Tiếng Hmu

Tiếng Hmu
Miêu Kiềm Đông
Miêu Đen, hveb Hmub
Phát âm	[m̥ʰū]
Sử dụng tại	Trung Quốc
Khu vực	Quý Châu
Tổng số người nói	2,1 triệu
Dân tộc	Chủ yếu Miêu, một số người Dao
Phân loại	H'Mông-Miền Nhóm Hmông Hmông hạt nhân Tiếng Hmu
Dạng chuẩn	Miêu chuẩn
Hệ chữ viết	Latin
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	tùy trường hợp: hea – Bắc hmq – Đông hms – Nam neo – Ná-Meo
Glottolog	east2369[1]

Tiếng Hmu (hveb Hmub), còn được gọi là Miêu Kiềm Đông (黔东 Miêu Đông Quý Châu), Miêu Trung, H'Mông Đông, hoặc (hơi mơ hồ) Miêu Đen, là một cụm phương ngữ trong ngữ tộc H'mông ở Trung Quốc và Đông Bắc Việt Nam. Phương ngữ đã được nghiên cứu kỹ nhất là ở làng Dưỡng Hao (养蒿), huyện Đài Giang, tỉnh Quý Châu, Trung Quốc.

Khách Nỗ 咯努, một phương ngữ Hmu, có 11.450 người nói (tính đến năm 2000), cư trú ở phía nam thành phố Khải Lý, Quý Châu ^[2]. Người Khách Nỗ khác biệt về mặt dân tộc với người Hmu khác.

Tên gọi

Các từ đồng nghĩa bao gồm m̥ʰu³³ ở Khải Lý, mo³³ ở huyện Cẩm Bình, mu¹³ ở huyện Thiên Trụ, m̥ə³³ ở huyện Hoàng Bình, qa³³ nəu¹³ ở một số khu vực của Kiềm Đông Nam (theo Miêu Ngữ Giản Chí 苗语简志 1985), và ta¹¹ mu¹¹ tại huyện tự trị dân tộc Miêu Dung Thủy, Quảng Tây ^[3].

Tại Việt Nam tiếng Na-Miểu được nói bởi người H'Mông ở xã Cao Minh huyện Tràng Định tỉnh Lạng Sơn có thể liên quan chặt chẽ với ngôn ngữ này ^[4].

Ngữ âm

Phụ âm Hmu Bắc

		Đôi Môi	Chân răng	Chân răng vòm hóa	Ngạc mềm	Lưỡi gà	Thanh hầu
Mũi	hữu thanh	m /m/	n /n/	ni /nʲ/	ng /ŋ/
	bật hơi	hm /m̥ʰ/	hn /n̥ʰ/	hni /n̥ʲʰ/
Tắc	tenuis	b /p/	d /t/	di /tʲ/	g /k/	gh /q/	(/ʔ/)
	bật hơi	p /pʰ/	t /tʰ/	ti /tʲʰ/	k /kʰ/	kh /qʰ/
Tắc xát	tenuis		z /ts/	j /tɕ/
	bật hơi		c /tsʰ/	q /tɕʰ/
Xát giữa lưỡi	hữu thanh	w /v/	r /z/	y /ʑ/	v /ɣ/
	tenuis	f /f/	s /s/	x /ɕ/			h /h/
	bật hơi	hf /fʰ/	hs /sʰ/	hx /ɕʰ/	hv /xʰ/
Xát cạnh lưỡi	tenuis		dl /ɬ/	dli /ɬʲ/
	bật hơi		hl /ɬʰ/	hli /ɬʲʰ/
Tiếp cận cạnh lưỡi			l /l/	li /lʲ/

Không có sự phân biệt giữa âm [ʔ] với phụ âm đầu vắng mặt (nghĩa là, nếu chúng ta chấp nhận /ʔ/ là âm vị phụ âm thì có từ nào bắt đầu bằng nguyên âm trong tiếng H'mu). Âm [ʔ] chỉ gặp trong từ mang thanh 1, 3, 5, 7.

Tham khảo

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “East Hmongic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
2. Qanu Peoples^{[liên kết hỏng]}. Truy cập 1/04/2019.
3. Guangxi Minority Languages Orthography Committee. 2008. Vocabularies of Guangxi ethnic languages [广西民族语言方音词汇]. Beijing: Nationalities Publishing House [民族出版社].
4. Nguyễn Văn Thắng (2007). Ambiguity of Identity: The Mieu in North Vietnam. Chiang Mai: Silkworm Books.

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Tiếng Hmu.

• Hmu basic lexicon at the Global Lexicostatistical Database