1919

	Añu 1919
Años:	1916 1917 1918 - 1919 - 1920 1921 1922
Décades:	Años 1880 Años 1890 Años 1900 - Años 1910 - Años 1920 Años 1930 Años 1940
sieglos:	sieglu XIX - sieglu XX - sieglu XXI

1919 (MCMXIX) foi un añu común entamáu en miércoles del calendariu gregorianu, y un añu común entamáu en martes del calendariu xulianu. Al entamar esti añu el calendariu gregorianu taba 13 díes per delantre del xulianu, que remaneció n'usu en delles partes del mundu hasta 1923.

**1919 n'otros calendarios**
Calendariu gregorianu	1919 MCMXIX
Ab urbe condita	2672
Calendariu armeniu	1368
Calendariu chinu	4615 – 4616
Calendariu hebréu	5679 – 5680
Calendarios hindús - Vikram Samvat - Shaka Samvat	1974 – 1975 1841 – 1842
Calendariu persa	1297 – 1298
Calendariu islámicu	1338 – 1339
Calendariu rúnicu	2169

Abreviatures

° : fecha de nacencia

† : fecha de la muerte

Fechos

Xineru

1 de xineru - Fúndese'l barcu de guerra británicu HMY Iolaire cerca la costa d'Escocia: muerren 201 marineros.
1 de xineru - La Lexón Checoslovaca ocupa la mayor parte de l'autoproclamada "ciudá llibre" de Pressburgu (anguaño Bratislava), forciándola a incorporase a la nueva república de Checoslovaquia.

5 de xineru - Fúndase'l NSDAP, Partíu Nacional-Socialista Obreru Alemán.
7 de xineru - Entama la nomada Selmana Tráxica, una sulevación obrera anarquista, n'Arxentina.
7 de xineru - Guerra d'independencia d'Estonia. Cuando les tropes soviétiques alcuéntrense namái a 40 km de la capital del país, Tallín, l'exércitu estoniu entama una contraofensiva xeneral escontra l'Exércitu Coloráu que será esitosa.
11 de xineru - Rumanía anesiónase Transilvania.
15 de xineru - Alemaña: Tres de fracasar la revolución espartaquista son asesinaos Rosa Luxemburg y Karl Liebknecht.
16 de xineru - Ratifícase la 18ª enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos, que proclama la Llei Seca, que prohibe la venta de bebíes alcohóliques.
18 de xineru - Entama, nel Palaciu de Versalles, a les afueres de París, la Conferencia de Paz de París, qu'ha sentar las bases del tratáu de Versalles, que fina la Primer Guerra Mundial.
18 de xineru - Guerra d'independencia d'Estonia. L'exércitu estoniu llibera la ciudá de Narva, espulsando asina al Exércitu Coloráu de la fastera septentrional del país.
19 de xineru - Establezse la nomada Monarquía del Norte, en Portugal.
21 de xineru - Muerre Gojong, emperador coreanu.
25 de xineru - Fúndase en París la Sociedá de Naciones.

Febreru

1 de febreru – Guerra d'independencia d'Estonia. L'exércitu estoniu llibera Valga y Võru, espulsando asina a los soviéticos del territoriu estoniu.
3 de febreru - Guerra civil rusa. L'exércitu soviéticu entra n'Ucraína.
4 de febreru - Pressburgu (Bratislava) conviértese en capital d'Eslovaquia.
5 de febreru - Tropes soviétiques ocupen la ciudá de Kiev tres vencer na batalla de Kiev.
5 de febreru - Entama, en Barcelona, la fuelga de La Canadiense, que duró 44 díes y paralizó la ciudá y el 70% de tola industria catalana.
5 de febreru - David W. Griffith, Charles Chaplin, Douglas Fairbanks y Mary Pickford formen l'estudiu cinematográficu United Artists.
6 de febreru - Entama, n'Estaos Xuníos, la fuelga xeneral de Seattle, qu'afectará a 65.000 obreros demientres seis díes. Magar que foi una fuelga non violenta y de corta duración, foi vista por bona parte de la opinión pública como un intentu d'acabar coles instituciones del país.
6 de febreru - Luxemburgu: Reconózse-yos a les muyeres mayores de 21 años el derechu al votu.
11 de febreru - Friedrich Ebert ye elixíu primer Presidente d'Alemaña (Reichspräsident) pola Asamblea Nacional de Weimar.
12 de febreru - Habitantes de Pressburgu d'orixe alemán y húngaru protesten escontra la incorporación de la ciudá a Checoslovaquia. La Lexón Checoslovaca abre fueu escontra los manifestantes desarmaos.
14 de febreru - Entama, cola batalla de Bereza Kartuska, la guerra polaco-soviética.
19 de febreru - Francia: L'anarquista Louis Cottin tenta, ensin ésitu, d'acabar cola vida de Georges Clemenceau, presidente del Conseyu de Ministros.

Marzu

1 de marzu - Fórmase en Corea'l Movimientu Primeru de Marzu, pa oponese al dominiu colonial xaponés.
2 de marzu - Entama en Moscú el Primer Congresu de la Internacional Comunista, que s'ha fundar oficialmente'l día 4.
3 de marzu - Polonia píde-y a Alemaña la restitución de les fronteres de 1722.
9 de marzu - Entama la Revolución exipcia de 1919.
18 de marzu - Fúndase'l Valencia Club de Fútbol.
21 de marzu - Béla Kun establez la República Soviética Húngara.
23 de marzu - Benito Mussolini funda, en Milán, el so movimientu políticu fascista, la Associazione Nazionale dei Fasci Italiani di Combattimento.
23 de marzu - Carlos I, caberu emperador d'Austria, cola pal exiliu a Suiza.
27 de marzu - Pressburgu pasa a nomase oficialmente Bratislava.
28 de marzu - Entama una fuelga xeneral na cuenca del Ruhr (Alemaña).

Abril

2 d'abril - Ye deteníu Ángel Pestaña, direutor del periódicu Solidaridad Obrera.

5 d'abril - Masacre de Pinsk (Polonia). 35 xudíos son asesinaos ensin xuiciu, acusaos de bolxevismu.
6 d'abril - Fúndase la República Soviética de Baviera.
10 d'abril - El cabezaleru de la Revolución Mexicana, Emiliano Zapata, cai nuna emboscada y muerre en Morelos.
15 d'abril - Fúndase, nel Reinu Xuníu, l'asociación Save the Children pa recoyer dineru p'ayudar a los neños alemanes ya austriacos.
25 d'abril - Fúndase en Weimar (Alemaña), el movimientu arquiteutónicu conocíu como Bauhaus.
25 d'abril - Pancho Villa entra na ciudá de Parral (Chihuahua) y aforca a l'alcalde y los sos dos fíos.

Mayu

1 de mayu - Una gran manifestación izquierdista en Francia fina con enfrentamientos violentos cola policía.
1 de mayu - Disturbios en Cleveland (EEXX), col resultáu de 2 muertos, 40 mancaos y 116 detenidos.
2 de mayu - Tropes de la República de Weimar y del Freikorps ocupen Munich, acabando asina cola República Soviética de Baviera.
6 de mayu - Entama la Tercer Guerra Anglo-Afganistana.
8 de mayu - L'hidroavión Curtiss NC-4 de la marina d'Estaos Xuníos, al mandu d'Albert Cushing Read, conviértese nel primer avión en facer un vuelu trasatlánticu. Sal de la Estación Aeronaval Rockaway, aportando'l día 16 a Trepassey (Newfoundland, Canadá), el 17 a les islles Azores, el 27 a Lisboa y el 30-31 de mayu a Plymouth (Reinu Xuníu).
9 de mayu - Bélxica: Una nueva llei eleutoral establez el sufraxu masculín universal.
19 de mayu - Mustafa Kemal Atatürk desembarca en Samsun (Anatolia), na costa del mar Negru, dando escomienzu a la guerra d'independencia turca.
19 de mayu - Erupción del volcán Kelud, na islla de Xava (Indonesia): hai 5.000 muertos.
23 de mayu - La Universidá de California abre'l so segundu campus en Los Angeles. Nomáu inicialmente Sede meridional de la Universidá de California, foi renomáu y convirtióse na Universidá de California en Los Angeles (UCLA).
29 de mayu - La teoría xeneral de la relatividá d'Einstein ye comprobada cola observación qu'Arthur Eddington y Andrew Crommelin ficieron, demientres un eclipse total de Sol, en Brasil, de la esviación de la lluz propuesta nella.
29 de mayu - La República de Prekmurje declara formalmente la so independencia d'Hungría.
30 de mayu - Bélxica recibe, por un alcuerdu col Reinu Xuníu confirmáu posteriormente pola Sociedá de Naciones, un mandatu sobre Ruanda-Urundi, parte de l'antigua África Oriental Alemana.

Xunu

4 de xunu - El Congresu de los Estaos Xuníos aprueba la 19ª enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos, que garantiza'l derechu al votu de les muyeres, y únviala a los estaos pa la so ratificación.
6 de xunu - L'Exércitu Coloráu húngaru ataca la República de Prekmurje.
7 de xunu - Malta: Soldaos británicos disparen escontra una manifestación que protestaba escontra'l gobiernu colonial, matando a cuatro persones.
14-15 de xunu - Un aeroplanu Vickers Vimy, pilotáu por John Alcock y Arthur Whitten Brown, fai'l primer vuelu trasatlánticu ensin escales ente Saint John's (Terranova) y Clifden (Irlanda).
15 de xunu - Pancho Villa ataca Ciudad Juárez. Cuando la llucha s'estiende al llau d'Estaos Xuníos de la frontera soldaos de caballería d'esti país crucien la frontera pa espulsar a les tropes de Villa del territoriu de so.
28 de xunu - Fírmase'l Tratáu de Versalles, que liquida la Primer Guerra Mundial.
28 de xunu - Establezse, como oficina de la Sociedá de Naciones, la Organización Internacional del Trabayu.

Xunetu

2 de xunetu - Aconceya, en Damascu, el Congresu Nacional Siriu. Nelli, los nacionalistes árabes anuncien la independencia del reinu árabe de Siria.
2-6 de xunetu - El dirixible británicu R34 fai'l primer vuelu trasatlánticu en dirixible, y el primeru hacia l'occidente. Salió de la base militar d'East Fortune, n'Escocia, y aportó a Mineola (Nueva York).
7 de xunetu - L'Exércitu de los Estaos Xuníos unvia un convói pa cruciar el territoriu continental del país, pa evaluar la posibilidá de crucialu per carretera. La precariedá de les carreteres y caminos fai que'l viaxe dure meses.
11 de xunetu - Entama a aplicase, nos Países Baxos, la xornada llaboral d'ocho hores con descansu dominical.
28 de xunetu - Fúndase, en París, la Unión Astronómica Internacional.
31 de xunetu - Fuelga de policíes en Londres y Liverpool en favor del reconocimientu del Sindicatu Nacional de Policía y Personal de Prisiones; más de 2.000 fuelguistes foron despidíos.

Agostu

1 d'agostu– Colapsa la República Soviética húngara.
3 d'agostu – L'exércitu rumanu llibera Timișoara de la ocupación húngara.
4 d'agostu – L'exércitu rumanu ocupa Budapest.
8 d'agostu – El tratáu de Rawalpindi sella'l final de la Tercer Guerra Anglo-Afganistana.
11 d'agostu – Entra en vigor, n'Alemaña, la Constitución de Weimar.
16-26 d'agostu - Primer llevantamientu de Silesia: los polacos de l'Alta Silesia rebélense escontra los alemanes.
19 d'agostu - Afganistán llogra la independencia del Reinu Xuníu.
31 d'agostu - Fúndase'l Partíu Comunista de los Estaos Xuníos.

Setiembre

6 de setiembre - Fina, en San Francisco, el viaxe del convói del exércitu d'Estaos Xuníos que crució'l país per carretera.
10 de setiembre - Fírmase'l Tratáu de Saint-Germain-en-Laye, qu'establez les condiciones de la paz con Austria-Hungría.
17 de setiembre - L'antigua África del Suroeste alemana colócase embaxo l'alministración de la República Sudafricana.

Ochobre

2 d'ochobre - El presidente de los Estaos Xuníos Woodrow Wilson sufre un accidente cerebrovascular que lu convierte nun inválidu.
7 d'ochobre - Fúndase la compañía aérea KLM, que ye, en 2018, la más antigua del mundu que conserva'l so nome orixinal.
10 d'ochobre - Estonia fai una reforma agraria radical, pola que nacionaliza'l 97% de les tierres agrícoles del país, que pertenecíen mayormente a xentes d'orixe alemán.
13 d'ochobre - Fírmase, en París, la Convención pa la Reglamentación de la Navegación Aérea Internacional.
16 d'ochobre - Adolf Hitler pronuncia'l so primer discursu en nome del Partíu Obreru Alemán.
17 d'ochobre - El rei Alfonsu XIII inaugura oficialmente la primer llinia del metro de Madrid.

Payares

7 de payares - Primer raid de Palmer n'Estaos Xuníos, nel segundu aniversariu de la Revolución Soviética. Más de 10.000 comunistes y anarquistes son arrestaos en 23 ciudaes.
9 de payares - Primer apaición de Félix el gatu, el primer personaxe de dibuxos animaos que se fizo popular, en Feline Follies.
16 de payares - L'exércitu rumanu abandona Budapest, permitiendo la entrada del vicealmirante Miklós Horthy, qu'habrá ser rexente dende marzu de 1920, na ciudá.
19 de payares - El Senáu de los Estaos Xuníos refuga ratificar el tratáu de Versalles.
27 de payares - Róblase'l tratáu de Neuilly-sur-Seine, que fina cola guerra ente los aliaos y Bulgaria.
30 de payares - Les autoridaes sanitaries declaren oficialmente finalizada la epidemia de la nomada gripe español.

Avientu

5 d'avientu - El ministru turcu de la guerra prohibe a griegos, armenios y xudíos facer el serviciu militar.
5 d'avientu - Fúndase en Barranquilla (Colombia), la primer aerollinia d'América y segunda más antigua del mundu: la SCADTA, que camudaría más sero'l so nome pol actual, Avianca.
21 d'avientu - Estaos Xuníos deporta a 249 persones, incluyida la escritora Emma Goldman, a la Xunión Soviética.

Nacencies

1 de xineru - J. D. Salinger, escritor norteamericanu († 2010)
14 de xineru - Roma: Giulio Andreotti, políticu italianu democrata-cristianu, primer ministru d'Italia († 2013)
15 de xineru - George Cadle Price, primer ministru de Belize († 2011)
17 de xineru - Antonio Mingote, dibuxante, escritor, académicu de la llingua y periodista español († 2012)
5 de febreru - Andreas Papandreou, primer ministru de Grecia († 1996)
5 de febreru - Silvino Argüelles, cantante asturianu de tonada († 1986)
11 de febreru - Eva Gabor, actriz norteamericana († 1995)
18 de febreru - Jack Palance, actor norteamericanu († 2006)
17 de marzu - Nat King Cole, cantante norteamericanu († 1965)
1 d'abril - Joseph Murray, médicu norteamericanu, Premiu Nobel en Fisioloxía o Medicina († 2012)
3 d'abril - Ante Bilobrk, militar yugoslavu († 1943)
8 d'abril - Ian Smith, primer ministru de Rhodesia († 2007)
17 d'abril - Chavela Vargas, cantante costarricano-mexicana († 2012)
22 d'abril - Donald J. Cram, químicu norteamericanu, Premiu Nobel de Química († 2001)
24 d'abril - Glafkos Klerides, primer ministru de Xipre († 2013)
1 de mayu - Mohammed Karim Lamrani, primer ministru de Marruecos
3 de mayu - Pete Seeger, músicu, cantante y compositor norteamericanu († 2014)
5 de mayu - Georgios Papadopulos, primer ministru de Grecia († 1999)
7 de mayu - Eva Perón, esposa de Juan Domingo Perón (†1952)
8 de mayu - Lex Barker, actor norteamericanu († 1973)
19 de mayu - Mitja Ribičič, primer ministru de Yugoslavia († 2013)
22 de mayu - Paul Vanden Boeynants, primer ministru de Bélxica († 2001)
30 de mayu - René Barrientos Ortuño, presidente de Bolivia († 1969)
23 de xunu - Muhammad Boudiaf, presidente d'Arxelia († 1992)
7 de xunetu - María Luisa García, cocinera y escritora asturiana.
8 de xunetu - Walter Scheel, presidente d'Alemaña Occidental.
10 de xunetu - Pierre Gamarra, escritor francés († 2009)
16 de xunetu - Choi Kyu-hah, presidente de Corea del Sur († 2006)
20 de xunetu - Edmund Hillary, esplorador neozelandés († 2008)
31 de xunetu - Primo Levi, escritor italianu († 1987)
9 d'agostu - Joop den Uyl, primer ministru de los Países Baxos (†1987)
20 d'agostu - Adamantios Andrutsopulos, primer ministru de Grecia († 2000)
28 d'agostu - Godfrey Hounsfield, inventor británicu, Premiu Nobel en Fisioloxía o Medicina (†2004)
19 de setiembre - Juan Barjola, pintor estremeñu († 2004)
26 de setiembre - Santander: Matilde Camus, poeta española († 2012)
29 de setiembre - Vladimír Vašíček, pintor checu († 2003)
1 d'ochobre - Ariodante Dalla, cantante italianu († 1966)
3 d'ochobre - James M. Buchanan, economista norteamericanu, Premiu Nobel († 2013)
5 d'ochobre - Donald Pleasence, actor británicu († 1995)
8 d'ochobre - Kiichi Miyazawa, primer ministru de Xapón (†2007)
17 d'ochobre - Zhao Ziyang, primer ministru de la República Popular de China († 2005)
18 d'ochobre - Pierre Elliott Trudeau, primer ministru de Canadá (†2000)
18 d'ochobre - Anita O'Day, cantante norteamericana (†2006)
22 d'ochobre - Doris Lessing, escritora británica, Premiu Nobel († 2013)
26 d'ochobre - Mohammad Reza Pahlavi, rei d'Irán (†1980)
5 de payares - Félix Gaillard, primer ministru de Francia († 1970)
6 de payares - Sophia de Mello Breyner Andresen, escritora portuguesa († 2004)
10 de payares - Mikhaïl Kalàshnikov, militar y inxenieru rusu († 2013)
28 de payares - José María Pinilla, presidente de Panamá († 1979)
9 d'avientu - William Lipscomb, químicu norteamericanu, Premiu Nobel († 2011)
10 d'avientu - Alexander Courage, compositor de bandes sonores norteamericanu († 2008)
Siad Barre, presidente de Somalia († 1995)

Muertes

4 de xineru - Georg von Hertling, canciller d'Alemaña (º 1843)
6 de xineru - Oyster Bay ( Nueva York ) : Theodore Roosevelt, políticu norteamericanu, presidente de los Estaos Xuníos ente 1901 y 1909 (° 27 d'ochobre de 1858)
15 de xineru - Karl Liebknecht, dirixente socialista alemán (º 1871)
15 de xineru - Rosa Luxemburg, dirixente socialista alemana (º 1870)
16 de xineru - Francisco de Paula Rodrigues Alves, presidente de Brasil (º 1848)
4 d'abril - William Crookes, químicu y físicu inglés (º 1832)
30 de xunu - John William Strutt Rayleigh, físicu británicu, Premiu Nobel de Física (º 1842)
15 de xunetu - Hermann Emil Fischer, químicu alemán, Premiu Nobel de Química (º 1852)
8 d'agostu - Ernst Haeckel, biólogu y filósofu alemán (º 1834)
9 d'agostu - Ruggiero Leoncavallo, compositor italianu (º 1857)
11 d'agostu - Andrew Carnegie, industrial y filantropu británicu (º 1835)
24 d'agostu - Juan Antonio Escurra, presidente de Paraguái (º 1859)
20 de setiembre - Ramón Barros Luco, presidente de Chile (º 1835)
2 d'ochobre - Victorino de la Plaza, presidente arxentín (º 1840)
13 d'ochobre - Karl Adolph Gjellerup, escritor danés, Premiu Nobel de Lliteratura (º 1857)
3 de payares - Terauchi Masatake, primer ministru de Xapón (º 1852).
5 de payares - Anselmo López Sánchez, fundador, xugador y primer presidente del Real Sporting de Xixón.
15 de payares - Alfred Werner, químicu suizu, Premiu Nobel de Química (º 1866)
3 d'avientu - Pierre-Auguste Renoir, pintor francés (º 1841)
19 d'avientu - Cleofonte Campanini, direutor d'orquestra italianu (º 1860)
Ventura Álvarez Sala, pintor asturianu (° 1869)

Premiu Nobel

Física : Johannes Stark
Química : Destináu al Fondu Especial d'esta seición del premiu
Fisioloxía o Medicina : Jules Bordet
Lliteratura : Carl Friedrich Georg Spitteler
Paz : Woodrow Wilson

	Añu 1919
Años:	1916 1917 1918 - 1919 - 1920 1921 1922
Décades:	Años 1880 Años 1890 Años 1900 - Años 1910 - Años 1920 Años 1930 Años 1940
sieglos:	sieglu XIX - sieglu XX - sieglu XXI