Leda (vệ tinh)

Leda
	Hình ảnh khám phá về Leda do Đài thiên văn Palomar chụp vào năm 1974
Khám phá
Khám phá bởi	Charles T. Kowal
Nơi khám phá	Đài thiên văn Palomar
Ngày phát hiện	14 tháng 9 năm 1974
Tên định danh
Tên định danh	Jupiter XIII
Phiên âm	/ˈliːdə/
Đặt tên theo	Λήδα Lēdā
Tính từ	Ledian /ˈliːdiən/, Ledean /ˈliːdiən/ or /liːˈdiːən/
Đặc trưng quỹ đạo
	Kỷ nguyên 16 tháng 2 năm 2017; (JD 2 457 800,5)
Cung quan sát	42,60 năm (15,561 ngày)
Bán trục lớn	0,0748405 AU (11.195.980 km)
Độ lệch tâm	0,164 8788
Chu kỳ quỹ đạo	+242,02 ngày
Độ bất thường trung bình	137,02571°
Chuyển động trung bình	1° 29m 14.953s / ngày
Độ nghiêng quỹ đạo	27,636 31°; (so với mặt phẳng hoàng đạo)
Kinh độ điểm mọc	190,184 97°
Góc cận điểm	312,929 65°
Vệ tinh của	Sao Mộc
Nhóm	Nhóm Himalia
Đặc trưng vật lý
Đường kính trung bình	21,5±1,7 km
Suất phản chiếu	0,034±0,006
Cấp sao biểu kiến	20,2
Cấp sao tuyệt đối (H)	12,7

Leda /ˈliːdə/ (tiếng Hy Lạp: Λήδα), còn được biết tới với cái tên là Jupiter XIII, là một vệ tinh dị hình chuyển động cùng hướng với Sao Mộc. Nó được phát hiện bởi Charles T. Kowal tại Đài thiên văn Palomar vào ngày 14 tháng 9 năm 1974, sau ba đêm quan sát và chụp ảnh liên tục (từ 11 đến 13 tháng 9; Leda xuất hiện trong cả ba đêm đó).^[9] Nó được đặt tên theo nữ thần Leda, là người tình của thần Zeus, tượng trưng cho Sao Mộc trong thần thoại Hy Lạp (người đã đến với cô trong hình dạng một con thiên nga). Kowal đề xuất đặt theo tên đó và đã được IAU chứng nhận vào năm 1975.^[10]

Leda thuộc nhóm Himalia, bẩy vệ tinh có quỹ đạo trong khoảng 11 đến 13 Gm tính từ Sao Mộc với độ nghiêng khoảng 27,5. Những thông số quỹ đạo nêu trên được tính tới tháng 1 năm 2021, nhưng nó vẫn tiếp tục thay đổi do sự nhiễu loạn Mặt Trời và hành tinh.

Trong văn học

Bộ phim của Anh Fire Maidens from Outer Space năm 1956 lấy bối cảnh trên vệ tinh thứ 13 của sao Mộc, mặc dù phim này được làm trước khi phát hiện ra vệ tinh Leda năm 1974.
Trong tiểu thuyết khoa học thiếu niên theo chủ đề tiểu thuyết lãng mạn năm 2013 của Brenda Hiatt, Starstruck, Rigel gây ấn tượng với Marsha bằng một chiếc kính thiên văn có thể nhìn thấy rõ sao Leda. Rigel bị gây ấn tượng ngược lại bởi Marsha khi cô biết quá nhiều về vệ tinh tối này của sao Mộc, mặc dù cần lưu ý rằng mãi tới năm 1974 nó mới được phát hiện ra.
Trong tiểu thuyết khoa học Death's End năm 2010 của Liu Cixin, Jupiter XIII bị nuốt chửng bởi một hố đen nhân tạo, tạo thành hố đen nhân tạo ổn định đầu tiên.

Tham khảo

^ Kowal, C. T.; Aksnes, K.; Marsden, B. G.; Roemer, E. (1974). “Thirteenth satellite of Jupiter”. Astronomical Journal. 80: 460–464. Bibcode:1975AJ.....80..460K. doi:10.1086/111766.
^ “Leda”. Lexico Từ điển Vương quốc Anh. Oxford University Press.
^ Ken Monteith (2007) Yeats and theosophy, p. 10
^ Wit Pietrzak (2011) Myth, Language and Tradition: A Study of Yeats, Stevens, and Eliot in the Context of Heidegger's Search for Being, p. 70–72
^ R.W. Chapman (1939) Adjectives from Proper Names, p. 55
^ ^a ^b “M.P.C. 128893” (PDF). Minor Planet Circular. Minor Planet Center. ngày 27 tháng 1 năm 2021.
^ ^a ^b Grav, T.; Bauer, J. M.; Mainzer, A. K.; Masiero, J. R.; Nugent, C. R.; Cutri, R. M.; và đồng nghiệp (tháng 8 năm 2015). “NEOWISE: Observations of the Irregular Satellites of Jupiter and Saturn” (PDF). The Astrophysical Journal. 809 (1): 9. Bibcode:2015ApJ...809....3G. doi:10.1088/0004-637X/809/1/3. S2CID 5834661. 3.
^ Sheppard, Scott. “Scott S. Sheppard - Jupiter Moons”. Department of Terrestrial Magnetism. Carnegie Institution for Science. Truy cập ngày 26 tháng 11 năm 2020.
^ Brian G. Marsden (ngày 20 tháng 9 năm 1974). “IAUC 2702: Probable New Satellite of Jupiter”. International Astronomical Union.
^ Marsden, Brian G. (ngày 7 tháng 10 năm 1975). “Satellites of Jupiter”. International Astronomical Union.

Liên kết ngoài

Leda Overview Lưu trữ 2017-02-12 tại Wayback Machine by NASA's Solar System Exploration
David Jewitt pages
Jupiter's Known Satellites Lưu trữ 2015-03-18 tại Wayback Machine (by Scott S. Sheppard)

[Kowal1974-1] Kowal, C. T.; Aksnes, K.; Marsden, B. G.; Roemer, E. (1974). “Thirteenth satellite of Jupiter”. Astronomical Journal. 80: 460–464. Bibcode:1975AJ.....80..460K. doi:10.1086/111766.

[2] “Leda”. Lexico Từ điển Vương quốc Anh. Oxford University Press.

[3] Ken Monteith (2007) Yeats and theosophy, p. 10

[4] Wit Pietrzak (2011) Myth, Language and Tradition: A Study of Yeats, Stevens, and Eliot in the Context of Heidegger's Search for Being, p. 70–72

[5] R.W. Chapman (1939) Adjectives from Proper Names, p. 55

[MPC128893-6] “M.P.C. 128893” (PDF). Minor Planet Circular. Minor Planet Center. ngày 27 tháng 1 năm 2021.

[Grav2015-7] Grav, T.; Bauer, J. M.; Mainzer, A. K.; Masiero, J. R.; Nugent, C. R.; Cutri, R. M.; và đồng nghiệp (tháng 8 năm 2015). “NEOWISE: Observations of the Irregular Satellites of Jupiter and Saturn” (PDF). The Astrophysical Journal. 809 (1): 9. Bibcode:2015ApJ...809....3G. doi:10.1088/0004-637X/809/1/3. S2CID 5834661. 3.

[SheppardMoons-8] Sheppard, Scott. “Scott S. Sheppard - Jupiter Moons”. Department of Terrestrial Magnetism. Carnegie Institution for Science. Truy cập ngày 26 tháng 11 năm 2020.

[IAUC_2702-9] Brian G. Marsden (ngày 20 tháng 9 năm 1974). “IAUC 2702: Probable New Satellite of Jupiter”. International Astronomical Union.

[IAUC_2846-10] Marsden, Brian G. (ngày 7 tháng 10 năm 1975). “Satellites of Jupiter”. International Astronomical Union.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

x t s Vệ tinh của Sao Mộc
Danh sách theo khoảng cách bán kính quỹ đạo trung bình tới bề mặt Sao Mộc. Các tên đặt tạm thời được viết in nghiêng
Vệ tinh bên trong	Metis Adrastea Amalthea Thebe
Vệ tinh Galileo	Io Europa Ganymede Callisto
Nhóm Themisto	Themisto
Nhóm Himalia	Leda Ersa Himalia Pandia Lysithea Elara Dia
Nhóm Carpo	Carpo
Nhóm Valetudo	Valetudo
Nhóm Ananke	Euporie Jupiter LV Eupheme Jupiter LII Jupiter LIV Mneme Euanthe S/2003 J 16 Harpalyke Orthosie Helike Praxidike Jupiter LXIV S/2003 J 12 Jupiter LXVIII Thelxinoe Thyone S/2003 J 2 Ananke Iocaste Hermippe Jupiter LXX
Nhóm Carme	Pasithee Jupiter LXIX S/2003 J 24 Chaldene Jupiter LXIII Isonoe Kallichore Erinome Kale Eirene Aitne Eukelade Arche Taygete Jupiter LXXII Carme Herse Jupiter LXI Jupiter LI S/2003 J 9 Jupiter LXVI Kalyke S/2003 J 10 (?)
Nhóm Pasiphae	Philophrosyne Eurydome Jupiter LVI S/2003 J 4 Jupiter LXVII Hegemone Pasiphae Sponde Megaclite Cyllene Sinope Jupiter LIX Aoede Autonoe Callirrhoe S/2003 J 23 Kore
Xem thêm	Vành đai Sao Mộc
Thể loại