Trang này giải thích một hướng dẫn của Wikipedia tiếng Việt.
Đây là tiêu chuẩn đã được chấp thuận mà các thành viên nên cố gắng tuân theo. Vì có thể sẽ tồn tại những ngoại lệ, hãy thực hiện nó một cách có ý thức. Bất kỳ sửa đổi liên quan đến trang nội dung này nên phản ánh sự đồng thuận. Nếu bạn hoài nghi về hướng dẫn nào đó, hãy thảo luận trước tại trang thảo luận.
Một người được cho là đủ nổi bật nếu thông tin về người này đã được đăng tải đáng kể tại các nguồn thứ cấpđáng tin cậy mà độc lập với chủ thể.
Tiêu chí về độ nổi bật cũng phải được thỏa mãn khi đưa một người vào một danh sách hay một bài tổng quan, tuy nhiên trong trường hợp này tiêu chí được áp dụng lỏng hơn.
Tại Wikipedia, độ nổi bật là một tiêu chuẩn đưa vào dựa trên mức độ phù hợp của chủ đề bài viết đối với từ điển bách khoa. Chủ đề của một bài cần nổi bật hoặc đáng ghi nhận; nghĩa là, "có ý nghĩa, thú vị, hoặc kỳ quặc đủ để được quan tâm hoặc ghi lại."[1]Nổi bật theo nghĩa "nổi tiếng" hoặc "có tính đại chúng", tuy không phải không liên quan, nhưng chỉ mang tính thứ cấp.
Trang này là hướng dẫn về độ nổi bật của tiểu sử[2] chứ không phải một quy định; tuy nhiên, nó phản ánh sự đồng thuận đã đạt được qua thảo luận và được củng cố bởi lề lối làm việc mà cộng đồng chấp nhận. Hướng dẫn này cung cấp thông tin cho các quyết định về việc có nên viết bài về một người nào đó hay, nên trộn, xóa, hoặc phát triển tiếp. Về cách viết các bài về tiểu sử, xem Wikipedia:Cẩm nang văn phong (tiểu sử) và Wikipedia:Tiểu sử người đang sống.
Tiêu chí cơ bản còn được gọi là tiêu chí chính. Một người được cho là nổi bật nếu người này đã là chủ đề của tác phẩm đã xuất bản[3] của nguồn thứ cấpđáng tin cậy, và độc lập về tri thức,[4] và độc lập với chủ thể.[5]
Nếu một nguồn chỉ nói về chủ thể ở mức không sâu lắm, thì có thể cần đến nhiều nguồn độc lập để chứng minh độ nổi bật; việc được đưa tin hời hợt tại các nguồn thứ cấp có thể không đủ để xác lập độ nổi tiếng.[6]
Có thể dùng các nguồn sơ cấp để hỗ trợ cho các chi tiết trong nội dung bài, nhưng các nguồn này không đóng góp cho việc chứng tỏ độ nổi bật của chủ thể.
Những bài viết về tiểu sử đáp ứng các tiêu chí cơ bản trên đây có thể được coi là đủ độ nổi bật mà không cần xét đến các tiêu chí bổ sung bên dưới. Tuy nhiên, bài viết cũng có thể không được phép tồn tại nếu nó rơi vào một trong những tiêu chí loại trừ, chẳng hạn như người đó chỉ nổi bật trong một sự kiện hoặc bài viết nằm trong những gì được liệt kê trong Những gì không phải là Wikipedia.
Nói chung, một người được coi là nổi bật nếu họ thỏa mãn một trong các tiêu chuẩn sau. Việc không thỏa mãn các tiêu chuẩn này không phải căn cứ để kết luận rằng một chủ đề không đủ tiêu chuẩn đưa vào; trái lại, việc thỏa mãn một vài tiêu chuẩn không đảm bảo rằng một chủ đề đủ tiêu chuẩn đưa vào.
Nếu một người không thỏa mãn các tiêu chí bổ sung dưới đây, họ có thể vẫn đủ nổi bật theo hướng dẫn Wikipedia:Độ nổi bật.
Những người đã từng giữ và đang giữ chức vụ chính trị ở mức quốc tế, quốc gia.
Những người đã từng giữ và đang giữ chức vụ chính trị ở mức đầu tiên dưới mức Quốc gia (cấp Tỉnh/Bang/Bộ và tương đương). Chỉ tính các chức vụ cấp Trưởng theo các nhánh đó là Đảng, Quốc hội, Nhà nước, Chính phủ, Tòa án, Viện Kiểm sát, Mặt trận đoàn thể.
Việc một người được bầu là quan chức địa phương, hay một ứng cử viên cho một chức vụ chính trị, không đảm bảo là người này đủ độ nổi bật. Dù vậy, những người như vậy vẫn có thể đủ nổi bật nếu họ thỏa mãn tiêu chí chính về độ nổi bật rằng họ "được nói đến nhiều tại các nguồn độc lập đáng tin cậy".
Danh sách cụ thể đối với các chức vụ trong hệ thống chính trị của Việt Nam hiện nayː
Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Trung ương Đảng
Bí thư Tỉnh ủy/Thành ủy các tỉnh (thành phố) trực thuộc Trung ương
Trưởng ban các Ban trực thuộc Đảng Cộng sản (Ban Tổ chức Trung ương, Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Nội chính Trung ương, Ban Kinh tế Trung ương, Ban Dân vận Trung ương, Ban Đối ngoại Trung ương) và tương đương (Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, Chủ nhiệm UBKT Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc NXB Chính trị Quốc gia và sự thật, Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản, Tổng biên tập Báo Nhân dân)
Trưởng các Ban chỉ đạo trực thuộc Đảng Cộng sản
Bí thư Đảng ủy trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Đảng ủy Khối Cơ quan Trung ương, Đảng ủy Khối các doanh nghiệp Trung ương, Quân ủy Trung ương, Đảng ủy Công an Trung ương, Đảng ủy Ngoài nước).
Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
Các nhà ngoại giao đã tham gia đáng kể trong các sự kiện mà tầm quan trọng về ngoại giao đã được nói đến tại các nguồn thứ cấp đáng tin cậy.
Một số nhà ngoại giao tham gia các sự kiện có tầm quan trọng nhưng cá nhân họ không được đề cập đến nhiều trong sách báo. Trong trường hợp này, cần có các nguồn đáng tin cậy cho biết vai trò của họ trong sự kiện.
Những người đã dự thi trong khuôn khổ một hiệp hội chuyên nghiệp, hoặc một cuộc thi có tầm vóc tương đương tại một môn thể thao không đấu theo hiệp hội chẳng hạn như bơi lội, đánh gôn, hoặc quần vợt.[9]
Những người đã thi đấu tại mức cao nhất của các môn thể thao nghiệp dư.[10] Mức cao nhất thường được hiểu là đã tham gia thi đấu tại Thế vận hội hay Giải vô địch thế giới.
Các nhà khoa học, viện sĩ, nhà kinh tế, giáo sư, tác giả, biên tập viên, nhà báo, nhà làm phim, nhà nhiếp ảnh, nghệ sĩ, kiến trúc sư, kĩ sư, và những người có nghề nghiệp sáng tạo khác:
Người được xem là một nhân vật quan trọng được đông đảo các đồng nghiệp cùng thời hay hậu sinh nói đến.
Người được cho là tác giả của một khái niệm, lý thuyết, hay học thuyết mới và có ý nghĩa.
Người đã tạo ra hoặc là đồng tác giả quan trọng của một tác phẩm hay công trình hoặc tập hợp công trình nổi tiếng hay có ý nghĩa, mà công trình này đã là chủ đề của một cuốn sách hay phim độc lập, hoặc của vài bài báo hay bài phê bình độc lập được xuất bản định kì.
Người mà tác phẩm của họ đã (a) trở thành một đài tưởng niệm, hoặc (b) là một phần quan trọng của một cuộc triển lãm quan trọng, hoặc (c) đã thu được sự chú ý đáng kể của các nhà phê bình, hoặc (d) có trong các bộ sưu tập cố định của vài bảo tàng hay phòng trưng bày nghệ thuật nổi tiếng, hay trong nhiều thư viện quan trọng.
Diễn viên, diễn viên lồng tiếng, diễn viên hài, những người có ảnh hưởng lớn tới công chúng (nhà phê bình, nghiên cứu...), người mẫu và những cá nhân truyền hình nổi tiếng khác:
Đã đóng các vai quan trọng trong vài bộ phim hay vở diễn sân khấu nổi bật
Đã có đóng góp độc đáo, phong phú, hay có tính cách tân đối với một lĩnh vực giải trí.
Xem WP:MUSIC để biết các hướng dẫn về các nhạc công, nhạc sĩ, nhóm nhạc...
Đã có đóng góp độc đáo cho một thể loại khiêu dâm cụ thể, chẳng hạn như khởi đầu một xu hướng trong khiêu dâm, hay đã đóng trong một phim khiêu dâm ăn khách (blockbuster), gây chấn động, hoặc có ý nghĩa biểu tượng (iconic).
Đã được nói đến nhiều lần trong trong các cơ quan truyền thông chính thống nổi bật.
Việc một người A có quan hệ với một người nổi tiếng B không phải một lý do để có một bài riêng về A (trừ khi sách báo đã đưa tin đáng kể về A); xem có quan hệ không có nghĩa là nổi bật. Tuy nhiên, có thể viết về người A trong bài về B. Ví dụ, Brooklyn Beckham và Jason Allen Alexander được nói đến trong các bài về David Beckham và Britney Spears, và các liên kết Brooklyn Beckham và Jason Allen Alexander chuyển hướng tới các bài đó.
Tránh các tiêu chí dựa vào thống kê của các cỗ máy tìm kiếm (ví dụ, số kết quả từ Google hay thứ hạng Alexa), hay đếm số ảnh được công bố trực tuyến. Ví dụ, ngành công nghiệp phim khiêu dâm sử dụng Google bomb để gây ảnh hưởng đến thứ hạng, và đối với hầu hết các chủ đề, Google không thể dễ dàng phân biệt được các tham chiếu hữu ích và các tài liệu chỉ đơn giản là chứa các từ khóa tìm kiếm. Xem thêm các hạn chế của Alexa. Khi sử dụng Google để trợ giúp việc xác định độ nổi bật của một chủ đề, hãy đánh giá chất lượng thay vì số lượng các liên kết tìm được.
Nếu một bài viết không thỏa mãn tiêu chí nào để có một bài đứng riêng, hoặc để đưa vào một bài tổng quan hơn, và khó có thể nâng cao chất lượng bài hoặc việc đó đã không đem lại kết quả, thì có thể xem xét các quy trình xóa bài sau đây:
Nếu bài viết không nói rõ tại sao chủ thể lại quan trọng hoặc có ý nghĩa, sử dụng thẻ {{chờ xóa}} để yêu cầu xóa nhanh.
Đối với các bài không thỏa mãn tiêu chí xóa nhanh nhưng việc xóa bài ít có khả năng gây tranh cãi, dùng thẻ {{prod}}. Khi đó bài sẽ bị xóa sau 5 ngày nếu không có ai phản đối (xem Wikipedia:Biểu quyết xoá bài).
Với những trường hợp không chắc chắn về việc xóa hoặc nghĩ rằng người khác có thể phản đối, hãy treo biển {{Không nổi bật}} và đưa ra Biểu quyết xóa bài, mọi người sẽ bàn về độ nổi bật của chủ thể trong ít nhất 7 ngày.
Nếu bài viết không trích dẫn đủ nhiều từ các nguồn:
Tự tìm nguồn
Hỏi những người soạn bài xem nên tìm nguồn ở đâu
Đặt biển {{không nổi bật|tiểu sử}} vào bài để các thành viên khác chú ý.
Nếu bài thuộc một lĩnh vực chuyên ngành, dùng thẻ {{cần biên tập}} kèm tên chủ đề hay Dự án Wiki cụ thể để thu hút những thành viên có kiến thức về lĩnh vực đó. Các thành viên này có thể có các nguồn đáng tin cậy, kho tư liệu hữu ích không có sẵn trên Internet.
Khi một người chỉ liên quan đến một sự kiện, chẳng hạn một vụ án cụ thể tương đối không quan trọng, hoặc nổi tiếng do tham gia tranh cử một chức vụ trong chính quyền, cần xem xét kỹ càng xem có cần tạo một bài riêng về người này không. Nếu các nguồn uy tín chỉ nói về người này trong ngữ cảnh của một sự kiện cụ thể, có thể không cần phải có một bài riêng về tiểu sử người này. Ví dụ: Trần Văn Trường chỉ nổi bật nhờ sự kiện biểu tình năm 1999 tại California nên không có bài riêng.
Các nguồn đáng tin cậy đôi khi đề cập sâu và rộng về tiểu sử người đó, nhưng thông tin về người này thường chỉ nên đưa vào bài viết về sự kiện đó, trừ khi lượng thông tin này lớn đến mức có thể làm cho bài bị lệch (unwieldy) hoặc khi các nguồn đã viết về người này là chính, nói về sự kiện là phụ. Trong trường hợp đó, có thể tạo bài riêng về người này, còn trong bài về sự kiện chỉ cần viết thành một phần tóm lược. Nếu sự kiện đó có ý nghĩa quan trọng, và người đó đóng một vai trò lớn trong sự kiện đó thì thường có thể tạo bài riêng. Ví dụ điển hình của loại này là thủ phạm thực hiện thực hiện các vụ ám sát các nhà lãnh đạo quốc gia vì có rất nhiều nguồn đáng tin cậy bàn về vai trò của người đó. Ví dụ, Gavrilo Princip, người từng ám sát Thái tử Áo-Hung Franz Ferdinand.
Một số bài có chứa hoặc chỉ là danh sách người – ví dụ bài về một trường học có chứa hoặc liên kết đến một danh sách các cựu học sinh nổi tiếng. Các danh sách như vậy không phải để liệt kê tất cả mọi người (ví dụ tất cả những ai từng tốt nghiệp từ trường này). Thay vào đó, những người liệt kê trong danh sách cần thỏa mãn tiêu chí ở trên. Cũng vì điều đó, tính chất nổi bật của những người trong danh sách là ngầm hiểu, không nên dùng các từ ngữ như "nổi bật", "nổi tiếng"... trong tên bài chứa danh sách. Xem Wikipedia:Quy ước đặt tên.
Bản thân việc một người có quan hệ gia đình với một người nổi bật không đóng góp gì cho độ nổi bật của người đó. Bài bách khoa về người nổi bật và trong bài đề cập sơ sài đến các thành viên trong gia đình không có nghĩa là các thành viên đó đủ nổi bật. Tuy nhiên, quan hệ gia đình với người nổi tiếng có thể làm cho một người được báo chí quan tâm và đăng tin nhiều. Và việc được đăng tin nhiều lại có đóng góp cho độ nổi bật của người này.
^Trong khi hướng dẫn này cũng áp dụng cho các nhóm nhỏ những người có mối quan hệ gần gũi, như các gia đình, các đồng tác giả hay các nhà đồng phát minh, nhưng nó không áp dụng cho các nhóm những người không có mối quan hệ gần, mà tiêu chí áp dụng cho các nhóm đó là hướng dẫn về độ nổi bật cho các tổ chức và công ty.
^Có thể dùng tài liệu tham khảo là các nguồn thuần túy là dẫn xuất của một nguồn sơ cấp. Nhưng các nguồn này không đóng góp được gì cho việc xác lập độ nổi bật của một chủ thể. Sự "độc lập về tri thức" không chỉ đòi hỏi rằng nội dung không giống nhau mà còn đòi hỏi rằng toàn bộ nội dung của tác phẩm đã xuất bản không dựa theo hoặc có nguồn gốc từ một tác phẩm khác (phái sinh một phần có thể được chấp nhận). Ví dụ, một bài diễn văn của một chính khách về một người cụ thể có đóng góp cho việc xác lập độ nổi bật của người đó, nhưng bài vở của các cơ quan báo chí khác đăng lại hoặc nói về bản diễn văn đó thì không. Một cuốn tiểu sử viết về một người sẽ có đóng góp cho việc thiết lập độ nổi bật của người này, nhưng tóm tắt của cuốn tiểu sử đó thì không, do nó không có đóng góp về trí tuệ.
^Hồi ký tự truyện và tự quảng bá không phải con đường dẫn đến việc có một mục từ tại từ điển bách khoa. Thước đo về sự nổi bật là việc những người độc lập với chủ thể đã coi chủ thể đó có đủ nổi bật hay không, để họ viết và xuất bản các tác phẩm có độ sâu về chủ thể. Do đó, việc có tên trong các danh mục tiểu sử mà chấp nhận việc tự đề cử (chẳng hạn như các danh mục của Viện Tiểu sử Hoa Kỳ) không chứng tỏ độ nổi bật.
^Không hời hợt là thước đo độ sâu của nội dung một tác phẩm đã xuất bản, and how far removed that content is from a simple directory entry or a mention in passing that does not discuss the subject in detail. Ví dụ về không hời hợt là một tiểu sử dài 200 trang từ nguồn độc lập có uy tín kể chi tiết về cuộc đời của một người. Ngược lại, giấy khai sinh thì là một ví dụ về "đăng tin hời hợt". Các nguồn cơ sở dữ liệu như Notable Names Database, Internet Movie Database và Internet Adult Film Database không được xem là có uy tín do cũng như các wiki, các nguồn này do nhiều người soạn mà ít người kiểm soát. Ngoài ra, các cơ sở dữ liệu thường có tiêu chuẩn đưa vào thấp.
^Nói chung, người mà là "một phần của lịch sử lâu dài" thường đã được nói đến với độ sâu đáng kể một cách độc lập trong nhiều cuốn sách nói về lịch sử của lĩnh vực đó. Một chính trị gia nổi bật đã được nhiều bài báo viết về mình. Một chính khách đã được "đưa tin đáng kể" là người mà nhiều bài báo quan trọng, có độ sâu, của các nhà báo độc lập đã viết về. Một diễn viên có nhiều bài báo/tạp chí có độ sâu viết về mình. Một diễn viên hay nhân vật truyền hình đã có một "tiểu sử độc lập" co một người viết tiểu sử độc lập viết trong một cuốn sách có độ sâu.
^Những trường hợp này cần phải đạt tiêu chí cơ bản nữa thì mới đủ độ nổi bật.
^Việc tham gia và thắng cuộc tại các cuộc thi cá nhân, ngoại trừ tại các sự kiện danh tiếng nhất, không xác lập đủ độ nổi bật cho đấu thủ không phải vận động viên. Một số ví dụ về các môn này gồm có: poker, bridge, cờ vua, Magic:The Gathering, Starcraft, v.v.
^Nội dung bài nên có đủ thông tin giải thích tại sao nhân vật đủ nổi bật. Các lập luận tại trang thảo luận hoặc Biểu quyết xóa bài không phải là một phần của bài, và các lời hứa tại các trang đó về việc sẽ cung cấp thông tin không có hiệu lực bằng việc thông tin có mặt trong bài.
Mâu thuẫn giữa Trung Đông Hồi Giáo, Israel Do Thái giáo và Phương Tây Thiên Chúa Giáo là một mâu thuẫn tính bằng thiên niên kỷ và bao trùm mọi mặt của đời sống
Bên cạnh tia UV, bác sĩ Kenneth Howe tại New York cảnh báo rằng ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, TV cũng góp phần gây lão hóa da