Tùy thư

Nhị thập tứ sử
STT	Tên sách	Tác giả	Số quyển
1	Sử ký	Tư Mã Thiên	130
2	Hán thư	Ban Cố	100
3	Hậu Hán thư	Phạm Diệp	120
4	Tam quốc chí	Trần Thọ	65
5	Tấn thư	Phòng Huyền Linh (chủ biên)	130
6	Tống thư	Thẩm Ước	100
7	Nam Tề thư	Tiêu Tử Hiển	59
8	Lương thư	Diêu Tư Liêm	56
9	Trần thư	Diêu Tư Liêm	36
10	Ngụy thư	Ngụy Thâu	114
11	Bắc Tề thư	Lý Bách Dược	50
12	Chu thư	Lệnh Hồ Đức Phân (chủ biên)	50
13	Tùy thư	Ngụy Trưng (chủ biên)	85
14	Nam sử	Lý Diên Thọ	80
15	Bắc sử	Lý Diên Thọ	100
16	Cựu Đường thư	Lưu Hú (chủ biên)	200
17	Tân Đường thư	Âu Dương Tu, Tống Kỳ	225
18	Cựu Ngũ Đại sử	Tiết Cư Chính (chủ biên)	150
19	Tân Ngũ Đại sử	Âu Dương Tu (chủ biên)	74
20	Tống sử	Thoát Thoát (chủ biên)	496
21	Liêu sử	Thoát Thoát (chủ biên)	116
22	Kim sử	Thoát Thoát (chủ biên)	135
23	Nguyên sử	Tống Liêm (chủ biên)	210
24	Minh sử	Trương Đình Ngọc (chủ biên)	332
-	Tân Nguyên sử	Kha Thiệu Mân (chủ biên)	257
-	Thanh sử cảo	Triệu Nhĩ Tốn (chủ biên)	529

Tùy thư (chữ Hán giản thể: 隋书; phồn thể: 隋書; bính âm: Suí shū) là một sách lịch sử theo thể kỷ truyện trong 24 sách lịch sử Trung Quốc (Nhị thập tứ sử) do nhóm sử quan Ngụy Trưng đời Đường biên soạn, thời Tùy Văn Đế, Vương Thiệu đã soạn thành sách Tùy thư gồm 80 quyển. Năm Vũ Đức thứ 4 đời Đường Cao Tổ (621), Lệnh Hồ Đức Phân lần đầu tiên đề xuất kiến nghị tu sửa lịch sử năm triều đại Lương, Trần, Tề, Chu, Tùy, mỗi năm triều đình nhà Đường đều lệnh cho sử thần biên soạn, tu sửa, nhiều năm liền mà vẫn chưa thành sách. Năm Trinh Quán thứ 3 đời Đường Thái Tông (629) lệnh cho Phòng Huyền Linh trông coi việc tu sửa lịch sử nhà Tùy, riêng phần kỷ truyện giao lại cho bọn Nhan Sư Cổ, Khổng Dĩnh Đạt, Hứa Kính Tông làm. Đến năm Trinh Quán thứ 10 (636) thì hoàn thành.

Toàn bộ tác phẩm tổng cộng có 80 quyển, bao gồm Đế kỷ 5 quyển, Chí 30 quyển, Liệt truyện 50 quyển, không có Biểu, nhiều người cùng nhau biên soạn, chia làm hai giai đoạn thành sách, từ khi bắt đầu cho tới lúc tu sửa toàn bộ xong mất khoảng 35 năm mới hoàn thành. Sách ghi chép lịch sử hưng thịnh và suy vong của nhà Tùy bắt đầu từ khi Tùy Văn Đế kiến quốc năm Khai Hoàng nguyên niên (581) đến khi Tùy Cung Đế bị Lý Uyên phế truất vào năm Nghĩa Ninh thứ 2 (618).

Quá trình biên soạn

Nhóm tác giả Tùy thư phần lớn đều là những kẻ sĩ am hiểu, có trình độ biên soạn sách sử rất cao, phẩm bình nhân vật ít khi kiêng nể. Hơn nữa, bộ Tùy thư còn chứa một khối lượng lớn các tài liệu về văn hóa, khoa học kỹ thuật và kinh tế, chính trị, xã hội. Như phần Tây Vực truyện lần đầu tiên ghi chép về các nước Chín họ Chiêu Vũ, là nguồn sử liệu quan trọng để nghiên cứu về lịch sử Tây Vực. Ngoài ra Tùy thư cũng ghi chép về về việc nghiên cứu số Pi của Tổ Xung Chi, hay bài thảo luận về việc tăng giảm ngày đi giữa Trương Thủ Tín và Lưu Trác.

Ngoài ra, do sử quán đương thời còn tiến hành tu sửa các bộ sử về năm triều đại Lương, Trần, Tề, Chu, Tùy mà thiếu mất phần Chí, vì vậy vào năm Trinh Quán thứ 15 (641) Đường Thái Tông liền hạ chiếu mời đám sử quan như Vu Chí Ninh, Lý Thuần Phong, Vi An Nhân, Lý Diên Thọ, Kính Bá tiếp tục biên soạn phần Chí, ban đầu do Lệnh Hồ Đức Phân đảm nhiệm giám tu (trông coi việc tu sửa), đến năm Vĩnh Huy thứ 3 đời Đường Cao Tông (652) thì đổi sang Trưởng Tôn Vô Kị. Năm Hiển Khánh nguyên niên (656) thành sách dâng lên. Sách còn bao gồm một phần thư chí của Tấn thư. Ban đầu là đơn hành bản (bản phát hành một lần), cũng vì nội dung lấy Tùy là chính, nhà Tùy lại ở vào giai đoạn cuối cùng của năm triều đại, cho nên về sau được soạn thành Tùy thư.

Hiện mười phần Chí đó cũng được gọi là Tùy thư. Trong đó Lý Thuần Phong tu sửa Thiên văn chí rất có thể là người thêm vào phần chí của Tùy thư ^[1], cũng như Kinh tịch chí là sự kế thừa mục lục sách mang tính đại biểu quan trọng của Trung Quốc sau Nghệ văn chí của Hán thư. Nó sử dụng phương pháp phân loại bộ tứ gồm Kinh, Sử, Tử, Tập có ảnh hưởng rất lớn đối với hậu thế, mang một ý nghĩa quan trọng trong lịch sử mục lục học Trung Quốc.

Mục lục

Bản kỷ

Bản kỷ 1 - Cao Tổ thượng
Bản kỷ 2 - Cao Tổ hạ
Bản kỷ 3 - Dượng Đế thượng
Bản kỷ 4 - Dượng Đế hạ
Bản kỷ 5 - Cung Đế

Chí

Chí 1 - Lễ nghi 1
Chí 2 - Lễ nghi 2
Chí 3 - Lễ nghi 3
Chí 4 - Lễ nghi 4
Chí 5 - Lễ nghi 5
Chí 6 - Lễ nghi 6
Chí 7 - Lễ nghi 7
Chí 8 - Âm nhạc thượng
Chí 9 - Âm nhạc trung
Chí 10 - Âm nhạc hạ
Chí 11 - Luật lịch thượng
Chí 12 - Luật lịch trung
Chí 13 - Luật lịch hạ
Chí 14 - Thiên văn thượng
Chí 15 - Thiên văn trung
Chí 16 - Thiên văn hạ
Chí 17 - Ngũ hành thượng
Chí 18 - Ngũ hành hạ
Chí 19 - Thực hóa
Chí 20 - Hình pháp
Chí 21 - Bách quan thượng
Chí 22 - Bách quan trung
Chí 23 - Bách quan hạ
Chí 24 - Địa lý thượng: Ung Châu, Lương Châu.
Chí 25 - Địa lý trung: Dự Châu, Duyện Châu, Ký Châu, Thanh Châu.
Chí 26 - Địa lý hạ: Từ Châu, Dương Châu, Kinh Châu.
Chí 27 - Kinh tịch 1
Chí 28 - Kinh tịch 2
Chí 29 - Kinh tịch 3
Chí 30 - Kinh tịch 4

Liệt truyện

Liệt truyện 1 Hậu phi truyện - Văn Hiến Độc Cô hoàng hậu, Tuyên Hoa phu nhân Trần thị, Dung Hoa phu nhân Thái thị, Dượng Đế Tiêu hoàng hậu
Liệt truyện 2 - Lý Mục, Lương Duệ truyện
Liệt truyện 3 - Lưu Phưởng, Trịnh Dịch, Liễu Cừu, Hoàng Phủ Tích, Lư Bí truyện
Liệt truyện 4 - Vu Nghĩa, Âm Thọ, Âm Thế Sư, Đậu Vinh Định, Nguyên Cảnh Sơn, Nguyên Hùng, Đậu Lư Tích, Đậu Lư Dục, Hạ Nhược Nghị truyện
Liệt truyện 5 - Lương Sĩ Ngạn, Vũ Văn Hãn, Vương Nghị, Nguyên Hài, Vương Thế Tích, Ngu Khánh Tắc, Nguyên Trụ truyện
Liệt truyện 6 - Cao Quýnh, Tô Uy truyện
Liệt truyện 7 - Lý Đức Lâm, Lý Bách Dược truyện
Liệt truyện 8 - Hà Gian Vương Hoằng, Dương Xứ Cương, Dương Tử Sùng, Quan Đức Vương Hùng truyện
Liệt truyện 9 - Đằng Mục Vương Toản, Đạo Điệu Vương Tĩnh, Vệ Chiêu Vương Sảng, Thái Vương Trí Tích truyện
Liệt truyện 10 Văn tứ tử truyện - Phòng Lăng Vương Dũng, Tần Hiếu Vương Tuấn, Thứ Nhân Tú, Thứ Nhân Lượng
Liệt truyện 11 - Triệu Quýnh, Triệu Phân, Dương Thượng Hy, Trường Tôn Bình, Nguyên Huy, Vy Sư, Dương Dị, Tô Hiếu Từ, Lý Hùng, Trương Quýnh truyện
Liệt truyện 12 - Vy Thế Khang, Liễu Cơ truyện
Liệt truyện 13 - Dương Tố, đệ Dương Ước, tòng phụ Dương Văn Tư, Dương Văn Kỷ truyện
Liệt truyện 14 - Ngưu Hoằng truyện
Liệt truyện 15 - Vũ Văn Khánh, Lý Lễ Thành, Nguyên Hiếu Củ, Quách Vinh, Bàng Hoảng, Lý An truyện
Liệt truyện 16 - Trường Tôn Lãm, tòng tử Trường Tôn Sí, sí đệ Trường Tôn Thịnh truyện
Liệt truyện 17 - Hàn Cầm Hổ, Hạ Nhược Bật truyện
Liệt truyện 18 - Đạt Hề Trưởng Nho, Hạ Lâu Tử Cán, Sử Vạn Tuế, Lưu Phương truyện
Liệt truyện 19 - Vương Trường Thuật, Lý Diễn, Y Lâu Khiêm, Điền Nhân Cung, Nguyên Hanh, Đỗ Chỉnh, Lý Triệt, Thôi Bành truyện
Liệt truyện 20 - Đỗ Ngạn, Cao Mại, Nhĩ Chu Sưởng, Chu Diêu, Độc Cô Khai, Khất Phục Tuệ, Trương Uy, Hòa Hồng, Hầu Mạc Trần Dĩnh truyện
Liệt truyện 21 - Lư Khải, Lệnh Hồ Hy, Tiết Trụ, Vũ Văn Bi, Trương Hành, Dương Uông truyện
Liệt truyện 22 - Lư Tư Đạo, Lý Hiếu Trinh, Tiết Đạo Hành truyện
Liệt truyện 23 - Minh Khắc Nhượng, Ngụy Đạm, Lục Sảng, Đỗ Đài Khanh, Tân Đức Nguyên, Liễu Biên, Hứa Thiện Tâm, Lý Văn Bác truyện
Liệt truyện 24 Dượng Đế tam nam truyện - Nguyên Đức Thái tử Chiêu, Tề Vương Lán, Triệu Vương Cảo
Liệt truyện 25 - Thôi Trọng Phương, Vu Trọng Văn, Đoạn Văn Chấn truyện
Liệt truyện 26 - Vũ Văn Thuật, Vân Định Hưng, Quách Diễn truyện
Liệt truyện 27 - Vương Thiều, Nguyên Nham, Lưu Hành Bổn, Lương Bì, Liễu Uất, Triệu Xước, Bùi Túc truyện
Liệt truyện 28 - Phàn Tử Cái, Sử Tường, Nguyên Thọ, Dương Nghĩa Thần, Vệ Huyền, Lưu Quyền truyện
Liệt truyện 29 - Lý Viên Thông, Trần Mậu, Trương Định Hòa, Trương Vân, Mạch Thiết Trượng, Thẩm Quang, Lai Hộ Nhân, Ngư Câu La, Trần Lăng, Vương Biện truyện
Liệt truyện 30 - Chu La Hầu, Chu Pháp Thượng, Lý Cảnh, Mộ Dung Tam Tàng, Tiết Thế Hùng, Vương Nhân Cung, Quyền Vũ, Thổ Vạn Tự, Đổng Thuần, Triệu Tài truyện
Liệt truyện 31 - Lý Ngạc, Bảo Hoành, Bùi Chính, Liễu Trang, Nguyên Sư, Lang Mậu, Cao Cấu, Trương Kiền Uy, Vinh Bì, Lục Tri Mệnh, Phòng Ngạn Khiêm truyện
Liệt truyện 32 - Ngu Thế Cơ, Bùi Uẩn, Bùi Củ truyện
Liệt truyện 33 - Vũ Văn Khải, Diêm Bì, Hà Trù truyện
Liệt truyện 34 - Vương Thiệu, Viên Sung truyện
Liệt truyện 35 - Dương Huyền Cảm, Lý Tử Hùng, Triệu Nguyên Thục, Hộc Tư Chính, Lưu Nguyên Tiến, Lý Mật, Bùi Nhân Cơ truyện
Liệt truyện 36 Thành tiết truyện
Liệt truyện 37 Hiếu nghĩa truyện
Liệt truyện 38 Tuần lại truyện
Liệt truyện 39 Khốc lại truyện
Liệt truyện 40 Nho lâm truyện
Liệt truyện 41 Văn học truyện
Liệt truyện 42 Ẩn dật truyện
Liệt truyện 43 Nghệ thuật truyện
Liệt truyện 44 Ngoại thích truyện
Liệt truyện 45 Liệt nữ truyện
Liệt truyện 46 Đông Di truyện - Cao Ly, Bách Tế, Tân La, Mạt Hạt, Lưu Cầu, Uy Quốc
Liệt truyện 47 Nam Man truyện - Lâm Ấp, Xích Thổ, Chân Lạp, Bà Lợi
Liệt truyện 48 Tây Vực truyện - Thổ Dục Hồn, Đảng Hạng, Cao Xương, Khang Quốc, An Quốc, Thạch Quốc, Nữ Quốc, Yên Kỳ, Quy Từ, Sơ Lặc, Vu Điền, Thổ Hỏa La
Liệt truyện 49 Bắc Địch truyện - Đột Quyết, Tây Đột Quyết, Thiết Lặc, Hề, Khiết Đan, Thất Vy
Liệt truyện 50 - Vũ Văn Hóa Cập, Vũ Văn Trí Cập, Tư Mã Đức Kham, Bùi Kiền Thông, Vương Sung, Đoàn Đạt truyện

Xem thêm

Nhị thập tứ sử

Chú thích

^ Cựu Đường thư, Phòng Huyền Linh truyện

Tham khảo

Sầm Trọng Miễn, Tùy thư cầu thị.
Lưu Thứ Nguyên, "Tùy thư, Thiên văn chí, Thiên tượng ký lục tuyển chú", Thiểm Tây Thiên văn đài đài san quyển 19.

Liên kết ngoài

二十五史 (簡体中国語/繁体中国語) Lưu trữ 2006-07-04 tại Wayback Machine
隋書全巻（簡体字中文）　二十四史系列之十三北京国学时代文化传播有限公司

[1] Cựu Đường thư, Phòng Huyền Linh truyện

[1]