Khoáng vật silicat

Khoáng vật silicat là lớp khoáng vật lớn nhất và quan trọng nhất trong các lớp khoáng vật tạo đá, chiếm khoảng 90% vỏ Trái Đất. Đặc trưng của lớp khoáng vật này là cấu trúc của gốc silicat. Các khoáng vật silicat đều chứa silic và oxy.

Silicat đảo

Silicat đảo ("nesosilicate", hay "orthosilicate"), gồm các tứ diện [SiO₄]⁴⁻ liên kết với nhau qua các cation kẽ hở.

Nhóm Phenacit
- Phenacit - Be₂SiO₄
- Willemit - Zn₂SiO₄
Nhóm Olivin
- Forsterit - Mg₂SiO₄
- Fayalit - Fe₂SiO₄
Nhóm Granat
- Pyrop - Mg₃Al₂(SiO₄)₃
- Almandin - Fe₃Al₂(SiO₄)₃
- Spessartin - Mn₃Al₂(SiO₄)₃
- Grossular - Ca₃Al₂(SiO₄)₃
- Andradit - Ca₃Fe₂(SiO₄)₃
- Uvarovit - Ca₃Cr₂(SiO₄)₃
- Hydrogrossular - Ca₃Al₂Si₂O₈(SiO₄)_1-m(OH)_4m
Nhóm Zircon
- Zircon - ZrSiO₄
- Thorit - (Th,U)₂SiO₄

Nhóm Al₂SiO₅
- Andalusit - Al₂SiO₅
- Kyanit - Al₂SiO₅
- Sillimanit - Al₂SiO₅
- Dumortierit - Al_6.5-7BO₃(SiO₄)₃(O,OH)₃
- Topaz - Al₂SiO₄(F,OH)₂
- Staurolit - Fe₂Al₉(SiO₄)₄(O,OH)₂
Nhóm Humit - (Mg,Fe)₇(SiO₄)₃(F,OH)₂
- Norbergit - Mg₃(SiO₄)(F,OH)₂
- Chondrodit - Mg₅(SiO₄)(F,OH)₂
- Humit - Mg₇(SiO₄)(F,OH)₂
- Clinohumit - Mg₉(SiO₄)(F,OH)₂
Datolit - CaBSiO₄(OH)
Titanit - CaTiSiO₅
Chloritoit - (Fe,Mg,Mn)₂Al₄Si₂O₁₀(OH)₄

Silicat đảo kép

Silicat đảo kép ("sorosilicate") có hai nhóm tứ diện (Si₂O₇)⁶⁻ (tỉ lệ 2:7).

Hemimorphit (calamin) - Zn₄(Si₂O₇)(OH)₂·H₂O
Lawsonit - CaAl₂(Si₂O₇)(OH)₂·H₂O
Ilvait - CaFe²⁺₂Fe³⁺O(Si₂O₇)(OH)
Nhóm epidot (có cả hai gốc (SiO₄)⁴⁻ và (Si₂O₇)⁶⁻)
- Epidot - Ca₂(Al,Fe)₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Zoisit - Ca₂Al₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Clinozoisit - Ca₂Al₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Tanzanit - Ca₂Al₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Allanit - Ca(Ce,La,Y,Ca)Al₂(Fe²⁺,Fe³⁺)O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
Vesuvianit (idocrase) - Ca₁₀(Mg,Fe)₂Al₄(SiO₄)₅(Si₂O₇)₂(OH)₄

Silicat vòng

Silicat vòng ("cyclosilicate" hoặc "ring silicate"), gồm các tứ diện (Si_xO_3x)^2x- (tỉ lệ 1:3) liên kết với nhau bởi theo. Các vòng bao gồm 3-tứ diện (Si₃O₉)^6-, 4-tứ diện (Si₄O₁₂)^8- và 6-tứ diện (Si₆O₁₈)^12-.

Vòng 3-tứ diện
- Benitoit - BaTi(Si₃O₉)
Vòng 4-tứ diện
- Axinit - (Ca,Fe,Mn)₃Al₂(BO₃)(Si₄O₁₂)(OH)
Vòng 6-tứ diện
- Beryl/Emerald - Be₃Al₂(Si₆O₁₈)
- Cordierit - (Mg,Fe)₂Al₃(Si₅AlO₁₈)
- Tourmalin - (Na,Ca)(Al,Li,Mg)_3-(Al,Fe,Mn)₆(Si₆O₁₈)(BO₃)₃(OH)₄

Silicat mạch

Silicat mạch ("inosilicate"), hoặc silicat dải, bao gồm các tứ diện silicat cài vào nhau thành mạch, các tứ diện có thể là SiO₃ (tỉ lệ 1:3) đối với mạch đơn hoặc tứ diện Si₄O₁₁ (tỉ lệ 4:11) đối với mạch đôi.

Silicat mạch đơn

Nhóm Pyroxen
- Enstatit - phụ nhóm orthoferrosilite
  - Enstatit - MgSiO₃
  - Ferrosilit - FeSiO₃
- Pigeonit - Ca_0.25(Mg,Fe)_1.75Si₂O₆
- Diopsid - phụ nhóm hedenbergite
  - Diopsid - CaMgSi₂O₆
  - Hedenbergit - CaFeSi₂O₆
  - Augit - (Ca,Na)(Mg,Fe,Al)(Si,Al)₂O₆
- Phụ nhóm pyroxen natri
  - Jadeit - NaAlSi₂O₆
  - Aegirin (Acmit) - NaFe³⁺Si₂O₆
- Spodumen - LiAlSi₂O₆
Nhóm Pyroxenoit
- Wollastonit - CaSiO₃
- Rhodonit - MnSiO₃
- Pectolit - NaCa₂(Si₃O₈)(OH)

Silicat mạch đôi

Nhóm Amphibol
- Anthophyllit - (Mg,Fe)₇Si₈O₂₂(OH)₂
- Phụ nhóm Cumingtonit
  - Cummingtonit - Fe₂Mg₅Si₈O₂₂(OH)₂
  - Grunerit - Fe₇Si₈O₂₂(OH)₂
- Phụ nhóm Tremolit
  - Tremolit - Ca₂Mg₅Si₈O₂₂(OH)₂
  - Actinolit - Ca₂(Mg,Fe)₅Si₈O₂₂(OH)₂
- Hornblend - (Ca,Na)_2-3(Mg,Fe,Al)₅Si₆(Al,Si)₂O₂₂(OH)₂
- Phụ nhóm amphibol natri
  - Glaucophan - Na₂Mg₃Al₂Si₈O₂₂(OH)
  - Riebeckit (asbestos) - Na₂Fe²⁺₃Fe³⁺₂Si₈O₂₂(OH)₂
  - Arfvedsonit - Na₃(Fe,Mg)₄FeSi₈O₂₂(OH)₂

Silicat lớp

Silicat lớp ("phyllosilicate" hoặc "sheet silicate") (tiếng Hy Lạp φύλλον phyllon, gồm nhiều tấm (lớp) tứ diện silicat Si₂O₅ nối với nhau (tỉ lệ 2:5).

Nhóm serpentin
- Antigorit - Mg₃Si₂O₅(OH)₄
- Chrysotil - Mg₃Si₂O₅(OH)₄
- Lizardit - Mg₃Si₂O₅(OH)₄
Nhóm khoáng vật sét
- Kaolinit - Al₂Si₂O₅(OH)₄
- Illit - (K,H₃O)(Al,Mg,Fe)₂(Si,Al)₄O₁₀[(OH)₂,(H₂O)]
- Smectit -
- Montmorillonit - (Na,Ca)_0.33(Al,Mg)₂(Si₄O₁₀)(OH)₂·nH₂O
- Vermiculit - (MgFe,Al)₃(Al,Si)₄O₁₀(OH)₂·4H₂O
- Talc - Mg₃Si₄O₁₀(OH)₂
- Palygorskit - (Mg,Al)₂Si₄O₁₀(OH)·4(H₂O)
- Pyrophyllit - Al₂Si₄O₁₀(OH)₂
Nhóm mica
- Biotit - K(Mg,Fe)₃(AlSi₃O₁₀)(OH)₂
- Muscovit - KAl₂(AlSi₃O₁₀)(OH)₂
- Phlogopit - KMg₃Si₄O₁₀(OH)₂
- Lepidolit - K(Li,Al)_2-3(AlSi₃O₁₀)(OH)₂
- Margarit - CaAl₂(Al₂Si₂O₁₀)(OH)₂
- Glauconit - (K,Na)(Al,Mg,Fe)₂(Si,Al)₄O₁₀(OH)₂
Nhóm clorit
- Clorit - (Mg,Fe)₃(Si,Al)₄O₁₀(OH)₂•(Mg,Fe)₃(OH)₆

Silicat khung

Silicat khung ("tectosilicate "hoặc "framework silicate"), gồm khung tứ diện silicat SiO₂ (tỉ lệ 1:2) trong không gian ba chiều. Nhóm này chiếm gần 75% trong vỏ Trái Đất. Silicat khung đều là nhôm silicat trừ nhóm thạch anh.

Nhóm thạch anh
- Thạch anh - SiO₂
- Tridymit - SiO₂
- Cristobalit - SiO₂
Nhóm fenspat
- Alkali-fenspat
  - Fenspat kali
    - Microclin - KAlSi₃O₈
    - Orthocla - KAlSi₃O₈
    - Sanidin - KAlSi₃O₈
  - Anorthocla - (Na,K)AlSi₃O₈
  - Albit - NaAlSi₃O₈
- Plagiocla fenspat
  - Anbit - NaAlSi₃O₈
  - Oligocla - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 4:1)
  - Andesin - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 3:2)
  - Labradorit - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 2:3)
  - Bytownit - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 1:4)
  - Anorthit - CaAl₂Si₂O₈
Nhóm fenspathoit
- Nosean - Na₈Al₆Si₆O₂₄(SO₄)
- Cancrinit - Na₆Ca₂(CO₃,Al₆Si₆O₂₄).2H₂O
- Leucit - KAlSi₂O₆
- Nephelin - (Na,K)AlSiO₄
- Sodalit - Na₈(AlSiO₄)₆Cl₂
  - Hauyn - (Na,Ca)_4-8Al₆Si₆(O,S)24(SO₄,Cl)_1-2
- Lazurit - (Na,Ca)₈(AlSiO₄)₆(SO₄,S,Cl)₂
Petalit - LiAlSi₄O₁₀
Scapolit group
- Marialit - Na₄(AlSi₃O₈)₃(Cl₂,CO₃,SO₄)
- Meionit - Ca₄(Al₂Si₂O₈)₃(Cl₂CO₃,SO₄)
Analcim - NaAlSi₂O₆•H₂O
Nhóm zeolit
- Natrolit - Na₂Al₂Si₃O₁₀•2H₂O
- Chabazit - CaAl₂Si₄O₁₂•6H₂O
- Heulandit - CaAl₂Si₇O₁₈•6H₂O
- Stilbit - NaCa₂Al₅Si₁₃O₃₆•17H₂O

Tham khảo

Deer, W.A. (1992). An introduction to the rock forming minerals. Howie, R.A., & Zussman, J. London: Longman.

Deer, W.A. (2004). Rock-forming minerals. Quyển 4B. Framework silicates: silica minerals. Feldspathoids and the zeolites. Howie, R.A., Wise, W.S. & Zussman, J. London: Geological Society of London. tr. 982 tr.

Hurlbut, Cornelius S. (1966). Dana's Manual of Mineralogy . ISBN 0-471-03288-3.

Hurlbut, Cornelius S. (1985). Manual of Mineralogy. Klein, Cornelis . ISBN 0-471-80580-7.

Liên kết ngoài

Mineral.galleries Lưu trữ 2008-05-14 tại Wayback Machine
Minerals.net Lưu trữ 2008-05-13 tại Wayback Machine
Mindat.org, mineral database Lưu trữ 2008-01-29 tại Wayback Machine
Webmineral.com