Hiltzaile goiztiar

Hiltzaile goiztiarra
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Klasea	Agaricomycetes
Ordena	Agaricales
Familia	Amanitaceae
Generoa	Amanita
Espeziea	Amanita verna (Bull.) Lam. (1783)
Basionimoa	Agaricus bulbosus f. vernus
Mikologia
orriak himenioan   txapel ganbila   gero laua   himenioa askea da   hankak eraztuna eta bolba dauzka   espora zuriak dauzka   mikorrizak eratzen ditu   hilgarria da Oharra: ez fidatu soilik orri honetan ematen diren datuez perretxiko bat identifikatzeko orduan. Inolako zalantzarik izanez gero, kontsultatu aditu batekin.

Hiltzaile goiztiar, kuleto zuri edo ilkor zuria (Amanita verna) Amanitaceae familiako perretxiko hilgarria da.^[1]

Sinonimoak

• Agaricus bulbosus f. vernus Bull. (1780)
• Agaricus vernus (Bull.) Bull. (1783)
• Amanita virosa Secr. (1833)
• Agaricus virosus var. vernus (Bull.) Fr. (1838)
• Amanita phalloides var. verna (Bull.) Lanzi (1916)
• Amanita verna var. grisea Massee (1922)
• Amanitina verna (Bull.) E.-J.Gilbert (1941)
• Amanita verna f. ellipticospora E.-J.Gilbert (1941)
• Venenarius vernus (Bull.) Murrill (1948)

Deskribapena

Hiltzaile goiztiarra, kuleto zuri.

Kapela: 4 eta 8 cm. arteko diametrokoa. Hemisferikoa gero ganbila, amaieran laua, azala bereizgarria, oso mehea, zehargarria, tinkoa, elastikoa, hezea, zuria, marfil kolorea erdian, distiratsua eta satinatua eguraldi lehorrarekin. Oso gutxitan bolba hondarrekin. Hertza mehea, biribildua, erregularra eta ildaskatu gabea. Inoiz ez titiduna, gehienetan laua eta deprimitua.

Orriak: Desberdinak, zuriak edo apur bat kremaz edo arrosaz koloreztatuak. Libreak, nahiko estu, meharrak eta meheak. Orritxo asko, bat-batean moztuak.

Orri libreak: Oinera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenak.

Hanka: Oso lurperatuta egoten da eta kapelatik bereiz daiteke, luzea eta mehea, kolore zurikoa eta gainazal leunekoa edo oso zuntz gutxikoa. Ildaskatua eraztunaren gainean eta irintsua behean. Eraztuna altu, zuria eta iraunkorra eta mintzezko bolba mehe eta zuria. Zaku formakoa eta nahiko goian.

Haragia: Mehea eta biguna, zuria. Hasieran zapore gozoa du, baina mingotsa gero, usain ahula. Potasa sosarekin kapelak hori-limoi kolorea hartzen du, horrek bereizten du Amanita virosa-tik, honek erreaktibo honekin hori-sufre bizi berezi bat hartzen baitu.

Etimologia: Amanita grekotik dator eta Zilizia eta Siria arteko mendiari egiten dio erreferentzia, han oso ugariak ziren eta. Grezieraz beste esanahi bat ere badu, perretxikoa, kontzeptu orokor gisa.Verna berriz latinetik dator, ver, véris = udaberria hitzetik, eta udaberriari egiten dio erreferentzia, bere agerraldia udaberrian delako.^[2]

Toxikotasuna

Hilgarria. Ale bakar batek pertsona bat hil dezake.

Amanita phalloides-aren eta Amanita virosa-ren toxikotasun berdina du, hauekin batera amanita hilgarrien hirukotea osatzen dutelarik.^[3]

Nahasmen arriskua

Agaricus campestris eta beste Psalliota zuri zuri batzuekin, baina hauek ez dute bolbarik eta orriak arrosak dituzte. Lepiota naucina-rekin erabat zuria, baina bolba gabea. Amanita phalloides alba-rekin, eta batez ere Amanita virosa-rekin, antz handia du. Baina Amanita verna-rena ez da konikoa ezta hartan bezala konkortua ere, oina ez da ezkatatua, eta eraztuna ere ez da kotoi itxurakoa, gainera bere agerpena basoetan goiztiarragoa da.^[4]

Sasoia eta lekua

Udaberrian, maiatzaren amaieran, eta noizean behin, udazkenean. Hosto-zabaletan batez ere, baina koniferetan ere bai. Errazagoa da aurkitzea haritz eta pago basoetako leku hezeetan. Ez da ohikoa Euskal Herrian.^[5]

Banaketa eremua: Europako basoetan hazten da. Lotura estua daukaten amanita pozoitsu batzuk ez bezala, ez dakigu onddo hau Ipar Amerikan dagoenik.

Erreferentziak

1. Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza  •   Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012  •   Euskalnatura  •   Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987  •   Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973  •   Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
2. (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya. , 170 or. ISBN ISBN: 84-505-1806-7..
3. (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 313 or. ISBN 84-404-0530-8..
4. (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 99 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
5. (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 298 or. ISBN 282-0865-4..

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Amanita verna Mycobank-en