Âm tắc môi-môi vô thanh

Âm tắc môi-môi vô thanh
Âm tắc môi-môi vô thanh
p
Số IPA	101
Mã hóa
Entity (thập phân)	p
Unicode (hex)	U+0070
X-SAMPA	p
Braille
Âm thanh
	noicon nguồn · trợ giúp

Âm tắc đôi môi vô thanh là một phụ âm được sử dụng trong nhiều ngôn ngữ nói. Ký hiệu cho âm này trong Bảng mẫu tự ngữ âm quốc tế là ⟨p⟩, ký tự tương đương trong X-SAMPA là p.

Các dạng

IPA	Mô tả
p	p thường
pʰ	p bật hơi
pʲ	p vòm hóa
pʷ	p môi hóa
p̚	p không có sự thả hơi nghe được
p̌	p hữu thanh
p͈	p căng
pʼ	p tống ra

Sự hiện diện

Âm [p] không có mặt trong 10% ngôn ngữ có [b]. Đây là một đặc điểm khu vực của "vùng quanh Sahara". Không rõ việc thiếu /p/ này xuất hiện từ bao giờ, và việc nó là một đặc điểm mới đây do việc tiếng Ả Rập trở thành ngôn ngữ uy tín (tiếng Ả Rập mất /p/ từ thời tiền sử), hay là một đặc điểm chung trong khu vực. Việc thiếu /p/ trong khi có /b/ cũng xuất hiện ở châu Âu, cả tiếng Celt nguyên thủy và tiếng Basque cổ đều có [b] nhưng thiếu [p].

Tuy vậy, [p] là một âm rất phổ biến. Đa số ngôn ngữ có ít nhất âm [p] thường, nhiều ngôn ngữ phân biệt giữa các dạng /p/. Nhiều ngôn ngữ Ấn-Arya, như tiếng Hindustan, phân biệt giữa [pʰ] (bật hơi) và [p] thường (cũng được chuyển tự là [p˭]).

Ví dụ

Ngôn ngữ		Từ	IPA	Nghĩa	Ghi chú
Adyghe		паӏо	[paːʔʷa]^ⓘ	'nón, mũ'
Armenia	Đông^[1]	պապիկ	[pɑpik]^ⓘ	'ông (nội/ngoại)'	Phân biệt với dạng bật hơi.
Anh		pack	[pʰæk]	'gói'	Xem âm vị học tiếng Anh
Basque		harrapatu	[(h)arapatu]	'bắt'
Ba Lan^[2]		pas	[päs]^ⓘ	'thắt lưng'	Xem âm vị học tiếng Ba Lan
Bengal	Đông	পানি	[pani:]	'nước'	Phân biệt với dạng bật hơi. Xem âm vị học tiếng Bengal
Bồ Đào Nha^[3]		pai	[paj]	'bố'	Xem âm vị học tiếng Bồ Đào Nha
Catalunya^[4]		parlar	[pərˈɫa]	'nói'	Xem âm vị học tiếng Catalunya
Di		ꀠ/ba	[pa˧]	'trao đổi'	Phân biệt với dạng bật hơi
Đan Mạch	Chuẩn^[5]	bog	[ˈpɔ̽ʊ̯ˀ]	'sách'	Thường được chuyển tự IPA là ⟨b̥⟩ hay ⟨b⟩. Phân biệt với dạng bật hơi. Xem âm vị học tiếng Đan Mạch
Đức		Pack	[pʰak]	'gói hàng'	Xem âm vị học tiếng Đức chuẩn
Esperanto		tempo	[ˈtempo]	'thời gian'	Xem âm vị học Esperanto
Gujarat		પગ	[pəɡ]	'bàn chân'	Xem âm vị học tiếng Gujarat
Hà Lan^[6]		plicht	[plɪxt]	'nghĩa vụ'	Xem âm vị học tiếng Hà Lan
Hebrew		פּקיד	[pakid]	'tu sĩ'	Xem âm vị học tiếng Hebrew hiện đại
Hindustan		पल / پرچم	[pəl]	'khoảnh khắc'	Phân biệt với dạng bật hơi. Xem âm vị học tiếng Hindustan
Hungary		pápa	[ˈpaːpɒ]	'Giáo hoàng'	Xem âm vị học tiếng Hungary
Hy Lạp		πόδι/pódi	[ˈpo̞ði]	'cẳng chân'	Xem âm vị học tiếng Hy Lạp hiện đại
Kabardia		пэ	[pa]^ⓘ	'mũi'
Lakota		púza	[ˈpʊza]	'khô'
Luxembourg^[7]		bëlleg	[ˈpɵ̞lɵ̞ɕ]	'rẻ'
Macedonia		пее	[pɛː]	'hát'	Xem âm vị học tiếng Macedonia
Mã Lai		panas	[pänäs]	'nóng'
Malta		aptit	[apˈtit]	'sự ngon miệng'
Marathi		पाऊस	[pɑːˈuːs]	'mưa'	Xem âm vị học tiếng Marathi
Mutsun		po·čor	[poːt͡ʃor]	'một vết thương'
Na Uy		pappa	[pɑpːɑ]	'bố'	Xem âm vị học tiếng Na Uy
Nga^[8]		плод	[pɫot̪]	'trái cây'	Phân biệt với dạng vòm hóa. Xem âm vị học tiếng Nga
Nhật^[9]		ポスト/posuto	[posɯto]	'hòm thư'	Xem âm vị học tiếng Nhật
Pashtun		پانير	[pɑˈnir]	'phô mai'
Pháp^[10]		pomme	[pɔm]	'táo'	Xem âm vị học tiếng Pháp
Phần Lan		pappa	[pappa]	'ông (nội/ngoại)'	Xem âm vị học tiếng Phần Lan
Pirahã		pibaóí	[ˈpìbàóí̯]	'rái cá'
Punjab		ਪੱਤਾ	[pət̪ːäː]	'lá'
România		pas	[pas]	'bước'	Xem âm vị học tiếng România
Séc		pes	[pɛs]	'chó'	Xem âm vị học tiếng Séc
Slovak		pes	[pɛs]	'chó'
Tân Aram Assyria		[pata] Lỗi: {{Lang}}: Văn bản latn/thẻ hệ chữ viết phi latn không khớp (trợ giúp)	[paːta]	'mặt'
Tây Ban Nha^[11]		peso	[ˈpe̞so̞]	'cân nặng'	Xem âm vị học tiếng Tây Ban Nha
Tây Frisia		panne	[ˈpɔnə]	'chảo'
Thổ Nhĩ Kỳ		kap	[kʰäp]	'(cái) ấm'	Xem âm vị học tiếng Thổ Nhĩ Kỳ
Thụy Điển		apa	[ˈɑːpʰa]	'vượn'	Xem âm vị học tiếng Thụy Điển
Triều Tiên		풀/pul	[pʰul]	'cỏ'	Xem âm vị học tiếng Triều Tiên
Trung Quốc	Quảng Đông	爆/baau	[paːu˧˧]	'nổ'	Phân biệt với dạng bật hơi. Xem âm vị học tiếng Quảng Đông
Trung Quốc	Quan Thoại	爆炸/bàozhà	[pɑʊ˥˩ tʂa˥˩]	'nổ'	Phân biệt với dạng bật hơi. Xem âm vị học tiếng Quan Thoại
Tsez		пу	[pʰu]	'mặt'	Phân biệt với dạng tống ra.
Ukraina		павук	[pɐ.ˈβ̞uk]	'nhện'	Xem âm vị học tiếng Ukraina
Việt^[12]		nhíp	[ɲip˧ˀ˥]	'nhíp'	Xem âm vị học tiếng Việt
Ý^[13]		papà	[paˈpa]	'cha, bố, ba'	Xem âm vị học tiếng Ý
Zapotec	Tilquiapan^[14]	pan	[paŋ]	'bánh mì'

Chú thích

^ Dum-Tragut (2009:17)
^ Jassem (2003:103)
^ Cruz-Ferreira (1995:91)
^ Carbonell & Llisterri (1992:53)
^ Basbøll (2005:61)
^ Gussenhoven (1992:45)
^ Gilles & Trouvain (2013:67–68)
^ Padgett (2003:42)
^ Okada (1991:94)
^ Fougeron & Smith (1993:73)
^ Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:255)
^ Thompson (1959:458–461)
^ Rogers & d'Arcangeli (2004:117)
^ Merrill (2008:108)

Tài liệu

Basbøll, Hans (2005), The Phonology of Danish, ISBN 0-203-97876-5
Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), “Catalan”, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618
Cruz-Ferreira, Madalena (1995), “European Portuguese”, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223
Dum-Tragut, Jasmine (2009), Armenian: Modern Eastern Armenian, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company
Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), “Illustrations of the IPA:French”, Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76, doi:10.1017/S0025100300004874
Gilles, Peter; Trouvain, Jürgen (2013), “Luxembourgish” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 43 (1): 67–74, doi:10.1017/S0025100312000278, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 12 năm 2019, truy cập ngày 18 tháng 7 năm 2017
Gussenhoven, Carlos (1992), “Dutch”, Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47, doi:10.1017/S002510030000459X
Jassem, Wiktor (2003), “Polish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), “Castilian Spanish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373
Merrill, Elizabeth (2008), “Tilquiapan Zapotec” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114, doi:10.1017/S0025100308003344
Okada, Hideo (1991), “Phonetic Representation:Japanese”, Journal of the International Phonetic Association, 21 (2): 94–97, doi:10.1017/S002510030000445X
Padgett, Jaye (2003), “Contrast and Post-Velar Fronting in Russian”, Natural Language & Linguistic Theory, 21 (1): 39–87, doi:10.1023/A:1021879906505
Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), “Italian”, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628
Thompson, Laurence (1959), “Saigon phonemics”, Language, 35 (3): 454–476, doi:10.2307/411232, JSTOR 411232

[1] Dum-Tragut (2009:17)

[2] Jassem (2003:103)

[3] Cruz-Ferreira (1995:91)

[4] Carbonell & Llisterri (1992:53)

[5] Basbøll (2005:61)

[6] Gussenhoven (1992:45)

[gitr-7] Gilles & Trouvain (2013:67–68)

[8] Padgett (2003:42)

[9] Okada (1991:94)

[10] Fougeron & Smith (1993:73)

[11] Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:255)

[12] Thompson (1959:458–461)

[13] Rogers & d'Arcangeli (2004:117)

[14] Merrill (2008:108)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]