Pinudi-gibelubel

Pinudi-gibelubela
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Klasea	Agaricomycetes
Ordena	Russulales
Familia	Russulaceae
Generoa	Russula
Espeziea	Russula sardonia Fr., 1838
Mikologia
orriak himenioan   txapel ganbila   gero laua   himenioa sabeldua da   hanka biluzik dago   espora kremak dauzka   mikorrizak eratzen ditu   ez da jangarria Oharra: ez fidatu soilik orri honetan ematen diren datuez perretxiko bat identifikatzeko orduan. Inolako zalantzarik izanez gero, kontsultatu aditu batekin.

Pinudi-gibelubela goitik ikusita.

Pinudi-gibelubela azpitik ikusita.

Pinudi-gibelubela (Russula sardonia) Russulaceae familiako onddoa da.^[1] Pinudietan hazten da eta udazkenean azaleratzen da. Min handiko zaporea du eta ez da jangarritzat hartzen.

Sinomimoak: Gibelmore, hankamore, pinudi gibelubel.

Deskribapena

Kapela: 4 cm eta 10 cm. bitarteko kapela du, haragitsua eta gogorra. Hasieran ganbila eta gero laua, gaztaroan titi txiki batekin eta ertzak labur ildaskatuak. Oso gutxitan da hondoratua, eta hori ale zaharretan bakarrik gertatzen da. Azala leuna, distiratsua eta banatzeko zaila. Kolore oso aldakorra du, baina beti bioleta da nagusi, purpurarekin eta okrearekin nahastuta dago, gorri-ardotsua, oliba-marroia etab. ilunagoa erdian eta batzuetan ertzak koloregabetuta. Kolorerik ohikoena bioleta da, oliba kolorearekin nahastuta.

Orriak: Itsatsita edo ez oso dekurrenteak, meheak, hasieran estu eta limoi-zurbil kolorekoak, zahartzean krema-okreak hartzen dituzte. Hankatik gertu urkilatu egiten dira. Amoniakoarekin kolore gorri-arrosa hartzen dute.

Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain, beherantz jarraitzen duten orriak.

Hanka: 3-8 cm. x 1,5-2 cm. Zilindrikoa edo pixka bat loditua oinarrirantz, betea, irmoa eta pruinosoa, zurixka, bioleta-purpuraz edo bioleta-urdinez tindatua.

Haragia: Lodia, gogorra, zurixka edo horixka, kolore gorri-ardotsua azalaren azpian. Zaporea oso pikantea du eta usain atsegina, fruta batzuk gogorarazten ditu. Amoniakoarekin erreakzio arrosa edo gorria, baina orrietan baino txikiagoa ematen du.^[2]

Etimologia: Latinetik dator russula hitza, russus-etik, gorriaren txikigarritik: Apur bat gorrixka, kolore gorria daukatelako russula generoko espezie askok. Sardonia berriz, latinetik dator, Sardiniako gauzatik.

Jangarritasuna

Ezin da jan haragia oso pikantea delako.^[3]

Nahasketa arriskua

Russula queletii eta antzeko russulekin, baina Russula sardonia-k badu bereizitasun bat: Bere haragiak amoniakoarekin kolore gorrixka edo arrosa hartuz erreakzionatzen du.^[4]

Sasoia eta lekua

Udazkenean, koniferoen azpian. Oso ugaria da gure pinudietan. Lurzoru hareatsu eta solteak nahiago ditu. Zoru osoa ehunkada alerekin estaltzen du, udazken euritsuetan lurra alfonbratzera iristen da; baita urteko beste garai batzuetan ere, noizbehinka.^[5]

Banaketa eremua

Europa, Kolonbia, Errusia, Australia, Jamaika, Ipar Amerika eta Txile.

Erreferentziak

1. Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza  •   Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012  •   Euskalnatura  •   Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987  •   Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973  •   Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
2. (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto.. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 135 or. ISBN 84-505-1806-7..
3. (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 501 or. ISBN 84-404-0530-8..
4. (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 406 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
5. (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 74 or. ISBN 282-0865-4..

Kanpo estekak