Aras

Aras
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Lizarra
Eskualdea	Vianaldea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Aras
Alkatea	Jesus Carlos Fernandez Rubio (Agrupacion Independiente Tres Aras)
Posta kodea	31239
INE kodea	31026
Herritarra	arastar
Geografia
Koordenatuak	42°33′43″N 2°21′18″W / 42.561944444444°N 2.355°W / 42.561944444444; -2.355
Azalera	17,72 km²
Garaiera	640 metro
Distantzia	88 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	148 (2023:  −6)
72 (%48,6) (2019)  (%54,7) 81
Dentsitatea	0,08 bizt/km²
Zahartzea[1]	% 36,61
Ugalkortasuna[1]	‰ 41,67
Ekonomia
Jarduera[1]	% 0 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 0 (2011)
Langabezia[1]	% 2,37 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2][3]	% 4,10 (2018: %3,18)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.ayto-aras.es/

Aras^[4] ([aɾas̺] ofizialki; batzuetan Hiru Aras [iɾu aɾas̺] edo Tres Aras [tres aɾas̺] formetarekin ere bai) Nafarroa Garaiko mendebaldeko udalerri bat da. Lizarrako merindadeko mendebaldeko muturrean kokatzen den herri honek 184 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 88 kilometrora dago.

Geografia

Ingurune naturala eta klima

Klima

Arasek Ebro ibaiko depresiogunearen berezko klima mediterraneo-kontinentala dauka. Neguak hotzak, udak beroak, aldaketa termiko handiak, eta euriak nahiko eskasak eta irregularrak izaten dira (batez ere udaberrian eta udazkenean egiten du euria).

Udalerri mugakideak

Arasek Azuelorekin eta Aguilar Kodeskoarekin egiten du muga iparraldean, Bargotarekin ekialdean, eta Vianarekin mendebaldean eta hegoaldean.

Historia

1850eko hamarkadara arte Arasek Armañantzasekin udalerri bakarra osatu zuen.

Ekonomia

Sakontzeko, irakurri: «Nafarroako parke eolikoak»

Aguilar Kodes eta Azuelo udalerrien artean, Las Llanas de Codés izeneko gunean, Nafarroako gobernuak eraikitako "Codés Azuelo" izeneko parke eolikoa dago. Instalaturiko potentzia 43,20 megawatteko da eta parkearen jabea Acciona Energia da gaur egun.

Demografia

Arasko biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko bederatzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %4,62 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Arasen»

Udaletxea

Arasko udaletxeko idazkaria, Aguilar Kodeskoa, Cabredo, Genevilla, Lapoblacion eta Marañongo idazkari ere bada.

• HELBIDEA: Konstituzio Plaza, 13

2023-2027 legegintzaldia

2023ko hauteskundeen ondorengo Arasko udalbatza
Alderdia		2023ko maiatzak 28
		Zinegotziak	Boto kopurua
	Juan Jose Los Arcos Fernandez (A.I. Tres Aras)	1 / 5	76 (% 79,17)
	Jesus Carlos Fernandez Rubio (A.I. Tres Aras)	1 / 5	75 (% 78,13)
	Maria Cristina Azpilicueta De Miguel (A.I. Tres Aras)	1 / 5	72 (% 75,00)
	Isabel Abecia Diaz de Otazu (A.I. Tres Aras)	1 / 5	64 (% 66,67)
	Maria Isabel Mendoza Alonso (A.I. Tres Aras)	1 / 5	34 (% 35,42)
*250 biztanle baino gutxiagoko udalerrietan, hautagai zerrenda irekiekin bozkatzen denez, boto guztien ehuneko totala ez da zergaitik 100 izan behar.
Datuen iturria: Junta Electoral Central (Gaztelaniaz)

Alkateak

Hauek izan dira Arasko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia[5]
Maximino Perez Jubera[5]	1979	1983		Agrupacion de Electores San Juan
Juan Jose Los Arcos Murguiondo[5]	1983	1987		Agrupacion de Electores San Isidro de Aras
Javier Murguiondo Los Arcos[5][6]	1987	1991		Nafarroako Alderdi Sozialista
Javier Murguiondo Los Arcos[5]	1991	1995		Nafarroako Alderdi Sozialista
Javier Murguiondo Los Arcos[5]	1995	1999		Nafarroako Alderdi Sozialista
Jesus Jubera Rubio[5][7][8][9]	1999	2003		Nafarroako Demokraten Elkargunea
Jose Manuel Saenz Quintero[5][7]	2003	2007		Agrupacion Independiente de Aras
Francisco Javier Murguiondo Marquinez[5][9]	2007	2011		Nafarroako Alderdi Sozialista
Francisco Javier Murguiondo Marquinez[5][10]	2011	2015		Nafarroako Alderdi Sozialista
Francisco Javier Murguiondo Marquinez[5][11]	2015	2019		Nafarroako Alderdi Sozialista
Jesus Carlos Fernandez Rubio[5][12]	2019	2023		Agrupacion Independiente Tres Aras
Jesus Carlos Fernandez Rubio[13][14]	2023	Jardunean		Agrupacion Independiente Tres Aras

Azpiegiturak

Zerbitzuak

Aras "Kodes Mendizerrako Zerbitzuen Mankomunitateko" kidea da. Erakundeak Aguilar Kodeskoan du egoitza nagusia.

Kultura

Jaiak eta ospakizunak

Arasko herriko jaiak Gurutze Santuaren omenez ospatzen dira irailaren 14aren inguruan. Horrez gain, gainontzeko ospakizunen artean herriko patroi diren San Sebastianen eguna urtarrilaren 20an, San Isidro Nekazariaren eguna eta San Rokeren ospakizuna nabarmentzen dira.

Ondasun nabarmenak

Arasko Andre Mariaren eliza Erdi Aroko jatorria duen eraikina da, baina gaur egungo itxura XVI. mendean eginiko zaharberritze baten ondorioa da. Portada errenazentista eta erretaula nagusia daude ikusgai, erretaula 1594an egin zen estilo erromanistan eta Ama Birjinaren bizitzako atalak irudikatzen ditu. Horrez gain, elizaren barruan, San Sebastian, San Roke, Jesusen Bihotza eta Sortzez Garbiaren irudiak gordetzen dira.

Baselizen artean, Kristo Santuaren baseliza XVII. mendean egina eta San Isidro Nekazariaren baseliza nabarmentzen dira. Horrez gain, hegoaldean, Sortako San Joanen komentuaren arrastoak daude: eraikina 1440an eraiki zen eta mende batzuk geroago, XVII. mendean, Bertan behera utzi zuten han bizi ziren abadeek.

Arastar ezagunak

• Vicente de Santa María (1742-1806), misiolari frantziskotarra.

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. Euskara ezagutza tasa. (2010) Euskal Herriari Begira (Udalbiltza), Eustat, INE, NASTAT eta Euskal Herriko Hizkuntza Adierazle Sistema (EAS).
3. Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 48-53 or..
4. Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
5. ↑ (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
6. «Murguiondo Losarcos, Javier» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2023-10-10).
7. ↑ (Gaztelaniaz) «Un ayuntamiento navarro de 228 vecinos gastó 2 millones de euros sin control legal» El País 2004-01-24 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-07-23).
8. (Gaztelaniaz) «La Audiencia absuelve al ex alcalde de Aras de los delitos de malversación al no hallar pruebas suficientes» Europa Press 2007-05-14 (Noiz kontsultatua: 2020-07-24).
9. ↑ (Gaztelaniaz) «Aras salda un millón de euros de deuda con sus acreedores y abre nueva etapa» Diario de Navarra 2008-04-03 (Noiz kontsultatua: 2023-10-10).
10. (Gaztelaniaz) «El Gobierno foral aumenta el cobro de deuda a Aras por la mejora de cuentas» Diario de Navarra 2015-01-29 (Noiz kontsultatua: 2020-07-24).
11. (Gaztelaniaz) «Tiempos de cambio en Tierra Estella» Revista Calle Mayor 2015-05-29 (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
12. (Gaztelaniaz) «Satisfacción en Aras por la rehabilitación de la carretera de Viana» Diario de Noticias de Navarra 2021-05-02 (Noiz kontsultatua: 2023-10-10).
13. (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Navarra 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-09-20).
14. (Gaztelaniaz) «Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra» Diario de Navarra 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2023-10-10).

Ikus, gainera

• Nafarroako udalerrien zerrenda
• Vianaldea
• Lizarrako merindadea

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa

• (Gaztelaniaz) Arasi buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
• Arasko Kale Nagusia Google Street View-n ikusia.