Huyện (Đài Loan)

	Huyện
Phồn thể	縣
Giản thể	县
Phiên âm
Tiếng Hán tiêu chuẩn
Bính âm Hán ngữ	xiàn
Wade–Giles	hsien
Tiếng Mân Nam
POJ tiếng Mân Tuyền Chương	koān
Tiếng Mân Đông
Phiên âm Bình thoại tiếng Phúc Châu	gâing
Tiếng Phủ Tiên
BUC tiếng Phủ Tiên	gā̤ⁿ

Huyện
	Các huyện được tô bằng màu xanh lá
Thể loại	Thành phố tự trị đặc biệt, huyện, và thành phố
Vị trí	Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan)
Số lượng còn tồn tại	13
Dân số	13,089–1,272,939
Diện tích	29–4629 km²
Đơn vị hành chính thấp hơn	Trấn/thành phố

Huyện,^[I] theo hiến pháp được gọi là hsien,^[1] là một đơn vị phân cấp hành chính tại Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan). Theo cơ cấu phân cấp tại Đài Loan, thì nó tương đương với thành phố cấp huyện. Theo lịch sử các huyện sẽ thuộc quyền quản lý của các tỉnh, nhưng sau đợt tái cơ cấu các tỉnh vào năm 1998, tất cả các huyện giờ đây đều được quản lý trực tiếp bởi chính quyền trung ương.^[2]

Lịch sử

Phân cấp hành chính đầu tiên được đặt là "huyện" (縣) được thành lập lần đầu tiên vào năm 1661 bởi Vương quốc Đông Ninh. Sau đó nhà Thanh kế thừa phân cấp hành chính này. Cùng với sự gia tăng dân số của người Hán tại Đài Loan, số lượng huyện tăng dần theo thời gian. Cho đến cuối đời nhà Thanh, có tổng cộng 11 huyện ở Đài Loan. Các nhà truyền giáo Đạo Tin Lành ở Trung Quốc la tinh hóa huyện thành hien.^[3]

Đài Loan được nhượng lại cho Nhật Bản thông qua Hiệp ước Shimonoseki vào năm 1895. Do đó hệ thống phân chia cấp bậc cũng được dựa theo Nhật Bản trong suốt thời kỳ Đài Loan thuộc Nhật. Vào tháng 9 năm 1945, Đài Loan được chia thành 8 tỉnh (châu 州 và phủ 廳).

Sau khi Trung Hoa Dân Quốc lấy lại Đài Loan từ Nhật Bản vào ngày 25 tháng 10 năm 1945, các tỉnh được cải cách thành các huyện (縣) cùng tên với tỉnh của Đài Loan của Trung Hoa Dân Quốc.^[4] Cách phiên âm La tinh cũng được thay đổi để phản ánh sự chuyển đổi chính thức từ tiếng Nhật thành tiếng Quan thoại, nhưng Hán tự vẫn giữ như cũ. Lưu ý hầu hết các thành phố do Nhật Bản lập ra ở Đài Loan đã được cải cách thành thành phố trực thuộc tỉnh và không thuộc huyện.

Sự thay đổi của các huyện năm 1945 và 1950
Tỉnh Nhật Bản (trước năm 1945)		Huyện (1945–1950)		Huyện vào năm 1950
Kyūjitai	Rōmaji	Ký tự	Wade–Giles	Huyện vào năm 1950
臺北州	Taihoku	臺北縣	Taipei	Đài Bắc, Nghi Lan
新竹州	Shinchiku	新竹縣	Hsinchu	Tân Trúc, Miêu Lật, Đào Viên
臺中州	Taichū	臺中縣	Taichung	Chương Hóa, Nam Đầu, Đài Trung
臺南州	Tainan	臺南縣	Tainan	Gia Nghĩa, Đài Nam, Vân Lâm
高雄州	Takao	高雄縣	Kaohsiung	Cao Hùng, Bình Đông
花蓮港廳	Karenkō	花蓮縣	Hualien	Hoa Liên
臺東廳	Taitō	臺東縣	Taitung	Đài Đông
澎湖廳	Hōko	澎湖縣	Penghu	Bành Hồ

Vào cuối năm 1949, Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc thua cuộc tại Nội chiến Trung Quốc và dời đến Đài Bắc, Đài Loan. Vào năm 1950, các huyện ở Đài Loan đã được tổ chức lại. Các huyện đông dân tại phía Tây Đài Loan được chia thành hai đến ba huyện. Dẫn đến có tổng cộng 16 huyện. Sau chiến tranh, chính phủ chỉ nắm kiểm soát một vài đảo của Trung Quốc đại lục. Các lãnh thổ này được chia thành hai huyện: Kim Môn và Mã Tổ bên dưới tỉnh Phúc Kiến. Các huyện thuộc thẩm quyền bao gồm: 16 ở Đài Loan và 2 ở Phúc Kiến, duy trì ổn định cho đến đầu những năm 1990.

Danh sách các huyện từ năm 1955 đến 2010
Tên	Tiếng Trung	Tên	Tiếng Trung	Tên	Tiếng Trung
Chương Hóa	彰化縣	Mã Tổ	連江縣	Đài Nam	臺南縣
Gia Nghĩa	嘉義縣	Miêu Lật	苗栗縣	Đài Bắc	臺北縣
Tân Trúc	新竹縣	Nam Đầu	南投縣	Đài Đông	臺東縣
Hoa Liên	花蓮縣	Bành Hồ	澎湖縣	Đào Viên	桃園縣
Cao Hùng	高雄縣	Bình Đông	屏東縣	Nghi Lan	宜蘭縣
Kim Môn	金門縣	Đài Trung	臺中縣	Vân Lâm	雲林縣

Nối tiếp cải cách dân chủ vào đầu những năm 1990, nhiều cải cách về phân cấp hành chính được thảo luận mở rộng và cuối cùng một vài huyện đông dân đã cải cách thành thành phố trực thuộc trung ương vào năm 2010 và 2014. Các huyện đó bao gồm:

Huyện Cao Hùng (1945–2010), hiện là một phần của thành phố trực thuộc trung ương Cao Hùng; huyện lỵ tại thành phố Phượng Sơn
Huyện Đài Trung (1945–2010), hiện là một phần của thành phố trực thuộc trung ương Đài Trung; huyện lỵ tại thành phố Phong Nguyên
Huyện Đài Nam (1945–2010), hiện là một phần của thành phố trực thuộc trung ương Đài Nam; huyện lỵ tại thành phố Tân Doanh
Huyện Tân Bắc (1945–2010), hiện là thành phố trực thuộc trung ương Tân Bắc; huyện lỵ tại thành phố Bản Kiều
Huyện Đào Viên (1950–2014), hiện là thành phố trực thuộc trung ương Đào Viên; huyện lỵ tại Thành phố Đào Viên (huyện tự trị)

Hiện nay, các huyện được thành lập dựa theo Đạo luật chính quyền địa phương dưới sự giám sát của Bộ Nội chính. Đạo luật này cũng tán thành một số hạng mục đặc biệt để thiết lập huyện với dân số trên hai triệu dân có thể cấp thêm quyền tự trị giống như thành phố trực thuộc trung ương. Những huyện này thường được gọi là thành phố bán tự trị (準直轄市). Thuật ngữ này được áp dụng cho Tân Bắc và Đào Viên trước khi nó trở thành thành phố trực thuộc trung ương.

Huyện hiện tại

Tổng cộng có 13 huyện:

Tên^[5]	Tiếng Trung	Bính âm Hán ngữ	Wade–Giles	Bính âm phổ cập	Tiếng Đài Loan Bạch thoại tự	Khách Gia Pha̍k-fa-sṳ	Huyện lỵ		Tỉnh (danh nghĩa)
Chương Hóa	彰化縣	Zhānghuà	Chang¹-hua⁴	Jhanghuà	Chiang-hòa hoặc Chiong-hòa	Chông-fa	Thành phố Chương Hóa	彰化市	Tỉnh của Đài Loan
Gia Nghĩa	嘉義縣	Jiāyì	Chia¹-i⁴	Jiayì	Ka-gī	Kâ-ngi	Thành phố Thái Bảo	太保市	Tỉnh của Đài Loan
Tân Trúc	新竹縣	Xīnzhú	Hsin¹-chu²	Sinjhú	Sin-tek	Sîn-chuk	Thành phố Trúc Bắc	竹北市	Tỉnh của Đài Loan
Hoa Liên	花蓮縣	Huālián	Hua¹-lien²	Hualián	Hoa-lian hoặc Hoa-liân	Fâ-lièn	Thành phố Hoa Liên	花蓮市	Tỉnh của Đài Loan
Kim Môn	金門縣	Jīnmén	Chin¹-mên²	Jinmén	Kim-mn̂g	Kîm-mùn	Thị trấn Kim Thành	金城鎮	Tỉnh Phúc Kiến
Mã Tổ	連江縣	Liánjiāng	Lien²-chiang¹	Liánjiang	Liân-kang	Lièn-kông	Hương Nam Can	南竿鄉	Tỉnh Phúc Kiến
Miêu Lật	苗栗縣	Miáolì	Miao²-li⁴	Miáolì	Biâu-le̍k hoặc Miâu-le̍k	Mèu-li̍t	Thành phố Miêu Lật	苗栗市	Tỉnh của Đài Loan
Nam Đầu	南投縣	Nántóu	Nan²-tʻou²	Nántóu	Lâm-tâu	Nàm-thèu	Thành phố Nam Đầu	南投市	Tỉnh của Đài Loan
Bành Hồ	澎湖縣	Pénghú	Pʻêng²-hu²	Pénghú	Phîⁿ-ô͘ hoặc Phêⁿ-ô͘	Phàng-fù	Thành phố Mã Công	馬公市	Tỉnh của Đài Loan
Bình Đông	屏東縣	Píngdōng	Pʻing²-tung¹	Píngdong	Pîn-tong	Phìn-tûng	Thành phố Bình Đông	屏東市	Tỉnh của Đài Loan
Đài Đông	臺東縣	Táidōng	Tʻai²-tung¹	Táidong	Tâi-tang	Thòi-tûng	Thành phố Đài Đông	臺東市	Tỉnh của Đài Loan
Nghi Lan	宜蘭縣	Yílán	I²-lan²	Yílán	Gî-lân	Ngì-làn	Thành phố Nghi Lan	宜蘭市	Tỉnh của Đài Loan
Vân Lâm	雲林縣	Yúnlín	Yün²-lin²	Yúnlín	Hûn-lîm	Yùn-lìm	Thành phố Đấu Lục	斗六市	Tỉnh của Đài Loan

Xem thêm

Tổng quan phân cấp hành chính Đài Loan
Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan)
Thành phố trực thuộc trung ương^[a]^[i]		Tỉnh [zh]}^[ii]
		Huyện^[a]		Thành phố^[a]^[iii]
Khu^[b]	Khu bản địa miền núi^[a]	Huyện hạt thị^[a]	Thị trấn^[a]^[iv]^[b]	Quận^[b]
Thôn Lý^[c]^[v]
Lân

Ghi chú: ^[a] Bầu ra người thi hành và bầu ra hội đồng lập pháp; ^[b] Chỉ định quản lý khu để quản lý các công việc địa phương và và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan cấp trên giao; ^[c] Bầu ra quản lý thôn lý để quản lý các công việc địa phương và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan cấp trên giao

Ghi chú

^ Thành phố trực thuộc trung ương, thành phố, và huyện-trực thuộc thành phố được gọi là thị hay shi (tiếng Trung: 市; nghĩa đen 'thành phố')
^ Các tỉnh danh nghĩa; chính quyền cấp tỉnh đã bị bãi bỏ
^ Trước đây được gọi là thành phố trực thuộc tỉnh (tiếng Trung: 省轄市) để phân biệt chúng với các thành phố tự trị đặc biệt và các thành phố do huyện quản lý
^ Có hai loại thị trấn: hương hay xīang (tiếng Trung: 鄉) và trấn hay zhèng (tiếng Trung: 鎮)
^ Thôn Lý trong Hương còn được gọi là thôn hay tsūn (tiếng Trung: 村), còn những khu vực pháp lý khác gọi là lý hay lǐ (tiếng Trung: 里)