Kaiju

Godzilla - con quái thú đầu tiên xuất hiện trên màn ảnh

Kaiju (怪獣, かいじゅ, Hán-Việt: quái thú) là một chuỗi phim về quái vật - sinh vật khổng lồ hoặc một số bộ phim thảm họa mà tập trung vào một nhóm các nhân vật đấu tranh để sống sót sau các cuộc tấn công của ít nhất một con quái vật hung hãn hoặc các động vật khác, thường có kích cỡ to lớn bất thường.Thuật ngữ kaiju ám chỉ những con quái vật khổng lồ.

Phim thể loại này cũng có thể được liệt vào các thể loại Tokusatsu, kinh dị, hài, kỳ ảo, hoặc khoa học viễn tưởng. Phim quái vật có nguồn gốc từ sự chuyển thể của các tác phẩm văn học và văn hóa dân gian kinh dị. Thông thường, các quái vật trong phim khác với các nhân vật ác truyền thống khác trong đó nhiều quái vật tồn tại do hoàn cảnh vượt ngoài tầm kiểm soát; hành động của chúng không hoàn toàn do chủ động lựa chọn, điều này có khả năng làm cho các quái vật này nhận được sự thông cảm của người xem.

Bộ phim Godzilla năm 1954 thường được coi là bộ phim đầu tiên về kaiju. Các Kaiju thường có phần ẩn dụ trong tự nhiên; chẳng hạn Godzilla, đóng vai trò như một phép ẩn dụ cho vũ khí hạt nhân, phản ánh nỗi sợ hãi của Nhật Bản sau vụ đánh bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki. Các ví dụ đáng chú ý khác bao gồm Rodan, Mothra, King Ghidorah,...

Nguồn gốc

Từ kaijū vốn có nghĩa là quái thú trong tiếng Nhật Bản;^[1] nhưng nó bị thay đổi một chút khi Trung Quốc sử dụng trong cuốn "Sơn Hải Kinh" để chỉ những sinh vật khổng lồ.^[2][3] Sau khi tỏa quốc kết thúc và Nhật Bản mở cửa cho các quan hệ đối ngoại, thuật ngữ kaijai được sử dụng để diễn tả các khái niệm từ cổ sinh vật học và các sinh vật huyền thoại từ khắp nơi trên thế giới. Ví dụ, vào năm 1908, người ta cho rằng Ceratosaurus đã tuyệt chủng còn sống ở Alaska,^[4].^[5] Tuy nhiên, không có một mô tả truyền thống nào về các sinh vật giống kaiju hoặc kaiju trong văn hóa dân gian Nhật Bản; nguồn gốc của kaiju thường chỉ thấy trong phim.^[6]

Sự xuất hiện đầu tiên của kaijū nằm trong một tựa phim tên Genshi Kaijū ga Arawareru (原子怪獣現れる)^[7]. Tuy nhiên, Godzilla 1954 mới được coi là bộ phim kaiju đầu tiên. Tomoyuki Tanaka, nhà sản xuất của Toho Studios tại Tokyo,cần một bộ phim để phát hành sau khi dự án trước đó của anh bị dừng lại nên đã chọn godzilla. Thấy rằng Hollywood có những bộ phim về quái vật khổng lồ là King Kong và The Beast from 20,000 Fathoms đã từng rất nổi tại các phòng vé Nhật Bản,bản thân là một fan hâm mộ của những bộ phim này, anh bắt đầu thực hiện một bộ phim mới dựa trên chúng và tạo ra Godzilla.^[8][9] Godzilla đã thành công thương mại ở Nhật Bản và truyền cảm hứng cho các bộ phim kaiju khác.^[10]

Ban đầu, King Kong vốn là sản phẩm của phương Tây sau đó đã được điện ảnh Nhật Bản đưa vào Kaiju Universe của họ khi cho nó đối đầu với Godzilla - con Kaiju vĩ đại nhất.

Các thuật ngữ

Kaijū

Có cách gọi khác là "quái thú" hay quái vật khổng lồ.^[11] Kaiju là những sinh vật khổng lồ, được mô tả là nhân vật chính hoặc trung lập trong tự nhiên. Godzilla đã đảm nhận các vai trò khác nhau trong Godzilla franchise. Một số kaiiju khác thường thấy là: Rodan, Mothra, King Ghidorah, Gigan, Gaira and Sanda, King Kong, Gamera, Daimajin, Gappa, Guilala.

Daikaiju

Đại quái thú (大怪獣) là những quái vật rất to lớn, lớn hơn rất nhiều so với quái thú. Sự phân biệt này không hoàn toàn chính xác. Thuật ngữ này được sử dụng cho kaiju mạnh nhất hoặc có vai trò lớn. daikaiju đầu tiên có thể là Rodan, Sora no Daikaijū Radon (空の大怪獣 ラドン, Sora no Daikaijū Radon^? "Radon, Giant Monster of the Sky"). Godzilla, Rodan, Mothra là bộ ba daikaijū - bộ ba kaiju mạnh nhất.^[12]

Kaijin

Kaijin (怪人) là những quái nhân có kích thước, hình dáng tương tự với con người xuất hiện trong tokusatsu media,có tên khác là "monster man" hoặc "mystery man".

Seijin

Seijin (星人), nghĩa đen là "người sao" có thể hiểu đơn giản chính là người ngoài hành tinh

Kaijū eiga

Kaijū eiga (怪獣映画, "kaiju movie") là bộ phim tập hợp nhiều kaiju

Sản xuất

Toho là đơn vị sản xuất chính và sở hữu bản quyền nhưng bên cạnh đó vẫn có sự tham gia của các công ty khác như Daiei Film (Kadokawa Pictures), Tsuburaya Productions, and Shochiku và Nikkatsu Studios.

Legendary cũng mua bản quyền sản xuất phim về kaiju như Godzilla 2014, King of the monster,...

Kĩ xảo

Eiji Tsuburaya, đơn vị thiết kế đồ họa cho Gojira, đã phát triển một kĩ thuật làm kaiju trông sống động được gọi là "suitmation".^[13] Phương Tây thường sử dụng stop motion để tạo sự sống động cho quái vật, Tsubaraya quyết định cố gắng để tạo ra bộ đồ, được gọi là "creature suits", cho diễn viên mặc (suit actor) để diễn như một kaiju.^[14] Họ tạo ra một mô hình thành phố thu nhỏ và diễn cảnh tàn phá thành phố đó.^[15] Việc quay phim thường được quay với tốc độ gấp đôi để trông kaiju mượt mà và sống động nhất có thể.^[16] Bắt đầu từ năm 1988 các bộ phim kaiju do Mỹ phát hành thường sử dụng computer-generated imagery (CGI). Tại Nhật Bản, CGI và stop-motion được sử dụng song song trong phần lớn các bộ phim.^[15][17]

Phát hành

Godzilla và Anguirus from the 1955 film Godzilla Raids Again film. The film was the first to feature two kaiju battling each other. This would go on to become a common theme in kaiju films.

Daikaiju (giant monster) Rodan from the 1956 film Rodan

Phim

• King Kong (1933)
  • Son of Kong (1933)
• Wasei Kingu Kongu (1933)
• King Kong Appears in Edo (1938)
• The Arctic Giant (Superman Cartoon) (1942)
• The Beast From 20,000 Fathoms (1953)
• Godzilla series (1954 – ?)
  • Godzilla (1954)
  • Godzilla Raids Again (1955)
  • King Kong vs. Godzilla (1962)
  • Mothra vs. Godzilla (1964)
  • Ghidorah, the Three-Headed Monster (1964)
  • Invasion of Astro-Monster (1965)
  • Ebirah, Horror of the Deep (1966)
  • Son of Godzilla (1967)
  • Destroy All Monsters (1968)
  • All Monsters Attack (1969)
  • Godzilla vs. Hedorah (1971)
  • Godzilla vs. Gigan (1972)
  • Godzilla vs. Megalon (1973)
  • Godzilla vs. Mechagodzilla (1974)
  • Terror of Mechagodzilla (1975)
  • The Return of Godzilla (1984)
  • Godzilla vs. Biollante (1989)
  • Godzilla vs. King Ghidorah (1991)
  • Godzilla vs. Mothra (1992)
  • Godzilla vs. Mechagodzilla II (1993)
  • Godzilla vs. SpaceGodzilla (1994)
  • Godzilla vs. Destoroyah (1995)
  • Godzilla 2000: Millennium (1999)
  • Godzilla vs. Megaguirus (2000)
  • Godzilla, Mothra and King Ghidorah: Giant Monsters All-Out Attack (2001)
  • Godzilla Against Mechagodzilla (2002)
  • Godzilla: Tokyo S.O.S. (2003)
  • Godzilla: Final Wars (2004)
  • Shin Godzilla (2016)
  • Godzilla: Planet of the Monsters (2017)
  • Godzilla: City on the Edge of Battle (2018)
  • Godzilla: The Planet Eater (2018)
• Half Human (1955)
• Rodan (1956)
• Warning from Space (1956)
• The Giant Claw (1957)
• The Deadly Mantis (1957)
• The Mysterians (1957)
• Kronos (1957)
• 20 Million Miles to Earth (1957)
• Varan the Unbelievable (1958)
• The Giant Behemoth (1959)
• The Three Treasures (1959)
• The Black Scorpion (1957)
• Konga (1961)
• Reptilicus (1961)
• Mothra (1961)
• Gorgo (1961)
• Gorath (1962)
• Atragon (1963)
• Matango (1963)
• Dogora (1964)
• Frankenstein Conquers the World (1965)
• Gamera: The Giant Monster (1965)
  • Gamera vs. Barugon (1966)
  • Gamera vs. Gyaos (1967)
  • Gamera vs. Viras (1968)
  • Gamera vs. Guiron (1969)
  • Gamera vs. Jiger (1970)
  • Gamera vs. Zigra (1971)
  • Gamera: Super Monster (1980)
• The Magic Serpent (1966)
• Daimajin (1966)
• The War of the Gargantuas (1966)
• The X from Outer Space (1967)
  • Monster X Strikes Back: Attack the G8 Summit (2008)
• Gappa: The Triphibian Monster (1967)
• King Kong Escapes (1967)
• Ultra Series (1967 – ?)
  • Ultraman (1967)
  • Ultraman, Ultraseven: Great Violent Monster Fight (1969)
  • The 6 Ultra Brothers vs. the Monster Army (1974)
  • Ultraman (1979)
  • Ultraman: Great Monster Decisive Battle (1979)
  • Ultraman Zoffy: Ultra Warriors vs. the Giant Monster Army (1984)
  • Ultraman Story (1984)
  • Ultraman: The Adventure Begins (1987)
  • Ultra Q The Movie: Legend of the Stars (1990)
  • Ultraman Zearth (1996)
  • Ultraman Tiga & Ultraman Dyna: Warriors of the Star of Light (1998)
  • Ultraman Gaia: The Battle in Hyperspace (1999)
  • Ultraman Tiga: The Final Odyssey (2000)
  • Ultraman Cosmos: The First Contact (2001)
  • Ultraman Cosmos 2: The Blue Planet (2002)
  • Ultraman Cosmos vs. Ultraman Justice: The Final Battle (2003)
  • Ultraman: The Next (2004)
  • Ultraman Mebius & Ultraman Brothers (2006)
  • Superior Ultraman 8 Brothers (2008)
  • Mega Monster Battle: Ultra Galaxy Legends (2009)
  • Ultraman Zero: The Revenge of Belial (2010)
  • Ultraman Saga (2012)
  • Ultraman Ginga Theater Special (2013)
  • Ultraman Ginga Theater Special: Ultra Monster Hero Battle Royal! (2014)
  • Ultraman Ginga S The Movie (2015)
  • Ultraman X The Movie (2016)
  • Ultraman Orb The Movie (2017)
  • Ultraman Geed The Movie (2018)
  • Ultraman R/B The Movie (2019)
• Yongary: Monster from the Deep (1967)
• Space Amoeba (1971)
• Daigoro vs. Goliath (1972)
• Jumborg Ace & Giant (1974)
• King Kong (1976)
  • King Kong Lives (1986)
• A*P*E (1976)
• Legend of Dinosaurs & Monster Birds (1977)
• The Mighty Peking Man (1977)
• Q - The Winged Serpent (1982)
• Pulgasari (1985)
• Gunhed (1989)
• Yamato Takeru (1994)
• Gamera: Guardian of the Universe (1995)
  • Gamera 2: Attack of Legion (1996)
  • Gamera 3: Revenge of Iris (1999)
• Rebirth of Mothra (1996)
  • Rebirth of Mothra II (1997)
  • Rebirth of Mothra III (1998)
• Zarkorr! The Invader (1996)
• Kraa! The Sea Monster (1998)
• Godzilla (1998)
• Yonggary (1999)
• Nezulla the Rat Monster (2002)
• Garuda (2004)
• King Kong (2005)
• Chousei Kantai Sazer-X the Movie: Fight! Star Warriors (2005)
• Negadon: The Monster from Mars (2005)
• Gamera the Brave (2006)
• The Host (2006)
• D-War (2007)
• Big Man Japan (2007)
• Deep Sea Monster Reigo (2008 Nhật, 2020 Mỹ)
• Cloververse series (2008 - ?)
  • Cloverfield (2008)
  • 10 Cloverfield Lane (2016)
  • The Cloverfield Paradox (2018)
• Mega Shark Versus Giant Octopus (2009)
  • Mega Shark Versus Crocosaurus (2010)
  • Mega Shark Versus Mecha Shark (2014)
  • Mega Shark vs. Kolossus (2015)
• Death Kappa (2010)
• Pacific Rim (2013)
  • Pacific Rim: Uprising (2018)

MonsterVerse (2014 – hiện tại)

• • Godzilla (2014)
  • Kong: Skull Island (2017)
  • Godzilla: King of the Monsters (2019)
  • Godzilla vs. Kong (2020)

---

• Colossal (2017)
• Rampage (2018)
• The Asylum's Monster Island (2019)

Truyện tranh

• Cloverfield/Kishin (Kadokawa Shoten; 2008)
• Go Nagai Creator of Kaijus
  • Garla (ガルラ, garura)(1976- 1978 - Tomy Company, Ltd.)
  • MachineSaur (マシンザウラー, マシンサウル, Machine Sauer, Mashinzaura)(1979- 1986 - Tomy Company, Ltd.)
• Kaiju Girl Caramelise (2018)
• Neon Genesis Evangelion (Kadokawa Shoten; 1994 – 2013)
• ULTRAMAN (Shogakukan; 2011 – ?)
• Godzilla comics (Toho; 1976 – ?)
• Tokyo Storm Warning (Wildstorm; 2003)
• Kaijumax (Oni Press; 2015 – ?)
• The Stone King (ComiXology Original; 2018 – ?)

Video games

• Godzilla video games (Toho; 1983 – ?)
• Ultraman video games (Tsuburaya; 1984 – ?)
• Time Gal (Taito; 1985)
• Simulator Kaiju Destroy and Combats (2020)
• King of the Monsters (SNK; 1991)
• California Protectors vs Destroys the Game (Warner Bros. Interactive Entertainment, Nintendo of America; 2020)
• Rampage (1986) (formerly owned by Midway Games - Warner Bros. Interactive Entertainment; 2021)
  • Rampage (2021 Reboot) (Warner Bros. Interactive Entertainment; 1986, 2019)
• Robot Alchemic Drive (Sandlot; 2002)
• War of the Monsters (Sony, Incognito Entertainment; 2003)
• Peter Jackson's King Kong (2005)
• Pacific Rim video game (Yuke's/Reliance; 2013)

Board games

• Godzilla Game
• Monsterpocalypse
• King of Tokyo

Chương trình TV

• Marine Kong (Nisan Productions; 1960)
• Ultra Series (Tsuburaya Productions; 1966 –)
• Ambassador Magma (P Productions; 1966 – 1967)
• The King Kong Show (Toei Animation; 1966 – 1969)
• Kaiju Booska (Tsuburaya Productions; 1966 – 1967)
• Captain Ultra (Toei Company;, 1967)
• Kaiju Ouji (P Productions; 1967 – 1968)
• Giant Robo (Toei Company; 1967 – 1968)
• Giant Phantom Monster Agon (Nippon Television; 1968)
• Mighty Jack (Tsuburaya Productions; 1968)
• Spectreman (P Productions; 1971 – 1972)
• Kamen Rider Series (Toei Company; 1971 –)
• Silver Kamen (Senkosha Productions; 1971 – 1972)
• Mirrorman (Tsuburaya Productions; 1971 – 1972)
• Redman (Tsuburaya Productions;1972)
• Thunder Mask (Nippon Television; 1972 – 1973)
• Ike! Godman (Toho Company; 1972 – 1973)
• Assault! Human!! (Toho Company; 1972)
• Iron King (Senkosha Productions; 1973)
• Jumborg Ace (Tsuburaya Productions; 1973)
• Fireman (Tsuburaya Productions; 1973)
• Zone Fighter (Toho Company; 1973)
• Super Robot Red Baron (Nippon Television; 1973 – 1974)
• Kure Kure Takora (Toho Company; 1973 – 1974)
• Ike! Greenman (Toho Company; 1973 – 1974)
• Super Robot Mach Baron (Nippon Television; 1974 – 1975)
• Super Sentai (Toei Company; 1975 –)
• Dinosaur War Izenborg (Tsuburaya Productions; 1977 – 1978)
• Spider-Man (Toei Company; 1978 – 1979)
• Godzilla (Hanna-Barbera; 1978 – 1979)
• Megaloman (Toho Company; 1979)
• Metal Hero Series (Toei Company; 1982 – 1999)
• Denkou Choujin Gridman (Tsuburaya Productions; 1993 – 1994)
• Power Rangers (Saban Entertainment; 1993 –)
• Neon Genesis Evangelion (Gainax; 1995 – 1996)
• Godzilla Island (Toho Company; 1997 – 1998)
• Godzilla: The Series (Sony Pictures Television; 1998 – 2000)
• Kong: The Animated Series (BKN; 2000 – 2001)
• Tekkōki Mikazuki (Media Factory; 2000 – 2001)
• SFX Giant Legend: Line (Independent; 2003)
• Chouseishin Series (Toho Company; 2003 – 2006)
• Bio Planet WoO (Tsuburaya Productions; 2006)
• Daimajin Kanon (Kadokawa Pictures; 2010)
• SciFi Japan TV (ACTV Japan;2012 –)
• Kong: King of the Apes (Netflix; 2016 –)
• Enormous (Netflix; 2020 –)
• Kaiju and Humans (TBA; 2020-2021 -)

Khác

• Batholith The Summit Kaiju (Summit Kaiju International; 2017 –)

Thông tin khác

• Steven Spielberg có nhắc tới Godzilla như một nguồn cảm hứng cho Jurassic Park (1993).^[18][19][20] Một cảnh trong bộ phim thứ hai (Thế giới đã mất: Công viên kỷ Jura), T-Rex đang hoành hành qua San Diego, Một cảnh cho thấy các doanh nhân Nhật Bản chạy trốn. Một trong số họ tuyên bố rằng họ rời Nhật Bản để thoát khỏi điều này, ám chỉ rằng Godzilla có cùng vũ trụ với các bộ phim Công viên kỷ Jura. Godzilla cũng ảnh hưởng đến bộ phim Jaws (1975).
• Trong bộ anime Cardcaptor Sakura, anh trai Toya của Sakura thích trêu chọc cô bằng cách thường xuyên gọi cô là "kaiju", liên quan đến việc cô đi xuống từ phòng ăn sáng mỗi sáng.^[21]
• Một phiên bản khác của kaiju - Godzilla, Mothra, Gamera, King Ghidorah,Daimajin - là Usagi Yojimbo "Sumi-e".^[22]
• Trong Star Wars: The Clone Wars, có một câu chuyện trong hai tập phim có tên "Quái vật Zillo" và "Quái vật Zillo tấn công trở lại", chủ yếu chịu ảnh hưởng từ các bộ phim Godzilla, trong đó một con thú bò sát khổng lồ được vận chuyển từ quê nhà Malastare đến hành tinh bao phủ thành phố Coruscant.^[23][24]
• Legendary Pictures đã tạo ra MonsterVerse, tổ chức Monarch gọi các kaiju là "titans".^[25]
• Trong bộ phim Crank: High Voltage năm 2009, có một chuỗi phim nhại kaiju sử dụng các kỹ thuật hiệu ứng thực tế tương tự được sử dụng cho các bộ phim tokusatsu như thu nhỏ và phù hợp.
• Trong Penn Zero: Anh hùng bán thời gian, có một chiều chứa đầy những con quái vật khổng lồ sống trên một hòn đảo nơi chúng cùng tồn tại với con người sống trên một thành phố.
• Trong bộ phim năm 2013 Pacific Rim và phần tiếp theo 2018 Pacific Rim Uprising, kaiju là những quái vật đa chiều khổng lồ xâm chiếm Trái đất và cố gắng tiêu diệt loài người.
• rong sê-ri "Sorcerous Stabber Orphen", kaiju được gửi đến như một hình thức trừng phạt cho sự phá vỡ các luật lệ bất diệt của thế giới bởi các Nữ thần Định mệnh.
• Trong phần hai của Star Wars: The Clone Wars, có một câu chuyện gồm hai tập có tựa đề "Quái vật Zillo" và "Quái vật Zillo tấn công trở lại", chủ yếu chịu ảnh hưởng từ các bộ phim Godzilla, trong đó một con thú bò sát khổng lồ được vận chuyển từ Malastare quê nhà của nó đến hành tinh Coruscant bao phủ thành phố, nơi nó bị vỡ ra và nổi điên.

Tham khảo

1. “Les monstres japonais du 10 mai 2014 - France Inter”. France Inter. Truy cập 7 tháng 1 năm 2020.
2. “Introduction to Kaiju [in Japanese]”. dic-pixiv. Truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2017.
3. “A Study of Chinese monster culture - Mysterious animals that proliferates in present age media [in Japanese]”. Hokkai-Gakuen University. Truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2017.
4. Glanzman, Sam. Red Range: A Wild Western Adventure. Joe R. Lansdale. IDW Publishing. ISBN 978-1684062904. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2018.
5. “怪世界: 珍談奇話”. NDL Digital Collections.
6. Foster, Michael (1998). The Book of Yokai: Mysterious Creatures of Japanese Folklore. Oakland: University of California Press.
7. Mustachio, Camille. Giant Creatures in Our World: Essays on Kaiju and American Popular Culture. Jason Barr. McFarland. ISBN 978-1476668369. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2018.
8. Martin, Tim (ngày 15 tháng 5 năm 2014). “Godzilla: Why the Japanese original is no joke”. Telegraph. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2017.
9. Harvey, Ryan (ngày 16 tháng 12 năm 2013). “A History of Godzilla on Film, Part 1: Origins (1954–1962)”. Black Gate. Truy cập ngày 16 tháng 12 năm 2013.
10. Ryfle, Steve (1998). Japan's Favorite Mon-Star: The Unauthorized Biography of the Big G. ECW Press.
11. Yoda, Tomiko; Harootunian, Harry (2006). Japan After Japan: Social and Cultural Life from the Recessionary 1990s to the Present. Duke University Press Books. tr. 344. ISBN 9780822388609.
12. Weinstock, Jeffery (2014) The Ashgate Encyclopedia of Literary and Cinematic Monsters. Farnham: Ashgate Publishing.
13. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Weinstock, Jeffery 20142
14. Godziszewski, Ed (ngày 5 tháng 9 năm 2006). “Making of the Godzilla Suit”. Classic Media 2006 DVD Special Features. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2017.
15. ^ Allison, Anne (2006) Snake Person Monsters: Japanese Toys and the Global Imagination. Oakland: University of California Press
16. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Martin2
17. Failes, Ian (ngày 14 tháng 10 năm 2016). “The History of Godzilla Is the History of Special Effects”. Inverse. Truy cập ngày 30 tháng 7 năm 2017.
18. Ryfle, Steve (1998). Japan's Favorite Mon-Star: The Unauthorized Biography of the Big G. ECW Press. tr. 15. ISBN 9781550223484.
19. Freer, Ian (2001). The Complete Spielberg. Virgin Books. tr. 48. ISBN 9780753505564.
20. Derry, Charles (1977). Dark Dreams: A Psychological History of the Modern Horror Film. A. S. Barnes. tr. 82. ISBN 9780498019159.
21. Cardcaptor Sakura, season 1 episode 1: "Sakura and the Mysterious Magic Book"; season 1 episode 15: "Sakura and Kero's Big Fight"
22. Usagi Yojimbo Vol.3 #66-68: "Sumi-e, Parts 1-3"
23. “"The Zillo Beast" Episode Guide”. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2014.
24. “"The Zillo Beast Strikes Back" Episode Guide”. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2014.
25. “monsterverse”. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 5 năm 2019.