Vương triều thứ Hai Mươi Lăm của Ai Cập

Vương triều thứ Hai Mươi Lăm của Ai Cập
Tên bản ngữ Vương triều thứ Hai Mươi Lăm của Ai Cập;
760 TCN–656 TCN
	Ai Cập Kushite năm 700 TCN.
Thủ đô	Napata
Ngôn ngữ thông dụng	Ai Cập cổ đại, tiếng Nubian
Tôn giáo chính	Tôn giáo Ai Cập cổ đại
Chính trị
Chính phủ	Quân chủ
Pharaon
• 760 - 752 TCN	Kashta (đầu tiên)
• 664 - 656 TCN	Tantamani (cuối cùng)
Lịch sử
• Thành lập	760 TCN
• Giải thể	656 TCN
Mã ISO 3166	EG
Tiền thân	Kế tục
	Vương triều thứ Hai mươi hai của Ai Cập
	Vương triều thứ Hai mươi ba của Ai Cập
	Vương triều thứ Hai mươi tư của Ai Cập
Vương triều thứ Hai mươi sáu của Ai Cập

Vương triều thứ Hai Mươi Lăm của Ai Cập cổ đại (Vương triều thứ 25) cũng được biết đến với tên gọi Vương triều Nubia hoặc Đế chế Kush là vương triều cuối cùng của Thời kỳ Chuyển tiếp thứ Ba của Ai Cập cổ đại.

Gia đình hoàng gia của Vương triều 25 là một dòng tộc có nguồn gốc từ các nhà cầm quyền ở Nubia, Vương quốc Kush – ngày nay là Bắc Sudan và miền nam Ai Cập và hầu hết các nhà khảo cổ đều cho rằng Napata là quê hương của họ. Họ đã trị vì trong một phần hoặc toàn bộ lãnh thổ của Ai Cập cổ đại, từ năm 760 trước Công nguyên đến 656 trước Công nguyên.^[1] Vương triều khởi đầu với cuộc xâm lược Kashta ở Thượng Ai Cập và đạt đến đỉnh cao trong nhiều năm cả các mặt thành công lẫn không thành công trong chiến tranh với người Lưỡng Hà và Đế chế Assyria. Triều đại thứ 25 cũng thống trị Hạ Ai Cập, Thượng Ai Cập, và Đế chế Kush (của người Nubia) tạo được một vương quốc Ai Cập có lãnh thổ rộng nhất kể từ thời kỳ Tân Vương Quốc. Họ đồng hóa vào xã hội do chính phủ Ai Cập cổ đại, họ theo tôn giáo truyền thống, xây dựng các ngôi đền, và các hình thức nghệ thuật, trong khi đó, họ cũng du nhập một số điểm độc đáo của văn hóa Kush.^[2] Suốt thời kỳ của Vương triều 25 thì vùng thung lũng sông Nilelần đầu tiên có thể nhìn thấy được các kim tự tháp kể từ thời Trung Vương quốc.^[3]^[4]^[5] Sau thời Assyria vua Sargon II và Sennacherib đánh bại những nỗ lực của vua người Nubian để đạt giữ được một vùng đất ở Cận Đông của họ, những người kế nhiệm Esarhaddon và Ashurbanipal xâm chiếm Ai Cập, đánh bại và rời khỏi Nubia. Chiến tranh với Assyria dẫn đến sự kết thúc của Vương quốc Kush ở phía Bắc Ai Cập và sự chinh phục của Ai Cập vào Assyria.

Cai trị

**Các pharaon Vương triều thứ 25**
Pharaon	Tên Ngai	Thời gian cai trị (trước Công Nguyên)	Kim tự tháp	Hoàng hậu
Kashta	Maatre	khoảng năm 760 – 752 TCN	Kurru 8	Pebatjma (Kurru 7?)
Piye	Menkheperre Usermaatre	khoảng năm 752 – 721 TCN	Kurru 17	Tabiry (Kurru 53) Abar (Từ 53?) Khensa (Kurru 4) Peksater (Kurru 54) Nefrukekashta (Kurru 52)
Shabaka	Neferkare	721 TCN – 707 TCN	Kurru 15	Qalhata (Kurru 5) Mesbat Tabekenamun?
Shebitku	Djedkare	707 TCN – 690 TCN	Kurru 18	Arty (Kurru 6)
Taharqa	Khunefertumre	690 – 664 TCN	Hub 1	Takahatenamun (Nuri 21?) Atakhebasken (Nuri 36) Naparaye (Kurru 3) Tabekenamun?
Tantamani	Bakare	664 – 656 TCN (chết năm 653 TCN)	Kurru 16	Piankharty [..]salka Malaqaye? (Nuri 59)

Khoảng thời gian này bắt đầu bởi pharaon Kashta và kết thúc bởi pharaon Malonaqen đôi khi được gọi là Thời kỳ Napatan. Những vị vua cuối cùng của Vương triều thứ 25 đã cai trị các vùng đất là Napata, Meroe, và Ai Cập. Cung điện hoàng gia được đặt ở Napata trong thời gian này, trong khi Meroe cũng là một thành phố lớn. Các vị vua và hoàng hậu đã được chôn cất ở El-Kurru và Nuri.^[6]

Phả hệ

?

Alara

Kasaqa

Kashta

Piye

Neferukakashta

Shabaka

Taharqa

Arty

Shebitku

Tantamani

Ảnh

Đồ chạm khắc công phu, khoảng năm 670-650 TCN
Kashta
Piye là một vua Nubian, người đã chinh phục được Ai Cập và cai trị. Đây là kim tự tháp của ông ở Al Kurru, Sudan.
Shabaka
Shebitku

Shebitku
Taharqa trong hình tượng Nhân Sư. Taharqa là con trai của Piye.
Tantamani

Chú thích

^ Török, László (1998). The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization. Leiden: BRILL. p. 132. ISBN 90-04-10448-8.
^ Bonnet, Charles (2006). The Nubian pharaon s. New York: The American University in Cairo Press. pp. 142–154. ISBN 978-977-416-010-3.
^ Mokhtar, G. (1990). General History of Africa. California, USA: University of California Press. pp. 161–163. ISBN 0-520-06697-9.
^ Emberling, Geoff (2011). Nubia: Ancient Kingdoms of Africa. New York: Institute for the Study of the Ancient World. pp. 9–11. ISBN 978-0-615-48102-9.
^ Silverman, David (1997). Ancient Egypt. New York: Oxford University Press. pp. 36–37. ISBN 0-19-521270-3.
^ Dows Dunham, Notes on the History of Kush 850 BC-A. D. 350, American Journal of Archaeology, Vol. 50, No. 3 (July - September, 1946), pp. 378-388
^ “Gebel Barkal and the Sites of the Napatan Region”. UNESCO World Heritage Centre.