Amanita curtipes

Amanita curtipes
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Klasea	Agaricomycetes
Ordena	Agaricales
Familia	Amanitaceae
Generoa	Amanita
Espeziea	Amanita curtipes E.-J.Gilbert, 1941

Amanita curtipes Amanitaceae familiako onddo espezie bat da.^[1] Jangarria, baina Amanita ponderosa perretxikoak baino kalitate gastronomiko baxuagoa du.

Sinonimoak: Amidella curtipes, Amanita baccata , Amanita baccata f. minor.

Deskribapena

Kapela: Gehienez 3 eta 8 cm bitarteko diametrokoa ale garatuetan, hasieran erdiesferikoa, hazkuntzaren zati handi batean ganbila, gero zabaldu egiten da eta ale batzuk apur bat deprimitu daitezke. Bere gainazala zuria edo krema-arrosa kolorekoa da, nahiz eta zahartzean tonu okre antzekoak har ditzakeen, leuna, eta sarritan errezelaren aztarnak izaten ditu, kolore bereko plaka irregularrak. Ertza, oro har, soberakinekin eta nahikoa erregularra, leuna edo pixka bat ildaskatua.

Orriak: Libreak, estu samar, zuriak edo pixka bat krema kolorekoak zahartzean, eta zenbait aletan arrosa koloreko ñabardurak izan ditzake, zabalak, oro har, tartekatutako orritxorik ez du.

Orri libreak: Oinera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenak.

Hanka: Gehienetan motza, nahiz eta substratuaren arabera alda daitekeen. Gaztetan zuria, baina okre antzekoa zahartzaroan, zilindrikoa eta leuna edo apur bat fibrilosoa. Eraztuna oso iragankorra da eta ale gazteetan bakarrik ikus daiteke; normalean eraztuna ez da ikusten biltzean. Mintzezko bolba eta zabalik, zaku forma izan gabe, zuria, nahiz eta lurra itsatsita duelako okrea dirudien arren, batzuetan puntan amaitzen da.

Haragia: Lodia eta trinkoa, zuria, ebakitzean tonu arrosa-haragi kolorekoak hartzen ditu, eta denborarekin ilunagoa edo zikin kolorekoa bihurtzen da. Usain fungiko leuna eta zapore atsegina du.^[2]

Etimologia: Amanita terminoa grekotik dator eta Zilizia eta Siria arteko mendiari egiten dio erreferentzia, han oso ugariak ziren eta, Grezieraz beste esanahi bat ere badu, perretxikoa kontzeptu orokor gisa. Curtipes epitetoa latinetik dator, laburra esan nahi duen “curtus” hitzetik eta hanka esan nahi duen “pes” hitzetik. Normalean hanka laburra izaten duelako.

Jangarritasuna

Jangarria, baina gutxi biltzen da.^[3]

Nahasketa arriskua

Amanita ponderosa delakoak antz nabarmena du, hau handiagoa eta gastronomikoki estimatuagoa da, lur usain nabarmenagoa du. Arriskutsuagoa da Amanita verna hilgarriarekin nahastea, honek aldatzen ez den haragi zuria du, ia usain gabea eta bolba zaku forman du. Amanita valens beste espezie bat bezala jotzen dute batzuk, baina hanka luzeagoa duen aldaera bat izan daiteke.^[4]

Sasoia eta lekua

Udazkenean agertzen da eta zenbait gunetan udaberrira arte iraun dezake eguraldi baldintzen arabera. Pinudi hareatsuetan, artadietan eta estrepadun artelatzen azpian. Nahiko lokalizatua eta oso hedatua ez dagoen espeziea da, hala ere hazten den lekuetan ugaria da.^[5]

Banaketa eremua

Euskal Herria, Frantzia, Espainia, Grezia, Ameriketako Estatu Batuak.^[6]

Erreferentziak

1. Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza  •   Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012  •   Euskalnatura  •   Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987  •   Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973  •   Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
2. (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 174 or. ISBN 84-505-1806-7..
3. (Gaztelaniaz) Calvo Pérez Javi. (2006). El mundo de las setas. Asociacion Micológica Fungipedia.
4. (Gaztelaniaz) Ubillos Javier. (2020). Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas. Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia.
5. (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 343 or. ISBN 84-282-0541-X (T. 3). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
6. Amanita curtipes: GBIF—the Global Biodiversity Information Facility.

Kanpo estekak