Nguyễn Văn Quỳ

Nhạc sĩ
Nguyễn Văn Quỳ
Nguyễn Văn Quỳ vào năm 2010
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh
Nguyễn Văn Quỳ
Ngày sinh
(1925-01-02)2 tháng 1 năm 1925
Nơi sinh
Hà Nội, Việt Nam
Mất
Ngày mất
27 tháng 1 năm 2022(2022-01-27) (97 tuổi)
Nơi mất
Hà Nội, Việt Nam
Giới tínhnam
Quốc tịch Việt Nam
Nghề nghiệp
Sự nghiệp âm nhạc
Năm hoạt động1941 – 2003
Dòng nhạc
Tác phẩm
  • Sonate cho violon và piano số 4, 5, 6, 7, 8
  • Bác Hồ vầng dương của chúng ta
  • Yêu người bao nhiêu yêu nghề bấy nhiêu
  • Thanh niên trên công trường
  • Ca mừng Bác
  • Ánh sáng Lê-nin
Giải thưởngDanh sách
Giải thưởng
Giải thưởng Nhà nước 2017
Văn học Nghệ thuật

Nguyễn Văn Quỳ (2 tháng 1 năm 1925 – 27 tháng 1 năm 2022) là một nhà soạn nhạc và nhạc sĩ người Việt Nam. Nguyễn Văn Quỳ chuyên sáng tác các thể loại như nhạc đỏ, nhạc thiếu nhi, dạ khúc, sonata. Trong các tác phẩm của ông có 9 bản sonata mà ông sáng tác cho vĩ cầm và dương cầm đã gây được ấn tượng mạnh với các nhà nghiên cứu âm nhạc, nhạc sĩ và thính giả Việt Nam. Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2017.

Những năm đầu

[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Văn Quỳ (tên thánh là Phaolô) sinh ngày 2 tháng 1 năm 1925.[1] Ông lớn lên trong trong một căn nhà tại phố Phủ Doãn thuộc phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.[2] Cha của ông đã đưa Nguyễn Văn Quỳ theo học trường dòng Ecole Puginier (nay là trường Việt Đức). Cũng trong thời gian này, ông được tham gia ban đồng ca hợp xướng của nhà thờ.[2]

Khi lên 5 tuổi thì mẹ của Nguyễn Văn Quỳ mất, 13 tuổi thì cha cũng qua đời, ông phải sống cùng mẹ kế. Với số tiền người cha quá cố để lại, ông theo học đến khi đỗ bằng Cao đẳng Tiểu học thì thôi học.[1] Khi theo học Trung cấp ở Trường Thăng Long, ông có thêm những người bạn sau là cán bộ cấp cao của Nhà nước như: Vũ Đại, Dương Thông.[3]

Người thầy đầu tiên dạy ông vĩ cầm cho ông là nghệ sĩ Văn Minh. Văn Minh cũng là người truyền cảm hứng và niềm đam mê âm nhạc cho Nguyễn Văn Quỳ. Sau đó, Nguyễn Văn Quỳ cũng trở thành học trò và làm nhạc công vĩ cầm cho dàn nhạc dây của Phan Đăng Hinh. Tuy nhiên, vì quá nghèo, ông cho rằng mình không thể học vĩ cầm lâu dài nên đã học guitar với Nguyễn Thiện Tơ.[4]

Sự nghiệp

[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1941, ông đã hoạt động như một người phát tán truyền đơn, bản tin, báo, bán các bài hát "Đoàn quân Việt Minh đi" để kiếm tiền gây quỹ cho phong trào thanh niên cách mạng thành Hoàng Diệu.[3] Ông cùng ban nhạc của mình gồm Lê Yên, Lê Lôi, Hoàng Thái, Lương Ngọc Trác sang Côn Minh, Trung Quốc để biểu diễn trong phòng trà theo hợp đồng.[5] Sau khi nhóm nhạc tan rã, ông gia nhập đoàn Văn hóa kháng chiến Khu 4. Ở Hà Nội, ông liên lạc với cán bộ và tham gia hoạt động trong tổ chức Thanh niên Cứu quốc nội thành. Trong thời kỳ này, Nguyễn Văn Quỳ đã tự học kiến thức âm nhạc và tự gửi thư học hàm thụ âm nhạc hệ cao đẳng Hòa âm tại Trường Tổng hợp hàm thụ của Paris.[6] Nhờ nắm chắc được kiến thức hòa âm và phức điệu, ông đã có ý thức cấu trúc và phát triển âm nhạc trong sáng tác ca khúc.[6] Nguyễn Văn Quỳ tốt nghiệp hòa âm hệ cao đẳng hàm thụ tại Paris (Pháp) năm 1954.[7]

Trong một buổi chiều Hà Nội bị tạm chiến, ông đã sáng tác một Nocturne mang tên "dạ khúc". Tác phẩm ngay lập tức được ấn hành ở nhà xuất bản Á Châu. Sau "dạ khúc", Nguyễn Văn Quỳ tiếp tục sáng tác các ca khúc như "chiều xa vắng", "chiều cô thôn", "bóng chiều". Bài "bóng chiều" ban đầu được sáng tác dưới tựa đề "vang bóng chiều xưa". Tuy nhiên ca khúc đã không được cơ quan kiểm duyệt cho phép xuất bản nên ông phải đổi lời ca cũng như tựa đề thành "bóng chiều".[8]

Ngày Giải phóng Hà Nội, Nguyễn Văn Quỳ đã mang đàn guitar đi đầu đoàn thanh niên sinh viên Hà Nội đón bộ đội về giải phóng thủ đô. Hình ảnh đó đã được lưu lại trong tấm ảnh của nhà nhiếp ảnh Nguyễn Văn Kiên và lọt vào ống kính của đạo diễn điện ảnh người Nga Roman Carmen trong bộ phim tài liệu "Việt Nam trên đường thắng lợi".[9][10] Nhân dịp này, ông đã sáng tác ca khúc "Hà Nội giải phóng", "Hoan hô quân đội giải phóng Thủ đô" với bút danh Đỗ Quyên và được in ở bìa báo Tiền phong đặc biệt ấn hành bí mật tại Hà Nội.[11] Ca khúc "Ngọc triều lên" của ông đã được lựa chọn để trình diễn trong dịp Đại hội liên hoan Văn Công toàn quốc năm 1954.[12] Các tác phẩm khác như "Đế quốc Mỹ cút đi", "Thanh niên trên công trường", "Tiếng hát bên nôi" đều được ấn hành bởi nhà xuất bản Xây dựng (nay là Cục xuất bản In và phát hành).[12] Nguyễn Văn Quỳ còn sáng tác một số ca khúc thiếu nhi như "Lá cờ Việt Nam", "Bầu trời xanh xanh",...[12] Ngoài sáng tác âm nhạc, Nguyễn Văn Quỳ cũng sáng tác thơ với bài "Thiên nhiên" viết bằng tiếng Pháp.[13]

Ở độ tuổi 40, Nguyễn Văn Quỳ bắt đầu tìm đến sáng tác khí nhạc. Ông đã chọn thể loại sonata viết cho vĩ cầm và có phần đệm của dương cầm.[14] Nguyễn Văn Quỳ sáng tác tất cả 9 ca khúc và 9 bản sonata dành cho vĩ cầm và dương cầm trong khoảng từ năm 1964 đến năm 2003.[15] Bản đầu tiên ông hoàn thành năm 1964, sau đó được đưa vào giáo trình dạy nhạc của Học viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Bản Sonata số 4 được UNICEF tại Việt Nam đề nghị tặng cho Hội Bảo vệ quyền trẻ em của Liên hợp quốc.[16] Bản số 9 ông sáng tác năm 2003 để dành tặng nữ nghệ sĩ vĩ cầm Isabella Durin của dàn nhạc giao hưởng quốc gia Ile de France trong lần thứ 2 cô đến Việt Nam biểu diễn chính những tác phẩm của ông.[13]

Ngoài việc là hội viên sáng lập Hội Nhạc sĩ Việt Nam,[17] ông cũng là nhạc sĩ Việt Nam đầu tiên được tham gia Hội Bảo vệ Quyền Tác giả Quốc tế (SACEM).[18] Tuy nhiên, trước khi ký bản giao kèo, ông đã cho mọi công dân Việt Nam sử dụng mọi tác phẩm của ông mà không cần trả tác quyền cho SACEM: "Nếu Người Việt Nam sử dụng các tác phẩm này thì không phải trả phí tác quyền".[9][18][19]

Ngày 11 tháng 10 năm 2019, đêm nhạc kỷ niệm 10 năm Nguyễn Văn Quỳ được trao giải thưởng văn hóa di sản Patrimoenia 2009 đã diễn ra tại Maison du General G.H. Dufour, Geneva (Thụy Sĩ) với sự tham gia của nghệ sĩ dương cầm Marie-Anouch Sarkissain và nghệ si vĩ cầm Ken Lila Ashanti.[20]

Giảng dạy

[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Văn Quỳ cũng đào tạo các giáo viên âm nhạc cho nhiều trường ở Hà Nội, ông còn là người có sáng kiến thành lập khoa âm nhạc cho cao đẳng Sư phạm Hà Nội và giảng dạy ở trường này từ năm 1956 đến năm 1978.[7][9][21] Ông cũng từng có nhiều năm giảng dạy âm nhạc tại Trường Chu Văn An.[7][21] Trong khoảng thời gian gia nhập đoàn Văn hóa kháng chiến Khu 4, ông cũng tham gia giảng dạy âm nhạc ở chi hội Văn nghệ Liên Khu 3 dưới sự chỉ đạo của nhạc sĩ Tử Phác.[12]

Nhận định

[sửa | sửa mã nguồn]

Sự thành công trong sáng tác của ông được cho là đến từ việc thể hiện những chủ đề âm nhạc tương phản. Các tác phẩm của ông nhìn chung được chứa đựng triết lý của cuộc sống, điều này được xem là điểm khác biệt trong âm nhạc Nguyễn Văn Quỳ với các bản nhạc cổ điển trên thế giới. Với những đóng góp cho âm nhạc của Việt Nam, ông được gọi là "Beethoven Việt Nam".[22][23] Nguyễn Văn Quỳ còn được đặt biệt danh là "Ông Quỳ Xô nát"[24] hay "Ông vua Sonata Việt Nam".[16] Tuy vậy, việc ông sáng tác sonata cũng bị xem là không hợp thời trong bối cảnh sonata là dòng nhạc cao cấp ở Việt Nam thời bấy giờ.

Ở Việt Nam, tên tuổi của ông ít gây dựng được tiếng vang. Tuy nhiên ở Đức và Pháp, ông lại gây được sự chú ý nhất định. Nguyễn Văn Quỳ đã ba lần được các đồng nghiệp ở Pháp mời sang thăm và giao lưu. Các bản sonata của ông cũng được các nhạc sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc, khán thính giả nước ngoài ghi nhận là "độc đáo và sáng tạo".[19] Ông nói rằng Beethoven là thần tượng của mình vì cho rằng bản thân đã học được gần như tất cả mọi thứ từ Beethoven. Nhà soạn nhạc người Đức đã truyền cảm hứng cho ông sáng tác những bản sonata của riêng mình.[25]

Trong nhiều năm sáng tác âm nhạc, những tác phẩm của ông được đánh giá chung là chứa đựng triết lý của cuộc sống, thể hiện một mạch cảm xúc "mãnh liệt", tuy được viết theo cấu trúc âm nhạc Tây phương nhưng lại thể hiện một chất nhạc của Việt Nam, điều này được xem là điểm khác biệt trong âm nhạc Nguyễn Văn Quỳ với các bản nhạc cổ điển trên thế giới.[20][26] Sự thành công trong sáng tác của ông được cho là đến từ việc thể hiện những chủ đề âm nhạc tương phản.[26] Tuy không được đào tạo một cách bài bản, chính quy và không có điều kiện tốt để sáng tác một cách chuyên nghiệp, Nguyễn Văn Quỳ vẫn luôn có lý tưởng những tác phẩm do ông sáng tác được đến với công chúng tốt hơn.[26] Những sáng tác âm nhạc của ông còn được đánh giá là "như thơ", có thể thuộc về mọi thời đại.[27] Mặt khác, việc ông sáng tác sonata cũng bị cho là không hợp thời khi cái tên "Ông Quỳ xô nát" thể hiện sự diễu cợt một việc làm "không tưởng" trong bối cảnh sonata được xem là dòng nhạc cao cấp ở Việt Nam thời bấy giờ.[24]

Nghệ sĩ vĩ cầm Isabelle Durin cho rằng âm nhạc của Nguyễn Văn Quỳ được sáng tác từ những năm cuối thế kỷ XX nhưng lại theo trường phái ấn tượng vốn thịnh hành ở châu Âu từ đầu thế kỷ XX.[21] Tờ Le Courrier Du Viet Nam đã đăng câu nói của nghệ sĩ vĩ cầm Isabelle Durin rằng "Những tác phẩm của Nguyễn Văn Quỳ làm tôi xúc động bởi phong cách riêng biệt của ông. Những tác phẩm này đã đề cao vị thế dân tộc của nhà soạn nhạc và mở ra một chân trời âm nhạc mới để nói với toàn thể nhân loại".[3] Bà B. Fournier, chủ tịch của nhiều kỳ thi âm nhạc quốc tế tại châu Âu đã nhận định Nguyễn Văn Quỳ: "Anh đã tạo ra được một ngôn ngữ âm nhạc mới, nhưng quá khó với quá nhiều biến âm".[3][17]

Qua đời

[sửa | sửa mã nguồn]

Những năm cuối đời, Nguyễn Văn Quỳ sống bằng lương hưu của một nhà giáo và số tiền kiếm được từ việc sáng tác âm nhạc.[26] Ông sống tại một ngôi nhà ở phố Nguyễn Quang Bích (Hà Nội).[13] Nguyễn Văn Quỳ qua đời tại Hà Nội ngày 27 tháng 1 năm 2022 ở tuổi 97.[23]

Tác phẩm chính

[sửa | sửa mã nguồn]
  • 9 bản sonata cho vĩ cầm và dương cầm
  • "Gửi tới Lê-nin"
  • "Ánh sáng Lê-nin"
  • "Dạ khúc"
  • "Ý nhạc chơi vơi"
  • "Cánh chim chiều"
  • "Mây trôi"
  • "Đôi bờ"
  • "Chiều xa vắng"
  • "Chiều cô thôn"
  • "Bóng chiều"
  • "Đế quốc Mỹ cút đi"
  • "Thanh niên trên công trường"
  • "Tiếng hát bên nôi"
  • "Lá cờ Việt Nam"
  • "Bầu trời xanh xanh"
  • "Hà Nội giải phóng"
  • "Bác Hồ vầng dương của chúng ta"
  • "Yêu người bao nhiêu, yêu nghề bấy nhiêu"

Giải thưởng

[sửa | sửa mã nguồn]
  • Giải nhì (không có giải nhất) của Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho bản Sonata số 4 và bản Sonata số 8.
  • Giải thưởng văn hóa di sản Patrimoenia 2009 của Thụy Sĩ.[28][29]
  • Huy chương Vì sự nghiệp giáo dục, Huy chương Vì sự nghiệp âm nhạc...[23]

Vinh danh

[sửa | sửa mã nguồn]
  • Năm 2017, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật với các tác phẩm: khí nhạc Sonate cho violon và piano số 4, 5, 6, 7, 8; các ca khúc: Bác Hồ vầng dương của chúng ta, Yêu người bao nhiêu yêu nghề bấy nhiêu, Thanh niên trên công trường, Ca mừng Bác; hợp xướng: Ánh sáng Lê-nin.[30]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ a b Đỗ Hoa (28 tháng 7 năm 2017). “Lịch sử vang lên trong những giai điệu đẹp”. Ủy ban Đoàn Kết Công giáo Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  2. ^ a b Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 342.
  3. ^ a b c d Vũ Thành Nam (30 tháng 7 năm 2010). “"Beethoven" Việt Nam là một người công giáo yêu nước”. Báo Công an Nhân dân điện tử. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  4. ^ Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 342, 343.
  5. ^ Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 343.
  6. ^ a b Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 344.
  7. ^ a b c Phạm Hằng (8 tháng 6 năm 2022). “Nghe sonata, nhớ cây vĩ cầm một đời lặng lẽ...”. Thời báo văn học nghệ thuật. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  8. ^ Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 344, 345.
  9. ^ a b c Trần Thị Trường (23 tháng 11 năm 2009). “Sonata miễn phí cho người Việt”. Báo đại biểu nhân dân. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  10. ^ Thu Thủy (11 tháng 10 năm 2019). “Khúc ca mừng "Hà Nội giải phóng"”. Báo Đại biểu nhân dân. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  11. ^ Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 345.
  12. ^ a b c d Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 346.
  13. ^ a b c Bảo Trâm (14 tháng 5 năm 2013). “"Beethoven Việt Nam" Nguyễn Văn Quỳ: Buồn đau nhưng không bi lụy”. Báo Điện tử An ninh Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  14. ^ Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 346, 347.
  15. ^ “Đêm nhạc với bản sonata của nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ”. Hanoi Grapevine. 1 tháng 10 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  16. ^ a b Duy Ngọc (10 tháng 10 năm 2021). “Bức ảnh lịch sử của "ông vua Sonata Việt Nam"”. Báo Lao động. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  17. ^ a b Dương Minh (13 tháng 12 năm 2013). “Tài năng và những chuyện nghịch lý”. Báo Công an Nhân dân điện tử. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 16 tháng 7 năm 2022.
  18. ^ a b Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 351.
  19. ^ a b Mạnh Hùng (17 tháng 4 năm 2004). “Người độc hành 40 năm với 9 sonate”. Báo Người Lao Động. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 6 năm 2009. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  20. ^ a b “Đêm nhạc của nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ tại Thụy Sỹ”. Báo điện tử Đài tiếng nói Việt Nam. 13 tháng 10 năm 2019. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  21. ^ a b c “Isabelle Durin: "Tôi biết ơn nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ"”. Báo Nhân Dân. 18 tháng 2 năm 2006. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  22. ^ Ngô Khiêm (10 tháng 10 năm 2021). “Viết tiếp khúc khải hoàn ca về ngày giải phóng Thủ đô”. Báo Dân Việt. Lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 11 năm 2021. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  23. ^ a b c An Nhi (28 tháng 1 năm 2022). “Nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ - Beethoven của Việt Nam qua đời”. Hànộimới. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  24. ^ a b Nguyễn Thụy Kha 2017, tr. 349.
  25. ^ “Vietnam: In Nguyen van Quy's Living Room” (bằng tiếng Anh). tr. Deutsche Welle. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 11 năm 2015. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2022.
  26. ^ a b c d Ngọc Minh (18 tháng 2 năm 2010). “Xung quanh cái tên "Beethoven Việt Nam"”. Báo Thể thao & Văn hóa. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  27. ^ “Nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ - Cây vĩ cầm lặng lẽ”. VietnamPlus. 12 tháng 3 năm 2010. Lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 4 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  28. ^ “Nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ - Beethoven của âm nhạc Việt Nam”. Báo điện tử Đài truyền hình Việt Nam. 14 tháng 11 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  29. ^ Tố Uyên-Xuân Hoàng (12 tháng 10 năm 2019). “Kỷ niệm 10 năm nhạc sỹ Nguyễn Văn Quỳ được trao giải Patrimoenia”. VietnamPlus. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2022.
  30. ^ “Chủ tịch nước Quyết định trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2017”. Báo Tổ quốc. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2024.

Nguồn sách

[sửa | sửa mã nguồn]

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]