Tiếng Kra nguyên thủy

Tiếng Cờ Ương nguyên thủy
Phân loại	Tai-Kadai Ngữ chi Kra (nguyên thủy) Tiếng Cờ Ương nguyên thủy
Mã ngôn ngữ

Tiếng Cờ Ương nguyên thủy hay tiếng Kra nguyên thủy (tiếng Anh gọi là Proto-Kra) là một ngôn ngữ phục dựng, được coi như tiền thân của mọi ngôn ngữ Cờ Ương.^[1]

Từ vựng

Từ vựng tiếng Kra nguyên thủy (Ostapirat 2000):^[1]

tiếng Anh	tiếng Hán	tiếng Việt	tiếng Cờ Ương nguyên thủy
armpit	腋窝	nách	*tai C
armpit	腋窝	nách	*lje A
beard	胡子	râu	*mum C
belly	肚子	bụng	*hmok D
blood	血	máu	*plat D
blood	血	máu	*kɣa C
boil (n.)	肿	nhọt, đinh	*plaɯ C
bone	骨头	xương	*dək D
cheek/face	脸（颊）	má, mặt	*m-la B
chest	胸	ngực	*tək D
chin	下巴	cằm	*kaŋ C
ear	耳朵	tai	*k-ra A
excrement	屎	phân	*kai C
excrement	屎	phân	*ʔik D
eye	眼睛	mắt	*m-ʈa A
fart	屁	rắm	*C-tot D
fingernail	指甲	móng	*ʈ-lep D
foot	脚	chân	*kok D
forehead	额头	trán	*C-dəŋ A
gall bladder	胆	mật	*m-di A
hair	毛	lông	*mot D
hair (head)	头发	tóc	*m-səm A
hand	手	tay	*mja A
head	头	đầu	*krai B
heart	心脏	tim	*hlul C
intestine	肠子	ruột	*C-si C
knee	膝盖	đầu gối	*C-ku B
leg	腿	chân	*C-ka A
liver	肝	gan	*təp D
meat	肉	thịt	*ʔaɯ C
mouth	嘴巴	miệng	*ŋuŋ A
mouth	嘴巴	miệng	*mul B
navel	肚脐	lỗ rốn	*m-ɖaɯ A
neck	脖子	cổ	*C-jo A
nose	鼻子	mũi	*hŋət D
nose	鼻子	mũi	*teŋ C
pus	脓	mủ	*hŋwu B
saliva	口水	bọt	*t-ru B
shoulder	肩膀	vai	*m-ba B
skin	皮肤	da	*kwau B
skin	皮肤	da	*ta A
skin	皮肤	da	*boŋ A
stomach	胃	bụng	*hloŋ A
tear (n.)	眼泪	nước mắt	*ʒa C
tendon	肌腱	gân	*ɣwjən A
tendon	肌腱	gân	*ŋen A
throat	喉咙	họng	*t-roŋ A
throat	喉咙	họng	*kɣe A
tongue	舌头	lưỡi	*l-ma A
tooth	牙齿	răng	*l-pən A
tooth	牙齿	răng	*C-tʃuŋ A
waist	腰	lưng	*t-lu C
ant	蚂蚁	kiến	*mot D
bear	熊	gấu	*C-me A
bee	蜜蜂	ong	*re A
bird	鸟	chim	*ɳok D
buffalo	水牛	trâu	*kwai A
cat (wild)	猫（野）	mèo	*ku C
chicken	鸡	gà	*ki A
cow	牛	bò	*ni A
crab	螃蟹	cua	*d-rat D
crow (n.)	乌鸦	quạ	*ʔak D
deer	鹿	nai	*dit D
dog	狗	chó	*x-ma A
duck	鸭子	vịt	*blaɯ A
duck	鸭子	vịt	*kap D
egg	蛋	trứng	*ʈəm A
fish	鱼	cá	*p-la A
flea	跳蚤	bọ chét	*x-mət D
goat	山羊	dê	*me C
hawk	鹰	ưng	*d-laŋ C
horn	角	sừng	*C-ku A
horse	马	ngựa	*ŋja C
louse (head)	头虱	chấy	*C-ʈu A
louse (body)	虱子	rận	*m-drəl A
maggot	蛆	sâu non	*kʒət D
monkey	猴子	khỉ	*tai C
monkey	猴子	khỉ	*krok D
monkey (gibbon)	猿	vượn	*m-lu A
mosquito	蚊子	muỗi	*dʒaŋ A
pig	猪	lợn	*x-mu A
rat	老鼠	chuột	*hlai C
shellfish	贝	sò	*tʃui A
tail	尾巴	đuôi	*C-tʃot D
snake	蛇	rắn	*ŋa A
tiger	老虎	hổ	*(k-)di A
wing	翅膀	canh	*gwja A
banana	香蕉	chuối	*tok D
beans	豆子	đậu	*m-te C
bran	糠	cám	*m-pwa B
cogon grass	茅草	cỏ tranh	*ka A
cucumber	黄瓜	dưa chuột	*m-tiŋ A
ear of grain	穗子	tua (?)	*C-kən A
flower	花	bông	*hŋa C
flower	花	bông	*bal A
fruit	水果	trái cây	*C-mak D
garlic	蒜	tỏi	*C-sui B
garlic	蒜	tỏi	*kɣa A
ginger	姜	gừng	*kɣiŋ A
grass/tobacco	（烟）草	cỏ, thuốc lá	*t-laɯ A
leaf	叶子	lá	*ɖiŋ A
mushroom	菌子	nấm	*l-ka A
paddy (grain)	稻谷	lúa	*ca A
peach	桃子	đào	*m-pləŋ A
rice (cooked)	饭	cơm	*mla(ɯ) C
rice (husked)	米	gạo	*sal A
rice	稻	lúa	*kʒaŋ A
root	根	rể	*tsaŋ A
seed	种子	hạt	*pe A
sesame	芝麻	vừng	*l-ŋa A
sorghum	高粱	miến, cao lương	*ʒaŋ A
taro	芋头	khoai môn	*p-ɣak D
taro	芋头	khoai môn	*rwau C
thorn	刺	gai	*ŋjan C
tree	树	cây	*ti A
vegetable	蔬菜	rau	*ɖ-loŋ A
vegetable	蔬菜	rau	*ʔop D
yam	薯	khoai	*məl A
ash	火灰	tro	*m-tu B1
coal	煤	than	*la B
cloud/fog	云，雾	mây, sương mù	*muk D
earth	地	đất	*lu B
earth (soil/mud)	土	bùn	*ʔut D
field (wet)	水田	ruộng	*na A
field (dry)	干田	đồng (khô)	*za C
fire	火	lửa	*pui A
firewood	柴	củi	*sui A
frost	霜	sương	*l-me A
hail	雹	kêu	*tsep D
iron	铁	sắt	*kjəl C
moon	月亮	mặt trăng	*m-ɖjan A
moon	月亮	mặt trăng	*(C-)tjan A
mountain	山	núi	*dʐu A
rain	雨	mưa	*mon A
rain	雨	mưa	*jəl A
road	路	đường	*kron A
rock	石头	đá	*t-la B
rock	石头	đá	*ʔuŋ A
rock	石头	đá	*p-ra A
sand	沙子	cát	*hŋai A
silver	银	bạc	*praɯ B
silver	银	bạc	*ŋjən A
smoke	烟	khói	*m-kwən A
snow	雪	tuyết	*ɳui A
star	星星	sao	*d-luŋ A
sunlight	阳光	ánh sáng (mặt trời)	*t-laŋ A
sun	太阳	mặt trời	*(l-)wən A
water	水	nước	*ʔuŋ C
wind	风	gió	*gwjən A
ax	斧头	rìu	*kwan A
boat	船	thuyền	*da A
chopsticks	筷子	đũa	*dzaɯ B/C
comb	梳子	chải	*C-ʃe A
den/nest	巢	tổ	*trau C
door	门	cửa	*x-ŋo A
drum	鼓	trống	*d-luŋ A
hat (bamboo)	斗笠	nón	*t-lop D
house	房子	nhà	*kran A
ladder	梯子	thang	*kwli A
ladder	梯子	thang	*kɣuŋ A
liquor	酒	rượu	*plu A
liquor	酒	rượu	*C-ka C
medicine	药	thuốc	*t-laɯ A
mortar	臼	cối	*dru A
needle	针	kim	*ŋlot D
pestle	杵	chày	*tsak D
pillar	柱子	cột	*m-tʂu A
pillow	枕头	gối	*hɲe A
rope	绳子	dây	*C-ʃak D
salt	盐	muối	*ɲo A
sieve	筛	sàng, giần	*gwaŋ A
skirt	短裙	váy	*ʔen C
thread	线	sợi	*ʒun B
village	村	làng	*mɣai A
brother (elder)	哥哥	anh trai	*tai A
brother (younger)	弟弟	em trai	*ʒaɯ B
child	儿童	con	*lak D
father	父亲	bố	*ba A
father	父亲	bố	*pa B1
female-in-law	嫂妇	dâu	*m-li B
grandchild	孙子	cháu	*klal A
grandfather	祖父	ông	*m-pau B
grandmother	祖母	bà	*ja C
I	我	tôi	*ku A
I	我	tôi	*ʔe A
male/husband	男，丈夫	nam, chồng	*C-paɯ C
male/husband	男，丈夫	nam, chồng	*se A
male-in-law	女婿	rể	*dʒu C
mother	母亲	mẹ	*mai C
name	名字	tên	*n(ʒ)i A
orphan	孤儿	mồ côi	*bɣuŋ C
sister (elder)	姐姐	chị	*pi C
sister (younger)	妹妹	gái	*ʔon C
spirit	神	thần	*ŋun A
spirit	神	thần	*r-maŋ A
strength	力气	sức mạnh	*ʒan A
we	我们	chúng tôi	*t-ɣu A
who	谁	ai	*ʔ-nau A/C
you	你	mày	*mə A/B
bitter	苦	đắng	*kəm A
black	黑	đen	*hl/dəm A
bright	亮	sáng	*ʔaŋ C
deaf	聋	điếc	*ŋəl C
deep	深	sâu	*(h)lək D
drunk	醉	say	*r-me A
dry	干	khô	*kʒa B
far	远	xa	*k-li A
fat	胖	mập	*(m-)ɳəl A
full	满	đầy	*m-tik D
good	好	tốt	*ʔai A
heavy	重	nặng	*kʒəl A
hot	热	nóng	*piŋ C
itchy	痒	ngứa	*dok D
lazy	懒	lười biếng	*pren A
light (not heavy)	轻	nhẹ	*kʒa C
long	长	dài	*ri C
many	多	nhiều	*ʔi B
near	近	gần	*d-la C
new	新	mới	*mal A
old	旧	cũ	*ku B
old	旧	cũ	*kja C/B
raw	生	sinh	*(k-)ɖep D
real	真	thật	*ŋ(w)a B
ripe	熟	chín	*hŋwu B
rotten	烂	thối	*roŋ B
salty	咸	mặn	*ʔ-ɳəŋ B
satiated	饱	no	*tʃi B
shallow	浅	nông	*ɖjel C/B
short (not long)	短	ngắn	*hɲan C
short (not long)	短	ngắn	*ti C
short (not tall)	矮	thấp	*ta B/C
skinny	瘦	gầy	*gjaɯ C
sour	酸	chua	*bwlat D
small	小	nhỏ	*ʔet D
smelly	臭	hôi	*mu B
sweet	甜	ngọt	*tjel C
tall	高	cao	*k-ɣwaŋ A
thick	厚	dày	*C-na A
thin	薄	mỏng	*ɣwə C
warm	温	ấm	*tu C
warm	温	ấm	*ʔun B
wet	湿	ướt	*rək D
white	白	trắng	*r-ʔuk D
yellow	黄	vàng	*C-ŋil C
afraid	害怕	sợ	*p-la A
alive	活	sống	*pluŋ C
ask	问	hỏi	*tsi C
bark (v.)	叫（狗）	sủa	*m-plau B
bathe	洗澡	tắm	*ʔap D
bite	咬	cắn	*ʈai B
bite	咬	cắn	*rəm C
buy	买	mua	*tsol A
carry on back	背	vác (?)	*pa C
carry on back	背	vác (?)	*m-blik D
choose	选	chọn	*s-le B
close eye	闭（眼）	nhắm	*kləp D
close eye	闭（眼）	nhắm	*nəp D
come	来	đến	*(C-)ma A
come (return)	来（回）	đến (quay)	*m-duŋ A
crow (v.)	鸣（乌鸦）	gáy	*ɖəŋ A
cut	砍	cắt	*te C
cut	砍	cắt	*hrən C
descend	降（落）	xuống	*caɯ C
descend	降（落）	xuống	*d-loŋ A
die	死	chết	*pɣon A
do	做	làm	*du A
dream	梦	mơ	*l-pən A
drink	喝	uống	*hrom C
dry in sun	晒	chỉ	*m-ʈak D
eat	吃	ăn	*kan A
fall	掉	rơi	*tok D
flow	流	chảy	*t-lui A
forget	忘记	quên	*dəp D
give	给	cho	*nak D
get	得	được	*pwən B
get	得	được	*m-to B
go	去	đi	*ɣwa C
hatch	孵	nở	*kəm C
have	有	có	*ʔən A
hear	听	nghe	*dʒək D
hold in mouth	含	ngậm	*kom A
hold in mouth	含	ngậm	*ʔom A
kill	杀	giết	*p-ɣon A
know	知道	biết	*so A
laugh	笑	cười	*k-so A
lick	舔	liếm	*lim C
love	爱	yêu	*(h)ŋwai A/B
plant (v.)	种	trồng	*təm C
pluck	摘	chọn	*bet D
rest	休息	nghỉ ngơi	*(ʔ)jəŋ A/C
scold	骂	mắng	*ʔi B
scold	骂	mắng	*kən C
scold	骂	mắng	*hɲan B
see	见	xem	*kai A
see (look)	看	nhìn	*ti C
sell	卖	bán	*s-ɣwi A
shake/shiver	抖	run	*səl B
sick	生病	đau	*d-ri C
sleep	睡觉	ngủ	*ŋu B
sleep	睡觉	ngủ	*ʔu B
smell	闻	mùi	*mu B
split	分	chẻ	*pɣa B
split	分	chẻ	*de B
steal	偷	trộm	*lum C
steam (v.)	蒸	bốc hơi	*tsu C
swallow (v.)	吞	nuốt	*d-lwal C/A
take off	脱	cởi	*klut D
teach	教	dạy	*tʂun A
wait	等	chờ	*hŋa(ɯ) A
walk	走	đi bộ	*C-pwi A
wear	穿	mặc	*le C
weep	哭	khóc	*ɲit D
above	上面	trên	*lju A
back/behind	后面	sau	*lon A
back/behind	后面	sau	*dəŋ C
before/front	前面	trước	*kun A
below	下面	dưới	*ɲun B/C
day	天（日）	ngày	*(h)wən A
inside	里面	trong	*t-luŋ C
left	左边	trái	*mjaŋ B
month	月	tháng	*m-ɖjan A
outside	外面	ngoài	*ri C
right	右边	đúng	*(x-)mit D
that	那	đó	*ʔ-ɲa C/B
this	这	này	*ʔ-ni C/B
year	年	năm	*m-(p)ɣiŋ A
one	一	một	*tʂəm C
two	二	hai	*sa A
three	三	ba	*tu A
four	四	bốn	*pə A
five	五	năm	*r-ma A
six	六	sáu	*x-nəm A
seven	七	bảy	*t-ru A
eight	八	tám	*m-ru A
nine	九	chín	*s-ɣwa B
ten	十	mười	*pwlot D
hundred	百	trăm	*kjən A

Tham khảo

1. ^ Ostapirat, Weera. 2000. "Proto-Kra." Linguistics of the Tibeto-Burman Area 23 (1): 1-251.