Albuertu n'Arxentina

Llexislación sobre l'albuertu nel mundu      Llegal so cualquier circunstancia dientro de plazos establecíos.      Llegal en casos de riesgu pa la vida de la madre y/o de salú física o mental, violación, inviabilidad fetal y factores socioeconómicos.      Llegal en casos de riesgu pa la vida de la madre y/o de salú física o mental, violación y inviabilidad fetal.      Llegal en casos de riesgu pa la vida de la madre y/o de salú física o mental y violación.      Llegal en casos de riesgu pa la vida de la madre y/o de salú física o mental.      Llegal en casos de riesgu pa la vida de la madre.      Illegal ensin esceiciones.      Nun hai información. Nota: Na mayoría de los países y supuestos citaos, la intervención hai d'efeutuase antes de plazos establecíos.

El albuertu n'Arxentina, entendíu como interrupción voluntaria del embaranzu o albuertu inducíu, ye un delitu descritu nel Códigu Penal. Coles mesmes, dichu códigu establez casos especiales d'albuertu como albuerto non punible.^[1]

N'ochobre de 2007 el Ministeriu de Salú de Nación publicó una Guía téunica pa l'atención integral de los albuertos non punibles, dirimiendo dalgunos de los puntos de disputa sobre la forma d'interpretación del artículu 86 del Códigu Penal referíu a los albuertos non punibles.

En marzu de 2012 la Suprema Corte de Xusticia arxentina precisó que l'albuertu ye non punible en violaciones cometíes sobre cualquier persona con capacidá de xestar, indicó que nun ye necesariu recurrir a la xusticia pa la so realización y mandató a les provincies a ellaborar un protocolu d'interrupción llegal del embaranzu (ILE).

Un estudiu encargáu pol Ministeriu de Salú en 2005 y conducíu poles demógrafes Edith Pantelides y Silvia Mario concluyeron, usando dos métodos d'estimación distintes, que se producen añalmente ente 370.000 y 520.000 albuertos inducíos llegales y non llegales.^[2] Nel añu 2016 un informe de la Direición d'Estadístiques ya Información en Salú, dependiente del Ministeriu de Salú, refundió la cifra de 43 muertes de muyeres nesi añu por cuenta de tolos tipos d'albuertu, siendo la principal causa de mortalidá materna nel país según funcionarios, distintos medios y la Sociedá Arxentina de Medicina.^[3][4][5] Según el ministru de salú Adolfo Rubinstein, ye la primer causa de muerte materna nel país y añalmente rexístrense 50.000 internaciones n'establecimientos públicos por casos d'interrupción del embaranzu.^[6]

Numberoses organizaciones polítiques, científiques, feministes y de derechos humanos breguen históricamente pola llegalización plena del albuertu. En 2018 l'asuntu tomó estáu parllamentariu tres la habilitación a tratase la llei de llegalización nel Congresu Nacional. El 14 de xunu de 2018 la cámara de diputaos aprobó la media sanción de la llei con 129 votos a favor, 125 en contra y 1 astención.^[7][8][9]

Estatus llegal

El albuertu inducíu ta tipificado como delitu nos artículos 85, 86, 87 y 88 del Códigu Penal arxentín, que establecen distintes penes a quien participen d'una práutica albortiva, voluntaria o non. Sía comoquier sálvase de la considerancia delictiva a los albuertos que se realizaren como últimu recursu con cuenta de caltener la salú de la muyer o persona gestante, o bien l'embaranzu producióse como resultáu d'una violación, o abusu contra una persona con capacidá de xestar "fatu o llocu".^{[Nota 1]} El testu, qu'estrema ente la esistencia o non del consentimientu de la muyer o persona gestante, indica:^[10]

ARTICULO 85. - El que causara un albuertu va ser reprimíu:

1º Con reclusión o prisión de trés a diez años, si obrara ensin consentimientu de la muyer. Esta pena va poder alzase hasta quince años, si'l fechu fora siguíu de la muerte de la muyer.
2º Con reclusión o prisión d'unu a cuatro años, si obrara con consentimientu de la muyer.
El máximum de la pena va alzar a seis años, si'l fechu fora siguíu de la muerte de la muyer.

ARTICULO 86. - Van Incurrir nes penes establecíes nel artículu anterior y van sufrir, amás, inhabilitación especial por doble tiempu que'l de la condena, los médicos, ciruxanos, parteres o farmacéuticos qu'abusaren de la so ciencia o arte pa causar l'albuertu o cooperaren a causalo. L'albuertu practicáu por un médicu diplomáu col consentimientu de la muyer encinta, nun ye punible:
1º Si fíxose col fin d'evitar un peligru pa la vida o la salú de la madre y si esti peligru nun puede ser evitáu per otros medios.
2º Si l'embaranzu provién d'una violación o d'un atentáu al pudor cometíu sobre una muyer fata o allunada. Nesti casu, el consentimientu del so representante llegal tendrá de ser riquíu pal albuertu.

ARTICULO 87. - Va Ser reprimíu con prisión de seis meses a dos años, el que con violencia causara un albuertu ensin tener el propósitu de causalo, si l'estáu d'embaranzu de la paciente fora bultable o-y constar.

ARTICULO 88. - Va Ser reprimida con prisión d'unu a cuatro años, la muyer que causara'l so propiu albuertu o consintiera en qu'otru se lo causar. La tentativa de la muyer nun ye punible.

Respectu al Pactu de San José de Costa Rica, la Comisión Interamericana de Derechos Humanos (CIDH) ratificó en 2018 la compatibilidá de la Convención Americana colos proyeutos de despenalización de la Interrupción Voluntaria del Embaranzu (I.V.E.). La Corte Interamericana de Derechos humanos, órganu encargáu d'interpretar la lletra de la Convención, estableció que nun ye almitible otorgar la condición de persona al embrión.^[11]

Historia de la llexislación del albuertu

En 1886 sanciónase'l primer Códigu Penal d'Arxentina. El mesmu penaliza l'albuertu en tolos casos. En 1903, el códigu ye reformáu per primer vegada y establez que los casos de tentativa d'albuertu nun sían punibles. Los casos de non punibilidad qu'anguaño s'atopen vixentes surden de la segunda reforma del códigu, sancionada nel añu 1921.

La Comisión de Códigos del Senáu arxentín qu'aprobó'l nuevu códigu taba integrada polos llexisladores Joaquín V. González, Enrique del Valle Iberlucea y Pedro A. Garro. Esta comisión esplicó que, no tocante al albuertu, basar nel testu del anteproyeutu penal suizu de 1916. Tamién entendió que la non punibilidad del albuertu terapéuticu nun precisaba esplicación; ente que, pa los casos d'atentáu contra'l pudor sobre muyeres con discapacidá mental, xustificar cola siguiente cita del abogáu y políticu español Luis Jiménez de Asúa referida al anteproyeutu suizu: "Ye la primer vegada qu'una llexislación va atrevese a llexitimar l'albuertu con un fin eugenésico, pa evitar que d'una muyer fata o ayenada, o d'un incestu, naza un ser anormal o dexeneráu". Magar el testu helvéticu faía mención al casu del incestu, este quedó escluyíu del códigu arxentín.^[12]

En 1968, mientres el réxime de la autodenominada Revolución Arxentina, comandado por Juan Carlos Onganía, entra en vixencia'l Decretu Llei Nᵘ 17.567, que establecía la esceición del delitu si'l peligru pa la vida o la salú de la muyer o persona gestante fuera grave; o seya que non de violación, siempres qu'esti tuviera judicializáu, y col consentimientu d'un representante llegal si la muyer o persona gestante fuera menor, fata o allunada. Tres la llegada de la democracia en 1973, estos cambeos fueron dexaes ensin efeutu al traviés de la sanción de la Llei Nᵘ 20.509.

Nel añu 1976, mientres el autodenominado Procesu de Reorganización Nacional, sanciónase'l Decretu Llei Nᵘ 21.338, que reincorpora los cambeos realizaos nel decretu llei de Onganía. Sicasí, en 1984, yá en democracia, sanciónase la Llei Nᵘ 23.077, que retrotraye nuevamente la situación a sancionar en 1921.^[13]

En 1984 sanciónase la Llei Nᵘ 23.054, qu'aprueba la Convención Americana sobre Derechos Humanos, tratáu internacional que'l so testu declara que'l derechu a la vida esiste "polo xeneral, a partir del momentu de la concepción".^[14] Dende'l so reforma en 1994, la Constitución Nacional establez la xerarquía constitucional pa dichu tratáu nel so artículu 75, incisu 22º.^[15] La Corte Interamericana de Derechos Humanos (CIDH), el máximu tribunal qu'interpreta la Convención, definió que la llegalización del albuertu nun lu contradiz.^[16]

Provincies xuntaes al Protocolu Nacional.^[17]     Protocolos afechos al fallu de la Corte (10)     Regulaciones que cumplen parcialmente'l fallu (6)     Nun hai protocolos que lu regulen (8)

En 1990 sanciónase la Llei Nᵘ 23.849, onde s'aprobó la Convención sobre los Derechos del Neñu. L'artículu 2 de la llei señala que, con rellación al artículu 1 de la Convención sobre los Derechos del Neñu, «la República Arxentina declara que'l mesmu tien d'interpretase nel sentíu que s'entiende por neñu tou ser humanu dende'l momentu de la so concepción y hasta los 18 años d'edá».^[18] El Comité de los Derechos del Neñu, l'organismu al cargu de la aplicación d'esta Convención, encamentó a l'Arxentina que garantice “l'accesu a servicios d'albuertu seguru y atención postaborto p'adolescentes.^[19]

Na reforma constitucional arxentina de 1994^[20] ratificar nel artículu 75 distintos trataos internacionales y da-yos xerarquía constitucional. Ente ellos atopa la Convención Americana sobre Derechos Humanos (tamién llamáu Pactu de San José de Costa Rica) qu'establez que “toa persona tien derechu a que se respete la so vida” y que “esti derechu va tar protexíu pola llei y, polo xeneral, a partir del momentu de la concepción”. Falar de "polo xeneral" y non de forma esplícita dende la concepción pola voluntá de los constituyentes. L'ex presidente Raúl Alfonsín resumió na so esposición como convencional constituyente: “Tamos d'alcuerdu en votar afirmativamente esti proyeutu, que nun-y diz a la Llexislatura que penalice l'albuertu o que llibere cualquier posibilidá d'albuertu, sinón que se trata d'una iniciativa que podría tar perfeutamente venceyada a la llexislación d'un país qu'acepta l'albuertu, como ye Suecia, y tamién podría talo a la d'un país como Irlanda, que lo prohibe”.^[21][22]

En 1998, depués d'una entrevista col papa Xuan Pablo II na Ciudá del Vaticanu, el presidente arxentín Carlos Menem aprobó un decretu que declaró'l 25 de marzu el Día del Neñu por Nacer na Arxentina.^[23]Mientres la primer celebración, en 1999, el presidente afirmó que "l'Arxentina asitió ente les prioridaes de la so política esterior, un firme y decidida aición en defensa de la vida".^[24] Nesti contestu foi que Zulema Yoma, ex esposa del presidente, decidió cuntar nuna entrevista que se realizó un albuertu col sofitu de Carlos Menem.^[25]

Nel añu 2002, la Corte Suprema de Xusticia falló a favor de l'asociación civil antiaborto^[26] Portal de Belén, que denunciara al Ministeriu de Salú de la Nación por autorizar l'usu del fármacu Inmediat, una pastilla del día dempués. El fallu consistió na prohibición d'una marca y non de la fórmula o de los principios activos emplegaos na ellaboración de los anticonceutivos d'emerxencia.^[27] La doctrina antiaborto estricta de la Corte Suprema de Xusticia arxentina camudó cola incorporación en 2004 de la xueza Carmen Argibay^[28] con una posición a favor de la despenalización del albuertu.^[29] Esi mesmu añu, Ginés González García, Ministru de Salú del gobiernu de Néstor Kirchner, declaró'l so sofitu a la despenalización del albuertu.^[30] Darréu, el mesmu presidente Kirchner manifestó'l so refugu a la propuesta, pero señaló que "neso hai llibertá de conciencia".^[31]

En 2012, la Corte Suprema falló sobre'l casu FAL, una moza de 15 años que fuera violada pol so padrastru, nel qu'interpretó que l'artículu 86 del Códigu Penal de la Nación dexaba l'albuertu nos casos de violación y de peligru pa la salú o vida de la muyer o persona gestante. Nel so fallu, la Corte analizó los distintos trataos internacionales y nun atopó nengún que prohibiera l'albuertu nos casos previstos pol Códigu Penal.^[21]

La ONX encamienta al Estáu Arxentín garantizar accesu al albuertu

En marzu de 2010, nun exame realizáu pol Comité de Derechos Humanos de les Naciones Xuníes sobre l'Arxentina, esprésase, nel párrafu 13, "la so esmolición pola llexislación restrictiva del albuertu contenida nel artículu 86 del Códigu Penal, según pola inconsistente interpretación per parte de los tribunales de les causales de non punibilidad conteníes en dichu artículu. (Artículos 3 y 6 del Pactu)" y encamiéntase que "L'Estáu Parte tien de modificar la so llexislación de forma que la mesma ayude efeutivamente a les muyeres a evitar embaranzos ensin deseyar y que estes nun tengan que recurrir a albuertos clandestinos que podríen poner en peligru les sos vides. L'Estáu debe igualmente adoptar midíes pa la capacitación de xueces y personal de salú sobre l'algame del artículu 86 del Códigu Penal".^[32]

En xunu de 2010, nun exame realizáu pol Comité de los Derechos del Neñu de les Naciones Xuníes sobre l'Arxentina, encamiéntase-y al Estáu, nel párrafu 59, que, ente otros puntos, "Adopte midíes urxentes p'amenorgar la mortalidá materna rellacionaes col albuertusobremanera velando por que el oficiu médicu conoza y practique l'albuertu non punible, especialmente nel casu de les neñes y muyeres víctimes de violación, ensin intervención de los tribunales y a pidimientu d'elles" y que "Enmiende l'artículu 86 del Códigu Penal nel ámbitu nacional pa prevenir les disparidades na llexislación provincial vixente y na nueva no que respecta al albuertu llegal".^[33]

Mientres el so Exame Periódicu Universal de 2014, Arxentina comprometer a considerar una serie d'encamientos relativos al accesu de muyeres a derechos reproductivos nel país. Dalgunes de los encamientos fueron adoptar midíes por que nenguna muyer o neña seya sancionada penalmente por sometese a un albuertu, promulgar lleis que reconocieren a les muyeres accesu llegal a diversos servicios de salú reproductiva y garantizar l'accesu al albuertu llegal en condiciones d'igualdá en tol país.^[34][35]

Sentencia vixente de la Corte Suprema sobre l'albuertu non punible

Sentencia F.A.L.

Nel casu “A. F. s/midida autosatisfactiva”, la Corte Suprema, por unanimidá y pol votu conxuntu del Presidente Lorenzetti, de la Vicepresidenta Highton de Nolasco y de los xueces Fayt, Maqueda y Zaffaroni, y polos votos individuales de los xueces Petracchi y Argibay, confirmó la sentencia del Tribunal Cimeru de Xusticia de Chubut que, en marzu de 2010, autorizara la realización de la práutica d'albuertu respeuto de la moza A.G, de 15 años d'edá, quien quedara embarazada de resultes de ser violada pol so padrastru. D'esta manera, refugó'l recursu estraordinariu que, en representación del nasciturus, interpunxera l'Asesor Xeneral Subrogante de la Provincia de Chubut.

La Corte esclarió que, sicasí que l'albuertu yá se realizara, configurábase unu de los supuestos d'esceición que, según la so xurisprudencia, autorizar a pronunciase. Esto teniendo en cuenta: a) que'l tiempu qu'implica'l trámite xudicial de cuestiones d'esta naturaleza entepasa'l que lleva'l so decurso natural, b) que yera necesariu'l dictáu d'un pronunciamientu que pudiera sirvir de guía pa la solución de futuros casos análogos y c) taba comprometida la responsabilidá internacional del Estáu Arxentín.

El votu mayoritariu, roblando polos xueces Lorenzetti, Highton de Nolasco, Fayt, Maqueda y Zaffaroni sentó trés regles clares.

La primera: que la Constitución y los trataos de derechos humanos non yá nun prohiben la realización d'esta clase d'albuertos sinón que, otra manera, torguen castigalos respectu de toa víctima d'una violación n'atención a los principios d'igualdá, dignidá de les persones y de llegalidá. D'esta miente, púnxose fin a la incertidume rellacionada col algame del artículu 86, incisu 2º, del Códigu Penal, en tantu delles instancies xudiciales entendieron qu'ésti namái s'aplica respectu de la víctima d'una violación que tuviera dalguna discapacidá mental, criteriu que llevaba a que la cuestión judicializar a lo llargo del país con resultaos adverses y, en dellos casos, con riesgu a la realización del albuertu o a la salú de la madre.

La segunda: que los médicos en nengún casu tienen de riquir autorización xudicial pa realizar esta clase d'albuertos, teniendo de practicalos riquiendo puramente la declaración xurada de la víctima, o del so representante llegal, na que manifieste que l'embaranzu ye la consecuencia d'una violación.

La tercera: que los xueces tienen la obligación de garantizar derechos y la so intervención nun puede convertise nuna torga pa exercelos, polo que tienen d'abstenese de judicializar l'accesu a estes intervenciones, les que queden puramente acutaes a lo que decidan la paciente y el so médicu.

Ente otros aspeutos, na decisión, tener en cuenta la posición de la Organización Mundial de la Salú na materia y distintos pronunciamientos del Comité de Derechos Humanos y del Comité de los Derechos del Neñu, dambos de Naciones Xuníes que marcaron la necesidá de garantizar l'accesu seguru a los albuertos non punibles nel nuesu país y la eliminación de les barreres institucional y xudicial que torgaron a les víctimes d'una violación aportar a un derechu reconocíu pola llei.

Finalmente, al envís de faer efeutivu lo decidío y asegurar los derechos de les víctimes de violencia sexual, los xueces Lorenzetti, Highton de Nolasco, Fayt, Maqueda y Zaffaroni encamentaron a les autoridaes nacionales, provinciales y de la Ciudá Autónoma de Buenos Aires, a implementar y faer operativos, por aciu normes del más altu nivel, protocolos hospitalarios pa la concreta atención de los albuertos non punibles a los efeutos de remover toles barreres alministratives o fácticas al accesu a los servicios médicos y a disponer un fayadizu sistema que dexe al personal sanitario exercer el so derechu d'oxeción de conciencia ensin qu'ello se traduza en derivaciones o demorances que comprometan l'atención de la requirente del serviciu.^[36]

Convención Americana sobre Derechos Humanos avera del albuertu

La Corte Interamericana de Derechos Humanos (CIDH), el máximu tribunal qu'interpreta la Convención, definió que la llegalización del albuertu nun lu contradiz.^[16] L'abogada venezolana Lluz Patricia Mejía, relatora de la Comisión Interamericana de Derechos Humanos, afirma que dichu tratáu nun ye contrariu al albuertu, sinón que "cuando la Convención diz que'l derechu a la vida va tar protexíu a partir del momentu de la concepción, escláriase que ye 'polo xeneral'. Esto fixo asina por que los estaos que nel momentu de la sanción de la Convención teníen l'albuertu llegalizáu pudieren formar parte de la mesma".^[37]

Nel añu 2012, la Corte Interamericana de Derechos Humanos atayó les diferencies interpretatives nel fallu del casu "Artavia Murillo y otros ("fecundación in vitro") vs. Costa Rica", nel cual interpreta l'artículu 4 de la Convención Americana sobre Derechos Humanos. Nel párrafu 185, afírmase que "hai concepciones que ven nos óvulos fecundaos una vida humana plena. [...] Estes concepciones nun pueden xustificar que s'otorgue prevalencia a ciertu tipu de lliteratura científica al momentu d'interpretar l'algame del derechu a la vida consagráu na Convención Americana de Derechos Humanos, pos ello implicaría imponer un tipu de creencies específiques a otres persones que nun les comparten". Coles mesmes, nel párrafu 263, señala que "la Corte conclúi que l'oxetu y fin de la clausa 'polo xeneral' del artículu 4.1 de la Convención ye la de dexar, según correspuenda, un fayadizu balance ente derechos ya intereses en conflictu. Nel casu qu'ocupa l'atención de la Corte, basta señalar que dichu oxetu y fin implica que nun pueda alegase la proteición absoluta del embrión anulando otros derechos". Nel siguiente párrafu indica que "ye posible concluyir de les pallabres 'polo xeneral' que la proteición del derechu a la vida con arreglu a dicha disposición nun ye absoluta, sinón ye gradual y incremental según el so desarrollu, por cuenta de que nun constitúi un deber absolutu ya incondicional, sinón qu'implica entender la procedencia d'esceiciones a la regla xeneral".^[38]

En rellación a esti fallu, les xuristes Aída Kemelmajer de Carlucci, Marisa Herrera y Eleonora Lamm señalaron la importancia de la decisión de la Corte Interamericana nel alderique rexonal pola llegalización del albuertu: "Puede pensase, entós, que la máxima instancia xudicial na rexón dio lluz verde pa llegalizar la interrupción del embaranzu n'América nun abanicu muncho más ampliu de casos."^[39] La Comisión Interamericana de Derechos Humanos (CIDH) pronúnciose a favor l'aprobación de la llei de despenalización del albuertu en trés causales en Chile, per ende la so postura nun ye en contra del albuertu.^[40] Asina mesmu, la CIDH nun considera al embrión como persona.^[41][42] Según José Miguel Vivanco, direutor de la División de les Amériques de Human Rights Watch,^[43] la despenalización del albuertu ye compatible cola Convención Americana sobre Derechos Humanos, compatible cola Convención sobre los Derechos del Neñu, compatible cola declaración interpretativa d'Arxentina ante la Convención sobre los Derechos del Neñu y consistente col art. 75 inc. 23 de la Constitución Nacional arxentina.^[44]

Cambéu del Códigu Civil

El 1 d'agostu de 2015 entró en vixencia na Arxentina'l nuevu Códigu Civil y Comercial que nel so artículu 19 afirma “que la esistencia de la persona empieza cola concepción”.^[45] Esti artículu foi cuestionáu,^[46] porque puede poner llendes a un posible discutiniu del albuertu.^[47] Según Marisa Herrera, doctora en derechu ya investigadora del CONICET que formó parte de la redaición del Códigu Civil y Comercial de la Nación, l'albuertu ye compatible col mesmu.^[48][49]

Convención sobre los Derechos de les Persones con Discapacidá avera del albuertu

El borrador del comentariu xeneral del Comité de Derechos Humanos (CDH) sobre'l Pactu de Derechos Civiles y Políticos de 1996 diz: "Los Estaos partes tienen d'apurrir accesu seguru al albuertu pa protexer la vida y la salú de les muyeres embarazaes, y en situaciones nes que llevar un embaranzu a términu causaría dolor o sufrimientu sustancial a la muyer. especialmente cuando l'embaranzu ye'l resultáu d'una violación o incestu o cuando'l fetu sufre un deterioru fatal ". Cuando'l Comité sobre los Derechos de les Persones con Discapacidá (CDPD) presentó les sos esmoliciones, dixo que'l CDH tendría d'esaniciar les pallabres, "sobremanera cuando l'embaranzu ye'l resultáu d'una violación o incestu o cuando'l fetu sufre una torga fatal". Nun aldericó'l restu del pasaxe.^[50][51][52]

El G20 encamienta al Estáu Arxentín nun criminalizar l'albuertu

En 2018, nuna xunta del Women 20 (W20), el Grupu d'Afinidá venceyáu al G20 (grupu de los siete de los países más industrializaos y emerxentes) dio al gobiernu arxentín distintos encamientos pa llograr “una sociedá más sustentable, igualitaria y equitativa”, midíes que calificó como “el camín escontra'l plenu desarrollu económicu de les muyeres de l'Arxentina”, ente les que ta "Nun criminalizar l'albuertu".^[53][54][55]

Esti datu ye bien relevante una y bones el presidente de l'Arxentina, Mauricio Macri, el 30 de payares de 2017 asumió la presidencia protémpore del G20^[56][57] y la Cume del G-20 de Buenos Aires va realizase'l 30 de payares y el 1 d'avientu de 2018 na ciudá de Buenos Aires (Arxentina).^[58][59] Va Ser el primer cume del G-20 que se celebró n'América del Sur. A esto súmase que'l 4 d'abril de 2018 dar a conocer l'arrenunciu a la so banca de la diputada de oficialista Susana Balbo pa presidir el foru de muyeres del G20, Women 20 (W20).^[60]

Tratamientu llexislativu de 2018

El proyeutu pola interrupción voluntariu del embaranzu foi presentáu séptima vegada'l 6 de marzu del 2018.^[61] La Cámara de Diputaos arxentina ta aldericándose l'albuertu en xuntes plenaries qu'empezaron el 10 d'abril y realícense los martes y los xueves, de 10 a 18 hores. Envalórase que pol Anexu de la Cámara baxa van pasar más de 1.000 espositores.^[62] El próximu 13 de xunu ta afitada la fecha pa la votación del proyeutu, nel qu'al 21 de mayu yá pasaron cerca de 700 espositores.^[63]

Proyeutu de llei de réxime d'interrupción voluntariu del embaranzu. Expte. 230-D-2018 (71 diputaos, encabeza Victoria Donda). Propón l'albuertu llibre como un derechu hasta la selmana 14 (Mes 3 d'embaranzu), y hasta'l final del embaranzu en trés causales (violación, peligru pa la vida/salú física, psíquica y social de la madre, y malformaciones fetales graves). Inclúi l'albuertu nel Programa Médicu Obligatoriu (PMO).^[64] Magar ye la séptima vegada en doce años que se presenta, ye la primera que se va abrir l'alderique a tola sociedá y va tener tratamientu llexislativu.^[65] El proyeutu foi presentáu en coautoría por 4 diputadasde distintos espacios políticos: Victoria Donda (Llibres del Sur), Brenda Austin (UCR), Romina del Plá (Partíu Obreru - Frente d'Izquierda) y Mónica Macha (FPV). Dicha presentación foi acompañada una gran movilización nes cais.^[66]

Dictame

El 12 de xunu de 2018 llogró dictame en Diputaos el proyeutu de despenalización del albuertu con 64 votos a favor y 57 en contra. Depués de 15 sesiones espositives, 738 oradores, y tres sesiones onde se construyó un dictame de consensu, llegar al proyeutu que per primer vegada na historia Arxentina, entrara a tratase a la Cámara de Diputaos.^[67][68][69] El dictame de consensu ye'l siguiente:^[70]

Proyeutu de Llei d'Interrupción voluntaria del embaranzu

Manifestantes na Plaza del Congresu a favor (derecha) y en contra (izquierda) de la sanción de la Llei d'Albuertu Llegal.

ARTÍCULU 1°- Oxetu. Esta llei tien por oxetu garantizar el derechu de les muyeres o persones gestantes a aportar a la interrupción voluntaria del embaranzu de conformidá coles disposiciones de la mesma.

ARTÍCULU 2°- Derechos protexíos. Esta llei garantiza tolos derechos reconocíos na Constitución Nacional y los trataos de derechos humanos ratificaos pola República Arxentina, cuantimás, los derechos a la dignidá, la vida, l'autonomía, la salú, la integridá, la diversidá corporal, la intimidá, la igualdá real d'oportunidaes, la llibertá de creencies y pensamientu y la non discriminación. N'exerciciu d'estos derechos, toa muyer o persona gestante tien derechu a decidir la interrupción voluntaria del so embaranzu de conformidá a establecer na presente llei.
ARTÍCULU 3°- Supuestos. Garantízase'l derechu a aportar a la interrupción voluntaria del embaranzu col solu requerimientu de la muyer o persona gestante hasta la selmana catorce (14), inclusive, del procesu gestacional. Fora del plazu dispuestu, garantízase'l derechu de la muyer o persona gestante a aportar a la interrupción voluntaria del embaranzu nos siguientes casos: a) si l'embaranzu fuera productu d'una violación, col solu requerimientu y la declaración xurada de la muyer o persona gestante ante el/la profesional de la salú interviniente; b) si tuviera en riesgu la vida o la salú de la muyer o persona gestante, considerada como derechu humanu; c) si diagnosticárase la inviabilidad de vida extrauterina del fetu.
ARTÍCULU 4º- Consentimientu informáu. Previu a la realización de la interrupción voluntaria del embaranzu nos casos previstos na presente llei, ríquese'l consentimientu informáu de la muyer o persona gestante espresáu por escritu, de conformidá colo previsto na Llei 26.529 y concordantes y l'artículu 59 del Códigu Civil y Comercial. Nenguna muyer o persona gestante pue ser sustituyida nel exerciciu d'esti derechu.
ARTÍCULU 5°- Persones menores d'edá. Si tratar d'una adolescente, neña o persona gestante menor de dieciséis (16) años, la interrupción voluntaria del embaranzu tien de realizase col so consentimientu informáu nos términos del artículu anterior y conforme lo dispuesto nel artículu 26 del Códigu Civil y Comercial, en concordanza cola Convención sobre los Derechos del Neñu, la Llei 26.061 y l'artículu 7° del so decretu reglamentariu 415/06. En particular, tien de respetase l'interés cimeru del/a neñu/a o adolescente y el so derechu a ser oyíu.
ARTÍCULU 6°- Persones con capacidá acutada. Si tratar d'una muyer o persona gestante con capacidá acutada por sentencia xudicial y la mesma nun torgara l'exerciciu del derechu que da la presente llei, ella tien d'emprestar el so consentimientu informáu ensin nenguna torga nin necesidá d'autorización previa dalguna. Si la sentencia de restricción a la capacidá torga l'exerciciu del derechu previstu na presente llei o la persona foi declarada incapaz, el consentimientu informáu ten de ser emprestáu cola correspondiente asistencia prevista pol sistema de sofitos del artículu 32 del Códigu Civil y Comercial o cola asistencia del representante llegal, según correspuenda. En dambos supuestos, ante la falta o ausencia de quien tien d'emprestar l'asentimientu, puede faelo un allegáu de conformidá colo dispuesto nel artículu 59 del Códigu Civil y Comercial.
ARTÍCULU 7°- Plazu. La muyer o persona gestante tien derechu a aportar a la interrupción voluntaria del embaranzu nel sistema de salú nun plazu máximu de cinco (5) díes corríos dende'l so requerimientu y nes condiciones que determina la presente llei, la Llei 26.529 y concordantes.
ARTÍCULU 8°- Conseyeríes. Realizada la solicitú d'interrupción voluntaria del embaranzu, l'establecimientu de salú tien de garantizar a aquelles muyeres o persones gestantes que lo riquir: a) información fayadiza; b) atención previa y posterior a la interrupción voluntaria del embaranzu de calter médica, social y psicolóxica, al envís de garantizar un espaciu d'escucha y contención integral; y, c) acompañamientu nel cuidu de la salú ya información fayadiza y confiable sobre los distintos métodos anticonceutivos disponibles, según la provisión de los métodos anticonceutivos previstos nel Plan Médicu Obligatoriu y nel Programa Nacional de Salú Sexual y Procreación Responsable establecíos pola Llei 25.673 o la normativa que nel futuru reemplazar. L'atención y acompañamientu previstos nesti artículu tienen de basase nos principios d'autonomía, llibertá, intimidá y confidencialidad, dende una perspeutiva de derechos que favoreza l'autonomía en tomar de decisiones. Cuando les condiciones del establecimientu de salú nun dexaren garantizar l'atención prevista nel inc. b, la responsabilidá de brindar la información correspuende al/la profesional de la salú interviniente.
ARTÍCULU 9°- Responsabilidá de los establecimientos de salú. Les autoridaes de cada establecimientu de salú tienen de garantizar la realización de la interrupción voluntaria del embaranzu nos términos establecíos na presente llei y colos algames del artículu 40 de la Llei 17.132 y l'artículu 21 de la Llei 26.529 y concordantes. La interrupción voluntaria del embaranzu establecida na presente llei débese efeutivizar ensin nenguna autorización xudicial previa. Nun pueden imponese requisitos de nengún tipu qu'enzanquen l'accesu a les prestaciones venceyaes cola interrupción voluntaria del embaranzu, teniendo de garantizase a la muyer o persona gestante una atención axilosa ya inmediata que respete la so privacidá mientres tol procesu y garantice la reserva de la información apurrida. Nel casu escepcional de ser necesaria la derivación a otru establecimientu, la interrupción voluntaria del embaranzu tien de realizase nel plazu establecíu nel artículu 7o y les demás disposiciones de la presente llei, siendo responsable de la efeutiva realización l'establecimientu derivante.
ARTÍCULU 10- Accesu. La interrupción voluntaria del embaranzu tien de ser realizada o supervisada por un/a profesional de la salú. El mesmu día nel que la muyer o persona gestante solicite la interrupción voluntaria del embaranzu, el/la profesional de la salú interviniente tien de suministrar información sobre los distintos métodos d'interrupción del embaranzu, los algames y consecuencies de la prosecución de la práutica y los riesgos del so postergación. La información prevista ten de ser clara, oxetiva, comprensible y acorde a la capacidá de comprensión de la persona. Nel casu de les persones con discapacidá, tien d'apurrise en formatos y medios accesibles y fayadizos a les sos necesidaes. En nengún casu puede contener considerancies personales, relixoses o axolóxiques de los as profesionales de la salú nin de terceros/as. Tienen d'establecese mecanismos efeutivos pa garantizar el cumplimientu del plazu y condiciones establecíes na presente llei a les muyeres o persones gestantes privaes de la so llibertá. Nengún profesional interviniente qu'obrara acordies coles disposiciones de la presente llei ta suxetu a responsabilidá civil, penal o alministrativa derivada del so cumplimientu, ensin perxuiciu de los casos d'imprudencia, neglixencia y impericia nel so oficiu o arte de curar o inobservancia de los reglamentos y/o apartamientu de la normativa llegal aplicable.
ARTÍCULU 11- Oxeción de conciencia. El/la profesional de la salú que tenga d'intervenir de manera direuta na interrupción voluntaria del embaranzu tien la obligación de garantizar l'accesu a la práutica y nun puede negase a la so realización. El/la profesional mentáu/a nel párrafu anterior namái puede eximirse d'esta obligación cuando manifestara la so oxeción primeramente, de manera individual y por escritu, y comunicar a la máxima autoridá del establecimientu de salú al que pertenez. La oxeción puede ser revocada n'iguales términos, y tien de caltenese en tolos ámbitos, públicos o privaos, nos que se desempeñe el/la profesional. El/la profesional nun puede oxetar la interrupción voluntaria del embaranzu en casu de que la muyer o persona gestante rica atención médica inmediata y impostergable. Cada establecimientu de salú tien de llevar un rexistru de los profesionales oxetores, teniendo d'informar del mesmu a l'autoridá de salú de la so xurisdicción. Queda prohibida la oxeción de conciencia institucional y/o d'ideariu.
ARTÍCULU 12- Cobertoria. El sector públicu de la salú, les obres sociales enmarcaes nes Lleis 23.660 y 23.661, l'Institutu Nacional de Servicios Sociales pa Xubilaos y Pensionados creáu por Llei 19.032, les entidaes y axentes de salú entendíes na Llei 26.682 de marcu regulatorio de medicina prepaga, les entidaes que brinden atención dientro de la reglamentación del Decretu 1993/2011, les obres sociales de les Fuercies Armaes y de Seguridá, les obres sociales del Poder Llexislativu y Xudicial y les entendíes na Llei 24.741 d'Obres Sociales Universitaries, y toos aquellos axentes y organizaciones que brinden servicios médicu-asistenciales a les sos afiliaes o beneficiarios independientemente de la figura xurídica que tengan, tienen d'incorporar la cobertoria integral de la interrupción voluntaria del embaranzu prevista nel presente en toles formes que la Organización Mundial de la Salú (OMS) encamienta. Estes prestaciones queden incluyíes nel Programa Médicu Obligatoriu (PMO), como asina tamién les prestaciones de diagnósticu, melecines y terapies de sofitu.
ARTÍCULU 13- Polítiques de salú sexual y reproductiva. Educación sexual integral. L'Estáu Nacional, les provincies, la Ciudá Autónoma de Buenos Aires y los conceyos tienen la responsabilidá d'establecer polítiques actives pa la prevención d'embaranzos ensin deseyar, y la promoción y el fortalecimientu de la salú sexual y reproductivo de la población. Estes polítiques tendrán de tar enmarcaes nos oxetivos y algames establecíos nes Lleis 25.673, 26.150, 26.485 y 26.061, amás de les lleis citaes enantes na presente llei. Van Deber amás capacitar en perspeutiva de xéneru a toos as los/les profesionales y personal de la salú con cuenta de brindar una atención, contención y siguimientu fayadizos a les muyeres que deseyen realizar una interrupción voluntaria del embaranzu nos términos de la presente llei. L'Estáu tien d'asegurar la educación sexual integral, lo qu'inclúi la procreación responsable, al traviés de los programes creaos poles Lleis 25.673 y 26.150. Nesti últimu casu, tienen d'incluyise los conteníos respeutivos na currícula de tolos niveles educativos, independientemente de la modalidá, redolada o ámbitu de les distintes instituciones educatives, sían éstes de xestión pública o privada, lo que tendrá de faese efeutivu en tol territoriu nacional a partir del próximu ciclu lectivu. Tien d'emprestase especial atención a los pueblos indíxenes, respetando la so diversidá ya identidá cultural.
ARTÍCULU 14- Rexistru estadísticu. Crear un rexistru d'estadístiques, monitoreo y evaluación de la interrupción voluntaria del embaranzu, a efeutos de xenerar información actualizada relativa a la implementación de la presente llei. L'autoridá d'aplicación, n'articulación coles xurisdicciones provinciales, la Ciudá Autónoma de Buenos Aires y los conceyos, tien d'arbitrar los medios con cuenta de llevar un rexistru estadísticu en tol territoriu nacional de: a) les consultes realizaes a los fines d'aportar a lo dispuesto pola presente llei; b) les interrupciones voluntaries del embaranzu efeutuaes, indicando'l plazu y cuál de los supuestos del artículu 3° de la presente llei fuera invocáu; c) la información de los rexistros d'oxetores previstos nel art. 11 de la presente llei; d) tou datu sociodemográfico que s'envalore pertinente pa evaluar en forma añal los efeutos de la presente llei, según los indicadores de siguimientu que pudieren realizase. En tolos casos tomarán los recaldos necesarios pa salvaguardar l'anonimatu y la confidencialidad de los datos axenciaos.
ARTÍCULU 15- Definiciones. A los efeutos de la presente llei, interrupción voluntaria del embaranzu y albuertu son consideraos términos equivalentes y la salú entiéndese conforme a la definición qu'establez la Organización Mundial de la Salú.
TÍTULU II
Cambéu del Códigu Penal.
ARTÍCULU 16- Sustitúyise l'artículu 85 del Códigu Penal el que va quedar redactáu de la siguiente forma: “Artículu 85.- El que causara un albuertu va ser reprimíu: 1) con prisión de trés (3) a diez (10) año si obrara ensin consentimientu de la muyer o persona gestante. Esta pena va poder alzase hasta quince (15) año si'l fechu fora siguíu de la muerte de la muyer o persona gestante. Los médicos, ciruxanos, parteros, farmacéuticos o otros profesionales de la salú que causaren l'albuertu o cooperaren a causalo ensin consentimientu de la muyer o persona gestante van sufrir, amás, inhabilitación especial pol doble del tiempu de la condena; 2) con prisión de trés (3) meses a un (1) añu si obrara col consentimientu de la muyer o persona gestante y l'albuertu producir a partir de la selmana quince (15) del procesu gestacional, siempres que nun mediaren los supuestos previstos nel artículu 86 del presente Códigu”.
ARTÍCULU 17- Incorpórase como artículu 85 bis del Códigu Penal el que va quedar redactáu de la siguiente forma: “Artículu 85 bis- Va Ser reprimida con prisión de trés (3) meses a un (1) añu y inhabilitación especial pol doble del tiempu de la condena l'autoridá d'un establecimientu de salú o profesional de la salú que dilatara, atrabancara o se negar a prauticar un albuertu nos casos llegalmente autorizaos. La pena va alzar d'unu (1) a trés (3) año si, como resultáu de la conducta descripta nel párrafu anterior, xenerárase perxuiciu na vida o la salú de la muyer o persona gestante.”.
ARTÍCULU 18- Sustitúyise l'artículu 86 del Códigu Penal el que va quedar redactáu de la siguiente forma: “Artículu 86.- Nun ye delitu l'albuertu realizáu con consentimientu de la muyer o persona gestante hasta la selmana catorce (14), inclusive, del procesu gestacional. En nengún casu va ser punible l'albuertu practicáu col consentimientu de la muyer o persona gestante: a) si l'embaranzu fuera productu d'una violación, col solu requerimientu y la declaración xurada de la muyer o persona gestante ante'l profesional de salú interviniente; b) si tuviera en riesgu la vida o de la salú la muyer o persona gestante, considerada como derechu humanu; c) si diagnosticárase la inviabilidad de vida extrauterina del fetu.”.
ARTÍCULU 19- Sustitúyise l'artículu 88 del Códigu Penal el que va quedar redactáu de la siguiente forma: “Artículu 88.- Va Ser reprimida con prisión de trés (3) meses a un (1) añu la muyer o persona gestante que causara'l so propiu albuertu o consintiera en qu'otru se lo causar cuando'l mesmu fuera realizáu a partir de la selmana quince (15) del procesu gestacional y nun mediaren los supuestos previstos nel artículu 86 del presente Códigu. La tentativa de la muyer o persona gestante nun ye punible. El xuez va poder disponer que la pena se dexe en suspensu n'atención a los motivos qu'impulsaron a la muyer o persona gestante a cometer el delitu, la so actitú posterior, la naturaleza del fechu y l'apreciación d'otres circunstancies que pudieren acreitar la inconveniencia d'aplicar la pena privativa de la llibertá nel casu.”.
TÍTULU III
Disposiciones finales.
ARTÍCULU 20- Autoridá d'aplicación. L'autoridá d'aplicación de la presente llei va ser establecida pol Poder Executivu Nacional.
ARTÍCULU 21- Orde públicu. Les disposiciones de la presente llei son d'orde públicu y d'aplicación obligatoria en tol territoriu de la República Arxentina.

ARTÍCULU 22- Comuníquese al Poder Executivu Nacional.

Votación

Diputaos

El primer númberu son los diputaos que votaron a favor, el segundu los diputaos totales de la provincia.]] La sesión na Cámara de Diputaos pa tratar el proyeutu sobre l'albuertu empezó'l 13 de xunu de 2018, cola presencia de marches a favor y en contra alredor del Congresu.^[71][72][73] Fueron mayoría quien sofiten la llegalización del albuertu, siendo decenes de miles de persones.^[74] La sesión empecipió minutos antes de les 11:30 del miércoles, con un quórum estrictu de 129 diputaos. L'alderique polo xeneral enllargóse por más de 23 hores y desaguó na votación de güei, a les 9:52, cuando na cortil había 256 diputaos presentes y un solu ausente. Depués siguió l'analís del articuláu, qu'estendió la sesión hasta les 10:45. El presidente de la comisión de Llexislación Xeneral, diputáu Daniel Lipovetzky, foi'l primer orador nel entamu de la sesión. Destacó'l "respetu y altor" col que se desenvolvieron les audiencies nes qu'espunxeron partidarios d'una y otra posición. Y adelantró na cortil la so postura favorable a la despenalización. Depués espunxo la titular de la comisión de Familia, Muyer, Niñez y Adolescencia, diputada Alejandra Martínez, quien tamién afitó posición en favor de nun penalizar la interrupción voluntaria del embaranzu. Con posiciones antagóniques, espunxeron dempués la presidenta de la comisión d'Aición Social y Salú Pública, diputada Carmen Polledo, y la titular de la comisión de Llexislación Penal, diputada Gabriela Burgos. Dempués de les esposiciones de los cuatro presidentes de les comisiones que dictaminaron sobre la iniciativa, abrióse la llista d'oradores na que s'anotaron más de cien diputaos de tolos bloques. El presidente del bloque del PRO, Nicolás Massot, argumentó en contra de la despenalización. Dende'l Frente pa la Victoria, el primer orador foi'l diputáu Daniel Filmus, quien antemanó la so postura favorable a la despenalización.^[75]

A la de los zarros de bloques, la diputada Graciela Camaño, en nome del Frente Renovador, felicitó “a los trés llexisladores de la Frente d'Izquierda y de los Trabayadores Izquierda, qu'honraron la so plataforma de campaña. Dende la política, cuando quier espolletase coles temes qu'apellen a la sociedá, namái-y la quebra. Y esa nun ye la nuesa misión. Debemos sí buscar el bien común de la xente”. Pela so parte, Pablo Yedlin, en representación del bloque Xusticialista, consideró que “tenemos de traer a la lluz al albuertu y sacalo de la clandestinidá”. “L'Estáu nun puede criminalizar a les muyeres nin abandonales”, alegó en defensa del proyeutu de llei. Dende'l Frente pa la Victoria-PJ, Agustín Rossi sostuvo que “el coleutivu de les muyeres marca una llucha xenuina na Arxentina, que nos apella a la política pa salir de la nuesa zona de confort y realizar los cambeos que la sociedá reclama”.El interbloque oficialista de Camudemos estremó'l so zarru ente Silvia Lospennato, a favor del proyeutu, y Marcela Campagnoli, en contra. Lospennato consideró que “pase lo que pase na votación, la sociedá yá nun ye la mesma”. “Tamos arguyoses de dar esti pasu. Miles de muyeres siguen esti alderique en tol país y apelláronnos col interés xenuinu de conquistar esti derechu”, amestó.^[75]

La sesión aprobó la media sanción de la llei con 129 votos a favor, 125 en contra, 1 astención.^[76]

Bloques		Afirmativu	Negativu	Astención	Ausente	Presidente de la Cámara
	Propuesta Republicana (55)	17	37			1
	Unión Cívica Radical (40)	24	16
	Coalición Cívica ARI (10)	1	9
	Frente Cívicu y Social de Catamarca (1)		1
	Partíu pola Xusticia Social (1)		1
	Salta Somos Toos (1)		1
Camudemos (108)		42	65			1
	Frente pa la Victoria-PJ (65)	54	10		1
	Concertación Forxa (1)		1
Frente pa la Victoria-PJ (66)		54	11		1
	Xusticialista (18)	8	10
	Frente de la Concordia Misioneru (5)	2	3
	Córdoba Federal (4)		3	1
	Xusticialista por Tucumán (3)	1	2
	Partíu Bloquista de San Juan (1)		1
	Toos Xuntos per San Juan (1)		1
	Somos San Juan (1)		1
Arxentina Federal (33)		11	21	1
	Federal Xuníos por Una Nueva Arxentina (18)	8	10
	Chubut Somos Toes Cultura, Educación y Trabayu (1)		1
	Córdoba Trabayu y Producción (1)		1
	Trabayu y Dignidá (1)		1
Frente Renovador - UNA (21)		8	13
	Peronismu pa la Victoria (4)	4
	Movimientu Llibres del Sur Llibres del Sur (1)	1
Peronismu pa la Victoria - Llibres del Sur (5)		5
	Frente Cívicu por Santiago (6)	1	5
	Unidá Xusticialista (4)		4
	Evolución Radical (3)	3
	PTS - Frente d'Izquierda (2)	2
	Escueyo Catamarca (2)		2
	Bloque Proteutora (1)		1
	Frente Progresista Cívicu y Social (1)		1
	Frente d'Izquierda y de los Trabayadores (1)	1
	Movimientu Popular Neuquino (1)		1
	Nuevu Espaciu Santafesino (1)	1
	Primeru Arxentina (1)	1
	Somos Mendoza (1)		1
Total (257)		129	125	1	1	1

Senadores

El 27 de xunu la Cámara Alta podríen dar ingresu formal, votación por aciu del cuerpu llexislativu, a la media sanción de la Llei d'Interrupción del Embaranzu Voluntariu. Al ser una sesión informativa y non ordinaria, significa que salvo un alcuerdu políticu qu'habilite una ordinaria, l'entamu del trámite llexislativu dilatar hasta'l miércoles 4 de xunetu. Miguel Ángel Pichetto, xefe del PJ Federal, yá anunció'l so votu positivu y agoró la sanción de la llei. Lo mesmo dixo'l formoseño Luis Naidenoff, xefe radical.^[77] Dientro de los senadores que s'espresen en contra del albuertu tán Federico Pinedo^[78] y Esteban Bullrich.^[79]

Un informe de la consultora D'Alessio IROL-Berensztein da cuenta de que'l 55% de los arxentinos espera que'l proyeutu d'interrupción voluntaria del embaranzu (IVE) seya aprobáu ensin cambeos nel Senáu.^[80] La vicepresidente Gabriela Michetti decidió xirar a cuatro comisiones el proyeutu: la de Salú (que va ser cabecera), de Xusticia y Asuntos Penales, d'Asuntos Constitucionales y de Presupuestu y Facienda. Esta decisión foi cuestionada porque ye considerada por defensores del proyeutu como innecesaria y cola cuenta de enllargar l'alderique indefinidamente.^{[81][82][83][84]} Finalmente, los senadores nacionales decidieron que l'alderique pol proyeutu de llei seya en tres comisiones: Salú, Xusticia y Asuntos Penales, y Asuntos Constitucionales.^[85]

Tres una xunta ente los xefes de les distintes bancaes, el Plenariu de Llabor Parllamentariu alcordó que la votación sobre la interrupción voluntaria del embaranzu llegue a la cortil el 8 d'agostu. Una selmana antes, el 1° d'agostu, va roblase'l dictame.^[86][87]

Bloques		Afirmativu	Negativu	Astención	Ausente
	Unión Cívica Radical (12)
	Frente PRO (9)
	Frente Cívicu y Social de Catamarca (1)
	Avanzar San Luis (1)
	Producción y Trabayu (1)
	Movimientu Popular Fueguino (1)
Camudemos (25)
	Xusticialista (20)
	Partíu Xusticialista La Pampa (2)
	Xusticialista Chubut (1)
	Chubut Somos Toos (1)
Arxentina Federal (24)
	Movimientu Popular Neuquino (2)
	Xusticialista 8 d'Ochobre (1)
	Santa Fe Federal (1)
	Pares (1)
Parllamentariu Federal (5)
	Frente pa la Victoria - PJ (9)
	Unidá Xusticialista (2)
	Frente Cívicu por Santiago (2)
	Misiones (2)
	Frente Popular (1)
	Proyeutu Sur - XUNEN (1)
	RIO - Frente Progresista (1)
Total (72)

Guíes y protocolos pa la realización d'albuertos non punibles

Guía téunica pa l'atención integral de los albuertos non punibles

N'ochobre de 2007 el Ministeriu de Salú de la Nación, al traviés de la so Programa de salú sexual y reproductiva ellaboró la denominada Guía téunica pa l'atención integral de los albuertos non punibles.^[88] La mesma indica que tien como propósitu promover la igualdá de derechos, la equidad y la xusticia social según contribuyir a ameyorar la estructura d'oportunidaes nel campu de la salú sexual y reproductiva ysobremanera, "definir midíes p'amenorgar y esaniciar les barreres pal accesu al albuertu dexáu pola llei".

La guía foi actualizada en xunu de 2010.^[89] La mesma foi primeramente anunciada como resolución ministerial, fechu que tuvo que ser desmentíu pol Ministru de Salú Juan Manzur.^[90]En 2015 el Ministeriu de Salú de la Nación actualizó la guía d'atención de los albuertos non punibles, onde considera la interrupción llegal d'un embaranzu como un derechu de les muyeres, amás incorpora per primer vegada la salú mental, como causal pa solicitar un albuertu non punible.^[91]

Marcu xurídicu y principios

La guía espón un resume de la llexislación rellacionada cola tema, citando artículos de la Constitución Nacional, de trataos internacionales, del Códigu Penal de la Nación y de la Llei Nᵘ 25.673 de Salú Sexual y Procreación Responsable.

Menta amás una serie de principios a siguir ente los que se destacar el de favorabilidad, que diz qu'en casu de duldes avera del sentíu d'una norma o de la so aplicación, tien d'adoptase la interpretación o l'aplicación que meyor se compadezca colos derechos de les muyeres.

Definición y Constatación de Non Punibilidad

La guía numbera los casos de non punición del albuertu de la siguiente manera:

• En casos de peligru pa la vida de la muyer o persona gestante.
• Nos casos de peligru pa la salú de la muyer o persona gestante.
• Cuando l'embaranzu seya productu d'una violación.
• Cuando l'embaranzu seya productu del atentáu al pudor sobre una muyer o persona gestante "fatu o llocu".
• La salú mental, entendida como afectación de la salú de la persona embarazada (dende 2015)^[91]

Indica que tien d'interpretase como salú'l “completu estáu de bienestar físico, psíquicu y social, y non solamente l'ausencia d'enfermedaes”, tal como define la OMS. En ciertos casos, interpretóse que la violación tenía de ser cometida solo sobre muyeres coles discapacidaes antes mentaes por que el albuertu resulte non punible (albuerto eugenésico).^[92]

La non punibilidad de los casos de peligru pa la vida o la salú de la muyer tien de ser constatada pol médicu tratante, quien amás va poder faer una interconsulta con otru médicu o bien, nos casos de peligru pa la salú mental, con un profesional de la psicoloxía.

Nos casos de violación o d'atentáu contra'l pudor, na guía del 2007 especificábase que se debía presentar una denuncia policial o xudicial. A partir del llanzamientu de la guía del 2010, si nun esiste una denuncia, ye abonda con presentar una declaración xurada. Tamién declara que cualquier imposición d'esixencies adicionales considérase una violación a los derechos de la muyer al accesu al albuertu nos casos dexaos pola llei.

Protocolu pa l'atención integral de les persones con derechu a la interrupción llegal del embaranzu

N'abril de 2015, publicar una nueva actualización de la Guía téunica pa l'atención integral de los albuertos non punibles, nesti casu sol nome de Protocolu pa l'atención integral de les persones con derechu a la interrupción llegal del embaranzu.^[93]

Métodos d'albuertu según l'estáu del desarrollu prenatal

Albuerto por aspiración, a los ocho selmanes de la xestación (seis dempués de la fertilización).
1: Sacu amnióticu
2: Embrión
3: Úteru
4: Espéculo
5: Xeringa manual
6: Conexón a bomba d'aspiración.

La guía numbera los distintos métodos seguros p'albortar según el desarrollu prenatal del embaranzu, faciendo una distinción ente Métodos Preferíos y Otros Métodos ya indicando les selmanes que tienen de trescurrir dende la postrera menstruación.

Los métodos preferíos son:

• Aspiración al vaciu manual o llétrica: ente 5 y 12 selmanes dende la última menstruación (Mes 3 d'embaranzu). Van Poder pasar hasta 15 selmanes (mes 4 d'embaranzu) siempres que sían provisores bien entrenaos.
• Dilatación y evacuación: ente 13 y 22 selmanes dende la última menstruación (Mes 4 d'embaranzu).
• Mifepristone y Misoprostol (o gemeprost): ente 5 y 9 selmanes dende la última menstruación (Mes 3 d'embaranzu). Ta investigándose si puede aplicase esti métodu hasta pasaes 12 selmanes. Ente 13 y 22 selmanes (Mes 5 d'embaranzu), les dosis de Misoprostol (o gemeprost) tendrán de ser repitíes.
• Prostaglandines d'usu vaxinal en dosis repitíes: ente 12 y 22 selmanes dende la última menstruación (Mes 5 d'embaranzu).

Otros métodos son:

• Dilatación y curetaje: ente 5 y 11 selmanes dende la última menstruación (Mes 3 d'embaranzu).
• Soluciones hipertónicas: ente 12 y 22 selmanes dende la última menstruación (Mes 5 d'embaranzu).
• Prostaglandinas intra amniótiques o extra amniótiques: ente 12 y 22 selmanes dende la última menstruación (Mes 5 d'embaranzu).
• Inyeición pa detener el corazón del fetu: de les 20 hasta les 23 selmanes dende la última menstruación (Mes 5 d'embaranzu).^[94]
• Nos casos más avanzaos úsense téuniques escepcionales, como la llamada de dilatación y estraición intacta o "albuertu por nacencia parcial", que rique dos o tres díes de preparación, p'asegurar la dilatación cervical necesaria, y los fármacos qu'induzan el partu. El médicu va manipoliar al fetu, pa faer salir primero les sos piernes, hasta dexar adientro namái la cabeza, si asina ye necesariu. A lo último, balérase'l encéfalu por succión dempués de prauticar una incisión na base del craniu.

Calendariu selmanal del desarrollu humanu antes del embaranzu, y la so rellación col momentu del partu.

Situación de los protocolos provinciales pa l'atención de los albuertos non punibles

Puesto que el citáu fallu de la corte establecía que cada provincia tenía d'ellaborar un protocolu pa l'atención de los albuertos nes situaciones non punibles pol códigu penal, delles provincies ellaboraron dichu protocolu en lineamiento col fallu, ente qu'otres provincies ellaboraron protocolos más restrictivos y otres provincies (a marzu de 2015) nun ellaboraron protocolu dalgunu. Un informe de la ONG "Asociación polos derechos civiles",^[95] relevaba lo siguiente:

• 8 provincies tienen protocolos que se correspuenden, en bona midida, colo dispuesto pol fallu de la corte: Chaco, Chubut, Jujuy, La Rioxa, Misiones, Santa Cruz, Santa Fe, Tierra del Fueu y Entre Ríos (esta postrera, dende payares de 2017).^[96]
• 8 provincies tienen protocolos con requisitos más restrictivos que lo dispuesto pol fallu de la corte: Ciudá de Buenos Aires (que los sos requisitos arbitrarios atópense suspendíos por orde xudicial), Córdoba (anguaño suspendíu parcialmente por orde xudicial), La Pampa, Neuquén, Provincia de Buenos Aires, Río Negro y Salta.
• 9 xurisdicciones entá nun cunten con protocolos: Catamarca, Corrientes, Formosa, Mendoza, San Juan, San Luis, Santiago del Estero, Tucumán y l'Estáu Nacional (pa los hospitales y centros de salú que dependen del gobiernu nacional).

Hai de solliñar que, nel casu de Córdoba, l'aplicación del protocolu ta frenada pola xusticia provincial.^[97] Pela so parte, na Ciudá Autónoma de Buenos Aires, el protocolu aprobáu pola llexislatura de la ciudá foi vetáu pol entós xefe de gobiernu Mauricio Macri y reemplazáu por otru más restrictivu (ellaboráu pol entós ministru de salú de la ciudá, Jorge Lemus). Anguaño espérase que'l Tribunal Cimeru de Xusticia de la Ciudá expédase al respeutive de la validez del vetu al protocolu aprobáu pola llexislatura.^[98]

Casos emblemáticos

Keila Jones

El 1ro d'avientu de 2015 Keila Jones de 17 años asistió al centru de Salú d'El Maitén, Provincia de Chubut y depués de que-y prauticaren un albuertu químicu con pastilla de misoprostol, utilizando'l mecanismu llegal previstu pol protocolu d'albuertos non punibles. Depués finó por cuenta de una "sepsis" depués d'ingresar al hospital por un cuadru de "gastroenteritis".^[99][100] La médica que prauticó l'albuertu foi absuelta pola xusticia.^[101]

Neña de 11 años embarazada n'Entre Ríos

Una menor de 11 años foi violada y quedó embarazada n'Entre Ríos, -una provincia que s'atopa al este d'Arxentina-, y los sos familiares empecipiaron por encamientu de los médicos un procesu xudicial pa poder realizar l'albuertu.^[102][103] Finalmente l'embaranzu nun foi atayáu, por cuenta de les presiones recibíes pola familia de distintos sectores sociales y políticos antiaborto que fixeron optar a la familia de retirar la demanda xudicial, y dio a lluz una bebé a principios de 2012.^[104]

Belén

Pancarta reclamando l'anulación de la condena a Belén nuna marcha en Buenos Aires.

Belén (un nome ficticiu, el real nun se dio a conocer pa protexer la so identidá), una moza que llegó al hospital Ablanéu de la provincia de Tucumán con fuertes dolores vaxinales y a la que se-y diagnosticó un albuertu bonal y natural. Foi detenida porque foi atopáu nun bañu del nosocomio un fetu que s'abarruntó que yera d'ella. Tuvo en prisión por más de dos años ensin que'l so casu dar a conocer a los medios hasta qu'organizaciones feministes interesar por él, emprestáron-y ayuda llegal y empecipiaron manifestaciones por que seya puesta en llibertá.^[105][106]

Esperté a la mio ma a eso de les 3 y media, díxi-y que nun me sentía bien, que me llevara al hospital. Ingresu a les 3.50 y non a les 3, como dicen. Atendióme la doctora de la guardia, inyectóme un calmante. Nun me revisó. D'ende fui al bañu. Nun tardé media hora como dicen. Fui y volví en 5 minutos. Punxéronme sueru. Chéme nuna camiya. Tenía fríu. Danme una frazadita. A eso de les 6.30 llevanto. Creo que fixi pis, díxelo a la mio ma. Taba con sangre. Llévenme a la sala de partu. Dizme'l doctor Martín que me quede sele, que taba teniendo un albuertu bonal. Y cuando esperté taba arrodiada de policías. Un emplegáu de la policía, uniformado, taba mirándome les mios partes íntimes. Dempués vieno un enfermeru con una caxina que tenía una cosina negra chiquita. Y dizme, este ye'l to fíu. Yo díxi-y que taba equivocáu

Testimoniu de Belen

Amnistía Internacional y la ONX interesáronse nel so casu. La primer institución xuntó más de 100 000 firmes pidiendo la so lliberación y la segunda alzó un petitoriu al entós presidente Mauricio Macri por qu'intervenga nel so casu. La moza foi absuelta pola Corte Suprema de Xusticia de Tucumán.^[107]

María Madalena

En 2012, na provincia de Tucumán, una muyer conocida como María Madalena llegó con un albuertu bonal en cursu al hospital. Les médiques fixeron entrar a la policía a la sala de partu, por que-y tomaren declaración. Amosáron-y el fetu a la madre y al cónyuge, acusándolos de practicase un albuertu. Foi operada ensin anestesia, como castigu pola so presunta conducta; y, cola mesma lóxica que nel casu de Belén, imputar por albuertu. Güei la causa atopar a estudiu de la Corte Suprema de Xusticia de la Nación pa investigar pola responsabilidá pola violación del secretu profesional y la violencia a la que foi sometida.^[108]

Ana María Acevedo

Ana María Acevedo yera una moza de Santa Fe qu'a los 19 años afayáron-y un cancer d'en el quexal, tenía trés fíos y escasos recursos económicos. Poco tiempu dempués detectóse-y un embaranzu, y ante la situación socioeconómica precaria ella solicitó l'albuertu, el pidimientu foi refugada polos médicos.^[109] N'abril de 2007 el partu tuvo d'adelantrase por dolores fuertes que taba sufriendo la madre, prauticóse una cesárea pero ensin resultaos positives, la bebé morrió 24 hores dempués y Acevedo finó'l 17 de mayu de 2007 por cuenta de un deterioru de la so salú.

Una organización non gubernamental d'esa provincia arxentina empecipió aiciones llegales llogrando que n'Arxentina se procese a los profesionales intervinieres por delitos d'incumplimientu de los deberes de funcionarios públicos y mancadures amagayaes. El procesu dexó sentáu'l precedente que negase a faer un albuertu cuando ye necesariu puede aportar a delitu.

Neña de 11 años embarazada en Mendoza

En Mendoza, una de les provincies que nun xuntó al protocolu nacional pa la práutica d'albuertos en casos non punibles, fíxose conocíu'l casu d'una neña de 11 años embarazada frutu de la violación del so padrastru cola complicidá de la so madre. Se viralizó un audiu de la direutora del colexu de la nena cuntando la situación que sufria la menor y los sos hermanos, pidiendo collaboración de la comunidá frente a "la situación de indigencia y vulnerabilidá". Dende'l Ministeriu de Salú local, dixeron al diariu Los Andes que "va siguir col so embaranzu", una decisión que foi recibida con ciertu escepticismu polos vecinos de la llocalidá de San Carlos y que derivó nuna protesta frente a la Casa de Gobiernu provincial.^{[110][111][112]}

Neña de 10 años embarazada en Salta

Una nena de 10 años foi violada pol so padrastru en Salta. La so ma enterar de la xestación cuando la llevó al hospital Maternu Infantil de la capital provincial por unos dolores de banduyu. Nesi contestu, cuando se confirmó que'l malestar tenía que ver con una xestación forzada, la nena cuntó sobre los abusos sexuales. L'embaranzu lleva yá 19 selmanes. Anque na Arxentina ye llegal la interrupción d'un embaranzu nesos casos, en Salta la nena violada nun puede aportar a esi derechu porque'l gobernador Juan Manuel Urtubey impunxo como clausa, arbitraria ya illegal, que l'albuertu tien de faese dientro de les 12 selmanes inclusive cuando se trata d'un embaranzu productu d'una violación. Establecer nel decretu 1170 del 22 de marzu de 2012, al traviés del cual dictó un protocolu restrictivu que regula l'albuertu non punible, lloñe de los lineamientos fitos pola Corte Suprema nel so fallu FAL. El direutoriu del Observatoriu de Violencia contra les Muyeres de Salta –un organismu autárquico y conformáu por referentes de los distintos poderes y la Universidá Nacional de Salta– esixó-y al Poder Executivu provincial que derogue'l decretu 1170/12. Depués de que se conociera esta historia a nivel nacional y tres criticar de diverses organizaciones la Provincia decidió xuntase al protocolu nacional qu'establez que nun hai plazos pa prauticar un albuertu cuando ye productu d'una violación o pon en riesgu la vida de la madre.^{[113][114][115][116][117]}

Psicóloga de Grávida

L'abril de 2017, una psicóloga venceyada a l'asociación antiaborto católica Grávida foi suspendida pol Tribunal d'Ética del Colexu de Psicólogos por cometer “una falta grave” na ciudá de Santa Fe, lo cual valdría-y nun poder exercer por seis meses. La causa foi la supuesta influyencia de la profesional na decisión d'una menor, a la que se-y diba prauticar un albuertu nel Hospital Iturraspe, asocedíu en febreru de 2016. Adrián Berdini, subdireutor del Hospital Iturraspe, afirmó que la moza de 11 años taba siendo tratada por un equipu interdisciplinariu, y taba nel marcu Interrupción Llegal del Embaranzu (artículu nᵘ86 del Códigu Penal), pero dempués de lo que producióse interferencia de la psicóloga. El Colexu de Psicólogu acusar d'intervenir ya interferir nel trabayu d'un colega, lo cual ye una falta ética, amás d'influyir colos sos convencimientos personales a la paciente.^[118] El Conseyu de la Comunidá del Hospital Iturraspe sofitó la decisión, yá que entemeció les sos creencies relixoses cola decisión de la menor.^[119]

La determinación del Colexu de Psicólogos causara consternación porque la profesional faía un voluntariáu solidariu y, amás, tantu la neña-madre que finalmente dio a lluz como la so familia estimaron el so acompañamientu. Finalmente, el llunes 23 d'ochobre de 2017 la Cámara d'Apelaciones no Penal dexó ensin efeutu la sanción por violase gravemente'l so derechu de defensa y que se llevó un procedimientu irregular, defectuosu, de nulidá absoluta”.^[120]

Organizaciones contraries a dereches al albuertu

Esisten distintes organizaciones na Arxentina a favor de la autodenominada postura provida que niega la esistencia d'un derechu al albuertu. El so puntu de vista sobre'l derechu al albuertu foi esplicáu pol rabín arxentín Dr. Fishel Szlajen^[121] al sostener que "el derechu a decidir sobre'l mesmu cuerpu" manipolia y oculta intencionalmente la realidá por non tratase d'una cuestión corpórea del suxetu pa consigo mesmu, sinón primordialmente de dos vides humanes distintes; de la rellación ente un ser humanu y el so próximu, onde natural y transitoriamente una atópase dientro d'otra.^[122]

Ámbitu científicu

En 2010 l'Academia Nacional de Medicina de l'Arxentina declaró “que destruyir a un embrión humanu significa torgar la nacencia d'un ser humanu”^[123]

Coles mesmes, esta postura tamién ye defendida por diverses instituciones del ámbitu académicu y científicu ente les que s'atopa l'Academia Nacional de Ciencies Morales y Polítiques, nel so dictame de xunetu de 2007;^[124] l'Academia Nacional de Medicina, como s'aprecia na so declaración de setiembre de 2010;^[123] el Colexu Médicu de Salta,^[125] el Colexu Médicu de Tucumán,^[126] el Conseyu de Médicos de la Provincia de La Rioxa,^[127] el Colexu d'Abogaos de Tucumán,^[128] l'Academia de la Plata,^[129] el Colexu de Médicos de la ciudá de La Plata,^[130] l'Academia Nacional de Derechu y Ciencies Sociales de Buenos Aires,^[131]el Colexu d'Abogaos de la Ciudá de Buenos Aires,^[132] la Sociedá Arxentina d'Ética Médica y Biolóxica (SAEMB)^[133] y la Sociedá de Xinecoloxía y Obstetricia de San Juan (ASOG).^[134]

En xunetu de 2007, l'Academia Nacional de Ciencies Morales y Polítiques publicó un dictame sobre'l proyeutu d'albuertos non punibles nel que se sostuvo que "Les normes de cualquier nivel que se sancionen pol Congresu, les llexislatures y los conseyos municipales, y qu'autoricen la muerte provocada de manera direuta d'una persona inocente, escarecen de validez constitucional, resultando irrelevante que los afeutaos tengan una selmana o tres meses de xestación, un añu o ochenta años de vida. Toos tienen el mesmu derechu a la vida".^[124][135]

En setiembre de 2010, l'Academia Nacional de Medicina publicó una declaración onde sostuvo lo siguiente:

• Que'l neñu por nacer, científica y biolóxicamente, ye un ser humanu que la so esistencia empieza al momentu del so concepción polo que, dende'l puntu de vista xurídicu, ye un suxetu de derechu como lu reconocen la Constitución Nacional, los trataos internacionales anexos y los distintos códigos nacionales y provinciales del nuesu país.
• Que destruyir a un embrión humanu significa torgar la nacencia d'un ser humanu.
• Que'l pensamientu médicu a partir de la ética hipocrática defendió la vida humana como condición inalienable dende la concepción. Polo que l'Academia Nacional de Medicina fai un llamáu a tolos médicos del país a caltener la fidelidá a la qu'un día comprometiéronse so xuramentu.
• Que'l derechu a la “oxeción de conciencia” implica nun ser obligáu a realizar aiciones que contrarían convencimientos éticos o relixoses del individuu.^[123]

Ámbitu políticu

Mientres la campaña eleutoral del añu 2007, la entós candidata a presidenta Cristina Fernández de Kirchner declarar en contra del albuertu, anque esclarió: "nun creo que los qu'abogen pola despenalización del albuertu tean a favor del albuertu: eso sería una simplificación".^[136] En payares de 2011, la entós presidenta Cristina Fernández, quien acababa de ser reelecta pal so segundu mandatu, manifestóse taxativamente en contra del derechu al albuertu mientres una xunta que caltuvo cola cúpula del Episcopáu.^[137] Cristina Fernández de Kirchner camudó d'opinión y va votar a favor del proyeutu de despenalización del albuertu que llogró media sanción en diputaos el 14 de xunu del 2018.^[138]

Cecilia Pando, activista a favor de la lliberación de militares condergaos por crímenes de lesa humanidá y defensora del remanar de los represores mientres la última dictadura,^[139] tamién se manifestó en contra del albuertu.^[140]

Diversos funcionarios y llexisladores del PRO manifestar en contra del albuertu tamién, entamaos pola vicepresidenta Gabriela Michetti.^[141] Ente les figures del PRO en contra del albuertu tán los ministros Luis Caputo, Guillermo Dietrich, Alejandro Finocchiaro y Andrés Ibarra, el senador Federico Pinedo, la senadora Marta Varela y el diputáu Luis Petri.^[142] Referentes del xusticialismu manifestar en contra del albuertu, ente ellos l'ex presidente Carlos Saúl Menem, l'ex gobernador Jorge Capitanich y el sindicalista Hugo Moyano.^[143] La diputada nacional Graciela Camaño pronunciar en contra del albuertu.^[144]

Declaraciones de partíos políticos

Nel ámbitu partidariu'l 24 de febreru de 2018 la Xunta Nacional del Partíu Demócrata Cristianu resolvió “ratificar el so compromisu y militancia cola proteición de la vida humana dende la so concepción”^[145] ente que'l so únicu diputáu nacional Juan Brügge sentó la so posición sobre la tema: “A favor de la vida dende la concepción porque'l nuesu partíu asina lu tien na so plataforma y porque ta na Constitución Nacional polos trataos internacionales. Ye inconstitucional toa iniciativa de llei que tienda a llegalizar l'albuertu”.^[146]

Tamién el partíu Bandera Vecinal d'inspiración neonazi,^[147] lideráu pol polémicu Alejandro Biondini, define na so plataforma: "Sostenemos la defensa de la Vida dende la so mesma concepción hasta'l so decesu natural. Consideramos que l'albuertu ye un crime, y oponémonos a cualquier iniciativa que pretenda afectar la esistencia d'un namái neñu por nacer. Reivindicamos a la Familia como pilastra fundamental de la nuesa comunidá."^[148]

Inxerencia católica y evanxélica nel Estáu

Dende 2011 una serie de provincies y ciudaes se autodenominaron "provida" a partir de votaciones nos sos respeutivos cuerpos llexislativos. La campaña foi promovida por Aición Católica y cuntó col sofitu del Conferencia Episcopal Arxentina; más tarde xuniéronse a ella otres asociaciones confesionales tales como la mentada ACIERA.^[149][150]

El 17 de marzu de 2011 la ciudá neuquina de Senillosa, foi declarada "Pro Vida" pol so Conceyu Deliberante. De magar, como resultáu d'una campaña d'organizaciones confesionales acomuñaes a la Ilesia católica, hai más 40 "Ciudad Pro Vida", incluyendo trés provincies (Corrientes, Salta y Chaco),^[151][152] ciudaes y pueblos.^[153] Ente otres tán les ciudaes de San Luis,^[154] Resistencia,^[155] Ezeiza^[151], Rosario del Balta,^[156] Herrera,^[157] San Rafael,^[158] Ledesma,^[159] Jardín América,^[160] Diamante,^[161] Concordia,^[162] Alvear,^[163] Barranqueras,^[164] Gobernador Virasoro,^[165] Pilar,^[166] Monteros,^[167] etc. El 15 de marzu de 2018 el Conceyu Deliberante de la ciudá de Santa Rosa declaró d'interés municipal la Selmana del Neñu por Nacer, proyeutu presentáu pol conceyal Roberto Torres, quien amás ye pregueru d'una ilesia evanxélica.^[168]

El 4 d'abril de 2018 el vicegobernador de la Provincia de Tucumán Osvaldo Jaldo declaró, na inauguración de la segunda edición de la Selmana de los Derechos del Neñu por Nacer: “La Llexislatura y la Provincia tán a favor de la vida”.^[169]

Ámbitu académicu

El Conseyu Direutivu de la Facultá de Medicina de la Universidá Nacional de Tucumán emitió un comunicáu a los claustros de docentes, non docentes, egresados y estudiantes nel que manifiesta qu'esa institución “apueste a la vida humana como valor supremu ensin la cual cualesquier otru derechu, valor o privilexu, resulta secundariu”. “Apostamos a la vida como solución y non a la muerte como salida” espresa'l comunicáu.^[170]

Ámbitu artísticu

Atistas, deportistes y periodistes pronunciar en contra de la despenalización del albuertu: los ex xugadores de los Pumas, Manuel y Felipe Contepomi, l'actriz Susana Romero, los músicos César 'Banana' Pueyrredón, Juan Carlos Saravia^[171] y Juanse, Les Trillizas d'Oru, la presentadora y cocinera Maru Botana, les modelos Nicole Neumann,^[172] Wanda Nara,^[173]y los periodistes Mariano Obarrio, Eduardo Feinmann, Gustavo Tubio, Carlos Monti, Toti Asoren, Amalia Granata, Viviana Canosa, Rolando Hanglin y Gastón Recondo.^{[174][175][176][177]}

Ámbitu relixosu

Munches organizaciones antiaborto tán venceyaes direutamente cola Ilesia católica n'Arxentina, que'l so máximu referente a nivel nacional ye la Conferencia Episcopal Arxentina.^[178] Tamién, dientro del variáu universu de les ilesies cristianes protestantes, ACIERA, la más numberosa agrupación de congregaciones evanxéliques arxentines (15 mil), el 05 de marzu de 2018 afitó posición contra'l proyeutu de despenalización del albuertu y pol derechu a la vida, como fundamental y superior a tolos demás”.^[179]

El rabín Isaac Sacca, cimera Academia Rabínica de Xerusalén Iehave Daat; presidente del Conseyu Rabínicu Menora de la República Arxentina; fundador y presidente de Menora, Organización Mundial pa la Mocedá; Gran Rabín de la Comunidá Sefardina de Buenos Aires; y miembru del Comité d'Ética de la Comunidá Xudía d'Arxentina, esplicó públicamente la postura de la so relixón respeuto de la despenalización y del albuertu en sí mesmu: “Cuando un espermatozoide fecunda un óvulu, la llei hebrea considera un delitu la so desintegración, na fase que sía. Nun hai nenguna razón lóxica pa efeutualo. L'albuertu pa la llei de Moisés ye un delitu qu'atenta contra unu de los más santos mandamientos de la humanidá que ye la procreación y ye asemeyable a un homicidiu”.^[180] Sicasí, Sacca desenvolvió dellos atenuantes nos cualos podría realizase un albuertu terapéuticu siempres y cuando tea en riesgu la vida de la muyer: "La vida resulta un bien indisponible a los seres humanos. Ye por ello que'l nuesu bagaxe cultural nun dexa'l suicidiu nin respuende por l'asesinatu piadosu". El médicu, según la concepción de la llei de Moisés, ye un unviáu de D's pa tratar a les persones nes sos enfermedaes, pero nun tien derechu a usar les sos conocencies pa encurtiar o quitar la vida igual que cualesquier otra persona. Nun tien el médicu más autoridá qu'otru pa opinar sobre la vida y la muerte, porque eso nun asuntu humanu y non biolóxicu".^[181]

Sociedá Civil

Pronunciamientu de ASDRA

El 4 de marzu de 2018 l'Asociación Síndrome de Down Arxentina (Asdra) plantegó la so posición frente a la posible despenalización del albuertu, al alvertir que “lo que ta en xuegu ye la vida d'inocentes” y citar pallabres del médicu y Siervu de Dios francés Jérôme Lejeune: “¡Laissez les vivre! ¡Déxenlos vivir!”. “Defender la vida nun ye una cuestión relixosa, política, filosófica nin de militancia. Ye una cuestión de derechos humanos básica. Nacer ye'l primer derechu de toa persona humana” ^{[182][183][184]}

Pidíu de clíniques y sanatorios privaos de tener llibertá de conciencia y práutica médica

El 25 de xunetu de 2018 cuarenta y cuatro clíniques y sanatorios privaos realizaron un pidíu públicu a los senadores por que "incorpórese espresamente [na llei] que los profesionales de la salú y les instituciones sanitaries privaes van tener plena llibertá y derechu d'abstenese a prauticar" albuertos. La solicitada foi fecha poles clíniques Cemic, Adventista Belgrano, Bazterrica, del Sol, San Camilo, Santa Isabel, l'Institutu Alexander Fleming, l'Institutu Arxentín de Diagnósticu y Tratamientu, el Sanatoriu La Trinidá, el Mater Dei, el Otamendi y Miroli y Servicios Médicos SM, ente otros.^[185]

Organizaciones a favor del derechu al albuertu

Les organizaciones proeleición, que sofiten l'aprobación d'una llei que despenalice l'albuertu, tán nucleadas na Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu. Cunten cola adhesión de más de 300 organizaciones de distintos puntos del país. Inclúi movimientos sociales, partíos políticos, sindicatos y agrupaciones científiques, académiques y de derechos humanos.^[186]

Ámbitu académicu

Numberoses universidaes estatales arxentines sofiten la llegalización del albuertu. El Conseyu Cimeru de la Universidá Nacional de Córdoba estableció, por aciu una resolución con fecha del 29 de xunu del 2010, “xuntar al tratamientu del proyeutu de llei d'interrupción voluntaria del embaranzu, aniciáu na Cámara de Diputaos”.^[187] La Universidá de Buenos Aires manifestóse a favor de la llegalización del albuertu, por aciu una resolución emitíu'l 16 de xunetu del 2014 pol Conseyu Cimeru de dicha Universidá.^[188] Tamién la Universidá Nacional de La Plata,^[189] la Facultá de Ciencies Polítiques y Sociales de la Universidá Nacional de Cuyo,^[190] la Universidá Nacional del Comahue,^[191] la Facultá de Ciencies Sociales de la Universidá Nacional del Centru de la Provincia de Buenos Aires,^[192] la Universidá Nacional de Mar del Plata,^[193] la Universidá Nacional de La Pampa,^[194] la Universidá Nacional de la Patagonia San Xuan Bosco,^[195] la Universidá Nacional de la Patagonia Austral,^[196] la Universidá Nacional de Xeneral Sarmiento^[197] y la Universidá Nacional d'Entre Ríos^[198] amosaron el so sofitu a la llegalización del albuertu por aciu dos talos resoluciones de los sos conseyos direutivos.

D'igual manera la Federación Universitaria de Buenos Aires realizó diverses actividaes en favor de la llegalización del albuertu como charres, paneles y alderiques.^[199] En 2018, xunto a la Federación de la Universidá Nacional de les Artes, la Coordinadora d'Estudiantes Terciarios y la CEB (estudiantes secundarios) realizaron un plebiscitu ente estudiantes, docentes y non docentes de los sos respeutivos espacios de representación.^[200] Nuna entrevista dada a Norma Morandini en 1996, René Favaloro pronuncióse a favor de la llegalización del albuertu.^[201]

Ámbitu políticu

A nivel partidariu les fuercies d'izquierda son les úniques que planteguen, homogéneamente, la defensa del derechu al accesu al albuertu llegal, seguro y gratuitu. Na plataforma eleutoral de 2011, el Frente d'Izquierda y de los Trabayadores, incorpora esti puntu que foi sosteníu nos programes políticos posteriores d'esta coalición.^[202]

En marzu de 2018, el Partíu Obreru nel so XXV Congresu, por unanimidá de los delegaos presentes, pronuncióse a favor del derechu al albuertu llegal y demandó al Congresu Nacional l'aprobación del proyeutu de llei ellaboráu pola Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu. Nun comunicáu señaló: "La batalla pol albuertu llegal, ye una llucha pol derechu al accesu a la salú de les neñes y muyeres, y tamién ye una batalla de primer orde contra la función política de disciplinamiento social que cumple'l albuertu clandestín. Proclamamos esta engarradiella como parte de la llucha pola separación de la Ilesia del Estáu. (...) Los albortistes son l'Estáu y los sos gobiernos, defensores de la precarización llaboral, de la opresión de les muyeres, de los sostenedores de la violencia escontra les muyeres. (...)Engarramos por que nenguna muyer tenga d'albortar cuando nun quier faelo y por que cuando quiera o precise faelo, pueda practicalo nes condiciones fayadices. Lluchamos a última hora, por defensa de la vida de les muyeres."^[203]

Referentes radicales manifestáronse a favor del albuertu. Ente ellos atópense Ricardo Alfonsín, Ricardo Gil Lavedra, Ernesto Sanz^[204] y Agustín Campero.^[205] La Mesa Direutiva del Partíu Socialista aprobó por unanimidá un documentu nel que reafitó la histórica posición del partíu a favor de la despenalización y llegalización del albuertu.^[206] La mayoría del Frente pa la Victoria atópase a favor del albuertu ya indicó que va votar asina nel congresu, rectificó Agustín Rossi.^[207] Hubo funcionarios y miembros del PRO manifestándose a favor del albuertu, como la llexisladora Silvia Lospennato o'l ministru Pablo Avelluto. Tamién se manifestaron a favor del albuertu'l presidente del PRO, Humberto Schiavoni, el ministru Sergio Bergman, el ministru de salú Adolfo Rubinstein,^[208] el ministru de xusticia Germán Garavano,^[209] el ministru de facienda Nicolás Dujovne,^[210] el vicejefe de Gabinete Gustavo Lopetegui, los subsecretarios Lidia Saya, Guillermo Crucies, Pedro Carbayeda, Hernán Iglesias Illa, la titular del Conseyu de les Muyeres, Fabiana Tuñez, la direutora de la Oficina Anticorrupción Laura Alonso, los funcionarios Iván Petrella y Alejandro Rozitchner, la titular de la ENACOM, Silvana Giudice^[211]. La ex senadora Chiche Duhalde tamién se pronunció a favor de la llegalización del albuertu.^[212]

Mozos representantes de diverses fontes polítiques como la Mocedá Socialista, Mocedá Radical, Juventud Pro, La Cámpora, Franxa Morada, MNR, Llibres del Sur, Mocedá PTP, Nuevu Alcuentru y Secundarios UES roblaron un petitoriu a favor del albuertu llegal, seguro y gratuitu.^[213]

Ámbitu relixosu

La organización Católiques pol Derechu a Decidir, asociación qu'arrexunta persones que son católiques, pero que s'atopen en disidencia cola posición oficial de la Ilesia^[214] anque autoridaes eclesiástiques indicaron que dicha asociación nun pertenez a la so credo.^[215] Durantes les audiencies sobre l'albuertu qu'asocedieron nel 2018, manifestáronse a favor de la llegalización del mesmu

• Daniel Goldman, rabín de la Comunidá Bet-El.
• Mariel Pons, pastora de la Ilesia Evanxélica Metodista Arxentina.
• Lisandro Orlov, pastor de la Ilesia Evanxélica Luterana Xunida y vicepresidente segundu de la Federación Arxentina d'Ilesies Evanxéliques
• Guillermo “Quito” Mariani, presbíteru de la Ilesia Católica de la provincia de Córdoba.^[216]
• Américo Jara, Obispu de la Ilesia Metodista Arxentina.^[217]
• Francisco "Paco" Oliveira, sacerdote católicu que trabaya na Islla Maciel.^[218]

Ámbitu artísticu

Más de 250 actrices y escritores arxentines piden al Congresu que despenalice l'albuertu, roblando una carta abierta y militando al respeutu, ente elles atópense: Dolores Fonzi, Nancy Duplá, Carla Peterson, Verónica Llinás, Inés Estévez, Muriel Santa Ana, Andrea Pietra, Verónica Lozano, Esther Goris, Pilar Gamboa, Mirta Busnelli, Sofía Castiglione, María Dupláa, Mercedes Morán, Érica Rivas, Julieta Zylberberg, Cecilia Roth, Ana Katz, Julieta Díaz, María Carámbula, Romina Ricci, Eleonora Wexler, Violeta Urtizberea, Alejandra Darín, Carola Reyna, Andrea Bonelli y munches más.^[219][220] Estes actrices arrexuntar nel Coleutivu d'Actrices Arxentines pol Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu, un espaciu de militancia a favor del mesmu que fizo un trabayu de cabildeo qu'incluyó falar con llexisladores col votu indecisu pa convencelos de votar pol si.^{[61][221][222]}

200 autores axuntar pa sofitar el proyeutu que s'alderica nel Congresu y presentaron una carta abierta. L'aición foi impulsada por Claudia Piñeiro, Cecilia Szperling y la periodista Claudia Acuña.^[223][224] Tamién se sumaron a sofitar la causa dellos músicos: Valeria Lynch, Lucía Galán, Sandra Mihanovich, Patricia Sosa, Miss Bolivia, Lali Espósito, León Gieco, Andrés Calamaro, Diego Torres, Fito Páez y más.^[225][226] Artistes arrexuntaes en Músiques Arxentines Actives llanzaron un videu pola llegalización del albuertu nel qu'esixen: “El Congresu tien d'escuchar la voz del pueblu”. El videu, idea y producción de Valentina Cooke, cuntó cola participación de Hilda Lizarazu, Andrea Álvarez, Luciana Jury y Julieta Laso, ente munches otres músiques, y cola direición musical de Mavi Díaz que tamién produció la tema “Vamos Yá” pola llegalización del albuertu.^[227] Dellos actores y periodistes amosaron el so sofitu por aciu videos a favor de la llegalización del albuertu: Pablo Echarri, Ricardo Darín, Diego Peretti, Adrián Suar, Juan Minujín, Esteban Lamothe, Joaquín Furriel, el Chinu Darín, Rodrigo de la Serna, Clemente Canciella, Sebastián Wainraich, Ludovico Di Santu, Luciano Cáceres, Juan Pablo Varsky.^[228][229]

En mediu del alderique sobre la llegalización del albuertu Julieta Ortega, Lizy Tagliani, Eva De Dominici, Micaela Vázquez, Valeria Sampedro, Laura Esquivel, Mariana Fabbiani, Lali Espósito, Santiago del Moro, Christophe Krywonis, Diego Iglesias, Esteban Lamothe, Adrián Suar, Cocu Fernández, Campi, Denise Dumas, Cristina Pérez, Violeta Urtizberea ente otros sumáronse a la convocatoria de l'activista pro eleición Dolores Fonzi lluciendo daqué de color, verde símbolu de la Campaña pol albuertu llegal, na ceremonia d'entrega de los Premiu Martín Fierro 2018.^[230] Les actrices Griselda Siciliani, Carla Peterson, Verónica Llinás fueron al congresu a lleer una carta, roblada por 400 colegues muyeres, pa espresar el so sofitu a la despenalización del albuertu.^[231] Amás sofiten la despenalización del albuertu Marcelo Tinelli,^[232] Susana Giménez,^[233] Andrea Pietra, Jorge Rial^[234] y Marley.^[235] L'artista plástica Marta Minujín y los historietistes Maitena, Liniers, Tute tamién se pronunciaron a favor de la llegalización del albuertu.^{[236][237][238][177]} Más de 300 ilustradoras formaron el coleutivu Llinia Peluda pa sofitar la llei pola despenalización.^[239]

Sociedá Civil

SiPreBA, el Sindicatu de Prensa de Buenos Aires, sofita la llei de llegalización del albuertu.^[240] Manifiéstense favor cola Comisión Interna de Delegaos de prensa de Canal 13/TN^[241], la Comisión Interna de los trabayadores de Clarín, Olé, revistes y plataformes dixitales de AGEA^[242], l'asamblea de los trabayadores del diariu La Nación^[243], l'asamblea de trabayadores y trabayadores de Prensa de la TV Pública^[244], l'asamblea de Trabayadores de Prensa del Grupu Ventitrés^[245], la Comisión Gremial Interna de Prensa en Radio Nacional^[246], la Comisión Interna de Trabayadores de Telefe Noticies^[247]. 183 trabayadores d'ARREYE Capital roblaron una Carta Abierta en sofitu al proyeutu de la Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu.^[248] Tamién sofiten la llegalización del albuertu trabayadores d'Asociación Gremial de Trabayadores del Metro y Premetro, Suteba, la CTA y otres organizaciones sindicales.^[249]

Estudiantes de la Escuela de Belles Artes Rogelio Yrurtia, el Nacional Buenos Aires, la Escuela Cimera de Comerciu Carlos Pellegrini, la Escuela de Cerámica Nᵘ, Normal 1, Normal 6, Llingües Vives, Mariano Moreno, María Elena Walsh, Escuela d'Educación Media Ramón Padilla y el Cortázar tomaron los sos colexos pa pidir pol albuertu llegal, el cumplimientu de la llei d'Educación Sexual Integral (ESI) y el diseñu de protocolos d'actuación en casos de violencia de xéneru.^[250][251]

Les activistes trans Lohana Berkins, Diana Sayacán y Marlene Wayar sofitaron l'albuertu llegal, seguro y gratuitu.^[252][253] La Fundación Güéspede tamién sofita'l proyeutu de llei.^[254]

Sociedá Arxentina de Medicina

La mayoría de los integrantes de la Comisión Direutiva se manisfestaron a favor de la llegalización del albuertu y del respetu de l'autonomía de la muyer. Los profesionales de la salú resaltaron nun comunicáu: "La mortalidá materna constitúi un importante problema sanitariu na Arxentina".^[4]

Rede polos Derechos de les Persones con Discapacidá

La Rede polos Derechos de les Persones con Discapacidá (REDI), como organización de derechos humanos y discapacidá, espresa'l so sofitu a dereches de toa muyer a decidir la interrupción voluntaria del so embaranzu. Coles mesmes, precisó respectu del incisu 3 del artículu 3º, nel que "contémplase que toa muyer puede atayar el so embaranzu más allá del plazu establecíu nel artículu 1º, ye dicir la selmana 14 de xestación", col incisu "si esistieren malformaciones fetales graves", que "la redaición del artículu contempla términosvagos -"malformación", "grave"- y la so aplicación podría dar llugar al albuertu por motivos eugenésicos, discriminatorios y contrarios a la Convención sobre los Derechos de les Persones con Discapacidá" Suxirieron reemplazar l'incisu pol siguiente: "Si esistieren malformaciones fetales incompatibles cola vida".^[255] y celebraron la media sanción del proyeutu de llei de despenalización del albuertu^[256].

Amnistía Internacional y Human Rights Watch

La posición d'Amnistía Internacional ye a favor de la llegalización del albuertu^[257]. D'alcuerdu a un informe ellaboráu pola organización, envalórase que na Arxentina realizar en permediu ente 486 mil y 522 mil aborto clandestinos al añu. En 17 de les 24 provincies ye la principal causa individual de mortalidá materna. L'informe d'Amnistía afirma que, acaldía, 298 adolescentes de 15 a 19 años son madres na Arxentina, siendo'l 70 per cientu d'estos embaranzos ensin planiar. Magar la llei reconoz el derechu de neños, neñes y adolescentes a recibir educación sexual integral nos establecimientos educativos públicos, d'orde estatal y priváu, confesionales y llaicos. Sicasí, en 2017 namái nueve provincies sancionaron lleis d'educación sexual.^[258][108] Human Rights Watch tamién sofita la despenalización del albuertu.^[34]

Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu

Artículu principal: Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu

La Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu llegal, Seguro y Gratuitu ye una amplia y diversa alianza federal, qu'articula y recupera parte de la historia de les lluches desenvueltes na Arxentina en pos del derechu al albuertu llegal, seguro y gratuitu. Tien les sos semientes nel XVIII Alcuentru Nacional de Muyeres realizáu en Rosario nel añu 2003 y nel XIX ENM desenvueltu en Mendoza nel 2004.

Impulsada dende grupos feministes y del movimientu de muyeres, como asina tamién dende muyeres pertenecientes a movimientos políticos y sociales, cuenta anguaño cola adhesión de 305 grupos, organizaciones y personalidaes venceyaes a organismos de derechos humanos, d'ámbitos académicos y científicos, trabayadores/ye de salú, sindicatos y diversos movimientos sociales y culturales, ente ellos redes llabradores y d'educación, organizaciones de sacupaes/vos, de fábriques recuperaes, grupos estudiantiles, comunicadoras y comunicadores sociales, etc. Quien lu integren apostaron colectivamente a converxer nuna gran heteroxeneidá d'actividaes y procesos estratéxicos para:

• Instalar na sociedá y nel Estáu l'alderique en redol a la necesidá de despenalizar y llegalizar l'albuertu n'Arxentina;
• Contribuyir a que más muyeres y organizaciones sumar nesti procesu y reclamu;
• Llograr l'alderique y l'aprobación d'una norma llegal que despenalice y llegalice l'albuertu n'Arxentina.

Foi llanzada'l 28 de mayu de 2005, Día d'Internacional d'Aición pola Salú de les Muyeres, y dende entós tien la capacidá y la fuercia de coordinar actividaes simultáneamente en distintos puntos del país so la conseña: “Educación sexual pa decidir, anticonceutivos pa nun albortar, albuertu llegal pa nun morrer”. A presentáu mientres diversos añu proyeutos nel congresu a favor de la Interrupción Voluntaria del Embaranzu, col aval de dellos llexisladores de diversos espacios políticos.^[259]

Regulación del albuertu en Santa Fe

A partir del añu 2012 na provincia de Santa Fe empezar a implementar polítiques públiques y protocolos de salú favorables a la implementación del albuertu y a la educación sexual. Na ciudá de Rosario dende l'añu 2012 empezar a mercar Misoprostol como insumo y a realizar la téunica d'aspiración manual endouterino (AMEU), y l'accesu al albuertu empezar a implementar n'hospitales y centros de salú. A partir del 2013 lo fecho en Rosario s'ampliu al restu de la provincia, tou esto d'alcuerdu a lo establecío nos protocolos ellaboraos pol Ministeriu de Salú.Tamién s'ameyoro l'accesu a la educación sexual, a los anticonceutivos y un trabayu más fuerte nes escueles con mayor presencia d'embaranzu adolescente. Amás, dende l'añu 2017 hai una cátedra sobre albuertu na Facultá de Medicina de Rosario.^[260] Como resultancia, en Rosario nun hai muertes maternes por albuertu, y na provincia menguóse les muertes per albuertu y los embaranzos adolescentes a lo llargo de los años .^[261][262]

Sofitu internacional

Más de sesenta congresistes y senadores irlandeses roblaron una carta pidiendo al Senáu arxentín que llegalice l'albuertu. Ente los firmantes atópense miembros del llaborismu, Fine Gael, socialdemocratas, Fianna Fáil y Sinn Féin, este peracabo con un firmante en representación de tol partíu.^[263] Mónica Silvana González, diputada na Asamblea de Madrid y Secretaria de Movimientos Sociales y Diversidá CEF PSOE, pronuncióse a favor de la llegalización del albuertu.^[264] Activistes de la Polish Women's Strike, una coalición de grupos polos derechos de les muyeres sofitaron el reclamu pol albuertu llegal na Arxentina.^[265] Feministes chilenes, al traviés d'una carta abierta del Movimientu SOL (Frente Ampliu), manifestáronse a favor del albuertu llegal na Arxentina.^[266] En Brasil manifestáronse militantes feministes de l'agrupación Pão y Roses en solidaridá col reclamu pol albuertu llegal na Arxentina.^[267] Más de 100 feministes paraguayas manifestar nel so país el 12 de xunu a favor de la despenalización del albuertu n'Arxentina.^[268] En Francia, trabayadores de ferrocarriles en fuelga solidarizar col reclamu arxentín pol derechu al albuertu.^[269] AIUSA Women's Rights, la parte d'Amnesty International USA dedicada al Xéneru, sexualidá ya identidá^[270] y a promover los derechos humanos de les muyeres alredor del mundu, manifestó'l so sofitu a la llegalización del albuertu.^[271] CREA ye una organización feminista de derechos humanos con base en Nueva Delhi que tamién espresó'l so sofitu a la llegalización del albuertu n'Arxentina.^[272]

La banda Garbage manifestar en solidaridá cola llucha pol derechu al albuertu de les muyeres arxentines.^[273] El cantautor Ismael Serrano manifestóse a favor de la despenalización del albuertu.^[274] La banda uruguaya La Vela Puerca tamién amosó'l so sofitu.^[275] La escritoria Margaret E. Atwood, autora de The Handmaid's Tale, espresó'l so sofitu tamién.^[276]

Incidentes y agresiones contra activistes pro-eleición

Nes selmanes previes al alderique llexislativu denuncióse que los ataques caleyeros a muyeres y moces que lleven pañuelos verdes multiplicar en distintos llugares del país. En Salta, poles agresiones, la coplera Mariana Carrizu tuvo de permanecer ensin salir de la so casa mientres unos díes, depués de declarase a favor de la IVE;^[277] en Catriel, Río Negro, a un mozu apedriar nuna plaza y a una moza la emboscaron ente trés p'arrinca-y el pañulo verde de la mochila.^[278] En Mendoza, una activista denunció agresiones caleyeres y finalmente en Paraná, Entre Ríos, muyeres que diben guardar el fallu nel casu d'un funcionariu acusáu de acosador fueron cacheaes por que nenguna ingresara a tribunales con pañuelos verdes.^[279] En Claypole, una moza embarazada cuto a una moza col pañuelu verde de la campaña pro albuerto.^[280][281]

Estadístiques

Un estudiu solicitáu pol Ministeriu de Salú y empobináu poles etnógrafes Edith Pantelides y Silvia Mario envalora que la cantidá d'albuertos clandestinos per añu n'Arxentina ye de 460 000. Pa calcular esi númberu, basar na cantidá de egresos hospitalarios por albuertu (tanto inducíos como bonales) asocedíos nel añu 2000, y aplicáron-y determinaes fórmules estadístiques.^[282] Esti estudiu salió en Notes de Población de la CEPAL^[283], una revista de Demografía d'América Llatina peer to peer reviewed y foi usáu por referentes políticos de diversos espacios como Victoria Donda^[284] o Silvia Lospennato^[285]. Medios afirmaron que ye la principal causa de mortalidá materna nel país,^[3] y en respuesta a un pidíu d'informes el Ministeriu de Salú se desglosó que nel añu 2016 hubo 43 muertes maternes por albuertu.^[286]

Según l'anuariu del Ministeriu de Salú de 2016 el 17,6% de la mortalidá materna deber a embaranzos terminaos n'albuertu. Son 43 muertes maternes por embaranzos terminaos n'albuertu, ensin discriminar ente interrupciones voluntaries del embaranzu y albuertos bonales.^[5] Según la Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu llegal, Seguro y Gratuitu, dende la recuperación democrática n'avientu de 1983 morrieron más 3000 muyeres de resultes d'albuertos inseguros^[259]. En 2016 envalorábase que, n'Arxentina, un albuertu clandestín realizáu en condiciones segures cobrar nel mercáu illegal alredor de 1 000 dólares d'Estaos Xuníos.^[287]

Encuestes y sondeos

A mediaos de marzu de 2018 el diariu Clarín publicó un artículu que compila los resultaos de seis encuestes realizaes por consultoras del país. En toes elles la opinión favorable a la llegalización del albuertu ye mayoritaria.^[288] Pela so parte la consultora d'opinión francesa Ipsos reveló en 2018 la so encuesta añal que refundia un 74% d'aceptación a la llegalización del albuertu na Arxentina. La encuesta, que se realiza añalmente en 27 países en qu'opera la consultora, reflexó un aumentu de 12% d'aceptación en rellación a los dos años anteriores, nos cualos allugóse en 65%.^[289]

El 26 de mayu de 2018 el diariu La Nación publicó los resultaos d'una encuesta encargada pol lobby antieleición "Unidá Provida" a la consultora Isonomía. El diseñu de la encuesta realizóse talmente que reforzara les posiciones de los sos veceros, quien consideren que los sondeos publicaos enantes «seique sían pequeños, fraccionaos y nun reflexen la realidá».^[290] El 46% de los encuestaos tán en contra de la despenalización del albuertu y un 45% a favor. Dientro del porcentaxe que lu aprueba, un 36% ta acordies con que la práutica llévese alantre en tolos casos, un 21% lo desaprueba en tolos casos, pero'l 37%, que sostuvo que la so aprobación "depende del casu".^[290]Per otru llau, l'estudiu de Isonomía reflexó una amplia aprobación pal albuertu nos casos de violación, un 48%. Nel casu de malformaciones y enfermedaes fetales foi d'un 28% y pa una situación de riesgu de vida de la madre y/o del fetu un 13%. Sobre aquellos que desaprueban l'albuertu, el sondéu indicó que la causa principal ye "porque implica matar un ser humanu": un 60%.^[290] Por cuenta del so diseñu, la encuesta fixo focu sobre la posibilidá de que los profesionales de la salú nun lleven alantre'l procedimientu si les muyeres menores d'edá cunten col maduror abondu pa decidir sobre sí mesmes llevar alantre la práutica y la preferencia a una política pública de salú integral sobre l'albuertu. Nesti últimu puntu, el 60% de los encuestaos sostuvo que "prefier que l'Estáu promueva una normativa d'esti tipu".^[290]

Fecha !Encuestadora	A favor	En contra !Ns/Nc-Indecisu
Febreru de 2018	Grupu d'Opinión Pública**	66,6%	26,8%	6,6%
3 de marzu de 2018	Management&Fit**	57,7%	31,8%	10,5%
Marzu de 2018	Synopsis*	53,5%	32,6%	13,8%
Marzu de 2018	Amnistía Internacional*	59%	37%	4%
Marzu de 2018	Gustavo Córdoba & Asociaos*	65,4%	29,3%	5,3%
	Circuitos***	52,5%	21,3%	26,2%
21 de marzu de 2018[291]	Move Group***	46%	39%	15%
19 d'abril de 2018	Ipsos*	74%	19%	7%
26 de mayu de 2018	Insomnía****	45%	46%	s/d
15 de xunetu de 2018[292]	Ipsos*	40%	49%	11%
NOTA: (*) Indica relevamiento nacional, (**) Indica relevamiento en CABA y PBA, (***) Indica relevamiento en PBA. (****) Indica que nun hai información sobre la cobertoria.

Manifestaciones y movilizaciones

Na Arxentina hubo marches tanto a favor como en contra del albuertu llegal.^[293] La mayoría de les marches realizáronse en díes distintos, sicasí, debíu al calendariu de los alderiques llexislativos pol albuertu, qu'empezó'l 10 d'abril na Cámara de Diputaos arxentina. Organizaciones a favor y en contra manifestáronse nel entamu del alderique con banderes antiaborto y pañuelos verdes pro albuerto llegal^[294][295]

Marches antiaborto

El Día del Neñu por Nacer ye recordáu cada 25 de marzu; l'Arxentina foi'l primer país del mundu en declaralo, el 7 d'avientu de 1998, por iniciativa del ex Presidente Carlos Saúl Menem nel decretu númberu 1406/98. Al añu siguiente celebrar por primer vegada esi día. Nel Teatru Coliséu de Buenos Aires axuntáronse representantes de la Ilesia Católica y de les ilesies ortodoxu y cristianu, según líderes xudíos y musulmanes.^[296] Dende aquel entós, nesa fecha na Arxentina los activistes antiaborto entamen a lo llargo del país celebraciones y actividaes destinaes a la concientización sobre la necesidá de defender la vida dende la concepción y en toles sos etapes. Mises, marches, ecografíes en vivu, xestos solidarios, conferencies, etc.^[297]

En marzu de 2017 llamó l'atención de los medios una campaña antialbortista dirixida por Mariana Rodrígez Varela, fía del funcionariu de la dictadura Alberto Rodríguez Varela y venceyada a la Ilesia Católica.^[298] La campaña, impulsada por redes sociales, consiste n'espublizar imáxenes de fetos humanos y na entrega de moñecos.^[296]

Primer "Marcha pola Vida"

La fecha d'esceición foi la primer Marcha pola Vida del 27 de setiembre de 2017, escoyida por coincidir cola celebración del Día de los Derechos del Neñu na Arxentina.^[299]

Esta primer Marcha pola Vida foi dende Plaza de Mayu hasta frente al Congresu de la Nación Arxentina. El nome ya inspiración tuvo nes multitudinaries marches que se realicen n'otros países (Italia, Francia, EE.XX., Perú, Paraguay) cola mesma motivación.^[300] Los sos organizadores esclariaron que la Marcha pola Vida nun ye una iniciativa de dalguna comunidá relixosa anque la gran mayoría de los participantes y voluntarios son persones que profesen distintos credos.^[301] Y tamién que ye rigorosamente a-partidaria.^[302]

Naquella oportunidá más de 2 500 persones manifestar contra l'albuertu frente al Congresu de la Nación. "A favor de la vida" foi la conseña que más s'escuchó na marcha,denominada "Marcha pola Vida", qu'encabezaron families y estudiantes.^[303] Esi mesmu día, hubo otres 20 marches en Mendoza, San Luis, Tandil, Córdoba, Villa María, Rosario, San Miguel de Tucumán, General Alvear, San Rafael, Santiago del Estero, Suncho Corrolada, San Luis, San Martín de los Andes, San Juan, La Rioxa, Barranqueras, Oberá y Santa Elena ente otres ciudaes, col mesmu nome y so la mesma conseña.^[304]

Segunda "Marcha pola Vida"

L'activista Mariana Rodríguez Varela xunto a un grupu de médicos^[305]que participaron de la convocatoria.

El 25 de marzu de 2018 miles de persones participaron na Arxentina de la iniciativa mundial denominada Marcha pola Vida, contraria a la llegalización del albuertu, y que coincidió cola celebración del Domingu de Ramos y el Día del Neñu por Nacer.^[306]L'eventu foi entamáu por Unidá Provida, una coordinadora de delles ONGs ente les que se ecnuentran ACIERA (qu'arrexunta a la ilesies protestantes), la Ilesia católica y dependencies de la Universidá Católica Arxentina.^[307]

La principal convocatoria foi en Buenos Aires dende Plaza Italia hasta la Facultá de Derechu de la UBA, que cuntó con estimaciones que van dende 10 000 hasta con 150 000 asistentes,^[308] cuntó con retruques en más de 150 llocalidaes del interior del país.^[309] Dende la organización Unidá Provida enfatizaron: "Precisamos propuestes superadores ya integrales pa la muyer vulnerable y el neñu por nacer".^[310] Xuntaron a la movilización militantes del Partíu Demócrata Cristianu,^[311] el dirixente Alejandro Biondini venceyáu a distintes agrupaciones nacionalista y neonazis^{[312][313][314]} que'l so partíu Bandera Vecinal foi convocante a la movilización^[307],^[315] y l'activista antiaborto Mariana Rodríguez Varela, creadora de la campaña "El Bebito".^[316]

Tercer "Marcha pola Vida"

Nel marcu del alderique pola llegalización del albuertu, el 20 d'abril de 2018 movilizar en marches contra l'albuertu llegal so la conseña "curiar los dos vides" en 118 ciudaes. Según los sos organizadores la movilización foi de tres millones de persones en tol país.^[317] Pa esta ocasión, amás d'una bien activu espardimientu al traviés de les redes sociales, fíxose una campaña na vía pública pa promover la marcha, partiéronse volantes y exhibiéronse cartelos.^[318] La convocatoria y concurrencia, similar a l'anterior, foi encabezada por organizaciones relixoses católiques y evanxéliques y de dirixentes de derecha y nacionalistes.^[319] Nesta oportunidá sumáronse, amás, delles personalidaes del espectáculu y los medios. Nel escenariu principal figuraron Amalia Granata, Maru Botana, Rolando Hanglin, Gastón Recondo y Mariano Obarrio.^[176]

Movilizaciones del 10 de xunu de 2018

El domingu 10 de xunu decenes de miles de persones convocaes pola rede de ONGs Provida "Unidá Provida" manifestar nes ciudaes de Córdoba, Rosario, Santa Fe, Mendoza, Tucumán, Paraná, La Plata, Catamarca, Santa Rosa, Salta, Posadas, ente otres.^[320][321]

Marcha Federal Salvemos los dos Vides

El fin de selmana del 4 y 5 de xunu de 2018 entamáronse, al traviés d'ilesies evanxelistes y diverses organizaciones antiaborto, distintes manifestaciones en tol país que se denominaron "Marcha Federal Salvemos los dos Vides", pa pidi-y al Senáu que vote en contra del proyeutu de llei d'interrupción del embaranzu.^{[322][323][324]} Estes concentraciones asocedieron nes provincies de Tucumán, Santa Fe, Mendoza, La Rioxa, Catamarca, Salta, Chaco, Corrientes, Misiones, Entre Ríos, Neuquén y Córdoba, ente otres.^[325]

Marches proeleición

El pañuelu verde, símbolu de la Campaña pol albuertu llegal, na movilización del 8 de marzu de 2018 na Plaza de Congresu.

El 18 de febreru de 2018 foi convocada por aciu les redes sociales una manifestación frente al Congresu de la Nación autodenominada "pañuelazo" que foi multitudinaria y tuvo como oxetivu solicitar la sanción d'una llei que llegalice l'albuertu n'Arxentina. Al llugar allegaron distintos grupos de xente que viaxaron especialmente a Buenos Aires, y tuvieron el sofitu de delles personalidaes del ambiente artístico, como l'actriz Virginia Godoy, Señorita Bimbo, quien oficio de presentadora del eventu.^[326]

Movilizaciones del 28 de setiembre de 2017

Amás, cada 28 de setiembre, vienen faciéndose manifestaciones a favor de la llegalización del albuertu.^[327] Nel marcu del Día Internacional pol Derechu al Albuertu, miles de muyeres pidieron l'aprobación del proyeutu de llegalización del albuertu. La convocatoria foi de la Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu.

Movilización del 8 de marzu de 2018

Nel Día Internacional de la Muyer de 2018, fecha en que foi convocáu un Paru Internacional, producir na ciudá de Buenos Aires una movilización masiva (con estimaciones récor que van de 200 000 hasta 350 000 asistentes)^[328] que punxo la exa central na conseña d'albuertu llegal, seguro y gratuitu. La columna de la Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal encabezó na movilización y la tema ocupó un llugar preponderante nel discursu unificáu que se lleó nun actu na Plaza Congreso.^[329] Tamién se fixeron movilizaciones masives nes principales ciudaes del interior del país: Mar del Plata, Córdoba, Mendoza, La Plata, Rosario, Salta, Ushuaia y San Miguel de Tucumán.^[330]

Movilización Nin una menos 2018

Artículu principal: Nin una menos

Sol lema Nin una Menos, miles de muyeres manifestáronse a favor del albuertu llegal, seguro y gratuitu na Plaza del Congresu'l día 4 de xunu de 2018.^[331] Ente los presentes tuvo la referente de Madres de Plaza de Mayo Línea Fundadora, Nora Cortiñas.^[332]

Estudiantazo federal

El martes 31 de xunetu de 2018 va realizase un "Estudiantazo federal" en distintes provincies del país pa manifestase a favor del proyeutu de llei.^[333] La convocatoria inclúi participantes de nivel secundariu, terciariu y universitariu, qu'entamen clases públiques, talleres, radios abiertes, actividaes artístiques y "pañuelos" pa espresar el so sofitu.^[334][335]

Toma de colexos en sofitu a la llegalización del albuerto

Once colexos fueron tomaos polos sos alumnos 48 hores primero que los llexisladores empecipien el tratamientu de la llei. Y en otros venti establecimientos educativos realizáronse asamblees y otru tipu d'actividaes afalando la sanción de la llei.^[336] La midida, fuertemente criticada poles autoridaes educatives locales, foi impulsada pola Federación Universitaria de Buenos Aires (FUBA), según pallabres del so presidente, Julián Asiner, y provocó la suspensión de clases nos establecimientos que los sos estudiantes xuntaron a la protesta.^[337]

La Xusticia arxentina torgó a les autoridaes educatives qu'aplicaren los protocolos antitomas establecíos pa esti tipu de casos, anque la ministra d'Educación de la Ciudá dixo que s'aplicaron midíes d'aición p'abellugar la integridá física del alumnáu.^[338]

Ver tamién

Albuertu inducíu Albuertu clandestín Albuertu autoinducido Albuertu con melecines Albuertu quirúrxicu Albuertu terapéuticu Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu Alderica sobre l'albuertu Desarrollu prenatal Llexislación sobre l'albuertu nel mundu Anticonceutivu d'emerxencia

Embaranzu humanu Desarrollu prenatal Métodos anticonceutivos Provida Proeleición Cultura de la vida Albuertu inseguru Día d'Aición Global por un albuertu llegal y seguro Día del Neñu por Nacer

Notes

1. El códigu refier por «fatu» a quien carez idiocia, trestornu carauterizáu por un defectu fonda de les facultaes mentales, conxénita o adquirida nes primeres edaes de la vida; y por llocu» a quien carez un deterioru progresivu y irreversible de les facultaes mentales, con graves trestornos de conducta.«Terminología sobre discapacidá». Universidá Nacional de Mar del Plata.

Referencies

1. «Títulu I, Capítulu I "Delitos contra la vida"». Códigu Penal de la Nación Arxentina.
2. (en castellanu) cifres-de-albuertu-en-el nuesu-pais.phtml Qué dicen les cifres y estadístiques sobre l'albuertu. Perfil.com. 8 de marzu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/50y50/el-verdaderu-alderique-sobre-les cifres-de-albuertu-en-el nuesu-pais.phtml. Consultáu'l 25 d'abril de 2018. 
3. «albuertu-que-datos-esisten-en-la-argentina/ Despenalización del albuertu: ¿qué datos esisten na Arxentina?» (castellanu) (20 de febreru de 2018). Consultáu'l 28 de marzu de 2018.
4. (en castellanu) sociedá arxentina-de-medicina-se-manifesto-favor-de-la-despenalizacion_862634 Albuerto: la Sociedá Arxentina de Medicina manifestóse a favor de la despenalización - TN.com.ar. Tou Noticies. 13 d'abril de 2018. https://tn.com.ar/sociedad/albuerto-la sociedá arxentina-de-medicina-se-manifesto-favor-de-la-despenalizacion_862634. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
5. Ministeriu de Salú de la República Arxentina, DEÁIS Serie 5 Númberu 60 (de 2016). «TABLA 41: MUERTES MATERNES SEGUN GRUPU DE CAUSES Y LOCAL D'ESCURRIMIENTU. REPUBLICA ARXENTINA - AÑU 2016» (castellanu). Direición d'Estadístiques ya Información de Salú. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-04-18. Consultáu'l 13 d'abril de 2018.
6. Sociedad, MDZ (en castellanu). albuertos clandestinos/ Hai más de 50.000 internaciones por albuertos clandestinos - MDZ Online. https://www.mdzol.com/nota/784934-hai-mas-de-50-000-internaciones-por albuertos clandestinos/. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
7. (en castellanu) proyeutu-pa-la-despenalizacion-y-pasara-al senáu Albuerto: agora'l discutiniu treslladar al Senáu, onde hai más resistencies. https://www.lanacion.com.ar/2143801-albuertu-se-aprobo-el proyeutu-pa-la-despenalizacion-y-pasara-al senáu. Consultáu'l 14 de xunu de 2018. 
8. (en castellanu) diputáu-el proyeutu-de-legalizacion-del albuertu Ún por ún, cómo votó cada diputáu'l proyeutu de llegalización del albuertu. https://www.lanacion.com.ar/2143835-unu-por-unu-como-voto-cada diputáu-el proyeutu-de-legalizacion-del albuertu. Consultáu'l 14 de xunu de 2018. 
9. Abrevaya, Sebastian (1529001021) (en castellanu). fola verde-llega-al senáu La fola verde llega al Senáu | Cómo va recibir la Cámara alta'l proyeutu de despenalización del albuertu. PAGINA12. https://www.pagina12.com.ar/121605-la fola verde-llega-al senáu. Consultáu'l 14 de xunu de 2018. 
10. «CODIGO PENAL DE LA NACION ARXENTINA». Consultáu'l 26 de marzu de 2018.
11. https://www.tiempoar.com.ar/nota/la-cidh-recomendo-la-sancion-del albuertu llegal-en-argentina
12. SORIA, Eduardo R. (agostu de 2009). «L'albuertu eugenésico nel Códigu Penal Arxentín (1853-1922)». Consultáu'l 4 de setiembre de 2013.
13. BERGALLO, Paola y RAMON MICHEL, Agustina (abril de 2009). «L'albuertu non punible nel derechu arxentín». Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
14. «Parte I, Capítulu I, Artículu 4 "Derechu a la vida"». Convención Americana sobre Derechos Humanos.
15. «Segunda Parte, Títulu Primeru, Capítulu Cuartu "Atribuciones del Congresu"». Constitución de la Nación Arxentina. Archiváu dende l'orixinal, el 16 de xunu de 2013.
16. «Buscador de Xurisprudencia». Archiváu dende l'orixinal, el 2021-09-23. Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
17. Cómo ye'l mapa del albuertu n'Arxentina: solo en diez provincies realizar nos casos dexaos. Clarín. 15 de marzu de 2018. https://www.clarin.com/sociedad/metá-pais-torgues-aportar-albuerto-casos-dexaos_0_B1QoK4OFG.html. 
18. «Apruébase la Convención sobre los Derechos del Neñu». Llei Nacional Nᵘ 23.849.
19. «Concluding observations on the combined fifth and sixth periodic reports of Argentina». Committee on the Rights of the Child. http://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CRC/Shared%20Documents/ARG/INT_CRC_COC_ARG_31364_Y.pdf. 
20. xurisprudencia-de-la corte suprema-de-xusticia-de-la-nacion-2003--2013/3727/ Cf. ROSATTI, HORACIO. “Derechos Humanos na Xurisprudencia de la Corte Suprema de Xusticia de la Nación (2003-2013)”. Ed. Rubinzal Culzoni. Santa Fe, 2013. Pg. 97.
21. «argumentos-a-favor-y-en-contra-ii/ #DebateAborto: chequeos a los argumentos a favor y en contra (II) - Chequeado» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
22. Alderica constituyente.pdf. https://drive.google.com/file/d/1vAioo3jXNtohLGtsjt9fpgYZ3Co68zn9/view. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
23. «Menem instituyó el día del neñu nonato». Diariu La Nación (9 d'avientu de 1998). Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-12. Consultáu'l 8 de xunu de 2013.
24. «presidente-dr-carlos-sa%C3%BAl-menem Discursu del Presidente Dr. Carlos Saúl Menem». Vida Humana Internacional (19 de xunu de 2012). Consultáu'l 4 de setiembre de 2013.
25. «Páxina/12». Consultáu'l 11 de xunu de 2018.
26. (en castellanu) Entidá antiaborto realizaríen "timbreos" mientres l'alderique. Cba24n. http://www.cba24n.com.ar/content/entidaes-antiaborto-realizarian-timbreos-mientres-l'alderique. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
27. «Va Siguir en venta la polémica píldora».
28. «Ajustadamente el Senáu aprobó la designación de Carmen Argibay». Diariu Parllamentariu (8 de xunetu de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-12. Consultáu'l 2 d'abril de 2014.
29. «Impugnaciones a la doctora Argibay». Axencia Informativa Católica Arxentina. Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-10. Consultáu'l 29 d'agostu de 2006.
30. «Albuerto». Diariu Páxina 12 (25 de payares de 2004). Consultáu'l 2 d'abril de 2014.
31. «Kirchner refugó l'albuertu y aseló a la Ilesia». Diariu Río Negro On line (27 de payares de 2004). Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
32. «Comité de Derechos Humanos. Exame de los informes presentaos polos estaos partes con arreglu al artículu 40 del pactu» (26 de marzu de 2010). Archiváu dende l'orixinal, el 10 de xunu de 2014. Consultáu'l 13 de xunetu de 2014.
33. «Comité de los Derechos del Neñu. Exame de los informes presentaos polos Estaos partes en virtú del artículu 44 de la Convención» (11 de xunu de 2010). Consultáu'l 13 de xunetu de 2014.
34. (en castellanu) Arxentina Debe Despenalizar l'Albuertu. Human Rights Watch. 15 de marzu de 2018. https://www.hrw.org/es/news/2018/03/15/argentina-debe-despenalizar-l'albuertu. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
35. «NACIONES XUNÍES DERECHOS HUMANOS, Oficina del Altu Comisionado América del Sur» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
36. «Corte Suprema-preciso-l'algame-del albuertu-non-punible-y-dixo-que-estos casos-nun tienen de ser-judicializaos.html La Corte Suprema precisó l'algame del albuertu non punible y dixo qu'estos casos nun tienen de ser judicializaos». Centro d'Información Xudicial/Axencia de Noticies del Poder Xudicial (13 de marzu de 2012). Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
37. «Enllamorgar la cancha nel alderique sobre l'albuertu». Diariu Tiempu Arxentín (20 de setiembre de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'abril de 2014. Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
38. «Caso Artavia Murillo y otros (“fecundación in vitro”) vs. Costa Rica"» (28 de payares de 2012). Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2014. Consultáu'l 13 de xunetu de 2014.
39. KEMELMAJER DE CARLUCCI, Aída; HERRERA, Marisa y LAMM, Eleonora (6 de febreru de 2013). «corte-interamericana-de derechos humanos-del-28112012-y-la-interrupcion-del-embarazo/ Curtiu analís de la decisión de la Corte Interamericana de Derechos Humanos del 28/11/2012». Microjuris Al Día - Arxentina. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
40. OEA (1 d'agostu de 2009). «OEA - Organización de los Estaos Americanos: Democracia pa la paz, la seguridá y el desarrollu» (castellanu). Consultáu'l 9 de xunu de 2018.
41. (en castellanu) corte-interamericana-el-embrion-nun ye-persona/ Pa la Corte Interamericana, l'embrión nun ye persona. Centru de Bioética, Persona y Familia. http://centrodebioetica.org/2012/12/pa-la corte-interamericana-el-embrion-nun ye-persona/. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
42. Iglesias, Mariana (en castellanu). Pa la Comisión Interamericana de Derechos Humanos "l'embrión nun ye persona". https://www.clarin.com/sociedad/comision-interamericana-derechos-humanos-embrion-persona_0_BySYeRtlm.html. Consultáu'l 10 de xunu de 2018. 
43. (en castellanu) José Miguel Vivanco. Human Rights Watch. 4 d'avientu de 2008. https://www.hrw.org/es/about/people/jose-miguel-vivanco. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
44. (en castellanu) José Miguel Vivanco on Twitter. Twitter. https://twitter.com/JMVivancoHRW/status/1006001622022017024. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
45. Códigu Civil y Comercial de la Nación. ARTICULO 19. Empiezu de la esistencia.
46. derechu-al-albuerto Códigu Civil: l'artículu que llinda'l derechu al albuertu
47. vida-dende-la-concepcion El nuevu Códigu Civil establez l'entamu de la vida dende la concepción
48. Exposición de Marisa Ferrera, 10 de mayu de 2018, https://www.youtube.com/watch?v=Gt0FLMqDaW8, consultáu'l 12 de xunu de 2018 
49. (en castellanu) Albuerto: 40 profesores de Derechu de la UBA convoquen a un pañuelazo. https://www.lanacion.com.ar/2141497-albuertu-40-profesores-de-derechu-de-la-uba-convoquen-a-un-panuelazo. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
50. (n'inglés) Another UN Committee Says Abortion May be a Right, but not on Basis of Disability - C-Fam. C-Fam. https://c-fam.org/friday_fax/another-un-committee-says-abortion-may-right-not-basis-disability/. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
51. «General comment No. 36 on article 6 of the International Covenant on Civil and Political Rights, on the right to life». Human Rights Committee. https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CCPR/GCArticle6/GCArticle6_EN.pdf. 
52. «General Comment Non.36 - Article 6: Right to life». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-12. Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
53. criminalizar-l'albuertu-20180401-0006.html El W20 encamienta nun criminalizar l'albuertu
54. encamientos-equidad-xenero-del-g20-argentina-n348522 Los encamientos de equidad de xéneru del G20 p'Arxentina
55. gobiernu-ameyorar-la-equidad-de-xenero-484796.html El W20 encamienta nun criminalizar l'albuertu
56. «presidencia arxentina-del-g20 Sofito internacional a la presidencia arxentina del G20» (castellanu). Consultáu'l 29 de xineru de 2018.
57. «Calendariu | G20 Arxentina» (castellanu). Consultáu'l 29 de xineru de 2018.
58. «Arxentina to chair the G20 in 2018». Ministeriu de Rellaciones Esteriores y Cultu. Consultáu'l 10 de xunetu de 2017.
59. «Arxentina foi escoyida sede del G-20 pa 2018». Clarín (27 de xunu de 2016).
60. so-banca-como-diputada-pa dedicase-al foru-de-muyeres-del-g20 Arrenunció Susana Balbo a la so banca como diputada pa presidir el foru de muyeres del G20
61. «Crónica de L@s Soror@s - Revista Anfibia». Consultáu'l 15 de xunu de 2018.
62. Noticies (27 de marzu de 2018). «Punto centrales sobre l'alderique pol albuertu llegal en Diputaos» (castellanu). Parllamentariu.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-08-05. Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
63. Clariá, Miguel (21 de mayu de 2018). «Según Brugge, hai más diputaos contra l'albuertu qu'a favor» (castellanu). Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
64. Obrera, Prensa (en castellanu). albuertu-llegal-seguru-y-gratuitu Proyeutu de llei pol Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu. Prensa Obrera. http://www.po.org.ar/prensaObrera/online/muyer/proyeutu-de-llei-pol albuertu-llegal-seguru-y-gratuitu. Consultáu'l 23 de marzu de 2018. 
65. Robla, Va Con (en Spanish). “L'albuertu llegal ye la gran delda de la democracia”. https://vaconfirma.com.ar/?articulos_seccion_716/id_5874/ael-albuertu-llegal-ye-la-gran-delda-de-la-democraciaa. Consultáu'l 23 de marzu de 2018. 
66. «proyeutu-pa-despenalizar-l'albuertu-que se presento-en-el-congreso/ Qué plantega'l proyeutu pa despenalizar l'albuertu que se presentó nel Congresu» (castellanu). Consultáu'l 23 de marzu de 2018.
67. «proyeutu-pa-despenalizar-l'albuertu/ Llogró dictame en Diputaos el proyeutu de despenalización del albuertu con 64 votos a favor y 57 en contra» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
68. (en castellanu) proyeutu-pa-la-despenalizacion-del albuertu-llogró-dictame-en-comision-64-votos-a-favor-57-en-contra El proyeutu pa la despenalización del albuertu llogró dictame en comisión: 64 votos a favor, 57 en contra. https://www.lanacion.com.ar/2143301-el proyeutu-pa-la-despenalizacion-del albuertu-llogró-dictame-en-comision-64-votos-a-favor-57-en-contra. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
69. www.eldia.com, Diariu El Dia de La Plata (en castellanu). dictame-del proyeutu-del albuertu llegal-politica-y-economia VIDEO. El proyeutu del albuertu llegal llogró dictame con 64 votos a favor. https://www.eldia.com/nota/2018-6-12-15-40-0-vivu-el-plenariu-de-comisiones-trata-el dictame-del proyeutu-del albuertu llegal-politica-y-economia. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
70. INTERRUPCIÓN VOLUNTARIA DEL EMBARAZO. 12 de xunu de 2018. https://www.hcdn.gob.ar/prensa/noticias/2018/despenalizacion-albuerto/noticies_0595.html. Consultáu'l 17 de xunu de 2018. 
71. «albuertu-en-diputaos espera una-votacion-afecha/ Empezó l'alderique pol albuertu en Diputaos: espérase una votación afecha» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
72. so-postura.phtml Albuerto | A hores de la votación, más indecisos definen la so postura. Perfil.com. 13 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/politica/albuertu-a-hores-de-la-votacion-mas-indecisos-definen-la so-postura.phtml. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
73. ambito.com (en castellanu). albuertu-la plaza-del congresu-estremar en-dos-a-la espera-de-la-votacion Despenalización del albuertu: la Plaza del Congresu estremar en dos a la espera de la votación. ambito.com. http://www.ambito.com/924431-despenalizacion-del albuertu-la plaza-del congresu-estremar en-dos-a-la espera-de-la-votacion. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
74. (en castellanu) nueche-en-que-los-panuelos-verdes-ganáron-y la-cai-a-los celeste La nueche en que los pañuelos verdes ganáron-y la cai a los celestes. https://www.lanacion.com.ar/2143770-la nueche-en-que-los-panuelos-verdes-ganáron-y la-cai-a-los celeste. Consultáu'l 14 de xunu de 2018. 
75. «TRES UNA CRUCIAL VOTACIÓN, DIÓSE-Y MEDIA SANCIÓN AL PROYEUTU DE DESPENALIZACIÓN DEL ALBUERTU» (castellanu). Consultáu'l 14 de xunu de 2018.
76. «Interrupción voluntaria del embaranzu. Réxime. Dictame de Mayoría. Espediente 230-D-2018 y otros. Orde del Día 155.» (14 de xunu de 2018).
77. «Albuerto llegal: nel Senáu empieza la pulsiada pero va aldericase recién en xunetu» (castellanu). Consultáu'l 18 de xunu de 2018.
78. Cronista.com (en castellanu). atopo-diferencia-ente-esaniciar-la vida-de-un mozu-por-nacer-y-unu-nacíu-20180224-0004.html Pinedo, sobre l'albuertu: “Nun atopo diferencia ente esaniciar la vida d'un mozu por nacer y unu nacíu”. El Cronista. https://www.cronista.com/economiapolitica/Pinedo-sobre-l'albuertu-Nun atopo-diferencia-ente-esaniciar-la vida-de-un mozu-por-nacer-y-unu-nacíu-20180224-0004.html. Consultáu'l 18 de xunu de 2018. 
79. poema-de-esteban-bullrich-pa oponese-al albuertu.phtml El poema d'Esteban Bullrich pa oponese al albuertu. Perfil.com. 18 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/politica/el poema-de-esteban-bullrich-pa oponese-al albuertu.phtml. Consultáu'l 18 de xunu de 2018. 
80. arxentinos-espera-que-los senadores-aprueben-la llei-ensin-cambeos.phtml Albuerto: el 55% de los arxentinos espera que los senadores aprueben la llei ensin cambeos. Perfil.com. 18 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/sociedad/albuerto-el-55-de-los arxentinos-espera-que-los senadores-aprueben-la llei-ensin-cambeos.phtml. Consultáu'l 18 de xunu de 2018. 
81. ambito.com (en castellanu). proyeutu-a-cuatro-comisiones-y-pichetto-cruciar por--enllargar-l'alderique Albuerto llegal: Michetti xiró'l proyeutu a cuatro comisiones y Pichetto cruciar por 'enllargar l'alderique'. ambito.com. http://www.ambito.com/925318-albuertu-llegal-michetti-xiro-el proyeutu-a-cuatro-comisiones-y-pichetto-cruciar por--enllargar-l'alderique. Consultáu'l 22 de xunu de 2018. 
82. Post, Mendoza. «tratamientu-del albuertu llegal/ Acusen a Michetti d'espurrir el tratamientu del albuertu llegal - Mendoza Post». Consultáu'l 22 de xunu de 2018.
83. (en castellanu) proyeutu-sobre-albuertu Michetti xiró a cuatro comisiones el proyeutu sobre albuertu. https://www.lanacion.com.ar/2146205-michetti-giro-a-cuatro-comisiones-el proyeutu-sobre-albuertu. Consultáu'l 22 de xunu de 2018. 
84. «camín-mas-llargu-pa-el proyeutu-del-albuerto Michetti escoyó'l camín más llargu pal proyeutu del albuertu - El Diariu de La Pampa» (castellanu). Consultáu'l 22 de xunu de 2018.
85. «El proyeutu de llegalización del albuertu finalmente va ser aldericáu en tres comisiones nel Senáu» (castellanu). Consultáu'l 28 de xunu de 2018.
86. ambito.com (en castellanu). senáu-acordo-que-el proyeutu-d'albuertu llegal-llegue-a la cortil-el-8-de-agostu El Senáu alcordó que'l proyeutu d'albuertu llegal llegue a la cortil el 8 d'agostu. ambito.com. http://www.ambito.com/925740-el senáu-acordo-que-el proyeutu-d'albuertu llegal-llegue-a la cortil-el-8-de-agostu. Consultáu'l 27 de xunu de 2018. 
87. Clarín.com (en castellanu). Albuerto: el Senáu vota'l proyeutu'l 8 d'agostu. https://www.clarin.com/politica/albuerto-senado-vota-proyeutu-agosto_0_Sk0xW4xzQ.html. Consultáu'l 27 de xunu de 2018. 
88. Ministeriu de Salú de la Nación Arxentina (ochobre de 2007). «Guía téunica pa l'atención integral de los albuertos non punibles 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 1 de xunetu de 2015. Consultáu'l 27 de xunu de 2015.
89. Ministeriu de Salú de la Nación Arxentina (xunu de 2010). «Guía téunica pa l'atención integral de los albuertos non punibles 2010». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-06-29. Consultáu'l 27 de xunu de 2015.
90. «La guía sigue vixente, la firma nun obra=Diariu Páxina 12» (22 de xunetu de 2010). Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
91. Un protocolu que garantiza l'accesu a un derechu
92. MAFFÍA, Diana (2006). «llei.pdf Albuerto non punible: ¿qué diz la llei?». Consultáu'l 6 de mayu de 2013.
93. Ministeriu de Salú de la Nación Arxentina (abril de 2015). «Protocolu pa l'atención integral de les persones con derechu a la interrupción llegal del embaranzu». Consultáu'l 27 de xunu de 2015.
94. Vause S, Sands J, Johnston TA, Russell S, Rimmer S. (2002). PMID 12521492 Could some fetocides be avoided by more prompt referral after diagnosis of fetal abnormality? J Obstet Gynaecol. 2002 Mayu:22(3):243-5. Consultáu'l 17 de marzu de 2006. (n'inglés)
95. albuertu-non-punible-Marzu-2015.pdf Accesu al albuertu non punible n'Arxentina: Estáu de situación - Asociación polos Derechos Civiles
96. protocolu-pa-la-interrupcion-llegal-del embaranzu-en-ente-rios-ye-un pasu-escontra-alantre/ Páxina d'Amnistía Internacional
97. Albuerto non punible: nuevu protocolu pa garantizar l'accesu
98. Pa enzancar la interrupción - Páxina/12
99. «albuertu-y-lleven-xuiciu-la-medica-n1562690 Adolescente morrió tres un albuertu y lleven a xuiciu a la médica». El Patagónico (25 de xunetu de 2017). Consultáu'l 6 de xunu de 2018.
100. https://www.rionegro.com.ar/policiales/absolvieron-a-medica-de-chubut-acusada-de-homicidiu-IC3400864
101. Negru, Diariu Rio (en castellanu). Absolvieron a médica de Chubut acusada d'homicidiu. https://www.rionegro.com.ar/policiales/absolvieron-a-medica-de-chubut-acusada-de-homicidiu-IC3400864. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
102. en neña de 11 años alica alderique d'albuertu n'Arxentina
103. casu-de-una-nina-de-11-anos-embarazadaPolémica pol casu d'una neña de 11 años embarazada
104. Entre Ríos: la neña de 11 años violada foi ma.
105. Arxentina: l'emblemáticu casu de Belén, llibre tres dos años de prisión per albuertu
106. un albuertu-espontaneo El dramáticu casu de Belén: Ocho años de prisión por un albuertu bonal
107. «corte-suprema-de-xusticia-de-tucuman/ Belén foi absuelta pola Corte Suprema de Xusticia de Tucumán | APA» (castellanu). Consultáu'l 11 de xunu de 2018.
108. «ALBUERTU-EN-ARXENTINA-APURRE03-FINAL.pdf L'accesu al albuertu n'Arxentina d'Amnistía Internacional».
109. «El Casu d'Ana María Acevedo» (25 d'abril de 2010). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
110. «padrastru-y-la madre-de-la-nina-estan-deteníos Nena de 11 años embarazada en Junín: el padrastru y la madre de la neña tán deteníos» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
111. (en castellanu) pidíu-de-ayuda-de-una maestra-que-revelo-el drama-de-una-nena-violada-y-embarazada_871694 Mendoza: el pidíu d'ayuda d'una maestra que reveló'l drama d'una nena violada y embarazada - TN.com.ar. Tou Noticies. 28 de mayu de 2018. https://tn.com.ar/sociedad/mendoza-el pidíu-de-ayuda-de-una maestra-que-revelo-el drama-de-una-nena-violada-y-embarazada_871694. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
112. «Conmoción en Mendoza por una nena de 11 años que foi violada y quedó embarazada» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
113. Carbajal, Mariana (1527082664) (en castellanu). Forzada a ser madre | Opinión. PAGINA12. https://www.pagina12.com.ar/116683-forzada-a-ser-madre. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
114. Clarin.com (en castellanu). Depués del discutiniu pola nena de 10 años embarazada, Salta xuntó al protocolu nacional d'albuertu non punible. https://www.clarin.com/sociedad/depués-polemica-nena-10-anos-embarazada-salta-adhirio-protocolu-nacional-albuertu-punible_0_ry9yLDEkX.html. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
115. «albortar-a-una-nena-de-10-aos-violada-pol so padrastru En Salta tórguen-y albortar a una nena de 10 años violada pol so padrastru» (inglés). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
116. (en castellanu) Obligada a parir a los 10 años. Collecha Colorada. 22 de mayu de 2018. http://cosecharoja.org/obligada-parir-los-10-anos/. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
117. Informativu, L'Acople (en castellanu). embaranzu adolescente.html #Salta: Amnistía Internacional alerta per embaranzu adolescente. L'Acople Informativu. http://www.elacopleinformativo.com.ar/salta/14374-salta-amnistia-internacional-alerta-por embaranzu adolescente.html. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
118. albuertu-la madre-yera-una menor-de-13-anos.html Suspenden a una psicóloga por influyir na decisión d'un albuertu. El Litoral. 27 d'abril de 2017. http://www.ellitoral.com/index.php/id_um/147597-suspenden-a-una-psicologa-por-influyir-en-la-decision-de-un albuertu-la madre-yera-una menor-de-13-anos.html. Consultáu'l 30 de mayu de 2017. 
119. hospital-iturraspe-sofitu-la-suspension-de-la-psicologa-por-influyir-en-la-decision-sobre-un albuertu.html El Conceyu de la Comunidá del Hospital Iturraspe sofitó la suspensión de la psicóloga. El Litoral. 2 de mayu de 2017. http://www.ellitoral.com/index.php/id_um/147858-la-comunidad-del hospital-iturraspe-sofitu-la-suspension-de-la-psicologa-por-influyir-en-la-decision-sobre-un albuertu.html. Consultáu'l 30 de mayu de 2017. 
120. Familia y Vida, Especial (15 de payares de 2017). «xusticia-dexo-ensin-efeutu-sancion-una-psicologa-que-defendio.html La Xusticia dexó ensin efeutu la sanción a una psicóloga que defendió la vida» (castellanu). aica.org. Consultáu'l 20 de marzu de 2018.
121. pontificia-pola vida.html Un rabín arxentín foi designáu miembru titular de l'academia pontificia pola vida
122. crime-como-derechu/ Albuertu a demanda: el crime como derechu - Infobae
123. Academia Nacional de Medicina de Buenos Aires (30 de setiembre de 2010). «Declaraciones». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-08-11. Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
124. Academia Nacional de Ciencies Morales y Polítiques (16 de xunetu de 2007). «Dictame Sobre'l Proyeutu d'Albuertos non Punibles». Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'abril de 2014. Consultáu'l 2 d'abril de 2014.
125. «Arxentina: Colexu Médicu de Salta refuga prauticar albuertos». ACI Prensa (12 d'abril de 2012). Consultáu'l 28 de setiembre de 2014.
126. Solicitada de Colexu Médicu de Tucumán en contra de proyeutos d'albuertu
127. Médicos de La Rioxa pronúnciense a favor de la vida
128. Familia y Vida (6 d'agostu de 2011). «El derechu a la vida dientro del derechu positivu arxentín» (castellanu). Arxentinos Alerta. Consultáu'l 17 d'abril de 2018.
129. Academia de la Plata (12 d'abril de 2012). «Dictames y Declaraciones». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2015. Consultáu'l 28 de setiembre de 2014.
130. Plata-La Ilesia-y-el Colexu-de-Medicos-aliaos-contra-l'albuertu?id_firma=1201 La Plata: La Ilesia y el Colexu de Médicos aliaos contra l'albuertu
131. «inconstitucionalidá-de-los proyeutos-albuerto.html Academia alvirtió sobre la inconstitucionalidá de los proyeutos d'albuertu» (castellanu). AICA (22 de marzu de 2018). Consultáu'l 22 de marzu de 2018.
132. Disconformidad col proyeutu de llei que postula la despenalización del albuertu.
133. Sociedad Arxentina d'Ética Médica y Biolóxica (10 d'agostu de 2009). «Dr. Jérôme Lejeune». Consultáu'l 28 de setiembre de 2014.
134. «Asociación de obstetras sanjuaninos en contra de que-y los obligue a albortar». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-13.
135. AbortoFamilia y Vida, Analís del fallu de la Corte Suprema sobre albuertos non punibles (13 de marzu de 2012). «fallu-de-la corte suprema-sobre-albuertos-non-punibles-en-argentina/ ANALÍS DEL FALLU DE LA CORTE SUPREMA SOBRE ALBUERTOS NON PUNIBLES» (castellanu). Centru de Bioética, Persona y Familia. Consultáu'l 21 de marzu de 2018.
136. «Nel final, Cristina faló sobre albuerto, mariguana, gais y ciruxíes». Diariu Perfil (25 d'ochobre de 2007). Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
137. «so-posicion-en-contra-del-albuerto Cristina ratificó la so posición en contra del albuertu» (castellanu). Consultáu'l 20 de marzu de 2018.
138. (en castellanu) albuertu Cristina kirchner va votar a favor de la despenalización del albuertu. https://www.lanacion.com.ar/2143937-cristina-kirchner-votara-a-favor-de-la-despenalizacion-del albuertu. Consultáu'l 15 de xunu de 2018. 
139. colexu-como-maestra-de-septimo-grau.phtml Contrataron y despidieron a Cecilia Pando como maestra de séptimu grau. Perfil.com. 9 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/politica/contrataron-a-cecilia-pando-en-un colexu-como-maestra-de-septimo-grau.phtml. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
140. (en castellanu) Cecilia Pando on Twitter. Twitter. https://twitter.com/ceciliapando/status/529680086749151232?lang=es. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
141. «semeya-que-reuna-a-los-oficialistas-que-estan-en-contra-del albuertu llegal/ Gabriela Michetti entama una semeya qu'axunte a los oficialistas que tán en contra del albuertu llegal» (castellanu). Consultáu'l 9 de xunu de 2018.
142. ambito.com (en castellanu). albuertu Funcionarios de Camudemos sacáronse semeya en contra de la despenalización del albuertu. ambito.com. http://www.ambito.com/923851-funcionarios-de-camudemos-sacáronse-semeya-en-contra-de-la-despenalizacion-del albuertu. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
143. «referentes xusticialistes-l'albuertu-ye-la cultura-del-refugue/ Contundente pronunciamientu de referentes xusticialistes: "L'albuertu ye la cultura del refugue"» (castellanu). Consultáu'l 11 de xunu de 2018.
144. «Graciela Camaño contra l'albuertu y pensando en denunciar a Caputo ante la SEC (EE.XX.)» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
145. «democracia cristiana-refugo-toa iniciativa-que-favoreza-l'albuertu.html La Democracia Cristiana refugó toa iniciativa que favoreza l'albuertu». AICA Prensa (2 de marzu de 2018). Consultáu'l 12 de marzu de 2018.
146. «so-refugu-a-la-despenalizacion-del-albuerto/ JUAN BRÜGGE MANIFESTÓ EL SO REFUGU A LA DESPENALIZACIÓN DEL ALBUERTU». Chubit Pa Toes fecha=1 de marzu de 2018. Consultáu'l 12 de marzu de 2018.
147. (en castellanu) bandera vecinal-esisten-dellos nicios-de-la-ideologia-nazi-0705-0012.phtml Detrás de Bandera Vecinal esisten dellos nicios de la ideoloxía nazi. Perfil.com. July, 05 2014 00:00:00 -0300. http://www.perfil.com/politica/detras-de bandera vecinal-esisten-dellos nicios-de-la-ideologia-nazi-0705-0012.phtml. Consultáu'l 26 de marzu de 2018. 
148. Bandera Vecinal. «diez propuestes-de bandera vecinal/ Los Diez Propuestes de Bandera Vecinal» (castellanu). Consultáu'l 26 de marzu de 2018.
149. «declárense--Ciudá-Provida- 38 ciudaes arxentines acueyen campaña d'Aición Católica y declárense "Ciudá Provida"».
150. «Pilar foi declarada ciudá provida» (castellanu). Consultáu'l 16 de marzu de 2018.
151. Tercer Provincia Pro Vida
152. Arxentina: 3 provincies y 38 ciudaes son declaraes oficialmente como Pro Vida
153. vida/item/484-ciudad-pro-vida.html En menos d'un añu y mediu yá hai más de 40 ciudaes declaraes "Pro Vida" poles sos autoridaes. Significáu, testimonios y cómo faer pro vida la mesma ciudá.
154. La ciudá de San Luis ye "Pro-vida"
155. «Celebren la declaración de Resistencia "ciudad pro vida"». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-03-16.
156. Una nueva ciudá foi declarada pro-vida n'Arxentina
157. Herrera ye Declarada Ciudad PRO VIDA
158. San Rafael (Arxentina), nueva "Ciudá Provida y Profamilia"
159. La ciudá arxentina de Ledesma ye declarada oficialmente como «Ciudad Pro-vida»
160. Jardín América ye declarada “Ciudad Pro-Vida”
161. ciudá-provida.htm Diamante ye agora una ciudá “provida”
162. Declaren una nueva ciudá provida n'Arxentina
163. Alvear tamién se declaró Conceyu Pro-Vida y manifestóse contra l'albuertu
164. Barranqueras foi declarada "Ciudad Pro-Vida"
165. «Virasoro: monseñor Santiago va oficiar la declaración como “Ciudad Pro Vida”». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-03-16.
166. PILAR FOI DECLARADA CIUDAD PRO VIDA
167. ciudá-de-monteros-foi-declarada-pro-vida.html La ciudá de Monteros foi declarada “Ciudad Pro Vida”
168. conceyu-deliberante-de santa rosa-aprobo-un proyeutu-antiaborto/ El Conceyu Deliberante de Santa Rosa aprobó un proyeutu antiaborto
169. favor-de-la vida148-afirmo-el-vicegobernador-osvaldo.html “Tucumán ta a favor de la vida”, afirmó'l vicegobernador Osvaldo Jaldo
170. Facultá de Medicina de la UNT: “Apostamos a la vida como solución y non a la muerte como salida”
171. Videu: un "chalchalero" manifestar en contra del albuertu llegal
172. albuertu/ Estos son los famosos que tán a favor y en contra de la llegalización del albuertu
173. albuertu-matar-ye-dir-a-lo-mas-facil/ Wanda Nara manifestar en contra de la llegalización del albuertu: "Matar ye dir lo más fácil"
174. ambito.com (en castellanu). dos-vides El videu de 12 famosos contra l'albuertu: 'Curiemos los dos vides'. ambito.com. http://www.ambito.com/919368-el-video-de-12-famosos-contra-l'albuertu-curiemos-los dos-vides. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
175. (en castellanu) Viviana on Twitter. Twitter. https://twitter.com/vivicanosaok/status/1004873002918563840. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
176. La movilización retrucar en distintes partes del país. Amalia Granata, Maru Botana y Rolando Hanglin fueron dalgunos de los presentes nel actu central en Congresu. (20 d'abril de 2018). «vida-los-famosos-que s'espresaron-en-contra-de-la-legalizacion-del albuertu_870142 "Marcha pola vida"» (castellanu). TN. Consultáu'l 21 d'abril de 2018.
177. (en castellanu) peracabar/juanse-el-primer-roqueru-en-contra-de-la-despenalizacion-del albuertu-31726/ Juanse, el primer roqueru en contra de la despenalización del albuertu - Callo. Callo. 27 d'abril de 2018. https://silenciu.com.ar/noticies peracabar/juanse-el-primer-roqueru-en-contra-de-la-despenalizacion-del albuertu-31726/. Consultáu'l 15 de xunu de 2018. 
178. Conferencia Episcopal Arxentina (25 de febreru de 2011). «Celebrar la vida dende l'empiezu». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-04-08. Consultáu'l 2 d'abril de 2014.
179. vida-del albuertu/ Los evanxélicos a favor de la vida y en contra del albuertu
180. llei hebrea-10-frases-de-un-prestixosu-rabín-pa-entender-cuando-esta-dexáu-y-cuando-non/ L'albuertu, según la llei hebrea: 10 frases d'un prestixosu rabín pa entender cuándo ta dexáu y cuándo non
181. (en castellanu) vida-del fetu humanu Isaac Sacca: "L'albuertu ye una transgresión contra la vida del fetu humanu". Urxente24. https://www.urxente24.com/274487-isaac-sacca-l'albuertu-ye-una-transgresion-contra-la vida-del fetu humanu. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
182. «L'Asociación Síndrome de Down y l'albuertu: ¡Déxenlos vivir!» (castellanu). AICA (4 de marzu de 2018). Consultáu'l 22 de marzu de 2018.
183. albuertu-dejenlos-vivir/?mkt_hm=6 albuertu La posición de ASDRA sobre la posible llegalización del albuertu: ¡Déxenlos vivir!
184. (en castellanu) albuertu-asdra-presento-la so-postura-en-el-congreso/ Alderica sobre la despenalización y llegalización del albuertu: ASDRA presentó la so postura nel Congresu - ASDRA. ASDRA. http://www.asdra.org.ar/destacados/alderique-sobre-la-despenalizacion-del albuertu-asdra-presento-la so-postura-en-el-congreso/. Consultáu'l 20 de xunu de 2018. 
185. Política, Alderique pol albuertu (25 de xunetu de 2018). «Clíniques y sanatorios privaos piden "llibertá y derechu d'abstenese" a prauticar aborto» (castellanu). Consultáu'l 25 de xunetu de 2018.
186. Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu (28 d'ochobre de 2011). «Adhesiones». Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
187. «Resolución del Conseyu Cimeru de la Universidá Nacional de Córdoba/2010» (29 de xunu de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
188. «La UBA manifestó'l so sofitu al proyeutu de llegalización del albuertu». Diariu Notes (17 de xunetu de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 20 de xunetu de 2014. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
189. «Por un cambéu na llexislación nacional». Diariu Páxina 12 (29 de setiembre de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
190. «Resolución del Conseyu Direutivu de la Facultá de Ciencies Polítiques y Sociales de la Universidá Nacional de Cuyo» (6 d'ochobre de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
191. «Resolución del Conseyu Cimeru de la Universidá Nacional del Comahue» (25 d'ochobre de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
192. «CENTRU.pdf Resolución del Conseyu Académicu la Facultá de Ciencies Sociales de la Universidá Nacional del Centru» (5 de payares de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
193. «Pola llegalización». Diariu Páxina 12 (8 de payares de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
194. «Pampa.pdf Resolución del Conseyu Cimeru de la Universidá Nacional de La Pampa» (30 de payares de 2010). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
195. «El Conseyu Cimeru de la Universidá Nacional de la Patagonia a favor del albuertu llegal» (30 de marzu de 2011). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
196. «Resolución del Conseyu Cimeru de la Universidá Patagonia Austral» (26 de mayu de 2011). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
197. «Expediente de la Universidá Nacional Xeneral Sarmiento» (29 de payares de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 2014-09-14. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
198. «La UNER xuntó al proyeutu de despenalización del albuertu» (23 de xunetu de 2012). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-06. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
199. Romanu, Mariana (30 de mayu de 2013) (en castellanu). llucha-de-la-fuba-polos derechos-de-la muyer La llucha de la Fuba polos derechos de la muyer. Prensa Obrera. http://po.org.ar/prensaObrera/1270/politicas/la llucha-de-la-fuba-polos derechos-de-la muyer. Consultáu'l 28 de marzu de 2018. 
200. Palmada, Lluna Mora (20 de marzu de 2018) (en castellanu). albuertu-llegal-del movimientu-estudiantil Avanza'l plebiscitu pol albuertu llegal del movimientu estudiantil. Prensa Obrera. http://www.po.org.ar/prensaObrera/online/muyer/avanza-el-plebscito-pol albuertu-llegal-del movimientu-estudiantil. Consultáu'l 28 de marzu de 2018. 
201. «a-favor-de-la-legalizacion-del-albuerto/ El día que René Favaloro pronuncióse a favor de la llegalización del albuertu» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
202. Díaz Langou, Gala (setiembre de 2011). «[https://www.cippec.org/wp-content/uploads/2017/03/2436.pdf Eleiciones presidenciales 2011. Continuidaes ya innovaciones nes propuest as de proteición social de los candidatos.]». Serie Axenda Presidencial (CIPPEC). https://www.cippec.org/wp-content/uploads/2017/03/2436.pdf. 
203. (en castellanu) sos-gobiernos-sostenedores-de-la violencia-escontra-les muyeres "Los albortistes son l'Estáu y los sos gobiernos, sostenedores de la violencia escontra les muyeres". Prensa Obrera. http://po.org.ar/prensaObrera/online/muyer/los-albortistes-son-l'estáu-y-los sos-gobiernos-sostenedores-de-la violencia-escontra-les muyeres. Consultáu'l 30 de marzu de 2018. 
204. Dixital, El País. «a-favor-del albuertu/17189 Referentes radicales manifestáronse a favor del albuertu llegal» (castellanu). Consultáu'l 9 de xunu de 2018.
205. «El fracasu de la penalización del albuertu».
206. (en castellanu) El socialismu pidió-y a Contigiani que sofite l'albuertu | El partíu reivindicó la so posición histórica. PAGINA12. 1528323938. https://www.pagina12.com.ar/119799-el-socialismo-le-pidio-a-contigiani-que-sofite-l'albuertu. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
207. Misiones, Primer Edición - El Diariu de. «Albuerto: "La mayoría del FPV ta a favor"» (castellanu). Consultáu'l 9 de xunu de 2018.
208. Iglesias, Mariana (en castellanu). Adolfo Rubinstein: "Nos países que llegalizaron l'albuertu, la mortalidá materna baxó drásticamente". https://www.clarin.com/sociedad/paises-legalizaron-aborto-mortalidá-materna-drasticamente_0_SywrwmCvf.html. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
209. (en castellanu) Garavano vota a favor de la despenalización del albuertu. Diariu Xudicial. http://www.diariojudicial.com/nota/80936. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
210. llei-de-despenalizacion.phtml Nicolás Dujovne: "Sofito la llei de despenalización del albuertu". Perfil.com. 12 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/politica/nicolas-dujovne-sobre-l'albuertu-sofito-la llei-de-despenalizacion.phtml. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
211. (en castellanu) semeya-pro-albuerto Una semeya PRO albuerto | Funcionarios y diputaos macristas exhibieron el so sofitu al proyeutu. PAGINA12. 1528251033. https://www.pagina12.com.ar/119653-una semeya-pro-albuerto. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
212. (en castellanu) venir Chiche Duhalde, sobre l'albuertu: "La llegalización va venir". https://www.lanacion.com.ar/2142417-chiche-duhalde-sobre-l'albuertu-la-legalizacion-va venir. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
213. (en castellanu) Josefina Mendoza on Twitter. Twitter. https://twitter.com/JosefaMendo/status/1006536440895950849. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
214. Católiques pol Derechu a Decidir. «Católiques pol Derechu a Decidir Arxentina». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-11-05. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
215. «La verdá sobre les "Católiques pol Derechu a Decidir"». ACI Prensa. Consultáu'l 24 de marzu de 2015.
216. S.A., Neomedio. Un cura, un rabín y dos pregueros a favor del albuertu. 24siete. https://www.24siete.info/nota-170392-um-cura_un_rabino_dos_pregueros_favor_albuerto.html. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
217. Exposición de Américo Jara, 2 de xunu de 2018, https://www.youtube.com/watch?v=2khqhQ1DGOo, consultáu'l 12 de xunu de 2018 
218. «cura-que-esta-a-favor-de-la-despenalizacion-del albuertu-y-el preservativu/ Francisco "Paco" Oliveira, el cura que ta a favor de la despenalización del albuertu y el preservativu» (castellanu). Consultáu'l 2018-07-31.
219. Centenera, Mar (5 d'abril de 2018) (en castellanu). Más de 250 actrices y escritores arxentines piden al Congresu que despenalice l'albuertu. El País. ISSN 1134-6582. https://elpais.com/internacional/2018/04/05/argentina/1522942231_253456.html. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
220. lavaca.org (4 d'abril de 2018) (en castellanu). so-delda-con-les muyeres/ “Faigan Historia y salden la so delda coles muyeres”. lavaca. http://www.lavaca.org/notas/faigan-historia-y-salden-la so-delda-con-les muyeres/. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
221. La Coleutiva Actrices Arxentines na llucha pol albuertu llegal, seguro y gratuitu. Los Inrockuptibles. 11 de xunu de 2018. https://losinrocks.com/la-coleutiva-actrices-arxentines-albuertu-llegal-seguru-y-gratuitu-1ad8fe5f18d8. Consultáu'l 15 de xunu de 2018. 
222. «Actrices Arxentines (@actrices_arg) | Twitter» (castellanu). Consultáu'l 15 de xunu de 2018.
223. «lavaca mu escritores albuerto - Buscar con Google». Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
224. Abdala, Verónica (en castellanu). Albuerto: los escritores roblaron pola despenalización. https://www.clarin.com/cultura/albuerto-escritores-roblaron-despenalizacion_0_Hk6g9yVhG.html. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
225. (en castellanu) albuertu Cantantes y músiques pol albuertu. PAGINA12. 1524536446. https://www.pagina12.com.ar/110283-cantantes-y-musicas-pol albuertu. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
226. (en castellanu) a-la campana-pa-despenalizar-el-abort Los músicos sumir a la campaña pa despenalizar l'albuertu | León Gieco, Fito Páez y Lali Espósito, ente otros. PAGINA12. 1526341327. https://www.pagina12.com.ar/114789-los-musicos-sumir a-la campana-pa-despenalizar-el-abort. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
227. lavaca.org (13 de xunu de 2018) (en castellanu). congresu-tien d'escuchar-la voz-del pueblu/ El videu de les Músiques Arxentines pol #AbortoLegalYa y una declaración contundente: “El Congresu tien d'escuchar la voz del pueblu”. lavaca. http://www.lavaca.org/notas/el-video-de-les-musicas-arxentines-por-el-abortolegalya-y-una-declaracion-contundente-el congresu-tien d'escuchar-la voz-del pueblu/. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
228. (en castellanu) albuertu-en-un-video-espublizáu-por redes sociales Actores a favor de la llegalización del albuertu nun videu espublizáu por redes sociales. La Izquierda Diariu. http://www.laizquierdadiario.com/Actores-a-favor-de-la-legalizacion-del albuertu-en-un-video-espublizáu-por redes sociales. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
229. (en castellanu) a-favor-de-la-despenalizacion-del albuertu-20180503-0026.html Más voces ante l'alderique: Ellos tamién se pronunciaron a favor de la despenalización del albuertu. Filu News. https://www.filo.news/actualidad/Mas-voces-ante-l'alderique-Ellos-tambien-pronunciar a-favor-de-la-despenalizacion-del albuertu-20180503-0026.html. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
230. Espectáculo (3 de xunu de 2018). «Martín Fierro 2018: quién vistieron de verde a favor de la llegalización del albuertu» (castellanu). Consultáu'l 4 de xunu de 2018.
231. «carta-que-lleeron-griselda-siciliani-y-carla-peterson-a-favor-de-la-legalizacion-del-albuerto/ La carta que lleeron Griselda Siciliani, Carla Peterson y Verónica Llinás a favor de la llegalización del albuertu» (castellanu). Consultáu'l 11 de xunu de 2018.
232. (en castellanu) albuertu-podemos-camudar-la historia/ Marcelo Tinelli manifestóse a favor de la despenalización del albuertu: "Podemos camudar la historia". Infobae. https://www.infobae.com/teleshow/infoshow/2018/06/11/marcelo-tinelli-se-manifesto-a-favor-de-la-despenalizacion-del albuertu-podemos-camudar-la historia/. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
233. (en castellanu) albuertu llegal-seguru-y-gratuitu-ye-mas-que-nada-pa-protexer-a-les muyeres-de-menos-recursos/ Susana Giménez a favor del albuertu llegal, seguro y gratuitu: "Ye más que nada pa protexer a les muyeres de menos recursos". Infobae. https://www.infobae.com/teleshow/infoshow/2018/06/11/susana-gimenez-a-favor-del albuertu llegal-seguru-y-gratuitu-ye-mas-que-nada-pa-protexer-a-les muyeres-de-menos-recursos/. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
234. (en castellanu) llegal_874669 Jorge Rial y Andrea Pietra, famosos qu'adoptaron y sofiten l'albuertu llegal - TN.com.ar. Tou Noticies. 11 de xunu de 2018. https://tn.com.ar/show/basicas/jorge-rial-y-andrea-pietra-famosos-que-adoptaron-y-sofiten-l'albuertu llegal_874669. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
235. (n'inglés) albuertu-basta-de-muertes-en-la clandestinidá/ Marley, a favor de la despenalización del albuertu: "Basta de muertes na clandestinidá". http://telefenoticias.com.ar/actualidad/marley-a-favor-de-la-despenalizacion-del albuertu-basta-de-muertes-en-la clandestinidá/. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
236. «◊◊◊ MARTA ATTACK ◊◊◊ on Twitter» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
237. (en castellanu) Liniers on Twitter. Twitter. https://twitter.com/porliniers/status/1006933151275503616. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
238. (en castellanu) Tute on Twitter. Twitter. https://twitter.com/Tutehumor/status/1006642185872330752. Consultáu'l 15 de xunu de 2018. 
239. albuertu.phtml Ilustradoras armen una galería' nel Congresu a favor del albuertu llegal. Perfil.com. 15 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/sociedad/ilustradoras-armen-una-galeria-en-el-congreso-a-favor-del albuertu.phtml. Consultáu'l 15 de xunu de 2018. 
240. «xeneral-espresu-el so-refugu-al-vaciamiento-de-los medios-publicos-y-reclamo L'Asamblea Xeneral espresó'l so refugu al vaciamiento de los medios públicos y reclamó fortalecer al SiPreBA» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
241. (en castellanu) Delegaos Canal13/TN on Twitter. Twitter. https://twitter.com/DelegadosC13yTN/status/1006603593338839046. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
242. (en castellanu) Delegaos Clarín on Twitter. Twitter. https://twitter.com/delegadosclarin/status/1006640848044462080. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
243. (en castellanu) Trabayadores LN on Twitter. Twitter. https://twitter.com/ComisionLN/status/1006629807713472512. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
244. (en castellanu) Trabayadores de Prensa Canal 7 on Twitter. Twitter. https://twitter.com/Canal7SiPreBA/status/1006632130888241153. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
245. (en castellanu) Trabayadores Grupu23 on Twitter. Twitter. https://twitter.com/AsambleaGrupo23/status/1003271465913864192. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
246. (en castellanu) C.G.I Radio Nacional on Twitter. Twitter. https://twitter.com/CgiPrensa/status/992012692499165185. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
247. (en castellanu) C.I. Telefe Noticies on Twitter. Twitter. https://twitter.com/CITelefeNoti/status/1009148895174234112. Consultáu'l 20 de xunu de 2018. 
248. lavaca.org (23 de mayu de 2018) (en castellanu). Te quiero verde: trabayadores estatales por #AbortoLegalYA. lavaca. http://www.lavaca.org/notas/te-quiero-verde-trabayadores-estatales-por-abortolegalya/. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
249. Francu (12 de xunu de 2018) (en castellanu). gremios-una xornada-historica/ Xuntes y entamaes: cómo palpitan los gremios una xornada histórica. lavaca. http://www.lavaca.org/notas/xuntes-y-entamaes-como-palpitan-los gremios-una xornada-historica/. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
250. (en castellanu) colexos tomaos-en-sofitu-a-la llei-del albuertu-20180611-0046.html Son 9 los colexos tomaos en sofitu a la llei del albuertu. Crónica. https://www.cronica.com.ar/info-xeneral/Son-9-los colexos tomaos-en-sofitu-a-la llei-del albuertu-20180611-0046.html. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
251. «en-los colexos-en-sofitu-a-la llei-de-albuertu/ Hai 11 colexos de la Ciudá tomaos por alumnos a favor de la llei del albuertu» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
252. (en castellanu) torbolín-de-llucha-y-energia/ “Diana Sayacán foi un torbolín de llucha y enerxía”. Collecha Colorada. 12 de marzu de 2018. http://cosecharoja.org/diana-sayacan-foi-un torbolín-de-llucha-y-energia/. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
253. «#NiUnaTravaMenos. Entrevista a Marlene Wayar» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
254. «Jornada Histórica: más cerca de que l'albuertu llegal, seguro y gratuitu seya llei - Fundación Güéspede» (castellanu). Consultáu'l 20 de xunu de 2018.
255. «proyeutu-de-llei.html Postura de REDI ante'l proyeutu de llei d'interrupción Voluntaria del Embaranzu | REDI | Rede polos Derechos de les Persones con Discapacidá». Consultáu'l 20 de xunu de 2018.
256. «#QueSeaLey | REDI | Rede polos Derechos de les Persones con Discapacidá». Consultáu'l 20 de xunu de 2018.
257. «¡Sumá la to firma por que'l Congresu apruebe l'albuertu llegal!» (castellanu). Consultáu'l 13 de xunu de 2018.
258. (en castellanu) llei necesaria-pa-la-salú-publica Certeza estadístiques p'aldericar una llei necesaria pa la salú pública. https://www.tiempoar.com.ar/nota/certidumes-estadisticas-pa-aldericar-una llei necesaria-pa-la-salú-publica. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
259. «Quién somos – Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal Seguru y Gratuitu» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2018-08-12. Consultáu'l 9 de xunu de 2018.
260. Carbajal, Mariana (1494283802) (en castellanu). Primer cátedra sobre l'albuertu como problema de salú | Na Universidá Nacional de Rosario. PAGINA12. https://www.pagina12.com.ar/36478-primer-catedra-sobre-l'albuertu-como-problema-de-salú. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
261. «embaranzu-la esperiencia-de-santa-fe/ Interrupción llegal del embaranzu: la esperiencia de Santa Fe» (castellanu). Consultáu'l 11 de xunu de 2018.
262. casu testigu-en-la-regulacion-del albuertu.phtml Santa Fe, un casu testigu na regulación del albuertu. Perfil.com. 11 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/sociedad/santa-fe-un casu testigu-en-la-regulacion-del albuertu.phtml. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
263. (n'inglés) TDs and Senators call on Arxentina to legalise abortion. The Irish Times. https://www.irishtimes.com/news/politics/tds-and-senators-call-on-argentina-to-legalise-abortion-1.3585414. Consultáu'l 2018-08-04. 
264. «Mónica Silvana Gzlez on Twitter» (castellanu). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
265. (n'inglés) History of IWS/ Historia de PIM - International Women's Strike / Paro Internacional de Muyeres. International Women's Strike / Paro Internacional de Mujer. http://parodemujeres.com/history-iws-historia-de-pim/. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
266. (en castellanu) clandestinidá-o-el derechu-a-la-salú/ Feministes chilenes piden a Arxentina aprobar albuertu: “Ye optar ente la clandestinidá o'l derechu a la salú”. https://www.facebook.com/el.dinamo. https://www.eldinamo.cl/nacional/2018/06/12/feministes-chilenes-piden-a-argentina-aprobar-albuertu-ye-optar-ente-la clandestinidá-o-el derechu-a-la-salú/. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
267. (en castellanu) Diana Assunção on Twitter. Twitter. https://twitter.com/DianaAssuncaoED/status/1007023599805521921. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
268. (en castellanu) Albuerto Llegal: l'efeutu arimo. Collecha Colorada. 19 de xunu de 2018. http://cosecharoja.org/albuerto-llegal-efeutu/. Consultáu'l 20 de xunu de 2018. 
269. Serge, Courant Communiste Revolutionnaire,Irena (en francés). Des cheminots en grève solidaires du mouvement argentin pour le droit à l'avortement. Révolution Permanente. http://www.revolutionpermanente.fr/Des-cheminots-en-greve-solidaires-du-mouvement-argentin-pour-le-droit-a-l-avortement. Consultáu'l 20 de xunu de 2018. 
270. (n'inglés) Gender, Sexuality, & Identity – Amnesty International USA. Amnesty International USA. https://www.amnestyusa.org/issues/gender-sexuality-identity/. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
271. (en castellanu) AIUSA Women's Rights on Twitter. Twitter. https://twitter.com/AmnestyWomenRts/status/1006562209202425856. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
272. (en castellanu) CREA on Twitter. Twitter. https://twitter.com/ThinkCREA/status/1006772293136248832. Consultáu'l 26 de xunu de 2018. 
273. (en castellanu) Garbage on Twitter. Twitter. https://twitter.com/garbage/status/1006786974177464325. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
274. (n'inglés) Albuerto: encruz ente Serrano y Recondo. El Destape Web. https://www.eldestapeweb.com/tirante-encruz-ismael-serranu-y-gaston-recondo-l'albuertu-n44554. Consultáu'l 12 de xunu de 2018. 
275. (en castellanu) La Vela Puerca on Twitter. Twitter. https://twitter.com/LaVela_Oficial/status/1006916110074241024. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
276. (en castellanu) Margaret Y. Atwood on Twitter. Twitter. https://twitter.com/MargaretAtwood/status/1011297769510842368. Consultáu'l 25 de xunu de 2018. 
277. «coplera Mariana Carrizu albuerto - Buscar con Google». Consultáu'l 2018-07-31.
278. (en castellanu) albuertu llegal/ Catriel. Atacaron a trés persones por llevar el pañuelu del albuertu llegal » Catriel25Noticies.com. Catriel25Noticies.com. 2018-07-05. https://catriel25noticies.com/catriel-atacaron-a-trés-persones-por-llevar-el-panuelo-del albuertu llegal/. Consultáu'l 2018-07-31. 
279. https://www.pagina12.com.ar/127597-caceria-de-muyeres-y-ninos
280. (en castellanu) voi-dexar-de-usar-el-panuelo-dixo-la-nueva-afrellada-por-una_883432 Faló la nueva afrellada por pronunciar se a favor del albuertu llegal: "Tengo mieu pero nun voi dexar d'usar el pañuelu" - TN.com.ar. Tou Noticies. 2018-07-18. https://tn.com.ar/sociedad/albuerto-llegal-tengo-mieu-pero-nun voi-dexar-de-usar-el-panuelo-dixo-la-nueva-afrellada-por-una_883432. Consultáu'l 2018-07-31. 
281. Tribunu, El. «moza afrellada-por-usar-panuelo-verde-quixeron-asustame-nun lo llograren Faló la moza afrellada por usar pañuelu verde: “Quixeron asustame, nun lo van llograr”» (castellanu). Consultáu'l 2018-07-31.
282. MARIO, Silvia y PANTELIDES, Edith Alejandra. «Estimación de la magnitú del albuertu inducíu na Arxentina». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-04-07. Consultáu'l 29 de mayu de 2013.
283. Silvia, Mario,; Alejandra, Pantelides, Edith (2009) (en castellanu). Estimación de la magnitú del albuertu inducíu na Arxentina. https://repositorio.cepal.org/handle/11362/12842. Consultáu'l 13 de xunu de 2018. 
284. El nuesu, Rosario (en castellanu). aldericánoslo-podemos-ganar/ Victoria Donda sobre l'albuertu: “Si dexen aldericánoslo podemos ganar”. https://rosarionuestro.com/victoria-donda-sobre-l'albuertu-si-dexen aldericánoslo-podemos-ganar/. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
285. (en castellanu) diputada-del pro-dixo-que-los sos-companeros-recibieron-intimidaciones-pa-votar-en_873068 Albuerto llegal | Una diputada del PRO dixo que los sos compañeros recibieron intimidaciones pa votar en contra - TN.com.ar. Tou Noticies. 3 de xunu de 2018. https://tn.com.ar/politica/albuertu-llegal-una diputada-del pro-dixo-que-los sos-companeros-recibieron-intimidaciones-pa-votar-en_873068. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
286. Peiró, Claudia (24 d'abril de 2018). «ministeriu-de-salú-almite-que-l'albuertu-nun ye-la-primer-causa-de muerte materna/ El Ministeriu de Salú almite que l'albuertu nun ye la primer causa de muerte materna» (castellanu). Consultáu'l 24 d'abril de 2018.
287. Albuertu illegal: una práutica insegura y de bon accesu que se caltién per fora de les polítiques públiques
288. Paladini, Eduardo (18 de marzu de 2018) (en castellanu). Seis encuestes yá esploraron sobre l'albuertu: la mayoría opinó a favor de la despenalización. https://www.clarin.com/politica/encuestes-esploraron-albuertu-mayoria-favor-despenalizacion_0_rJNR6H2FM.html. Consultáu'l 20 de marzu de 2018. 
289. Ipsos Public Affairs (Marzu de 2018). «Informe sobre l'aceptación del albuerto» páxs. 6-7.
290. Álvarez Echazú, María Belén (26 de mayode 2018). «organizaciones-a-favor-de-la vida-en-el-congreso Gestión de les organizaciones a favor de la vida nel Congresu» (castellanu). Consultáu'l 29 de mayu de 2018.
291. «aborto-genera-una-fuerte-polarizacion/ Encuesta: la despenalización del albuertu xenera una fuerte polarización» (castellanu). Consultáu'l 27 de marzu de 2018.
292. encuesta-el-49-de-la-poblacion-refuga-l'albuertu llegal-y-el-40-aceptar Según una encuesta, el 49% de la población refuga l'albuertu llegal y el 40% aceptar
293. Vallejo, Soledad (26 de setiembre de 2017). «Albuerto: va haber dos manifestaciones con lemas opuestos na mesma selmana» (castellanu). Diariu La Nación. Consultáu'l 13 de marzu de 2018.
294. Noticies (5 d'abril de 2018). «Albuerto llegal: organizaciones a favor y en contra convoquen a manifestase nel entamu del alderica» (castellanu). Parllamentariu.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-12. Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
295. Política, Primer xornada d'alderique (10 d'abril de 2018). «albuertu-acoparon-el congresu Coles a favor y en contra de la despenalización del albuertu acoparon el Congresu» (castellanu). Consultáu'l 11 d'abril de 2018.
296. fía-de-un funcionariu-de-la dictadura-y-defensor-de-Videla “El Bebito”: la increíble campaña de la fía d'un funcionariu de la dictadura y defensor de Videla
297. Especial, Familia y Vida (21 de marzu de 2014). «Día del Neñu por Nacer: L'Arxentina celebra la vida» (castellanu). AICA. Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
298. lloca-del-bebito.phtml Quién ye Mariana Rodríguez Varela, la "lloca del bebito". Perfil.com. 9 de xunu de 2018. http://www.perfil.com/noticias/sociedad/quien-es-mariana-rodriguez-varela-la lloca-del-bebito.phtml. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
299. derechos-de-nin-vos-y-adolescentes.html 27 de setiembre - Día Nacional de los Derechos de Neños y Adolescentes
300. La primer Marcha pola Vida en Buenos Aires foi un ésitu
301. vida-pa da-y-voz-beber de.html Cola pola Vida pa da-y voz a los ñácaros de l'Arxentina
302. Que ye la MARCHA POLA VIDA (Y que nun ye).
303. Vallejo, Soledad (28 de setiembre de 2017). «contra-l'albuertu-frente-al congresu Más de 2500 persones manifestar contra l'albuertu frente al Congresu» (castellanu). Diariu La Nación. Consultáu'l 13 de marzu de 2018.
304. Xeneral (27 de setiembre de 2017). «congresu-contra-l'albuertu-non-punible-n322339 Miles de persones colaron al Congresu contra l'albuertu non punible» (castellanu). Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
305. Rojas, Diego (30 de marzu de 2018). «albuertu tou-l'arxentina-sospira-de-amor-por-el-bebito/ Mariana Rodríguez Varela, militante en contra del albuertu: "Tola Arxentina sospira d'amor pol bebito"» (castellanu). Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
306. Info xeneral (25 de marzu de 2018). «Vida-20180325-0030.html Multitudinaria "Marcha pola Vida"» (castellanu). Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
307. (en castellanu) lloca-del-bebito-en-el so-mueyu “La lloca del bebito" nel so mueyu | Marcha antiderechos en Palermo. PAGINA12. 26 de marzu de 2018. https://www.pagina12.com.ar/103918-la lloca-del-bebito-en-el so-mueyu. Consultáu'l 26 de marzu de 2018. 
308. Especial, Familia y Vida (26 de marzu de 2018). «vida-en-tou-el-pais.html Multitudinaries marches pola vida en tol país» (castellanu). AICA. Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
309. Sociedad, Alderique pol albuertu (25 de marzu de 2018). «marcha-en-contra-de-la-despenalizacion-del-albuerto Multitudinaria marcha en contra de la despenalización del albuerto» (castellanu). Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
310. Sociedad, Alderique pol Albuertu (26 de marzu de 2018). «Masiva movilización de families en contra del albuerto» (castellanu). Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
311. Sociedad (25 de marzu de 2018). «proyeutu-de-despenalizacion-del-albuerto/ Masiva marcha en contra del proyeutu de despenalización del albuerto» (castellanu). Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
312. «xusticia-otorgar-personeria-definitiva-al partíu nazi-porteno/ El xuez Lijo dio-y la personería definitiva al partíu nazi porteño». Noticies Urbanes (10 de xunu de 2014). Consultáu'l 22 de mayu de 2016.
313. «neonazi_Biondini_podra_competir_en_los PASU_bonaerenses El neonazi Biondini va poder competir nos PASU bonaerenses». Diariu Xornada (1 de xunu de 2015). Consultáu'l 23 de mayu de 2016.
314. Cronista.com (en castellanu). sistema eleutoral-arcaicu-20170710-0071.html Gobierno: Biondini va recibir $ 20 M, gracies a un "sistema eleutoral arcaicu". El Cronista. https://www.cronista.com/eleiciones/Gobierno-Biondini-recibira--20-M-gracias-a-un sistema eleutoral-arcaicu-20170710-0071.html. Consultáu'l 10 de xunetu de 2017. 
315. «vida/ 25 de Marzu: Marcha pola Vida. ¡Te convocamos! | Bandera Vecinal» (castellanu). Consultáu'l 26 de marzu de 2018.
316. Albuerto (4 de xinerude 2018). «creadora-la campana-el-bebito-píde-y-macri-que-ponga-fin-al protocolu-albuerto La creadora de la campaña "El Bebito" píde-y a Macri que ponga fin al protocolu d'albuertu» (castellanu). Minutouno.com. Consultáu'l 6 d'abril de 2018.
317. Estes son les ciudaes que se xunieron y sumáronse a la Marcha (20 de mayu de 2018). «Buscá la to Marcha. Datos de la páxina oficial de la Marcha pola Vida» (castellanu). Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
318. albuertu/ 50 semeyes de la movilización contra la despenalización del albuertu. https://www.infobae.com/semeyes/2018/05/20/18-semeyes-y-videos-de-la-movilizacion-contra-la-despenalizacion-del albuertu/. 
319. «50 semeyes de la movilización contra la despenalización del albuertu» (castellanu). Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
320. provincies-si-a-la vides Movilizaciones en toles provincies pa refugar la llegalización del albuertu
321. Sociedad, A tres díes de la votación en Diputaos (10 de xunu de 2018). «El reclamu en contra del albuertu sentir con fuercia en 50 llocalidaes del país» (castellanu). Consultáu'l 22 de xunu de 2018.
322. Semeyes y videos: Hubo marches a favor de "los dos vides" en Paraná y Concordia
323. (en castellanu) Masiva marcha d'evanxelistes y militantes provida en Buenos Aires. Unu Santa Fe. https://www.unosantafe.com.ar/el-pais/masiva-marcha-evanxelistes-y-militantes-provida-buenos-aires-n1652833.html. Consultáu'l 2018-08-06. 
324. «dos-vides/ ACIERA | GÜEI CONCENTRACIÓN NACIONAL NEL OBELISCU SOL LEMA “SALVEMOS LOS DOS VIDES”» (castellanu). Consultáu'l 2018-08-06.
325. Especial, Familia y Vida (06 d'agostu de 2018). «contra-l'albuertu-en-les.html Millones d'arxentinos manifestar contra l'albuertu nes provincies» (castellanu). Consultáu'l 06 d'agostu de 2018.
326. mar-de-panuelos-verdes-y-un berru-unanime-frente-al congresu-pa-pidir-pol albuertu-llibre-seguru-y-gratuitu/ Un mar de pañuelos verdes y un berru unánime frente al Congresu pa pidir pol albuertu llibre, seguro y gratuitu
327. derechu-a-decidir Marea de muyeres pol derechu a decidir
328. (en castellanu) persones-asistieron-a-la marcha-por-el-dia-de-la muyer periódicu=La Nación 8M: Cuántes persones asistieron a la marcha pel Día de la Muyer. https://www.lanacion.com.ar/2115453-8m-cuantes persones-asistieron-a-la marcha-por-el-dia-de-la muyer periódicu=La Nación. Consultáu'l 15 de marzu de 2018. 
329. Iglesias, Mariana (8 de marzu de 2018) (en castellanu). Hubo récor de xente pol 8M nel Congresu y l'albuertu llegal foi'l principal reclamu. https://www.clarin.com/sociedad/record-xente-8m-congresu-albuerto-llegal-principal-reclamu_0_r13dIIJFG.html. Consultáu'l 15 de marzu de 2018. 
330. (n'inglés) places-muyeres-n345220 Nel interior del país tamién s'apinaron les places de muyeres. Diariu Popular. https://www.diariopopular.com.ar/xeneral/en-l'interior-del-pais-tambien-apináronse-les places-muyeres-n345220. Consultáu'l 20 de marzu de 2018. 
331. País, El títulu=#NiUnaMenos y el color verde pro albuerto, demandes de les actrices arxentines nos premios Martín Fierro (4 de xunu de 2018) (en castellanu). El País. ISSN 1134-6582. https://elpais.com/internacional/2018/06/04/argentina/1528109941_829277.html. Consultáu'l 9 de xunu de 2018. 
332. (en castellanu) marcha-nin-una-menos-nora-cortines-sumar al pidíu-pol albuertu-llegal-yá-nun somos-invisibles_873324 Na marcha Nin Una Menos, Nora Cortiñas sumar al pidíu pol albuertu llegal: "Yá nun somos invisibles" - TN.com.ar. Tou Noticies. 4 de xunu de 2018. https://tn.com.ar/videos/sociedad/en-la marcha-nin-una-menos-nora-cortines-sumar al pidíu-pol albuertu-llegal-yá-nun somos-invisibles_873324. Consultáu'l 11 de xunu de 2018. 
333. (en castellanu) llei-del albuertu-n1649487.html Llamen a un estudiantazo federal pa pidir pola llei del albuertu. La Capital. https://www.lacapital.com.ar/mendoza/llamen-un-estudiantazo-federal-pidir-la llei-del albuertu-n1649487.html. Consultáu'l 2018-07-31. 
334. (en castellanu) iniciativa Convoquen a un "estudiantazo" pola iniciativa. https://www.lanacion.com.ar/2156399-convoquen-a-un-estudiantazo-pola iniciativa. Consultáu'l 2018-07-31. 
335. «martes_panuelazo_verde_y_estudiantazo_federal_pol albuertu/ Esti martes, "pañuelazo" verde y "Estudiantazo federal" pol albuertu». Consultáu'l 2018-07-31.
336. «en-los colexos-en-sofitu-a-la llei-de-albuertu/ Hai 11 colexos de la Ciudá tomaos por alumnos a favor de la llei del albuertu» (11 de xunu de 2018). Consultáu'l 12 de xunu de 2018.
337. ambito.com (en castellanu). albuertu Estudiantes anuncien tomes de facultaes y colexos en sofitu a la llegalización del albuertu. ambito.com. http://www.ambito.com/924029-estudiantes-anuncien-tomes-de-facultaes-y-colexos-en-sofitu-a-la-legalizacion-del albuertu. Consultáu'l 22 de xunu de 2018. 
338. (en castellanu) xusticia-suspendio-el protocolu-antitomas La Xusticia suspendió'l protocolu antitomas que rixe pa los colexos porteños. INFOnews. http://www.infonews.com/nota/315052/la xusticia-suspendio-el protocolu-antitomas. Consultáu'l 22 de xunu de 2018. 

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Albuertu n'Arxentina.

Albuertu n'Arxentina: Síntesis de la so historia llexislativa Despenalización.org.ar Campaña Nacional pol Derechu al Albuertu Llegal, Seguro y Gratuitu Católiques pol Derechu a Decidir

Notivida.com.ar Campaña Sollerta Provida Cola pola Vida arxentina

Trabayos académicos

• Mario, Silvia; Pantelides, Alejandra Edith (2009). «Estimación de la magnitú del albuertu inducíu na Arxentina». Notes de Población (CEPAL) 35 (87):  páxs. 149. ISSN 1681-0333. https://repositorio.cepal.org/handle/11362/12842. Consultáu'l 28 de marzu de 2018. 
• L'albuertu eugenésico nel Códigu Penal Arxentín (1853-1922)
• The Lancet. «Abortion: access and safety worldwide». The Lancet 391 (10126). doi:10.1016/s0140-6736(18)30624-x. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30624-X. Consultáu'l 6 d'abril de 2018. 
• Carbonelli, Marcos A.; Mosqueira, Mariela A.; Felitti, Karina (2011). «Religión, sexualidad y política en la Argentina: intervenciones católicas y evangélicas entorno al aborto y el matrimonio igualitario». Revista del Centru d'Investigación. Universidá La Salle 9 (36). ISSN 1405-6690. http://www.redalyc.org/resumen.oa?id=34219888002. Consultáu'l 6 d'abril de 2018. 
• Pavia, María. «Consecuencies Psicolóxiques del albuertu na muyer a bien curtiu plazu». Trabayu d'investigación (Universidá Católica Arxentina). http://www.uca.edu.ar/uca/common/grupu49/files/Trabayu_de_Investigaci-n._Lic.pdf. Consultáu'l 6 d'abril de 2018. 
• Bunster, Elizabeth. «Síndrome post albuertu y acompañamientu pa la superación del forgo». Trabayu d'investigación (Universidá Católica Arxentina). http://www.uca.edu.ar/uca/common/grupu49/files/Sindromepostabortoyacompanamientoenduelo.pdf. Consultáu'l 6 d'abril de 2018.