Tiếng Duy Ngô Nhĩ

Tiếng Duy Ngô Nhĩ
ئۇيغۇرچە / ئۇيغۇر تىلى
Chữ Uyghur viết bằng bảng chữ cái Ba Tư-Ả Rập
Phát âm	[ʊjʁʊrˈtʃɛ], [ʊjˈʁʊr tili]
Sử dụng tại	Khu tự trị Uyghur Tân Cương, Trung Quốc
Tổng số người nói	10,4 triệu
Dân tộc	Duy Ngô Nhĩ
Phân loại	Turk Turk thường Karluk Tiếng Duy Ngô Nhĩ
Ngôn ngữ tiền thân	Karakhanid Chagatai Đông Turk Tiếng Duy Ngô Nhĩ
Hệ chữ viết	Ả Rập (biến thể Uyghur) Bảng chữ cái Latinh Bảng chữ cái Cyrill
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Trung Quốc Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương[1]
Quy định bởi	Working Committee of Ethnic Language and Writing of Xinjiang Uyghur Autonomous Region
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	ug
ISO 639-2	uig
ISO 639-3	uig
Glottolog	uigh1240[2]
Sự phân bố của tiếng Duy Ngô Nhĩ ở Trung Quốc
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Duy Ngô Nhĩ hay tiếng Uyghur (ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili hay ئۇيغۇرچە, Уйғурчә, Uyghurche, Uyƣurqə) là ngôn ngữ chính thức của người Duy Ngô Nhĩ với khoảng hơn 10 triệu người nói tại khu tự trị Tân Cương. Còn 300.000 người Duy Ngô Nhĩ sống ở Kazakhstan cũng nói ngôn ngữ này. Tại Kazakhstan và Uzbekistan có rất nhiều người nói sử dụng tiếng Duy Ngô Nhĩ như là ngôn ngữ chính, và một vài nhóm dân các nước láng giềng Trung Á cũng sử dụng ngôn ngữ này.

Tiếng Uyghur là ngôn ngữ chính thức của khu tự trị Tân Cương, được sử dụng rộng rãi trong cả hai lĩnh vực xã hội và chính trị, như in ấn, phát thanh, truyền hình, và được sử dụng như là ngôn ngữ phổ thông của cộng đồng người thiểu số ở Tân Cương.

Tổng quát

Ở Tân Cương có hai ngôn ngữ chính thức là tiếng Hán và tiếng Duy Ngô Nhĩ. Có khoảng 80 tờ báo, tạp chí tổng cộng, 5 kênh truyền hình, 10 nhà xuất bản có sử dụng, phục vụ bằng tiếng Duy Ngô Nhĩ.

Ngữ âm

	Âm môi	Âm răng	Âm vòm miệng	Âm vòm mềm	Âm tắc thanh hầu
Phụ âm mũi	m	n		ŋ
Phụ âm tắc	p b	t d	tʧ dʒ	k g	ʔ
Phụ âm xát	f v	s z	ʃ ʒ	x ɣ	h
Phụ âm rung		r
Phụ âm chưa rõ ràng		l	j	w

Tham khảo

1. “China”. Ethnologue.
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Uighur”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

Đọc thêm

• Hamut, Bahargül; Joniak-Lüthi, Agnieszka (2015). “The Language Choices and Script Debates among the Uyghur in Xinjiang Uyghur Autonomous Region, China”. Linguistik Online. 70: 111–124. CiteSeerX 10.1.1.692.7380.

Liên kết ngoài

• Uyghur-Chinese Dictionary
• Online Uyghur-English Multiscript Dictionary Lưu trữ 2020-02-10 tại Wayback Machine
• Ethnologue report for Uighur Lưu trữ 2012-07-16 tại Wayback Machine
• Online Uyghur-English Dictionary
• Arabic Uyghur in different fonts
• Disharmony and derived transparency in Uyghur Vowel Harmony Lưu trữ 2006-02-08 tại Wayback Machine
• Unicode based TrueType/OpenType fonts of the Uyghur Computer Science Association
• Uyghur language radio 1000-1100 1600-1700 UTC daily (China National Radio 8, part of the time Kazakh, Korean, Mongolian and Uyghur are broadcast, but Lhasa Tibetan dominates.)