Tiếng Baloch

Tiếng Baloch
بلۏچی Balòci
Từ Balochi viết bằng chữ Ba Tư-Ả Rập (kiểu Nastaʿlīq)
Sử dụng tại	Pakistan, Iran, Afghanistan, Oman, Turkmenistan[1]
Tổng số người nói	7,6 triệu (2007)
Dân tộc	Chủ yếu là người Baloch, một số người Brahui và Sheedi
Phân loại	Ấn-Âu Ấn-Iran Iran Iran Tây Tây Bắc II Tiếng Baloch
Phương ngữ	Koroshi
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Balochistan
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại	Iran Provincial in Balochistan  Pakistan Provincial in Balochistan  Afghanistan Provincial in Nimroz province
Quy định bởi	Viện hàn lâm Baloch, Quetta, Pakistan
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2	bal
ISO 639-3	tùy trường hợp: bgp – Đông Baloch bgn – Tây Baloch bcc – Nam Baloch ktl – Koroshi
Glottolog	balo1260[2]
Linguasphere	58-AAB-a > 58-AAB-aa (East Balochi) + 58-AAB-ab (West Balochi) + 58-AAB-ac (South Balochi) + 58-AAB-ad (Bashkardi)
Tập tin:Moderniranianlanguagesmap.jpg Bản đồ của tiếng Baloch và các ngôn ngữ Iran khác
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Baloch (بلؤچی, Balòči) là một ngôn ngữ thuộc phân nhóm Tây Bắc, ngữ chi Iran.^[3] Nó là ngôn ngữ chính của người Baloch, tại Balochistan.

Ngữ âm

Nguyên âm

Hệ thống nguyên âm tiếng Baloch gồm ít nhất tám nguyên âm: năm nguyên âm dài và ba nguyên âm ngắn.^[4] Những nguyên âm dài là /aː/, /eː/, /iː/, /oː/, và /uː/. Những nguyên âm ngắn là /a/, /i/ and /u/.

Phương ngữ Nam Baloch (ít nhất là tại Karachi) còn có nguyên âm mũi hóa, nổi bật nhất là /ẽː/ and /ãː/.^[5]

Phụ âm

Bản phụ âm dưới đây là chung cho cả phương ngữ Tây Baloch và Nam Baloch.^[6] Các phụ âm /s/, /z/, /n/, /ɾ/ và /l/ là các âm chân răng trong phương ngữ Tây Baloch, ít nhất có /ɾ/ được xem là âm răng trong phương ngữ Nam Baloch. Các âm tắc /t/ và /d/ được xem là âm răng trong cả hai phương ngữ.

	Môi	Răng	Chân răng	Quặt lưỡi	Vòm-chân răng	Vòm	Ngạc mềm	Thanh hầu
Tắc	p b	t d		ʈ ɖ			k ɡ	ʔ
Tắc xát					t͡ʃ d͡ʒ
Xát			s z		ʃ ʒ[cn 1]			h[cn 2]
Vỗ			ɾ	ɽ[cn 3]
Mũi	m		n
Tiếp cận	w		l			j

Ghi chú

1. Những từ với /ʒ/ không phổ biến.
2. Âm /h/ đứng đầu từ thường được bỏ đi trong tiếng Baloch nói tại Karachi.
3. Âm vỗ quặt lưỡi rất hiếm gặp.

Thêm vào đó, /f/ được ghi nhận ở phương ngữ Nam Baloch, nhưng chỉ có ở vài từ. /x/ (âm xát ngạc mềm vô thanh) có trong vài từ mượn ở phương ngữ Nam Baloch, tương ứng với /χ/ (âm xát lưỡi gà vô thanh) trong phương ngữ Tây Baloch; and /ɣ/ (âm xát ngạc mểm hữu thanh) có trong vài từ mượn ở phương ngữ Nam Baloch, tương ứng với /ʁ/ (âm xát lưỡi gà hữu thanh) trong phương ngữ Tây Baloch.

Ngữ pháp

Cấu trúc thông thường là chủ–tân–động (SOV).

Chú thích

1. Hamid Ali Baloch. “SOCIOLINGUISTIC CONTACT AND THE PROVIDENCE OF THE BALOCHI LANGUAGE IN MODERN TIMES”. academia.edu. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2016.
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Balochic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
3. "Eastern Iranian languages". Lưu trữ 2009-03-28 tại Wayback Machine Encyclopedia Iranica. "Baluchi, a North-Western Iranian language, is spoken chiefly in Pakistan, in the south-eastern corner of the Iranophone area."
4. Xem Farrell (1990) cho phương ngữ Nam Baloch (tại Karachi, Pakistan), và Axenov (2006) cho phương ngữ Tây Baloch nói tại Turkmenistan.
5. Farrell (1990).
6. Theo lần lượt Axenov (2006) và Farrell (1990).

Thư mục

• Dames, Mansel Longworth (1922). A Text Book of the Balochi Language: Consisting of Miscellaneous Stories, Legends, Poems, and a Balochi-English Vocabulary (bằng tiếng Anh). Lahore: Punjab Government Press. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2020.
• Farrell, Tim (1990). Basic Balochi: an introductory course (bằng tiếng Anh). Naples: Università degli Studi di Napoli "L'Orientale". OCLC 40953807.
• Jahani, Carina; Korn, Agnes (2009). “Balochi”. Trong Windfuhr, Gernot (biên tập). The Iranian languages. Routledge Language Family Series (bằng tiếng Anh) (ấn bản thứ 1). London: Routledge. tr. 634–692. ISBN 978-0-7007-1131-4.
• Serge, Axenov (2006). The Balochi language of Turkmenistan: a corpus based grammatical description (bằng tiếng Anh). Stockholm: Uppsala Universitet. ISBN 978-91-554-6766-1. OCLC 82163314.
• Jahani, Carina; Korn, Agnes biên tập (2003). The Baloch and Their Neighbours: Ethnic and Linguistic Contact in Balochistan in Historical and Modern Times (bằng tiếng Anh). In cooperation with Gunilla Gren-Eklund. Wiesbaden: Reichert. ISBN 978-3-89500-366-0. OCLC 55149070.
• Jahani, Carina biên tập (2000). Language in society: eight sociolinguistic essays on Balochi. Acta Universitatis Upsaliensis (bằng tiếng Anh). Uppsala University. ISBN 978-91-554-4679-6. OCLC 44509598.