc phòng Việt Nam Cộng hòa

Bộ Quốc phòng Việt Nam Cộng hòa
Huy hiệu
Hoạt động	1955 - 1975
Quốc gia	Việt Nam Cộng hòa
Phục vụ	Quân lực Việt Nam Cộng hòa
Phân loại	Quốc phòng
Bộ phận của	Chính phủ Việt Nam Cộng hòa
Khẩu hiệu	Bảo vệ Quốc gia - Bảo an Đồng bào
Các tư lệnh
Chỉ huy nổi tiếng	- Ngô Đình Diệm - Trần Trung Dung - Nguyễn Đình Thuần - Trần Thiện Khiêm - Nguyễn Văn Vỹ - Trần Văn Đôn

Bộ Quốc phòng là một Cơ quan cấp cao trong Nội các Chính phủ Việt Nam Cộng hòa. Chức năng của Bộ là tổ chức, xây dựng và quản lý với trọng trách Phòng vệ Quốc gia trong phạm vi toàn lãnh thổ Việt Nam Cộng hòa; thừa lệnh Tổng thống hoặc Tổng Tư lệnh tối cao, trực tiếp chỉ đạo và điều hành theo hệ thống hàng dọc đối với Bộ Tổng tham mưu, trong đó bao gồm toàn bộ các đơn vị chủ lực (Quân đoàn và quân, binh chủng), Địa phương (Tiểu khu, Đặc khu); đặc trách điều hợp và trông coi tất cả các cơ quan và chức năng của Chính phủ có liên quan đến an ninh và quân sự Quốc gia. Do hoàn cảnh chiến tranh trong suốt thời gian tồn tại (1955 - 1975), Bộ Quốc phòng luôn là Cơ quan lớn nhất, chiếm ngân sách cao nhất và quan trọng nhất trong Chính phủ Việt Nam Cộng hòa.

Trong hầu hết thời gian tồn tại, trụ sở của Bộ Quốc phòng từ khi thành lập cho đến khi chấm dứt hoạt động được đặt tại số 63 đường Gia Long, Sài Gòn.

Lịch sử

Bộ Quốc phòng Việt Nam Cộng hòa được tổ chức từ cơ quan Bộ Quốc phòng Quốc gia Việt Nam sau cuộc Trưng cầu dân ý năm 1955 thành lập Chính thể Việt Nam Cộng hòa. Nhiệm vụ của Bộ được xác định là bảo vệ Chủ quyền Quốc gia từ biên giới, không phận và lãnh hải (trong đó bao gồm các đảo, quần đảo) thuộc lãnh thổ kiểm soát của Việt Nam Cộng hòa.

Thời Đệ Nhất Cộng hòa, Bộ Quốc phòng được tổ chức theo mô hình Cơ quan Dân sự, do Tổng thống giữ trách nhiệm điều khiển.^[1]. Giúp việc cho Tổng thống là một Bộ trưởng Phụ tá Quốc phòng và người đầu tiên giữ chức vụ này là ông Trần Trung Dung,^[2] cựu Bộ trưởng đặc nhiệm tại Phủ Thủ tướng thời Quốc gia Việt Nam.^[3] Tháng 5 năm 1961, Tổng thống Ngô Đình Diệm cải tổ Chính phủ. Tổng thống kiêm nhiệm Tổng trưởng Quốc phòng. Giúp việc cho Tổng thống là Bộ trưởng tại Phủ Tổng thống, kiêm Bộ trưởng Phụ tá Quốc phòng, tạm giữ chức Bộ trưởng Đặc nhiệm Phối hợp An ninh Nguyễn Đình Thuần.^[4]

Tháng 11 năm 1963, các tướng lĩnh thực hiện Cuộc đảo chính lật đổ Chính phủ Ngô Đình Diệm. Trung tướng Trần Thiện Khiêm, Ủy viên Quân sự Hội đồng Quân nhân Cách mạng tạm thời phụ trách điểu khiển hoạt động của Bộ Quốc phòng cho đến khi Chính phủ Nguyễn Ngọc Thơ thành lập, với Trung tướng Trần Văn Đôn giữ chức vụ Tổng trưởng Quốc phòng. Tháng 11 năm 1964, dù vẫn giữ nguyên tên Bộ Quốc phòng, nhưng chức danh lãnh đạo được đổi thành Tổng trưởng Quân lực. Hai tháng sau, lại đổi trở lại thành Tổng trưởng Quốc phòng.

Trong thời gian Ủy ban Hành pháp Trung ương hoạt động, danh xưng của chức vụ đứng đầu Bộ Quốc phòng là Tổng ủy viên Quốc phòng, do Trung tướng Nguyễn Hữu Có nắm giữ. Đến thời kỳ Đệ nhị Cộng hòa, chức vụ này trở lại thành Tổng trưởng Quốc phòng cho đến tận năm 1975 với vị Tổng trưởng cuối cùng là cựu Trung tướng Trần Văn Đôn và Phụ tá là Đốc sự hành chính Tôn Thất Chước.

Các Cơ quan trực thuộc

Stt	Cơ quan	Stt	Cơ quan	Stt	Cơ quan
1	Bộ Tổng Tham mưu[5]	6	Nha Quân pháp	11	Phòng Nghiên cứu
2	Tổng nha Nhân lực	7	Nha Quân sản	12	Phòng Nghi lễ
3	Cao đẳng Quốc phòng[6]	8	Nha Địa dư	13	Phòng Báo chí
4	Tài chính và Quân phí[7]	9	Phòng Nhân viên	14	Tổng Hành dinh
5	Nha Đổng lý	10	Phòng sưu tầm

Nhân sự Phụ trách các Cơ quan 1975^[8]

Stt	Cơ quan	Phụ trách	Cấp bậc	Chú thích
1	Bộ Tổng Tham mưu	Cao Văn Viên Võ bị Địa phương Nam Việt Vũng Tàu[9]	Đại tướng	Tổng TM phó: Trung tướng Nguyễn Văn Mạnh Tốt nghiệp khóa 1 Trường Võ bị Quốc gia (Huế)
2	Tổng nha Nhân lực	Bùi Đình Đạm Võ bị Huế K1	Thiếu tướng	Phó Tổng GĐ: Đại tá Huỳnh Ngọc Lang[10] Tốt nghiệp Trường Sĩ quan Lục quân Phan Thiết
3	Cao đẳng Quốc phòng	Lữ Lan Võ bị Đà Lạt K3	Trung tướng	Chỉ huy phó: Chuẩn tướng Lê Trung Trực Tốt nghiệp Trường Võ bị Không quân Pháp
4	Tài chính và Quân phí	Nguyễn Văn Sơn Học viện Quốc gia Hành chính	Đốc sự Hành chính	Phó Tổng GĐ: Đại tá Phạm Đỗ Thành[11] Tốt nghiệp khóa 3 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức[12]
5	Nha Đổng lý	Nguyễn Hữu Bầu[13] Võ bị Đà Lạt K6	Đại tá
6	Nha Quân pháp	Ngô Mạnh Duyên
7	Nha Quân sản	Nguyễn Văn Luật
8	Nha Địa dư	Nguyễn Văn Khải[14] Võ khoa Thủ Đức K1
9	Phòng Nhân viên	Nguyễn Thành Chí[15] Võ khoa Thủ Đức K1
10	Phòng Sưu tầm	Chung Minh Kiến[16] Võ bị Đà Lạt K4
11	Phòng Nghiên cứu	Trần Văn Trọng[17] Võ khoa Thủ Đức K1		Nhạc sĩ Anh Việt
12	Phòng nghi lễ	Nguyễn Hữu Chi
13	Phòng Báo chí	Nguyễn Trọng Hồng Võ khoa Thủ Đức K5
14	Tổng Hành dinh	Dư Thanh Nhựt[18] Võ bị Đà Lạt K10

Lãnh đạo Bộ Quốc phòng qua các thời kỳ

Stt	Họ và tên	Tại nhiệm	Chú thích
1	Ngô Đình Diệm	1955-1963	Tổng thống kiêm Chủ sự Bộ Quốc phòng
2	Trần Trung Dung	5/1955-5/1961	Bộ trưởng Phụ tá Quốc phòng
3	Nguyễn Đình Thuần	5/1961-11/1963	Bộ trưởng phủ Tổng thống kiêm An ninh Quốc phòng
4	Trần Thiện Khiêm Võ bị Liên quân Viễn Đông Đà Lạt K1	11/1963	Trung tướng, Ủy viên Quân sự Hội đồng Quân nhân Cách mạng
5	Trần Văn Đôn Võ bị Tông Sơn Tây	11/1963-2/1964	Trung tướng, Tổng trưởng Quốc phòng
6	Trần Thiện Khiêm	2/1964-9/1964	Trung tướng, Tổng trưởng Quốc phòng
7	Nguyễn Khánh Võ bị Liên quân Viễn Đông Đà Lạt K1	9/1964-11/1964	Trung tướng, Thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quốc phòng
8	Trần Văn Hương	11/1964-1/1965	Thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quân lực
9	Trần Văn Minh Võ bị Tông Sơn Tây	1/1965	Trung tướng, Tổng trưởng Quân lực
10	Nguyễn Văn Thiệu Võ bị Huế K1	1/1965-6/1965	Trung tướng, Phó Thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quốc phòng
11	Nguyễn Hữu Có Võ bị Huế K1	6/1965-10/1967	Trung tướng, Tổng ủy viên Quốc phòng Ủy ban Hành pháp Trung ương
		10/1967-11/1967	Trung tướng, Đệ nhất Phó thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quốc phòng
12	Cao Văn Viên Võ bị Địa phương Nam Việt Vũng Tàu	11/1967	Trung tướng, Tổng Tham mưu trưởng kiêm Quyền Tổng trưởng Quốc phòng
13	Nguyễn Văn Vỹ Võ bị Tông Sơn Tây	11/1967-8/1972	Trung tướng, Tổng trưởng Quốc phòng
14	Trần Thiện Khiêm	8/1972-4/1975	Đại tướng, Thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quốc phòng
15	Trần Văn Đôn	4/1975	Đệ nhất Phó Thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quốc phòng

Chú thích

1. Biên niên sự kiện lịch sử Nam Bộ kháng chiến 1945-1975, H., Nhà xuất bản. Chính trị Quốc gia, 2011, tr. 524-525. Dẫn theo Công báo Việt Nam Cộng hòa, Sài Gòn, 1955.
2. Sắc lệnh số 4-TTP, ngày 29-10-1955
3. Biên niên sự kiện lịch sử Nam Bộ kháng chiến 1945-1975, H., Nhà xuất bản. Chính trị Quốc gia, 2011, tr. 497-498. Dẫn theo Công báo Việt Nam, Sài Gòn, năm 1954.
4. Trần Văn Đôn, Việt Nam nhân chứng, tr. 157-158.
5. Bộ Tổng Tham mưu Quân lực Việt Nam Cộng hòa
6. Trường Cao đẳng Quốc phòng
7. Tổng nha Tài chính và Thanh tra Quân phí
8. Thời điểm: Tháng 4 năm 1975
9. Tốt nghiệp từ trường Sĩ quan, Học viện
10. Đại tá Huỳnh Ngọc Lang, sinh năm 1922 tại Sài Gòn.
11. Đại tá Phạm Đỗ Thành, sinh năm 1923 tại Hà Nội.
12. Còn có tên: Liên trường Võ khoa Thủ Đức, Trường Bộ binh Thủ Đức
13. Đại tá Nguyễn Hữu Bầu, sinh năm 1931 tại Hà Đông
14. Đại tá Nguyễn Văn Khải, sinh năm 1931 tại Bạc Liêu.
15. SSaij tá Nguyễn Thành Chí, sinh năm 1928 tại Tân An.
16. Đại tá Chung Minh Kiến, sinh năm 1927 tại Thủ Dầu Một.
17. Đại tá Trần Văn Trọng, sinh năm 1929 tại Rạch Giá.
18. Đại tá Dư Thanh Nhựt, sinh năm 1933 tại Sài Gòn.

Tham khảo

• Trần Ngọc Thống, Hồ Đắc Huân, Lê Đình Thụy (2001). Lịch sử Quân lực Việt Nam Cộng hòa.