Tháng Chín Đen (Jordan)

Tháng Chín Đen; أيلول الأسود
	Một phần của Chiến tranh Lạnh Ả Rập
	; Vua Hussein trong ngày đầu tiên của cuộc họp hành quân với các cố vấn của mình, Thủ tướng Wasfi Tal (phải) và Tham mưu trưởng Quân đội Habis Al-Majali (trái), 17/9/1970
Thời gian	6 tháng 9 năm 1970 － 17 tháng 7 năm 1971; (Giai đoạn chính: 16–27 Tháng 9 1970)
Địa điểm	Jordan
Kết quả	Chiến thắng của Lực lượng Vũ tranh Jordan:; Sự hỗ trợ của người Syria đã bị bẻ gãy; Tổ chức Giải phóng Palestine bị đẩy sang Lebanon, trở thành lãnh đạo của nội chiến nước này; Sự ra đời của Tổ chức Tháng Chín Đen;
Tham chiến
PLO Tập tin:Fatah Flag.svg Fatah; PFLP; DFLP; ; Syria PLA;	Jordan (JAF)
Chỉ huy và lãnh đạo
Yasser Arafat; Khalil Al-Wazir; Abu Ali Iyad; George Habash; Nayef Hawatmeh; Salah Jadid	King Hussein ; Habis Al-Majali ; Zaid ibn Shaker ; Wasfi Al-Tal ; Zia-ul-Haq
Lực lượng
15,000–40,000; 10,000; 300 xe tăng; (hai cái bọc sắt, một cái lữ đoàn bộ binh đượ cơ giới hóa)	65,000–74,000
Thương vong và tổn thất
PLO: 3,400 người chết; Syria: 600 người (chết và thương vong); 120 chiếc xe tăng và xe bọc thép chở quân bị phá hủy	Jordan: 537 người chết

Tháng Chín đen (tiếng Ả Rập: أيلول الأسود, phiên âm là Aylūl Al-Aswad) là một xung đột chính trị xảy ra tại Jordan giữa Lực lượng Vũ trang Jordan (JAF) với sự lãnh đạo của Vua Hussein và Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) dưới sự lãnh đạo của cố lãnh tụ Yasser Arafat, ban đầu xảy ra trong giai đoạn từ 16 tháng 9 đến 27 tháng 9 năm 1970, sau đó tiếp tục đến ngày 17 tháng 7 năm 1971.

Bối cảnh

Sau khi Jordan mất kiểm soát tại Bờ Tây vào năm 1967, những chiến binh của Palestine được biết đến là các fedayeen đã di chuyển các căn cứ quân sự đến Jordan và tăng cường tấn công Isreal và các khu vực có liên quan đến Israel. Một cuộc trả đũa của Israel nhắm vào doanh trại của PLO đặt tại Karameh, một thị trấn của Jordan sát biên giới với Bờ Tây, đã thúc đẩy một cuộc chiến tranh toàn diện. Chiến thắng chung của Jordan và Palestine trong Trận Karameh năm 1968 đã thúc đẩy sự ủng hộ của Thế giới Ả Rập đối với các chiến binh Palestine ở Jordan. PLO đã phát triển sức mạnh tại Jordan và vào đầu năm 1970, nhóm này đã bắt đầu công khai sự lật đổ chế độ quân chủ Hashemite.

Hành động với vai trò một nhà nước trong một nhà nước, các chiến binh Palestine đã coi thường luật và quy định của quốc gia sở tại, và thậm chí còn nỗ lực ám sát vua Hussein đến hai lần. Những nỗ lực đó đã khiến cho các fedayeen chạm trán bạo lực đối với các lực lượng vũ trang của Jordan vào tháng 6 năm 1970. Vua Hussein muốn hất cẳng những chiến binh đến từ Palestine ra khỏi quốc gia của mình, nhưng lại do dự vì ông không muốn nhìn thấy "sự thảm sát những người Palestine". Những hoạt động của PLO tại Jordan đã lên tới cực điểm khi vụ cướp máy bay tại Dawson's Field xảy ra vào ngày 10 tháng 9 năm 1970, khi mà các fedayeen đã cướp ba chiếc máy bay dân sự và đã kiểm soát nơi hạ cánh của chúng tại Zarqa, đồng thời bắt cóc các công dân nước ngoài làm con tin, và sau đó thách thức sức ép của dư luận quốc tế. Hussein coi đó như là cọng rơm cuối cùng trên lưng con lừa và chỉ đạo quân đội của mình.^[9]

Diễn biến

Vào ngày 17 tháng 9, các lực lượng vũ trang Jordan đã bao vây các thành phố với sự xuất hiện của PLO gồm Amman và Irbid và bắt đầu nã pháo vào các fedayeen, những người đã xác định ở trong các trại tị nạn của người Palestine. Ngày hôm sau, lực lượng từ Syria với sự tham gia của Quân Giải phóng Palestine đã bắt đầu tấn công lại Irbid, nơi mà các fedayeen tuyên bố đây là một thành phố "được giải phóng". Vào ngày 22 tháng 9, những người Syria đã rút lui sau khi quân đội Jordan đã ném bom vào các mặt đất hàng không làm cho Syria thiệt hại nặng nề, và sau khi máy bay tiêm kích Lực lượng Phòng không Israel cũng dội bom tấn công quân đội Syria như là sự ủng hộ cho Vua Hussein, kể cả khi họ không có sự hẹn trước. Sức ép được tạo ra bởi các quốc gia Ả Rập đã khiến cho Hussein tạm dừng cuộc chiến.

Vào ngày 13 tháng 10, Hussein ký với Arafat một thỏa thuận để sắt đặt lại sự hiện diện của các fedayeen. Tuy nhiên, tháng 1 năm 1971, các lực lượng vũ trang Jordan tấn công trở lại. Fedayeen đã bị đánh bật khỏi các thành phố, từng thành phố một, và rồi 2000 fedayeen đã đầu hàng sau khi bị bao vây tại một khu rừng tại Ajloun vào ngày 17 tháng 7, đánh dấu sự kết thúc của mâu thuẫn.^[9] Jordan đã cho phép các fedayeen rời đến Liban qua Syria. Những chiến binh này trở thành những chiến binh của Nội chiến Liban vào năm 1975. Tổ chức Tháng Chín Đen được thành lập trong cuộc xung đột. Tổ chức này đã tuyên bố nhận trách nhiệm trong vụ ám sát Thủ tướng Jordan Wasfi Al-Tal vào năm 1971 và công khai gây ra vụ thảm sát Munich năm 1972 đối với các vận động viên người Israel.

Chú thích

^ Massad, Joseph Andoni (2001). Colonial Effects: The Making of National Identity in Jordan. New York: Columbia University Press. tr. 342. ISBN 0-231-12323-X.
^ Bailey, p.59, The Making of a War, John Bulloch, p.67
^ ^a ^b Katz, Samuel M. (1995). Arab Armies of the Middle East Wars 2. New York: Osprey Publishing. tr. 10. ISBN 0-85045-800-5.
^ Shlaim 2008, tr. 334.
^ Dunstan, Simon (2003). The Yom Kippur War 1973: Golan Heights Pt.1. Elsm Court, Chapel Way, Botley, Oxford OX2 9LP, United Kingdom: Osprey Publishing Ltd. ISBN 1 84176 220 2.Quản lý CS1: địa điểm (liên kết)
^ ^a ^b Shlaim 2008, tr. 326.
^ Shlaim 2008, tr. 321.
^ “Duty Martyrs”. JAF. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2017.
^ ^a ^b Shlaim 2008, tr. 311-340.

Tham khảo

Bregman, Ahron (2002). Israel's Wars: A History Since 1947. London: Routledge. ISBN 978-0-415-28716-6.
Kissinger, Henry (1999). Years of Renewal. Phoenix Press. ISBN 978-1-84212-042-2.
Raab, David (2007). Terror in Black September: The First Eyewitness Account of the Infamous 1970 Hijackings. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-8420-3.
Shlaim, Avi (2008). Lion of Jordan: The Life of King Hussein in War and Peace. Vintage Books. ISBN 9781400078288.
Salibi, Kamal (15 tháng 12 năm 1998). The Modern History of Jordan. I.B. Tauris. ISBN 9781860643316.

[Massad-1] Massad, Joseph Andoni (2001). Colonial Effects: The Making of National Identity in Jordan. New York: Columbia University Press. tr. 342. ISBN 0-231-12323-X.

[2] Bailey, p.59, The Making of a War, John Bulloch, p.67

[Arab_Armies_2-3] Katz, Samuel M. (1995). Arab Armies of the Middle East Wars 2. New York: Osprey Publishing. tr. 10. ISBN 0-85045-800-5.

[FOOTNOTEShlaim2008334-4] Shlaim 2008, tr. 334.

[5] Dunstan, Simon (2003). The Yom Kippur War 1973: Golan Heights Pt.1. Elsm Court, Chapel Way, Botley, Oxford OX2 9LP, United Kingdom: Osprey Publishing Ltd. ISBN 1 84176 220 2.Quản lý CS1: địa điểm (liên kết)

[FOOTNOTEShlaim2008326-6] Shlaim 2008, tr. 326.

[FOOTNOTEShlaim2008321-7] Shlaim 2008, tr. 321.

[joca-8] “Duty Martyrs”. JAF. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2017.

[FOOTNOTEShlaim2008311-340-9] Shlaim 2008, tr. 311-340.

[3]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[4]

[8]

[9]

x t s Chiến tranh Lạnh
Hoa Kỳ Liên Xô NATO Khối Warszawa ANZUS METO SEATO NEATO Hiệp ước Rio Phong trào không liên kết
Thập niên 1940	Kế hoạch Morgenthau Cuộc nổi loạn của Quân đội Nhân dân kháng Nhật Xung đột chính trị Jamaica Dekemvriana Chiến tranh du kích ở các nước Baltic Chiến dịch Priboi Chiến dịch Jungle Chiếm đóng các nước Baltic Những người lính bị nguyền rủa Chiến dịch Unthinkable Vụ đào tẩu của Gouzenko Chia cắt Triều Tiên Cách mạng Dân tộc Indonesia Nam Bộ kháng chiến Chiến dịch Beleaguer Chiến dịch Blacklist Forty Khủng hoảng Iran 1946 Nội chiến Hy Lạp Kế hoạch Baruch Sự kiện Eo biển Corfu Khủng hoảng eo biển Thổ Nhĩ Kỳ Restatement of Policy on Germany Chiến tranh Đông Dương Bầu cử Quốc hội Ba Lan 1947 Thuyết Truman Hội nghị Quan hệ châu Á Khủng hoảng tháng 5 năm 1947 Chia cắt Ấn Độ Chiến tranh Ấn Độ-Pakistan 1947–1948 Chiến tranh Palestine 1947–1949 Nội chiến Lãnh thổ Ủy trị Palestine 1947–1948 Chiến tranh Ả Rập – Israel 1948 Cuộc di cư Palestine, 1948 Kế hoạch Marshall Hội đồng Tương trợ Kinh tế Đảo chính Tiệp Khắc năm 1948 Cuộc nổi dậy Al-Wathbah Chia rẽ Tito – Stalin Cuộc phong tỏa Berlin Sáp nhập Hyderabad Sự kiện Madiun Sự phản bội của phương Tây Bức màn sắt Khối phía Đông Khối phía Tây Nội chiến Trung Quốc Tình trạng khẩn cấp Malaya Đảo chính Syria tháng 3 năm 1949 Chiến dịch Valuable
Thập niên 1950	Bức màn tre Chủ nghĩa McCarthy Chiến tranh Triều Tiên Chiến tranh Lạnh Ả Rập (1952–1979) Cách mạng Ai Cập 1952 Đình công và biểu tình Iraq 1952 Nổi dậy Mau Mau Nổi dậy tại Đông Đức 1953 Đảo chính Iran 1953 Hiệp ước Madrid Tu chính án Bricker Đảo chính Syria 1954 Vụ Petrov Thuyết domino Hiệp định Genève 1954 Đảo chính Guatemala năm 1954 Bắt giữ tàu chở dầu Tuapse Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần 1 Chiến tranh Jebel Akhdar Chiến tranh Algérie Kashmir Princess Hội nghị Bandung Hội nghị thượng đỉnh Genève (1955) Chiến tranh Việt Nam Tình trạng khẩn cấp Síp "Về sùng bái cá nhân và những hậu quả của nó" Biểu tình Poznań 1956 Sự kiện năm 1956 ở Hungary Tháng Mười Ba Lan Khủng hoảng Kênh đào Suez "Chúng tôi sẽ chôn vùi các ông" Chiến dịch Gladio Khủng hoảng Syria 1957 Khủng hoảng Sputnik Chiến tranh Ifni Cách mạng Iraq 14 tháng 7 Khủng hoảng Liban 1958 Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần 2 Nổi dậy Mosul 1959 Nổi dậy Tây Tạng 1959 Nội chiến Lào Tranh luận nhà bếp Cách mạng Cuba Củng cố Cách mạng Cuba Chia rẽ Trung – Xô
Thập niên 1960	Khủng hoảng Congo Nổi dậy Simba Sự cố U-2 năm 1960 Sự kiện Vịnh Con Lợn Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ 1960 Chia rẽ Albania–Liên Xô Trục xuất Liên Xô khỏi Albania Xung đột Iraq - Kurd Chiến tranh Iraq – Kurd lần thứ nhất Khủng hoảng Berlin 1961 Bức tường Berlin Sáp nhập Goa Xung đột Papua Đối đầu Indonesia–Malaysia Chiến tranh cát Chiến tranh thuộc địa Bồ Đào Nha Chiến tranh giành độc lập Angola Chiến tranh giành độc lập Guinea-Bissau Chiến tranh giành độc lập Mozambique Khủng hoảng tên lửa Cuba El Porteñazo Chiến tranh Trung–Ấn Nổi dậy cộng sản Sarawak Cách mạng Ramadan Chiến tranh giành độc lập Eritrea Nội chiến Bắc Yemen Đảo chính Syria 1963 Vụ ám sát John F. Kennedy Tình trạng khẩn cấp Aden Khủng hoảng Síp 1963–1964 Chiến tranh Shifta Chiến tranh bẩn thỉu México Thảm sát Tlatelolco Nội chiến Guatemala Xung đột Colombia Đảo chính Brazil 1964 Nội chiến Dominica Chiến tranh du kích Rhodesia Các vụ giết người tại Indonesia 1965–1966 Chuyển sang Trật tự mới (Indonesia) Tuyên bố ASEAN Đảo chính Syria 1966 Đại Cách mạng Văn hóa vô sản Cách mạng Argentina Chiến tranh giành độc lập Namibia Xung đột Khu phi quân sự Triều Tiên Sự kiện 3 tháng 12 Chính quyền Quân sự Hy Lạp 1967–1974 Bạo loạn Hồng Kông 1967 Bạo lực chính trị Ý 1968–1988 Chiến tranh Sáu Ngày Chiến tranh Ai Cập–Israel Chiến tranh Dhofar Chiến tranh Al-Wadiah Nội chiến Nigeria Làn sóng biểu tình 1968 Bất ổn tại Pháp tháng 5 năm 1968 Mùa xuân Praha Sự cố USS Pueblo Khủng hoảng chính trị Ba Lan 1968 Nổi dậy cộng sản Malaysia (1968–1989) Khối Warszawa tấn công Tiệp Khắc Cách mạng 17 tháng 7 Đảo chính Peru 1968 Đảo chính Sudan 1969 Cách mạng Libya 1969 Chủ nghĩa cộng sản Gulyás Xung đột biên giới Trung–Xô Nổi dậy Quân đội Nhân dân mới (Philippines)
Thập niên 1970	Giảm căng thẳng Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân Tháng Chín Đen (Jordan) Alcora Exercise Đảo chính Syria 1970 Xung đột Tây Sahara Nội chiến Campuchia Nổi dậy cộng sản Thái Lan Biểu tình Ba Lan 1970 Bạo loạn Koza Realpolitik Ngoại giao bóng bàn Cuộc nổi dậy của JVP ở Sri Lanka (1971) Cách mạng sửa đổi (Ai Cập) Biên bản quân sự Thổ Nhĩ Kỳ 1971 Đảo chính Sudan 1971 Thoả thuận bốn cường quốc về Berlin Chiến tranh giải phóng Bangladesh Chuyến thăm Trung Quốc của Richard Nixon Chiến tranh Yemen lần thứ nhất Thảm sát München Nổi dậy ở Bangladesh 1972–1975 Nội chiến Eritrea lần thứ nhất Đảo chính Uruguay 1973 Đảo chính Afghanistan 1973 Đảo chính Chile 1973 Chiến tranh Yom Kippur Khủng hoảng dầu mỏ 1973 Cách mạng hoa cẩm chướng Tây Ban Nha chuyển sang chế độ dân chủ Metapolitefsi Đàm phán hạn chế vũ khí chiến lược Chiến tranh Iraq – Kurd lần thứ hai Thổ Nhĩ Kỳ xâm lược Síp Nội chiến Angola Diệt chủng Campuchia Biểu tình tháng 6 năm 1976 Nội chiến Mozambique Xung đột Oromo Chiến tranh Ogaden Nỗ lực đảo chính Somalia 1978 Chiến tranh Tây Sahara Nội chiến Ethiopia Nội chiến Liban Chia rẽ Trung Quốc-Albania Chiến tranh Đông Dương lần thứ ba Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia Chiến dịch Condor Chiến tranh bẩn thỉu Argentina Đảo chính Argentina 1976 Chiến tranh Ai Cập–Libya Mùa Thu Đức Chuyến bay 902 của Korean Air Lines Cách mạng Nicaragua Chiến tranh Uganda–Tanzania Nổi dậy NDF Chiến tranh Tchad–Libya Chiến tranh Yemen lần thứ hai Chiếm giữ Al-Masjid al-Haram Cách mạng Hồi giáo Cách mạng Saur Chiến tranh biên giới Việt–Trung 1979 Phong trào New Jewel Nổi dậy Herat 1979 Tập trận chung Seven Days to the River Rhine Đấu tranh chống lạm dụng chính trị về tâm thần học ở Liên Xô
Thập niên 1980	Nội chiến El Salvador Chiến tranh Liên Xô–Afghanistan Tẩy chay Olympic năm 1980 và năm 1984 Yêu cầu Gera Cách mạng Peru Thỏa thuận Gdańsk Nội chiến Eritrea lần thứ hai Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ 1980 Chiến tranh du kích Uganda Sự kiện Vịnh Sidra Thiết quân luật ở Ba Lan Xung đột Casamance Chiến tranh Falkland Chiến tranh biên giới Ethiopia–Somalia 1982 Chiến tranh Ndogboyosoi Hoa Kỳ xâm lược Grenada Tập trận Able Archer 83 "Chiến tranh giữa các vì sao" Hội nghị thượng đỉnh Genève (1985) Chiến tranh Iran-Iraq Nổi dậy Somalia Hội nghị thượng đỉnh Reykjavík Sự kiện Biển Đen 1986 Nội chiến Nam Yemen Chiến tranh Toyota Thảm sát Liệt Tự 1987 Chiến dịch Denver Cuộc nổi dậy của JVP 1987–1989 Cuộc nổi dậy của Quân kháng chiến của Chúa Sự cố va chạm ở Biển Đen năm 1988 Cuộc nổi dậy 8888 Contras Khủng hoảng Trung Mỹ Chiến dịch RYAN Chuyến bay 007 của Korean Air Lines Cách mạng Quyền lực Nhân dân Glasnost Perestroika Xung đột Bougainville Chiến tranh Nagorno-Karabakh thứ nhất Nội chiến Afghanistan (1989–1992) Hoa Kỳ xâm lược Panama Đình công Ba Lan 1988 Hiệp định bàn tròn Ba Lan Sự kiện Thiên An Môn Cách mạng 1989 Sự sụp đổ của Bức tường Berlin Sự sụp đổ của biên giới nội địa Đức Cách mạng Nhung Cách mạng România Cách mạng Hòa bình
Thập niên 1990	Cách mạng Dân chủ Mông Cổ 1990 Sự cố tàu Min Ping Yu số 5540 Chiến tranh Vùng Vịnh Min Ping Yu số 5202 Tái thống nhất nước Đức Thống nhất Yemen Sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản ở Albania Nam Tư tan rã Liên Xô giải thể Cuộc đảo chính tháng 8 Sự chia cắt Tiệp Khắc
Xem thêm	Quan hệ Hoa Kỳ-Liên Xô • Quan hệ NATO-Nga
Địa chính trị	Siêu cường quốc • Khối phía Đông • Khối phía Tây • Nhà nước cộng sản • Thế giới tự do • Phong trào không liên kết • Trung Quốc cộng sản • Hội nghị Ba Lục địa 1966 • Địa chính trị dầu mỏ
Tổ chức	Liên Hợp Quốc Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ASEAN ICU CIA Comecon EEC KGB Phong trào không liên kết SAARC Safari Club MI6 Stasi
Chạy đua	Chạy đua vũ trang • Chạy đua hạt nhân • Chạy đua vào không gian
Ý thức hệ	Chủ nghĩa tư bản (Trường phái kinh tế học Chicago • Kinh tế học Keynes • Chủ nghĩa tiền tệ • Kinh tế học tân cổ điển • Kinh tế học trọng cung • Chủ nghĩa Thatcher • Thuyết kinh tế của Reagan) Chủ nghĩa cộng sản (Chủ nghĩa Stalin • Chủ nghĩa Trotsky • Chủ nghĩa Mao • Tư tưởng Chủ thể • Chủ nghĩa Tito • Chủ nghĩa cộng sản cánh tả • Chủ nghĩa Guevara • Chủ nghĩa cộng sản châu Âu • Chủ nghĩa Castro) Dân chủ tự do • Dân chủ xã hội • Chủ nghĩa bảo hoàng
Tuyên truyền	Pravda • Izvestia • Đài Châu Âu Tự do/Đài Tự do • Khủng hoảng đỏ • Tiếng nói Hoa Kỳ • Tiếng nói nước Nga
Chính sách ngoại giao	Học thuyết Truman • Kế hoạch Marshall • Chính sách ngăn chặn • Học thuyết Eisenhower • Thuyết domino • Học thuyết Kennedy • Cùng tồn tại hòa bình • Ostpolitik • Học thuyết Johnson • Học thuyết Brezhnev • Học thuyết Nixon • Học thuyết Ulbricht • Học thuyết Carter • Học thuyết Reagan • Rollback
Mốc sự kiện • Chủ đề • Thể loại • Hình ảnh