Nguyên âm không tròn môi trước đóng

Nguyên âm không tròn môi trước đóng
i
Số IPA	301
Mã hóa
Entity (thập phân)	i
Unicode (hex)	U+0069
X-SAMPA	i
Braille
Âm thanh
noicon nguồn · trợ giúp

Nguyên âm không tròn môi trước đóng hay nguyên âm không tròn môi trước cao là một loại nguyên âm xuất hiện phổ biến ở nhiều ngôn ngữ trên thế giới, được biểu diễn bằng mẫu tự i trong Bảng phiên âm quốc tế. Nó có phát âm giống như trong từ meet của tiếng Anh — vì thế nên nó cũng được gọi là e dài trong tiếng Anh Mỹ.^[1] Tuy trong tiếng Anh thì âm này dài đáng kể — hay được biểu diễn bằng phiên âm /iː/ — song nó thường không được phát âm như một nguyên âm thuần mà có khuynh hướng nguyên âm đôi.^[2] Âm tố [i] thuần cũng xuất hiện ở nhiều ngôn ngữ khác, chẳng hạn như tiếng Pháp.

Đặc điểm

• Cao độ nguyên âm của nó đóng lại, có nghĩa là lưỡi phải được đặt gần vòm miệng mà không cản trở luồng khí được phân loại là phụ âm.
• Vị trí lưỡi nguyên âm hướng về phía trước, nghĩa là lưỡi sẽ hướng về phía trước miệng mà không tạo ra sự thắt hẹp như phụ âm. Một số nguyên âm tròn môi trước cũng thường được phát âm giữa, nhưng trên thực tế chúng là âm gần trước.
• Nó là âm không tròn môi, tức là khi phát âm, môi thả lỏng một cách tự nhiên và nhô ra phía trước.

Ví dụ

Ngôn ngữ		Ví dụ	IPA	Nghĩa	Chú thích
Tiếng Afrikaans[3]		dief	[dif]	'tên cướp'	Xem âm vị học tiếng Afrikaans
Tiếng Ả Rập	Dạng phổ thông[4]	دين/diin	[d̪iːn]	'tôn giáo'	Xem âm vị học tiếng Ả Rập
Tiếng Catalunya[5]		sic	[ˈsik]	'như thế'	Xem âm vị học tiếng Catalunya
Tiếng Trung	Quan thoại phổ thông[6][7]	七 / qī	[tɕʰi˥]^ⓘ	'bảy'	Xem âm vị học tiếng Trung phổ thông
Tiếng Chuvash		çип	[ɕ̬ip]	'chủ đề'
Tiếng Séc[8][9]		bílý	[ˈbiːliː]^ⓘ	'trắng'	Xem âm vị học tiếng Séc
Tiếng Hà Lan[10][11]		biet	[bit]^ⓘ	'củ cải đường'	Xem âm vị học tiếng Hà Lan
Tiếng Anh[12]	Tất cả các phương ngữ	free	[fɹiː]^ⓘ	'miễn phí'	Tùy vào phương ngữ, nó có thể được phát âm là [ɪi]. Xem âm vị học tiếng Anh
	Tiếng Anh Úc[13]	bit	[bit]	'một chút'	Nó cũng có thể được phát âm là [ɪ̟].[14] Xem âm vị học tiếng Anh Úc
Tiếng Pháp[15][16]		fini	[fini]	'hoàn thành'	Xem âm vị học tiếng Pháp
Tiếng Đức[17][18]		Ziel	[t͡siːl]^ⓘ	'mục tiêu'	Xem âm vị học tiếng Đức phổ thông
Tiếng Hy Lạp	Dạng chuẩn hiện đại[19][20]	κήπος / kípos	[ˈc̠ipo̞s̠]	'garden'	Xem âm vị học tiếng Hy Lạp hiện đại
Tiếng Hungary[21]		ív	[iːv]	'vòng cung'	Xem âm vị học tiếng Hungary
Tiếng Ý[22]		bile	[ˈbiːle̞]	'cơn thịnh nộ'	Xem âm vị học tiếng Ý
Tiếng Nhật[23]		銀/gin	[ɡʲiɴ]^ⓘ	'bạc'	Xem âm vị học tiếng Nhật
Tiếng Khmer		លទ្ធិ / lôtthĭ	[lattʰiʔ]	'học thuyết'	Xem âm vị học tiếng Khmer
Tiếng Hàn[24]		아이 / ai	[ɐi]	'đứa trẻ'	Xem Âm vị học tiếng Triều Tiên
Tiếng Kurdish[25][26]	Kurmanji (Northern)	şîr	[ʃiːɾ]	'sữa'	Xem âm vị học tiếng Kurdish
	Tiếng Sorani	شیر/šîr
	Tiếng Palewani
Tiếng Litva		vyras	[viːrɐs̪]	'người đàn ông'	Xem âm vị học tiếng Litva
Tiếng Mã Lai	Tiếng Mã Lai	ikut	[i.kʊt]	'đi theo'	Xem âm vị học tiếng Mã Lai
Tiếng Malayalam		ഇല	[ilɐ]	'lá cây'	Xem âm vị học tiếng Malayalam
Tiếng Ba Lan[27]		miś	[ˈmʲiɕ]^ⓘ	'gấu bông'	Xem âm vị học tiếng Ba Lan
Tiếng Bồ Đào Nha[28]		fino	[ˈfinu]^ⓘ	'gầy'	Cũng có thể xuất hiện như một tha âm vị không được nhấn mạnh của các nguyên âm khác. Có thể được biểu diễn bằng ⟨y⟩. Xem âm vị học tiếng Bồ Đào Nha
Tiếng Rumani[29]		insulă	[ˈin̪s̪ulə]	'hòn đảo'	Xem âm vị học tiếng Rumani
Tiếng Rungus[30]		rikot	[ˈri.kot]	'đến'
Tiếng Nga[31]		лист/list	[lʲis̪t̪]^ⓘ	'lá cây'	Chỉ đứng trước một từ hoặc sau phụ âm vòm miệng. Xem [[âm vị học tiếng Nga
Tiếng Serbia-Croatia[32]		виле / vile	[ʋîle̞]	'cây chĩa'	Xem âm vị học tiếng Serbia-Croatia
Tiếng Tây Ban Nha[33]		tipo	[ˈt̪ipo̞]	'loại'	Cũng có thể được kí hiệu bằng chữ ⟨y⟩. Xem âm vị học tiếng Tây Ban Nha
Tiếng Sotho[34]		ho bitsa	[huˌbit͡sʼɑ̈]	'gọi'	Sự tương phản giữa nguyên âm đóng, gần đóng và nửa đóng.[34] Xem âm vị học tiếng Sotho
Tiếng Thụy Điển	Tiếng Thụy Điển tiêu chuẩn[35][36]	bli	[bliː]	'trở thành'	Thường được thay thế bởi âm [ij] hay [iʝ] (ví dụ: [blij]^ⓘ); nó cũng có thể được đọc với âm [iᶻː], hoặc ở một số vùng sẽ phát âm thành ([ɨᶻː]).[36][37] Xem âm vị học tiếng Thụy Điển
Tiếng Tagalog		ibon	[ˈʔibɔn]	'chim'
Tiếng Thái[38]		กริช/krit	[krìt]	'dao găm'
Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ[39][40]		ip	[ip]	'dây thừng'	Xem âm vị học tiếng Thổ Nhĩ Kỳ
Tiếng Ukraina[41]		місто/misto	['misto]	'thị trấn, thành phố'	Xem âm vị học tiếng Ukraina
tiếng Wales		es i	[eːs iː]	'tôi đã đi'	Xem âm vị học tiếng Wales
Tiếng Yoruba[42]		síbí	[síbí]	'cái thìa'

Tham khảo

1. Maddox, Maeve (18 tháng 9 năm 2007). “DailyWritingTips: The Six Spellings of "Long E"”. www.dailywritingtips.com. Truy cập ngày 20 tháng 7 năm 2014.
2. Labov, William; Sharon, Ash; Boberg, Charles (2006). The Atlas of North American English. Berlin: Mouton-de Gruyter. chpt. 17. ISBN 978-3-11-016746-7.
3. Donaldson (1993), tr. 2.
4. Thelwall (1990), tr. 38.
5. Carbonell & Llisterri (1992), tr. 54.
6. Lee & Zee (2003), tr. 110.
7. Duanmu (2007), tr. 35–36.
8. Dankovičová (1999), tr. 72.
9. Šimáčková, Podlipský & Chládková (2012), tr. 228.
10. Gussenhoven (1992), tr. 47.
11. Verhoeven (2005), tr. 245.
12. Roach (2004), tr. 240.
13. Cox & Palethorpe (2007), tr. 344.
14. Cox & Fletcher (2017), tr. 65.
15. Fougeron & Smith (1993), tr. 73.
16. Collins & Mees (2013), tr. 225.
17. Hall (2003), tr. 78, 107.
18. Dudenredaktion, Kleiner & Knöbl (2015), tr. 34.
19. Arvaniti (2007), tr. 28.
20. Trudgill (2009), tr. 81.
21. Szende (1994), tr. 92.
22. Rogers & d'Arcangeli (2004), tr. 119.
23. Okada (1999), tr. 117.
24. Lee (1999), tr. 121.
25. Thackston (2006a), tr. 1.
26. Khan & Lescot (1970), tr. 8-16.
27. Jassem (2003), tr. 105.
28. Cruz-Ferreira (1995), tr. 92.
29. Sarlin (2014), tr. 18.
30. Forschner, T. A. (tháng 12 năm 1994). Outline of A Momogun Grammar (Rungus Dialect) (PDF). Kudat. tr. 6. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 19 tháng 9 năm 2020.
31. Jones & Ward (1969), tr. 30.
32. Landau và đồng nghiệp (1999), tr. 67.
33. Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003), tr. 256.
34. ^ Doke & Mofokeng (1974), tr. ?.
35. Engstrand (1999), tr. 140.
36. ^ Riad (2014), tr. 21.
37. Engstrand (1999), tr. 141.
38. Tingsabadh & Abramson (1993), tr. 24.
39. Zimmer & Orgun (1999), tr. 155.
40. Göksel & Kerslake (2005), tr. 10.
41. Danyenko & Vakulenko (1995), tr. 4.
42. Bamgboṣe (1966), tr. 166.

Thư mục

• Arvaniti, Amalia (2007), “Greek Phonetics: The State of the Art” (PDF), Journal of Greek Linguistics, 8: 97–208, CiteSeerX 10.1.1.692.1365, doi:10.1075/jgl.8.08arv, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 11 tháng 12 năm 2013
• Bamgboṣe, Ayọ (1966), A Grammar of Yoruba, [West African Languages Survey / Institute of African Studies], Cambridge: Cambridge University Press
• Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), “Catalan”, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618, S2CID 249411809
• Collins, Beverley; Mees, Inger M. (2013) [First published 2003], Practical Phonetics and Phonology: A Resource Book for Students (ấn bản thứ 3), Routledge, ISBN 978-0-415-50650-2
• Cox, Felicity; Fletcher, Janet (2017) [First published 2012], Australian English Pronunciation and Transcription (ấn bản thứ 2), Cambridge University Press, ISBN 978-1-316-63926-9
• Cox, Felicity; Palethorpe, Sallyanne (2007), “Australian English” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 37 (3): 341–350, doi:10.1017/S0025100307003192
• Cruz-Ferreira, Madalena (1995), “European Portuguese”, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223, ISSN 0025-1003, S2CID 249414876
• Dankovičová, Jana (1999), “Czech”, Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge: Cambridge University Press, tr. 70–74, ISBN 978-0-521-65236-0
• Danyenko, Andrii; Vakulenko, Serhii (1995), Ukrainian, Lincom Europa, ISBN 9783929075083
• Doke, Clement Martyn; Mofokeng, S. Machabe (1974), Textbook of Southern Sotho Grammar (ấn bản thứ 3), Cape Town: Longman Southern Africa, ISBN 978-0-582-61700-1
• Donaldson, Bruce C. (1993), “1. Pronunciation”, A Grammar of Afrikaans, Mouton de Gruyter, tr. 1–35, ISBN 9783110134261
• Duanmu, San (2007) [First published 2000], The Phonology of Standard Chinese (ấn bản thứ 2), Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-921578-2
• Dudenredaktion; Kleiner, Stefan; Knöbl, Ralf (2015) [First published 1962], Das Aussprachewörterbuch (bằng tiếng Đức) (ấn bản thứ 7), Berlin: Dudenverlag, ISBN 978-3-411-04067-4
• Engstrand, Olle (1999), “Swedish”, Handbook of the International Phonetic Association: A Guide to the usage of the International Phonetic Alphabet, Cambridge: Cambridge University Press, tr. 140–142, ISBN 978-0-521-63751-0
• Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), “Illustrations of the IPA:French”, Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76, doi:10.1017/S0025100300004874, ISSN 0025-1003, S2CID 249404451
• Göksel, Asli; Kerslake, Celia (2005), Turkish: a comprehensive grammar, Routledge, ISBN 978-0415114943
• Gussenhoven, Carlos (1992), “Dutch”, Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47, doi:10.1017/S002510030000459X, ISSN 0025-1003, S2CID 243772965
• Hall, Christopher (2003) [First published 1992], Modern German pronunciation: An introduction for speakers of English (ấn bản thứ 2), Manchester: Manchester University Press, ISBN 978-0-7190-6689-4
• Jassem, Wiktor (2003), “Polish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191, ISSN 0025-1003
• Jones, Daniel; Ward, Dennis (1969), The Phonetics of Russian, Cambridge University Press
• Khan, Celadet Bedir; Lescot, Roger (1970), Grammaire Kurde (Dialecte kurmandji) (PDF), Paris: La librairie d'Amérique et d'Orient Adrien Maisonneuve, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 3 năm 2023, truy cập ngày 28 tháng 10 năm 2017
• Landau, Ernestina; Lončarića, Mijo; Horga, Damir; Škarić, Ivo (1999), “Croatian”, Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge: Cambridge University Press, tr. 66–69, ISBN 978-0-521-65236-0
• Lee, Hyun Bok (1999), “Korean”, Handbook of the International Phonetic Association, Cambridge University Press, tr. 120–122, ISBN 978-0-521-63751-0
• Lee, Wai-Sum; Zee, Eric (2003), “Standard Chinese (Beijing)”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 109–112, doi:10.1017/S0025100303001208
• Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), “Castilian Spanish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373, ISSN 0025-1003
• Okada, Hideo (1999), “Japanese”, trong International Phonetic Association (biên tập), Handbook of the International Phonetic Association: A Guide to the Use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge University Press, tr. 117–119, ISBN 978-0-52163751-0
• Riad, Tomas (2014), The Phonology of Swedish, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-954357-1
• Roach, Peter (2004), “British English: Received Pronunciation”, Journal of the International Phonetic Association, 34 (2): 239–245, doi:10.1017/S0025100304001768, ISSN 0025-1003
• Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), “Italian”, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628, ISSN 0025-1003
• Sarlin, Mika (2014) [First published 2013], “Sounds of Romanian and their spelling”, Romanian Grammar (ấn bản thứ 2), Helsinki: Books on Demand GmbH, tr. 16–37, ISBN 978-952-286-898-5
• Šimáčková, Šárka; Podlipský, Václav Jonáš; Chládková, Kateřina (2012), “Czech spoken in Bohemia and Moravia” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 42 (2): 225–232, doi:10.1017/S0025100312000102
• Szende, Tamás (1994), “Illustrations of the IPA:Hungarian”, Journal of the International Phonetic Association, 24 (2): 91–94, doi:10.1017/S0025100300005090, ISSN 0025-1003, S2CID 242632087
• Thackston, W.M. (2006a), —Sorani Kurdish— A Reference Grammar with Selected Readings (PDF), Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 2 năm 2021, truy cập ngày 29 tháng 10 năm 2017
• Thelwall, Robin (1990), “Illustrations of the IPA: Arabic”, Journal of the International Phonetic Association, 20 (2): 37–41, doi:10.1017/S0025100300004266, ISSN 0025-1003, S2CID 243640727
• Tingsabadh, M.R. Kalaya; Abramson, Arthur S. (1993), “Thai”, Journal of the International Phonetic Association, 23 (1): 24–26, doi:10.1017/S0025100300004746, ISSN 0025-1003, S2CID 242001518
• Trudgill, Peter (2009), “Greek Dialect Vowel Systems, Vowel Dispersion Theory, and Sociolinguistic Typology”, Journal of Greek Linguistics, 9 (1): 80–97, doi:10.1163/156658409X12500896406041
• Verhoeven, Jo (2005), “Belgian Standard Dutch”, Journal of the International Phonetic Association, 35 (2): 243–247, doi:10.1017/S0025100305002173
• Zimmer, Karl; Orgun, Orhan (1999), “Turkish” (PDF), Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge: Cambridge University Press, tr. 154–158, ISBN 978-0-521-65236-0, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 25 tháng 7 năm 2018, truy cập ngày 20 tháng 11 năm 2015