Niên hiệu Việt Nam

Chịu ảnh hưởng của Trung Quốc, các triều đại Việt Nam cũng đặt niên hiệu (chữ Hán: 年號) khi các vua xưng hoàng đế.^[1]

Dưới đây là bảng kê các niên hiệu của vua Việt Nam qua các đời.

Niên hiệu các triều vua, chúa Việt Nam

Niên hiệu[1]	Chữ Hán	Dương lịch	Hoàng đế
Nhà Tiền Lý
Thiên Đức (hay Đại Đức)	天德 (hay 大德)	544–548	Lý Nam Đế
Nhà Đinh
Thái Bình	太平	970–980	Đinh Tiên Hoàng
			Đinh Phế Đế
Nhà Tiền Lê
Thiên Phúc	天福	980–988	Lê Đại Hành
Hưng Thống	興統	989–993
Ứng Thiên	應天	994–1007	Lê Đại Hành
			Lê Trung Tông
			Lê Ngọa Triều
Cảnh Thụy	景瑞	1008–1009	Lê Ngọa Triều
Nhà Lý
Thuận Thiên	順天	1010–1028	Lý Thái Tổ
Thiên Thành	天成	1028–1034	Lý Thái Tông
Thông Thụy	通瑞	1034–1039
Càn Phù Hữu Đạo	乾符有道	1039–1042
Minh Đạo	明道	1042–1044
Thiên Cảm Thánh Vũ	天感聖武	1044–1049
Sùng Hưng Đại Bảo	崇興大寶	1049–1054
Long Thụy Thái Bình	龍瑞太平	1054–1058	Lý Thánh Tông
Chương Thánh Gia Khánh	彰聖嘉慶	1059–1065
Long Chương Thiên Tự	龍彰天嗣	1066–1068
Thiên Huống Bảo Tượng	天貺寶象	1068–1069
Thần Vũ	神武	1069–1072
Thái Ninh	太寧	1072–1076	Lý Nhân Tông
Anh Vũ Chiêu Thắng	英武昭勝	1076–1084
Quảng Hựu	廣祐	1085–1092
Hội Phong	會豐	1092–1100
Long Phù	龍符	1101–1109
Hội Tường Đại Khánh	會祥大慶	1110–1119
Thiên Phù Duệ Vũ	天符睿武	1120–1126
Thiên Phù Khánh Thọ	天符慶壽	1127–1127
Thiên Thuận	天順	1128–1132	Lý Thần Tông
Thiên Chương Bảo Tự	天彰寶嗣	1133–1138
Thiệu Minh	紹明	1138–1140	Lý Anh Tông
Đại Định	大定	1140–1162
Chính Long Bảo Ứng	政龍寶應	1163–1174
Thiên Cảm Chí Bảo	天感至寶	1174–1175
Trinh Phù	貞符	1176–1186	Lý Cao Tông
Thiên Tư Gia Thụy	天資嘉瑞	1186–1202
Thiên Gia Bảo Hựu	天嘉寶祐	1202–1205
Trị Bình Long Ứng	治平龍應	1205–1210
Kiến Gia	建嘉	1211–1224	Lý Huệ Tông
Càn Ninh[2]	乾寧	1211–1216	Lý Nguyên vương
Thiên Chương Hữu Đạo	天彰有道	1224–1225	Lý Chiêu Hoàng
Nhà Trần
Kiến Trung	建中	1225–1232	Trần Thái Tông
Thiên Ứng Chính Bình	天應政平	1232–1251
Nguyên Phong	元豐	1251–1258
Thiệu Long	紹隆	1258–1272	Trần Thánh Tông
Bảo Phù	寶符	1273–1278
Thiệu Bảo	紹寶	1279–1285	Trần Nhân Tông
Trùng Hưng	重興	1285–1293
Hưng Long	興隆	1293–1314	Trần Anh Tông
Đại Khánh	大慶	1314–1323	Trần Minh Tông
Khai Thái	開泰	1324–1329
Khai Hựu	開祐	1329–1341	Trần Hiến Tông
Thiệu Phong	紹豐	1341–1357	Trần Dụ Tông
Đại Trị	大治	1358–1369
Đại Định	大定	1369–1370	Dương Nhật Lễ
Thiệu Khánh	紹慶	1370–1372	Trần Nghệ Tông
Long Khánh	隆慶	1372–1377	Trần Duệ Tông
Xương Phù	昌符	1377–1388	Trần Phế Đế
Quang Thái	光泰	1388–1398	Trần Thuận Tông
Kiến Tân	建新	1398–1400	Trần Thiếu Đế
Nhà Hồ
Thánh Nguyên	聖元	1400–1400	Hồ Quý Ly
Thiệu Thành	紹成	1401–1402	Hồ Hán Thương
Khai Đại	開大	1403–1407
Nhà Hậu Trần
Hưng Khánh	興慶	1407–1408	Giản Định Đế
Trùng Quang	重光	1409–1413	Trần Quý Khoáng
Thiên Khánh	天慶	1426–1427	Trần Cảo
Nhà Lê sơ
Thuận Thiên	順天	1428–1433	Lê Thái Tổ
Thiệu Bình	紹平	1434–1439	Lê Thái Tông
Đại Bảo (hay Thái Bảo)	大寶 (hay 太寶)	1440–1442
Đại Hòa (hay Thái Hòa)	大和 (hay 太和)	1443–1453	Lê Nhân Tông
Diên Ninh	延寧	1454–1459
Thiên Hưng	天興	1459–1460	Lê Nghi Dân
Quang Thuận	光順	1460–1469	Lê Thánh Tông
Hồng Đức	洪德	1470–1497
Cảnh Thống	景統	1498–1504	Lê Hiến Tông
Thái Trinh	太貞	1504–1504	Lê Túc Tông
Đoan Khánh	端慶	1505–1509	Lê Uy Mục
Hồng Thuận	洪順	1509–1516	Lê Tương Dực
Quang Thiệu	光紹	1516–1522	Lê Chiêu Tông
Thống Nguyên	統元	1522–1527	Lê Cung Hoàng
Nhà Mạc
Minh Đức	明德	1527–1529	Mạc Thái Tổ
Đại Chính	大正	1530–1540	Mạc Thái Tông
Quảng Hòa	廣和	1540–1546	Mạc Hiến Tông
Vĩnh Định	永定	1547–1547	Mạc Tuyên Tông
Cảnh Lịch	景曆	1548–1553
Quang Bảo	光寶	1554–1561
Thuần Phúc	淳福	1562–1565	Mạc Mậu Hợp
Sùng Khang	崇康	1566–1577
Diên Thành	延成	1578–1585
Đoan Thái	端泰	1586–1587
Hưng Trị	興治	1588–1590
Hồng Ninh	洪寧	1591–1592
Vũ An	武安	1592–1593	Mạc Toàn
Bảo Định	寶定	1592–1592	Mạc Kính Chỉ
Khang Hựu	康祐	1593–1593
Càn Thống	乾統	1593–1625	Mạc Kính Cung
Long Thái	隆泰	1623–1638	Mạc Kính Khoan
Thuận Đức	順德	1638–1677	Mạc Kính Vũ
Nhà Lê trung hưng
Nguyên Hòa	元和	1533–1548	Lê Trang Tông
Thuận Bình	順平	1549–1556	Lê Trung Tông
Thiên Hựu	天祐	1556–1557	Lê Anh Tông
Chính trị	正治	1558–1571
Hồng Phúc	洪福	1572–1573
Gia Thái	嘉泰	1573–1577	Lê Thế Tông
Quang Hưng	光興	1578–1599
Thận Đức	慎德	1600–1601	Lê Kính Tông
Hoằng Định	弘定	1601–1619
Vĩnh Tộ	永祚	1619–1629	Lê Thần Tông (lần 1)
Đức Long	德隆	1629–1635
Dương Hòa	陽和	1635–1643
Phúc Thái	福泰	1643–1649	Lê Chân Tông
Khánh Đức	慶德	1649–1653	Lê Thần Tông (lần 2)
Thịnh Đức	盛德	1653–1658
Vĩnh Thọ	永壽	1658–1662
Vạn Khánh	萬慶	1662–1662
Cảnh Trị	景治	1663–1671	Lê Huyền Tông
Dương Đức	陽德	1672–1674	Lê Gia Tông
Đức Nguyên	德元	1674–1675
Vĩnh Trị	永治	1676–1679	Lê Hy Tông
Chính Hòa	正和	1680–1705
Vĩnh Thịnh	永盛	1705–1720	Lê Dụ Tông
Bảo Thái	保泰	1720–1729
Vĩnh Khánh	永慶	1729–1732	Lê Duy Phường
Long Đức	龍德	1732–1735	Lê Thuần Tông
Vĩnh Hựu	永祐	1735–1740	Lê Ý Tông
Cảnh Hưng	景興	1740–1786	Lê Hiển Tông
Chiêu Thống	昭統	1786–1788	Lê Mẫn Đế
Nhà Tây Sơn
Thái Đức	泰德	1778–1793	Nguyễn Nhạc
Quang Trung	光中	1788–1792	Tây Sơn Thái Tổ
Cảnh Thịnh	景盛	1793–1801	Nguyễn Quang Toản
Bảo Hưng	寶興	1801–1802
Nhà Nguyễn
Gia Long	嘉隆	1802–1819	Nguyễn Thế Tổ
Minh Mạng	明命	1820–1840	Nguyễn Thánh Tổ
Thiệu Trị	紹治	1841–1847	Nguyễn Hiến Tổ
Tự Đức	嗣德	1848–1883	Nguyễn Dực Tông
Dục Đức	育德	1883–1883	Nguyễn Cung Tông
Hiệp Hòa	協和	1883–1883	Nguyễn Phúc Hồng Dật
Kiến Phúc	建福	1883–1884	Nguyễn Giản Tông
Hàm Nghi	咸宜	1885–1888	Nguyễn Phúc Ưng Lịch
Đồng Khánh	同慶	1886–1888	Nguyễn Cảnh Tông
Thành Thái	成泰	1889–1907	Nguyễn Phúc Bửu Lân
Duy Tân	維新	1907–1916	Nguyễn Phúc Vĩnh San
Khải Định	啓定	1916–1925	Nguyễn Hoằng Tông
Bảo Đại	保大	1925–1945	Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy

Thống kê

• Các triều đại phong kiến Việt Nam có tất cả 144 niên hiệu.
• Bảng trên đây chưa bao gồm những niên hiệu của các lực lượng nổi dậy nhanh chóng bị trấn áp và không thành lập được một triều đại, như niên hiệu Thiên Ứng của Trần Cảo thời Lê Sơ.
• Niên hiệu đầu tiên trong lịch sử Việt Nam là Thiên Đức của Lý Nam Đế
• Niên hiệu Thuận Thiên được cả hai ông vua đầu triều của nhà Lý (Lý Thái Tổ) và nhà Hậu Lê (Lê Thái Tổ) lấy làm tên cho những năm đầu trị vì của mình (hai lần, nhưng không liên tục và ở 2 triều đại khác nhau).
• Các giai đoạn lịch sử mà có tới 2 niên hiệu song song cùng tồn tại trên hai phần lãnh thổ nào đó của Việt Nam, là: giai đoạn 1533-1677 (phân tranh giữa nhà Mạc và nhà Hậu Lê) và 1778-1789 (chuyển tiếp giữa nhà Hậu Lê và nhà Tây Sơn).
• Các triều đại có nhiều niên hiệu nhất là:
  • Nhà Hậu Lê, với 43 niên hiệu nhưng chia làm 2 thời kỳ không liên tục là Lê sơ (14 niên hiệu) và Lê trung hưng (29 niên hiệu);
  • Nhà Lý, với 33 niên hiệu liên tục.
• Hai niên hiệu song song của cùng một triều đại: là thời loạn khi triều đình suy yếu, có những vị vua khác nhau do quyền thần dựng lên:
  • Nhà Lý suy yếu: ngoài niên hiệu Kiến Gia của Lý Huệ Tông (1211–1224) còn có niên hiệu Càn Ninh của Lý Nguyên vương (1214–1216) do Trần Tự Khánh dựng lên. Thời gian có 2 niên hiệu đồng thời là 3 năm (1214–1216).
  • Nhà Lê sơ suy yếu: Ngoài niên hiệu Quang Thiệu của Lê Chiêu Tông (1516–1525) còn niên hiệu Thống Nguyên của Lê Cung Hoàng (1522–1527) do Mạc Đăng Dung dựng lên. Thời gian có 2 niên hiệu đồng thời là 4 năm (1522–1525).
• Vị hoàng đế có nhiều niên hiệu nhất là Lý Nhân Tông, với 8 niên hiệu.
• Niên hiệu có thời gian lâu nhất là Cảnh Hưng (1740–1786) của vua Lê Hiển Tông: 47 năm. Ngoài ra niên hiệu này còn được chúa Nguyễn Ánh sử dụng trong các văn bản chính thức cho đến năm 1802, sau khi diệt nhà Tây Sơn lên ngôi hoàng đế mới đổi niên hiệu Gia Long.
• Niên hiệu nhiều chữ nhất là của các vua nhà Lý (có thể tới 4 chữ Hán).
• Tất cả các vị vua nhà Nguyễn, đều chỉ dùng một niên hiệu duy nhất trong suốt thời gian trị vì của mình.
• Các niên hiệu Việt Nam có sự tương đồng với các niên hiệu Trung Quốc trong cùng thời gian:
  • Niên hiệu Thái Bình của nhà Đinh được dùng liên tục trong cả hai triều vua kế tiếp nhau là Đinh Tiên Hoàng (970–979) và Đinh Phế Đế (979–980); niên hiệu Ứng Thiên của Lê Đại Hành (994–1005) được Lê Ngọa Triều sử dụng trong 2 năm kế tiếp (1006–1007). Điều đó tương tự như việc kế tục niên hiệu vua trước của các vua Trung Quốc thời Ngũ đại Thập quốc: Hậu Tấn Xuất Đế (942–947) dùng niên hiệu Thiên Phúc của Hậu Tấn Cao Tổ (936–942); Hậu Hán Ẩn Đế (948–950) dùng tiếp niên hiệu Càn Hựu của Hậu Hán Cao Tổ Lưu Tri Viễn (947–948); Hậu Chu Thế Tông (954–959) và Hậu Chu Cung Đế (959–960) dùng niên hiệu Hiển Đức của Hậu Chu Thái Tổ Quách Uy đặt từ năm 954.
  • Nhà Lý có nhiều vua đặt niên hiệu dài 4 chữ (Thiên Ứng Chính Bình, Chính Long Bảo Ứng, Càn Phù Hữu Đạo, Thiên Chương Hữu Đạo...) – tương tự như nhiều niên hiệu của các vua nhà Tống (Thái Bình Hưng Quốc, Đại Trung Tường Phù, Kiến Trung Tĩnh Quốc...).
  • Các vua cuối thời Hậu Lê và thời Nguyễn thường đặt duy nhất một niên hiệu (như Cảnh Hưng, Chiêu Thống, Gia Long, Minh Mạng...), tương tự như các vua nhà Thanh (Khang Hy, Ung Chính, Càn Long, Gia Khánh...). Vị vua cuối cùng trong lịch sử Việt Nam dùng hơn 1 niên hiệu là Nguyễn Quang Toản nhà Tây Sơn (Cảnh Thịnh và Bảo Hưng).

Xem thêm

• Niên hiệu
• Niên hiệu Trung Quốc
• Niên hiệu Nhật Bản
• Niên hiệu Triều Tiên
• Vua Việt Nam

Chú thích

1. ^ “Bảng tra niên hiệu các triều vua Việt Nam”. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 2 năm 2013. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2010.
2. Đại Việt sử lược, quyển 3^{[liên kết hỏng]}