Tuệ Minh

Nghệ sĩ Nhân dân
Tuệ Minh
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Bùi Trần Tuệ Minh
Ngày sinh	24 tháng 2, 1938
Nơi sinh	Hà Nội
Mất
Ngày mất	24 tháng 2, 2018 (80 tuổi)
Nơi mất	Hà Nội
Quốc tịch	Việt Nam
Nghề nghiệp	Diễn viên điện ảnh; Phát thanh viên;
Gia đình
Hôn nhân	Huy Vân (–1982); Nguyễn Đình Thi (cưới 1983–2003)
Lĩnh vực	Điện ảnh
Khen thưởng	Huân chương Kháng chiến hạng Nhất ; Huân chương Lao động hạng Nhì
Danh hiệu	Nghệ sĩ ưu tú (1984); Nghệ sĩ nhân dân (2015);
Sự nghiệp điện ảnh
Năm hoạt động	1962 – 1994
Đào tạo	Trường Điện ảnh Việt Nam
Vai diễn	Hương trong Truyện vợ chồng anh Lực
Giải thưởng
	Liên hoan phim Việt Nam 1973; Nữ diễn viên chính xuất sắc
	[sửa trên Wikidata]x • t • s

Tuệ Minh (24 tháng 2 năm 1938 – 24 tháng 2 năm 2018) là nữ diễn viên điện ảnh Việt Nam. Bà được biết đến qua một số bộ phim Truyện vợ chồng anh Lực, Một ngày mùa thu, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm đồng thời là vợ của nhà văn Nguyễn Đình Thi. Năm 2016, bà được Nhà nước Việt Nam phong danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân.

Tiểu sử

Tuệ Minh tên đầy đủ Bùi Trần Tuệ Minh, sinh ngày 24 tháng 2 năm 1938 tại Hà Nội.^[1]^[2] Năm 15 tuổi, bà tham gia cách mạng, rồi trở thành diễn viên Đoàn Văn công Nhân dân Trung ương với vai trò diễn viên kịch, chèo, múa. Năm 1956, bà chuyển sang Xưởng phim Việt Nam. Đến năm 1959, Trường Điện ảnh Việt Nam được thành lập,^[3] Tuệ Minh theo học khóa diễn viên đầu tiên cùng với Trà Giang, Ngọc Lan, Minh Đức,... và tốt nghiệp năm 1962, sau đó về công tác tại Xưởng phim truyện Việt Nam.^[4] Vai diễn đầu tay trong sự nghiệp điện ảnh của bà là vai Thơm trong phim Một ngày đầu thu. Sau đó bà tham gia một số bộ phim như Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Ngày lễ Thánh, Vợ chồng anh Lực, Dòng sông âm vang, Nguyễn Văn Trỗi.^[5] Trong đó vai diễn Hương trong phim Vợ chồng anh Lực bà đã đoạt giải "Nữ diễn viên xuất sắc" tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2.^[6]

Ở lĩnh vực sân khấu, bà nổi tiếng với vai diễn Phượng trong vở kịch Cách mạng của nhà văn Nguyễn Khải, Nora trong vở Chết lúc rạng đông, Phan Thị Quyên trong vở Anh Trỗi còn sống mãi và Chín Cưỡng trong Tuổi 17 (vai diễn đã được trao giải Diễn viên xuất sắc trong Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc 1981).^[7]^[8] Nghỉ hưu từ năm 1994 nhưng bà vẫn làm biên kịch, đạo diễn các phim video như: Tô Thị (giải thưởng Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật 1995), Khi con tàu trở về, Bến bờ (giải thưởng Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật 2001), Chúng tôi ngày ấy.^[8] Với chất giọng truyền cảm, Tuệ Minh còn là phát thanh viên chương trình "Đọc truyện đêm khuya" và "Văn nghệ thiếu nhi" trên Đài Tiếng nói Việt Nam.^[4]^[5]

Tuệ Minh được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú đợt đầu năm 1984 và Nghệ sĩ nhân dân năm 2015. Bà còn được tặng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất (1986) và Huân chương Lao động hạng Nhì (1998).^[8]^[9]

Ngày 24 tháng 2 năm 2018, bà qua đời tại viện dưỡng lão ở Hà Nội, hưởng thọ 80 tuổi.^[1]^[10]

Tác phẩm


Năm	Phim	Vai diễn	Đạo diễn	Nguồn
1962	Một ngày đầu thu	Thơm	Huy Vân, NSND Hải Ninh	^[11]
1966	Nguyễn Văn Trỗi	Chị Y	NSND Bùi Đình Hạc, NSƯT Lý Thái Bảo	^[12]
1970	Mùa than	Vợ Xướng	NSND Huy Thành	^[13]
1972	Truyện Vợ chồng anh Lực	Hương	NSND Trần Vũ	^[14]
	Vĩ tuyến 17 ngày và đêm	Thương	NSND Hải Ninh	^[15]
	Người đôi bờ	Hiền	NSND Huy Thành	^[12]
1973	Độ dốc	Hoa	NGND Lê Đăng Thực	^[16]
1974	Em bé Hà Nội	Cô bán gạo	NSND Hải Ninh	^[17]
1974	Dòng sông âm vang	Thủy	Nguyễn Đỗ Ngọc	^[18]
1976	Cô gái và anh lái xe	PGĐ Bệnh viện	Nông Ích Đạt	^[19]
1976	Ngày lễ Thánh	Xơ Khuyên	NSND Bạch Diệp	^[20]
1984	Ngọn đèn trong mơ	Mẹ Trung	Đỗ Minh Tuấn	^[21]
1988	Điều anh chưa kịp nói	Bà chủ quán	NSƯT Nguyễn Ngọc Trung

Đời tư

Tuệ Minh trải qua cuộc hôn nhân với đạo diễn Huy Vân – đạo diễn chính của bộ phim Một ngày đầu thu và có hai người con gái.^[5]^[7] Sau khi Huy Vân mất năm 1982, Tuệ Minh tiến đến hôn nhân với nhà văn Nguyễn Đình Thi và chung sống với ông 20 năm đến khi ông mất năm 2003.^[5]