Bộ Bầu bí

Bộ Bầu bí
Dưa chuột (Cucumis sativus)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Rosids
Bộ (ordo)	Cucurbitales Dumort., 1829
Các họ
Xem văn bản

Bộ Bầu bí (danh pháp khoa học: Cucurbitales) là một bộ thực vật có hoa, nằm trong nhánh hoa Hồng (rosids) của thực vật hai lá mầm thật sự. Bộ này chủ yếu có mặt tại khu vực nhiệt đới, với một lượng rất hữu hạn tại khu vực cận nhiệt đới và ôn đới. Bộ này có một số ít các loại cây bụi hay cây thân gỗ còn chủ yếu là cây thân thảo hay dây leo. Một trong các đặc trưng đáng chú ý của bộ Cucurbitales là sự có mặt của hoa đơn tính, phần lớn là 5 cánh, với các cánh hoa nhọn và dày (Matthews và Endress, 2004). Thụ phấn chủ yếu nhờ côn trùng, nhưng cũng có thể nhờ gió (các họ Coriariaceae và Datiscaceae).

Bộ này có khoảng 2.300 loài trong 7 họ và 129 chi. Các họ lớn nhất là Begoniaceae với 1.400 loài trong 2-3 chi và họ Cucurbitaceae với 825-845 loài trong 118 chi.

Các họ lớn của bộ Cucurbitales chứa một số loài có tầm quan trọng kinh tế. Đặc biệt, họ Cucurbitaceae chứa một số loài được biết đến nhiều như bầu (Lagenaria siceraria), bí ngô (chi Cucurbita), mướp (chi Luffa), dưa hấu (Citrullus lanatus), dưa vàng (Cucumis melo) và dưa chuột (Cucumis sativus). Họ Begoniaceae (thu hải đường) được biết đến vì có trên 130 loài được trồng làm cảnh.

Phân loại

Trong hệ thống Cronquist cũ thì các họ Cucurbitaceae, Begoniaceae, Datiscaceae, Tetramelaceae được đặt trong bộ Hoa tím (Violales), trong phạm vi phân lớp Sổ (Dilleniidae), với họ Tetramelaceae gộp lại trong họ Datiscaceae. Các họ còn lại được sắp xếp trong các bộ khác. Phân loại trong bài này lấy theo APG II (2003).

• Anisophylleaceae: Khoảng 34 loài trong 4 chi, phân bổ tại khu vực miền bắc Nam Mỹ, Trung Phi, miền nam Ấn Độ, Malaysia và Indonesia.
• Begoniaceae: Họ thu hải đường. Phân bổ chủ yếu tại Trung Mỹ, Nam Mỹ, châu Phi (khu vực hạ Sahara), Ấn Độ, Trung Quốc, Đông Nam Á.
• Coriariaceae: Họ mã tang. Khoảng 6 loài trong 1 chi, phân bổ tại các đảo nam Thái Bình Dương, bán đảo Iberia, miền nam Trung Quốc, Nhật Bản, Trung và Nam Mỹ, dọc theo dãy Andes.
• Corynocarpaceae: Khoảng 6 loài trong 1 chi, phân bổ tại Papua New Guinea, hạn chế ở miền đông Úc.
• Cucurbitaceae: Họ bầu, bí, mướp. Phân bổ rộng khắp, chủ yếu tại khu vực nhiệt đới và ôn đới.
• Datiscaceae: Khoảng 2 loài trong 1 chi. Phân bổ tây nam Hoa Kỳ, Kavkaz, Trung Á.
• Tetramelaceae: Họ thung (đăng, tung). Hai loài trong 2 chi, phân bổ Đông Nam Á và Papua New Guinea.

Họ Apodanthaceae có thể cũng thuộc về bộ này^[1][2][3][4].

Phát sinh chủng loài

Biểu đồ phát sinh chủng loài dưới đây lấy theo Wang và ctv. (2009),^[5] với tên gọi các bộ lấy từ website của Angiosperm Phylogeny.^[6]. Các nhánh với mức hỗ trợ tự khởi động thấp hơn 50% bị bỏ qua. Các nhánh khác có mức hỗ trợ 100% ngoại trừ những nơi có con số chỉ ra mức hỗ trợ cụ thể.

	Vitales
eurosids	Fabidae    Zygophyllales     Nhánh COM    Huaceae     Celastrales     Oxalidales     Malpighiales     Nhánh cố định nitơ    Fabales       Rosales       Fagales     Cucurbitales             Malvidae sensu lato  65%    Geraniales     Myrtales         Crossosomatales       Picramniales   Malvidae sensu stricto    Sapindales       Huerteales       Brassicales     Malvales

Phát sinh chủng loài trong phạm vi bộ Bầu bí như sau:

	Fagales (ngoài nhóm)   Cucurbitales   Apodanthaceae       Anisophylleaceae         Corynocarpaceae     Coriariaceae       Cucurbitaceae       Tetramelaceae       Datiscaceae     Begoniaceae

Tham khảo

1. Apodanthaceae trong APG. Tra cứu 28-2-2011.
2. Nickrent D. L., Blarer A., Qiu, Y.-L., Vidal-Russel V., Anderson F. E., 2004a, [ Phylogenetic inference in Rafflesiales: The influence of rate heterogeneity and horizontal gene transfer]. BMC Evol. Biol. 4: 40, doi:10.1186/1471-2148-4-40
3. Todd J. Barkman, Joel R. McNeal, Seok-Hong Lim, Gwen Coat, Henrietta B. Croom, Nelson D. Young, Claude W. de Pamphilis, 2007, Mitochondrial DNA suggests at least 11 origins of parasitism in angiosperms and reveals genomic chimerism in parasitic plants. BMC Evol. Biol. 7(7):248, doi: 10.1186/1471-2148-7-248
4. Filipowicz N., Renner S. S., 2010, The worldwide holoparasitic Apodanthaceae confidently placed in the Cucurbitales by nuclear and mitochondrial gene trees. BMC Evol. Biol., 10:219 doi:10.1186/1471-2148-10-219
5. Hengchang Wang, Michael J. Moore, Pamela S. Soltis, Charles D. Bell, Samuel F. Brockington, Roolse Alexandre, Charles C. Davis, Maribeth Latvis, Steven R. Manchester, Douglas E. Soltis (2009). "Rosid radiation and the rapid rise of angiosperm-dominated forests". Proceedings of the National Academy of Sciences 106(10):3853-3858. 10-3-2009.
6. Peter F. Stevens (2001 trở đi). Angiosperm Phylogeny Website In: Missouri Botanical Garden.

• W. S. Judd, C. S. Campbell, E. A. Kellogg, P. F. Stevens, M. J. Donoghue (2002). Plant Systematics: A Phylogenetic Approach, 2nd edition. các trang 380–382 (Cucurbitales). Sinauer Associates, Sunderland, Massachusetts. ISBN 0878934030.
• Matthews M. L. và Endress P. K. (2004). Comparative floral structure and systematics in Cucurbitales (Corynocarpaceae, Coriariaceae, Tetramelaceae, Datiscaceae, Begoniaceae, Cucurbitaceae, Anisophylleaceae). Botanical Journal of the Linnean Society 145(2), 129-185. (Có sẵn trực tuyến: DOI | Tóm lược | Toàn văn (dạng HTML) | Toàn văn (dạng PDF))
• B. C. J. du Mortier (1829). Analyse des Familles de Plantes: avec l'indication des principaux genres qui s'y rattachent, 28. Imprimerie de J. Casterman, Tournay.