Donamaria

Donamaria
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Donamariako ikuspegia eta Jauregia dorretxea.
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Iruñea
Eskualdea	Malerreka
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Donamaria
Alkatea	Natalia Rekarte Oteiza
Posta kodea	31750
INE kodea	31081
Herritarra	donamariar
Geografia
Koordenatuak	43°06′40″N 1°40′22″W / 43.11125°N 1.67278°W / 43.11125; -1.67278
Azalera	23,83 km²
Distantzia	56 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	452 (2024:  −3)
215 (%47,6) (2019)  (%48,2) 218
Dentsitatea	0,19 bizt/km²
Zahartzea[1]	% 23,86
Ugalkortasuna[1]	‰ 30,61
Ekonomia
Jarduera[1]	% 76,36 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 0 (2011)
Langabezia[1]	% 9,19 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]	% 64.3 + % 14.2 hartzaile (2021)
Kaleko erabilera [3]	%
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.donamaria.org

Donamaria^[4] ([donamaɾia]) Nafarroa Garaiko iparraldeko udalerri bat da, Malerrekako ibarrekoa, Iruñeko merindadekoa. Iruñea hiriburutik 56 kilometro iparraldera dago, eta Donostiatik 55 km hego-ekialdera.

Donamariak 456 biztanle zituen 2014. urtean.

Geografia

Ingurune naturala eta klima

Etenekogaina mendia da udalerriko mendirik garaiena, eta hor historiaurreko tumuluak daude. Garmendia (1.059 m) eta Txaruta (1.081 m) inguruko tontor aipagarriak dira, halaber.

Donamariak klima ozeaniko epela dauka, euri ugari eta erregularrekin. Horrez gain, aldaketa termikoa txikia da eta uda garaian ez da hilabete idorrik izaten (ezta abuztuan ere). Urteko batez besteko tenperatura 12 eta 15 gradu artekoa eta prezipitazioak 1.800 eta 2.000mm bitartekoak izaten dira. Urteroko egun euritsuak 170 edo gehiago izan daitezke.

Herriaren inguruko basoetan, hosto erorkorreko espezieak nagusitzen dira, batez ere pagoa (800 hektarea). Horren atzetik haritza (250 hektarea), gaztainondoa (200 hektarea), lizarra, intsinis pinua eta bestelako espezieak datoz. Donamarian, landaturiko larizio pinu ugari dago, batez ere Korsikatik ekarria. Landaketak XIX. mendean hasi ziren.

Udalerri mugakideak

Donamariak mugakide ditu Doneztebe eta Bertizarana iparraldean; Baztan eta Bertizarana, ekialdean; Oiz, mendebaldean; eta Ultzama, hegoaldean.

Auzoak

Donamaria udalerria bi herrik osatzen dute: Donamariak eta Gazteluk. Horretaz gain, Donamariako auzoak lau dira: Uxarrea edo Donamaria (elizaren inguruan sortutako auzoa), Artze, Askarraga eta Igurin. Badira ere auzo izatera iritsisten ez diren etxaguneak, hala nola Bentak, Ola, Igunsoro eta Berrau.

Historia

Udalerria Ibargoiara ibarrari loturik egon zen 1845. urtea arte. Urte hartan, Azkarraga, Artze, Donamaria, Gaztelu (azken hau 1842ko erroldan udalerri independente gisa agertzen da) eta Igurin herriguneari elkartu zitzaizkion eta Donamaria udalerria osatu zuten, hiriburua Donamaria harturik.

Demografia

Donamariako biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko bost etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %1,19 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Politika

Udaletxea

Udaletxea plaza nagusian dago. Eraikinak lau solairu dauzka eta 2019. urtean zaharberritua izan zen. Ostatu bat, herriko liburutegia eta etxebizitzak ere ditu. Udala alkateak eta sei zinegotzik osatzen dute. Donamariako udaleko idazkaria Oizko, Urrozko eta Beintza-Labaiengo idazkari ere bada.

• HELBIDEA: Uxarrea auzoa 39, Behea

Udal hauteskundeak

2007an ez zen udal hauteskunderik izan Donamarian, ez zelako inongo talderik aurkeztu.^[5] 2011n egoera bera izan zenez, 2003tik Ricardo Sagasetak jarduneko alkate jarraitu zuen. 2015. urteko udal hauteskundeetan Maite Urroz, hautagai bakarra, izendatu zuten alkate. 2019. urtean bi talde aurkeztu ziren, Herriarengatik eta Denongatik. Lehen aukerak irabazi zituen hauteskundeak, jasotako botuen %74,75 jasoz, eta Natalia Rekarte Oteiza alkate izendatua izan zen. ^[6]

Alkateak

• 2007-2011 Ricardo Sagaseta Andiarena
• 2011-2015 Ricardo Sagaseta Andiarena
• 2015-2019 Maite Urroz
• 2019-2023 Natalia Rekalde Oteiza

Azpiegiturak

Udalerria Malerrekako Zerbitzuen Mankomunitateko kidea da.

Garraioak

Mariano Vertiz autobus konpainiak Doneztebe eta Labaiengo linea ustiatzen du, norabide bakoitzean bidaia bakarra egiten duena. Lineak ibilbide hau egiten du:

• Labaien - Urroz - Oiz - Donamaria eta Doneztebe

Bestak

Donamariako bestak abuztuaren 15ean egiten dira, Andre Mariaren Jasokundea ospatzen den egunean.

Gazteluko bestak abuztuaren 4an ospatzen dira, Santo Domingo egunean.

Ondasun nabarmenak

Jauregia dorretxea, atzean Mendaur mendia, eta eskuinaldean Artze auzoko Andre Mariaren Jasokundearen eliza.

Udalerriaren sarreran dagoen Jauregia dorretxea Nafarroa Garaiko ondare historikotzat sailkatuta dago. Jasokundearen Ama Birjinaren elizak, berriz, dorre biribila dauka eta kono itxurako teilatua. Elizak, gurutze latindar formako oinarria dauka.

Etxeei dagokienez, honakoak nabarmentzen dira:

• Apezenea etxea
• Xabatenea etxea
• Aranibar dorrea

Ikus, gainera

• Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
3. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
5. (Gaztelaniaz) Noticias de Navarra egunkariko albistea.^{[Betiko hautsitako esteka]}
6. (Gaztelaniaz) [1]

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa

• Donamariako Udalaren webgunea
• Ttipi-ttapa, eskualdeko hedabide euskarazkoa.
• «Bentarik benta Donamariara», Argia aldizkariko artikulua.
• (Gaztelaniaz) Donamariari buruzko informazioa, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.