Chiến dịch đốt lò là biệt danh và cụm từ không chính thống được dư luận sử dụng rộng rãi để chỉ chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn do nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng khởi xướng từ năm 2013 trên cương vị Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam và Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực Đảng Cộng sản Việt Nam. Chiến dịch ‘đốt lò’ này được các nhà quan sát cho là một nỗ lực của Đảng trong việc giành lại quyền lực và uy thế cũng như củng cố lòng tin của người dân vào chính quyền và sự lãnh đạo của đảng.[1] Chiến dịch đốt lò của ông vẫn được ông Tô Lâm, người kế nhiệm ông, tiếp tục sau khi ông Trọng qua đời vào tháng 7 năm 2024.
Từ khi Nguyễn Phú Trọng đắc cử Tổng bí thư Đảng Cộng sản tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần XI năm 2011, ông đã nhiều lần thể hiện quyết tâm chống tham nhũng. Đáng chú ý, trong buổi tiếp xúc cử tri Hà Nội ngày 6 tháng 10 năm 2014, ông khẳng định chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước là kiên quyết chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, hư hỏng trong nội bộ, tuy nhiên xử lý trước mắt phải nghĩ lâu dài, giữ cho được ổn định để đất nước phát triển. "Phải bình tĩnh tỉnh táo, rất khôn ngoan, có con mắt chiến lược. Bác Hồ dạy rồi, cha ông ta dạy rồi, đánh con chuột đừng để vỡ bình, làm sao diệt được chuột mà bảo vệ được bình hoa. Tức là phải giữ cho được cái ổn định".[2]
Đặc biệt khi ông Nguyễn Phú Trọng tái đắc cử chức Tổng Bí thư tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần XII của Đảng năm 2016, ông Trọng đã đưa ra một chiến dịch chống tham nhũng rộng khắp, hiện thực hóa quyết tâm thành những hành động cụ thể. Trong các phát biểu của mình, Nguyễn Phú Trọng thường dùng hình tượng "củi và lò" để thể hiện công cuộc chống tham nhũng. Lần đầu tiên Nguyễn Phú Trọng nhắc đến khái niệm "đốt lò" là ngày 31 tháng 7 năm 2017, tại Hà Nội, khi chủ trì phiên họp thứ 12 của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng.[3][4] "Cái lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy. Củi khô, củi vừa vừa cháy trước, rồi cả lò nóng lên, tất cả các cơ quan vào cuộc, có ai đứng ngoài đâu. Và không thể đứng ngoài được. Cá nhân nào muốn không làm cũng không thể được, thế mới là thành công." Ngày 26 tháng 7 năm 2019, Nguyễn Phú Trọng chủ trì phiên họp thứ 16 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng phát biểu: "Việc này phải thành nếp, không làm không được. Lò cháy rồi không ai đứng ngoài cuộc được. Anh đi ngược là lộ ra ngay anh thế nào."
Tư tưởng chỉ đạo chống tham nhũng của Nguyễn Phú Trọng được hệ thống hóa trong cuốn "Quyết tâm ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng" được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản, tập hợp 31 bài phát biểu, bài viết, trả lời phỏng vấn của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước kiêm Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng Nguyễn Phú Trọng từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, nhất là từ Đại hội lần thứ XII trở đi.[5][6]
Tháng 1 năm 2023, Cuốn sách “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh” của Nguyễn Phú Trọng được tiếp tục ra mắt, cuốn sách được Nguyễn Thái Học, Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương giới thiệu trong buổi lễ ra mắt là "hệ thống hóa sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trên cương vị người đứng đầu Đảng ta và trên cương vị Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thể hiện tư tưởng xuyên suốt, nhất quán của Đảng ta về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, để cán bộ, đảng viên, nhân dân hiểu rõ, quán triệt sâu rộng và thực hiện có hiệu quả công tác này."[7]
Tại phiên họp thứ 15 ngày của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng 21 tháng 1 năm 2019 tổng kết trong năm 2018 cấp ủy, Ủy ban kiểm tra các cấp thi hành kỷ luật hơn 650 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng, cố ý làm trái. Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật 38 cán bộ, đảng viên diện Trung ương quản lý. Cơ quan thanh tra, kiểm toán kiến nghị thu hồi, xử lý tài chính gần 108.000 tỷ đồng, hơn 1.000 ha đất; kiến nghị xử lý trách nhiệm đối với 2080 tập thể và nhiều cá nhân; chuyển cơ quan điều tra xử lý 101 vụ, 151 đối tượng. Tính từ đầu nhiệm kỳ đến đầu năm 2019, các vụ án thuộc diện Ban chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo đã đưa ra xét xử sơ thẩm 36 vụ/498 bị cáo. Riêng năm 2018, đã kết thúc điều tra 23 vụ/222 bị can (tăng 43,75% số vụ so với năm 2017); đã truy tố 20 vụ/251 bị can (tăng 66,7% số vụ so với năm 2017); xét xử sơ thẩm 23 vụ/304 bị cáo (gấp gần 5 lần số vụ so với năm 2017).[8]
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tại phiên họp thứ 16 ngày 26 tháng 7 năm 2019, trong giai đoạn nửa đầu 2019, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật đối với 123 tổ chức đảng và 7.923 đảng viên vi phạm; trong đó có 256 đảng viên bị kỷ luật do có hành vi tham nhũng, cố ý làm trái (tăng 21 trường hợp so với cùng kỳ năm 2018). Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kỷ luật đối với 1 tổ chức đảng, 13 đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, cả đương chức và đã nghỉ hưu. Tính từ đầu nhiệm kỳ đến giữa năm 2019, trên 70 cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý đã bị thi hành kỷ luật Đảng và xử lý hình sự.[9] Đã kết thúc xác minh, giải quyết 24 vụ việc; mở rộng điều tra, khởi tố mới 5 vụ án, phục hồi điều tra 4 vụ án, khởi tố thêm 26 bị can; kết thúc điều tra 3 vụ án/19 bị can, ban hành cáo trạng truy tố 6 vụ án/27 bị can; xét xử sơ thẩm 9 vụ án/21 bị cáo, xét xử phúc thẩm 10 vụ án/149 bị cáo.[10]
Một số vụ án tiêu biểu:
Thứ tự | Tên | Chức vụ | Thời gian | Hình thức kỷ luật | Xử lý kỷ luật |
---|---|---|---|---|---|
1 | Đinh La Thăng | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XII,
Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh |
12/2017 | Khai trừ Đảng | Truy tố |
2 | Hoàng Trung Hải | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XII,
Bí thư Thành ủy Thành phố Hà Nội |
01/2020 | Cảnh cáo | Chuyển công tác |
3 | Lê Thanh Hải | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XI,
Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh |
03/2020 | Cách chức Bí thư
Nhiệm kỳ 2015 – 2020 |
|
4 | Nguyễn Văn Bình | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XII,
Trưởng Ban Kinh tế Trung ương |
11/2020 | Cảnh cáo | |
5 | Phạm Bình Minh | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,
Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ |
12/2022 | Thôi chức | |
6 | Nguyễn Xuân Phúc | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,
Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam |
1/2023 | Thôi chức
Cảnh cáo (12/2024) |
|
7 | Trần Tuấn Anh | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,
Trưởng Ban Kinh tế Trung ương |
1/2024 | Thôi chức | |
8 | Võ Văn Thưởng | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,
Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam |
3/2024 | Thôi chức | |
9 | Vương Đình Huệ | Ủy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,
Chủ tịch Quốc hội CHXHCN Việt Nam |
4/2024 | Thôi chức
Cảnh cáo (12/2024) |
|
10 | Trương Thị Mai | Uỷ viên Bộ Chính trị Khoá XIII,
Thường trực Ban Bí thư, Trưởng ban Tổ chức Trung Ương |
5/2024 | Thôi chức
Khiển trách (12/2024) |
|
11 | Đinh Tiến Dũng | Uỷ viên Bộ Chính trị Khoá XIII,
Bí thư Thành ủy Hà Nội |
6/2024 | Thôi chức | |
12 | Trương Hòa Bình | Uỷ viên Bộ Chính trị Khoá XII,
Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ 2016-2021 |
12/2024 | Cảnh cáo |
Thứ tự | Tên | Chức vụ | Thời gian | Lý do |
---|---|---|---|---|
1 | Đinh La Thăng | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa X-XII,
Ủy viên Bộ Chính trị khóa XII, Nguyên Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương |
12/2017 | Sai phạm diễn ra tại
Tập đoàn Dầu khí Việt Nam PVN |
2 | Trần Văn Minh | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XI,
Nguyên Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Nguyên Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng |
04/2018 | Sai phạm trong vụ án
Phan Văn Anh Vũ |
3 | Nguyễn Bắc Son | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa X, XI,
Bộ trưởng Bộ Thông tin – Truyền thông |
02/2019 | Sai phạm trong vụ án AVG |
4 | Trương Minh Tuấn | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin Truyền thông |
02/2019 | Sai phạm trong vụ án AVG |
5 | Nguyễn Văn Hiến | Ủy viên Trung ương Đảng khóa X, XI,
Nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Nguyên Tư lệnh Quân chủng Hải Quân |
10/2019 | Sai phạm trong vụ án
Đinh Ngọc Hệ, tức "Út Trọc" |
6 | Vũ Huy Hoàng | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa X, XI
Nguyên Bộ trưởng Bộ Công thương |
07/2020 | Sai phạm trong vụ án
mua bán đất vài Sabeco |
7 | Nguyễn Đức Chung | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội |
08/2020 | Sai phạm trong vụ án
Nhật Cường Mobile và các vụ án khác |
8 | Tất Thành Cang | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Nguyên Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh |
12/2020 | Sai phạm trong vụ án
chuyển nhượng Sabeco |
9 | Trần Văn Nam | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII, XIII,
Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bình Dương |
07/2021 | Sai phạm trong vụ án
Tổng công ty 3/2 |
10 | Chu Ngọc Anh | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII, XIII,
Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ |
06/2022 | Sai phạm trong vụ án Việt Á |
11 | Nguyễn Thanh Long | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,
Bộ trưởng Bộ Y Tế |
06/2022 | Sai phạm trong vụ án Việt Á |
12 | Phạm Xuân Thăng | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,
Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Hải Dương |
09/2022 | Sai phạm trong vụ án Việt Á |
13 | Trần Đình Thành | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa X, XI,
Nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Đồng Nai |
10/2022 | Sai phạm trong vụ án AIC |
14 | Nguyễn Văn Vịnh | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Lào Cai |
05/2023 | Sai phạm trong vụ án
khai thác Quặng chui |
15 | Lê Đức Thọ | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,
Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre |
12/2023 | Sai phạm trong vụ án
Xuyên Việt Oil |
16 | Trịnh Văn Chiến | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Thanh Hóa |
12/2023 | Sai phạm trong vụ án
Hạc Thành Tower |
17 | Trần Đức Quận | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,
Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Lâm Đồng |
01/2024 | Sai phạm trong vụ án
xảy ra tại dự án Sài Gòn – Đại Ninh |
18 | Nguyễn Nhân Chiến | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh |
01/2024 | Sai phạm trong vụ án AIC |
19 | Hoàng Thị Thúy Lan | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII, XIII,
Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Vĩnh Phúc |
03/2024 | Sai phạm trong vụ án
xảy ra tại tập đoàn Phúc Sơn |
20 | Lê Viết Chữ | Ủy viên Trung ương Đảng Khóa XII,
Nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ngãi |
03/2024 | Sai phạm trong vụ án xảy ra tại tập đoàn Phúc Sơn |
21 | Dương Văn Thái | Ủy viên Trung ương Đảng khóa XIII,
Bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang |
05/2024 | Sai phạm trong vụ án xảy ra tại tập đoàn Thuận An |
22 | Mai Tiến Dũng | Ủy viên Trung ương Đảng khóa XI, XII,
Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ |
05/2024 | Sai phạm trong vụ án xảy ra tại dự án Sài Gòn – Đại Ninh |