Ziza usozuri

Ziza usozuria
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Ordena	Tricholomatales
Familia	Tricholomataceae
Generoa	Tricholoma
Espeziea	Tricholoma columbetta P.Kumm., 1871
Basionimoa	Agaricus columbetta
Mikologia
orriak himenioan   himenioa sabeldua da   hanka biluzik dago   espora zuriak dauzka   mikorrizak eratzen ditu   jangarria da Oharra: ez fidatu soilik orri honetan ematen diren datuez perretxiko bat identifikatzeko orduan. Inolako zalantzarik izanez gero, kontsultatu aditu batekin.

Ziza usozuria (Tricholoma columbetta) Tricholomataceae familiako onddo espezie bat da.^[1] Ondo ezagutzen da, bere kolore guztiz zuriagatik, kapela satinatuagatik, eta bereziki, oinaren oinarrian agertzen zaion urdin berdexka koloreagatik, beste Tricholoma zurietan ez dira aurkitzen ezaugarri hauek.

Deskribapena

Kapela: 6 eta 20 cm arteko diametrokoa, haragitsua, kanpai antzekoa, azkenik laua, titi zabal eta baxuarekin, hezea eta likatsu samarra hasieran, gero zetaduna eta haritsua. Ertza mehea eta biribildua, gero borobildua. Kolore zuri garbia, orban arrosa, urdin edo bioleta batzuekin. Azal bereizgarria, lubrifikatua, distiratsua, satinatua.

Orriak: Eskotatuak, nahiko estu, desberdinak, meheak, sabeldunak bukaeran. Zuriak, batzuetan gorrixkak, ertz desberdinarekin eta zenbaitetan koskadunak.

Orri eskotatuak: Oinera iritsi baino lehentxeago eskote txiki bat duten orriak.

Hanka: 4 – 7 x 1 – 2 cm-koa, betea, zuntzezkoa, hauskorra, oinarrian mehetua, batzuetan okertua. Zuria, pixka bat horixka guneetan, normalean, oinarrian urdin-berdez zikinduta egoten da.

Haragia: Zuria, lodia, higrofanoa ez, haritsua oinean, ogi-orearen usain atsegina. Irinaren zapore leuna.^[2]

Etimologia: Tricholoma grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak. Colunbetta epitetoa berriz frantses zaharretik dator, “columbetta” hitzetik, honela deitzen zen onddo hau.

Jangarritasuna

Jangarria, baina pixka bat haritsua. Oso zapore berezia du, eta prestatzean arrosa-haragi kolorea hartzen du.^[3]

Nahasketa arriskua

Beste Tricholoma zuri edo zurixka batzuekin, hala nola Tricholoma inamoenum espeziarekin, gas usain handia duena eta toxikoa izan daitekeena, baita Tricholoma sulphurescens, Tricholoma lascivum, Tricholoma album usain txarrekoa eta Tricholoma resplendens usain atseginekoa eta heskai eta hurritzen sasietan ateratzen dena.^[4]

Sasoia eta lekua

Abuztutik azarora agertzen da, ale batzuetako taldeetan, lur silizeoak dituzten basoetan, erretxinadunen eta, batez ere, urkien eta pagoen basoetan. Nahiko arrunta.^[5]

Banaketa eremua

Europan ateratzen da eta Frantzian jan egiten da.

Espeziearen egoera

Aranzadi Elkartearen arabera, ziza usozuria desagertzeko arriskuan dauden onddoen eusko-kantauriar Zerrenda Gorrian dago.^[6] Azken urteotan mikologia adituek onddo batzuen beherakada kuantitatibo eta kualitatibo handia egon dela ohartarazi dute. Adituen esanetan, egoera honek hainbat eragile ditu, tartean klima aldaketa, pestiziden erabilera eta bilketa masiboak.

Galeria

• 

Erreferentziak

1. Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza  •   Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012  •   Euskalnatura  •   Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987  •   Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973  •   Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
2. (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 193 or. ISBN 84-404-0530-8..
3. (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 303 or. ISBN 84-505-1806-7..
4. (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 230 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
5. (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 307 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
6. Zerrenda Gorria, Aranzadi Zientzia Elkartea

Kanpo estekak