Khủng hoảng Iran 1946

Khủng hoảng Iran 1946
	Một phần của hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai, Chiến tranh Lạnh và Phong trào ly khai của người Kurd ở Iran
	; Tem bưu chính Iran kỷ niệm 4 năm ngày giải phóng Azerbaijan
Thời gian	Tháng 11 năm 1945 – ngày 15 tháng 12 năm 1946
Địa điểm	Iran
Kết quả	Chiến thắng của Nhà nước Hoàng gia Iran Giải thể Chính phủ Nhân dân Azerbaijan và Cộng hòa Mahabad;
Tham chiến
Iran; Hỗ trợ:; Hoa Kỳ; Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland	Chính phủ Nhân dân Azerbaijan; Cộng hòa Mahabad; Mạng lưới Quân sự Tudeh; Hỗ trợ:; Liên Xô
Chỉ huy và lãnh đạo
Mohammad Reza Pahlavi; Ebrahim Hakimi; Ahmad Qavam; Ali Razmara	Ja'far Pishevari; Ahmad Kordary (POW); Qazi Muhammad; Mustafa Barzani; Ahmed Barzani Salahaddin Kazimov; Mir Jafar Baghirov
Thành phần tham chiến
Quân đội Cộng hòa Hồi giáo Iran	Dân quân Azeri; Các bộ lạc người Kurd
Lực lượng
Không rõ	12.750 bộ binh và kỵ binh Peshmerga
Thương vong và tổn thất
Hàng trăm người chết (theo báo cáo của người Kurd)	Không rõ
	Tổng cộng: 2.000 chết

Khủng hoảng Iran 1946, còn gọi là Khủng hoảng Azerbaijan (Ba Tư: غائلهٔ آذربایجان, đã Latinh hoá: Qā'ele-ye Āzarbāyejān) theo nguồn tin của Iran, là một trong những cuộc khủng hoảng đầu tiên của Chiến tranh Lạnh, bắt nguồn từ việc lãnh tụ Liên Xô Joseph Stalin từ chối chấm dứt chiếm đóng lãnh thổ Iran dù vẫn cứ liên tục hứa hẹn rút quân. Lẽ ra, sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, lực lượng Đồng Minh phải chấm dứt chiếm đóng Iran. Tuy nhiên, thay vào đó, những người Iran thân Liên Xô lại tuyên bố thành lập Chính phủ Nhân dân Azerbaijan^[5] và tổ chức ly khai của người Kurd, Cộng hòa Mahabad. Việc Hoa Kỳ gây áp lực buộc Liên Xô phải rút quân là bằng chứng sớm nhất về sự thành công của chiến lược mới Học thuyết Truman và chính sách ngăn chặn.

Vào khoảng tháng 8–tháng 9 năm 1941, Iran Pahlavi đã bị Hồng quân Liên Xô ở phía bắc và quân đội Anh ở trung tâm và phía nam xâm lược.^[6] Mỹ và Anh sử dụng Iran làm tuyến đường vận chuyển để cung cấp vật tư quan trọng cho các hoạt động chiến tranh của Liên Xô.^[6]

Sau khi tràn vào chiếm đóng Iran, các lực lượng Đồng Minh đã cam kết rút khỏi Iran trong vòng sáu tháng sau khi chiến tranh chấm dứt.^[6] Tuy nhiên, khi đến hạn cuối rút quân vào đầu năm 1946, Liên Xô, dưới sự lãnh đạo của Joseph Stalin, vẫn ở lại Iran. Chẳng bao lâu sau, liên minh giữa lực lượng người Kurd và Chính phủ Nhân dân Azerbaijan, được Liên Xô hỗ trợ về vũ khí và huấn luyện, đã giao tranh với lực lượng Iran,^[1] khiến tổng cộng 2.000 người thiệt mạng. Cuộc đàm phán của thủ tướng Iran Ahmad Qavam và áp lực ngoại giao của Hoa Kỳ đối với Liên Xô cuối cùng đã buộc Liên Xô phải rút quân và giải thể các quốc gia ly khai Azeri và tổ chức người Kurd.

Chú thích

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Lortz, Michael G. “Introduction”. The Kurdish Warrior Tradition and the Importance of the Peshmerga (PDF). tr. 27–29. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 29 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 16 tháng 10 năm 2014.
^ Miyata, Osamu (tháng 7 năm 1987), “The Tudeh Military Network during the Oil Nationalization Period”, Middle Eastern Studies, 23 (3): 313–328, doi:10.1080/00263208708700709, JSTOR 4283187
^ Ahmadoghlu, Ramin (2019), “Azerbaijani National Identity in Iran, 1921–1946: Roots, Development, and Limits”, The Journal of the Middle East and Africa, 10 (3): 253–278, doi:10.1080/21520844.2019.1656455, S2CID 204368556
^ “CSP – Major Episodes of Political Violence, 1946–2012”. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 1 năm 2014. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2013.
^ All the Shah's Men, Kinzer, p.65-66
^ ^a ^b ^c Sebestyen, Victor (2014). 1946: The Making of the Modern World. Pan Macmillan. ISBN 978-0230758001.

Đọc thêm

Brands, H.W. Into the Labyrinth: The United States and the Middle East, 1945–1993 (1994) pp 7–12.
André Fontaine, La guerre froide 1917–1991, Edestermann: "Kurdish Independence and Russian Expansion", Foreign Affairs, Vol. 24, 1945–1946, pp. 675–686
George Lenczowski, Russia and the West in Iran (1949)

Liên kết ngoài

Tài liệu về Khủng hoảng Iran 1945–46 tại Cold War International History Project

Bài viết chủ đề Chiến tranh Lạnh này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

[kurdishwarrior-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Lortz, Michael G. “Introduction”. The Kurdish Warrior Tradition and the Importance of the Peshmerga (PDF). tr. 27–29. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 29 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 16 tháng 10 năm 2014.

[2] Miyata, Osamu (tháng 7 năm 1987), “The Tudeh Military Network during the Oil Nationalization Period”, Middle Eastern Studies, 23 (3): 313–328, doi:10.1080/00263208708700709, JSTOR 4283187

[3] Ahmadoghlu, Ramin (2019), “Azerbaijani National Identity in Iran, 1921–1946: Roots, Development, and Limits”, The Journal of the Middle East and Africa, 10 (3): 253–278, doi:10.1080/21520844.2019.1656455, S2CID 204368556

[4] “CSP – Major Episodes of Political Violence, 1946–2012”. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 1 năm 2014. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2013.

[5] All the Shah's Men, Kinzer, p.65-66

[:0-6] Sebestyen, Victor (2014). 1946: The Making of the Modern World. Pan Macmillan. ISBN 978-0230758001.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

x t s Chiến tranh Lạnh
Hoa Kỳ Liên Xô NATO Khối Warszawa ANZUS METO SEATO NEATO Hiệp ước Rio Phong trào không liên kết
Thập niên 1940	Kế hoạch Morgenthau Cuộc nổi loạn của Quân đội Nhân dân kháng Nhật Xung đột chính trị Jamaica Dekemvriana Chiến tranh du kích ở các nước Baltic Chiến dịch Priboi Chiến dịch Jungle Chiếm đóng các nước Baltic Những người lính bị nguyền rủa Chiến dịch Unthinkable Vụ đào tẩu của Gouzenko Chia cắt Triều Tiên Cách mạng Dân tộc Indonesia Nam Bộ kháng chiến Chiến dịch Beleaguer Chiến dịch Blacklist Forty Khủng hoảng Iran 1946 Nội chiến Hy Lạp Kế hoạch Baruch Sự kiện Eo biển Corfu Khủng hoảng eo biển Thổ Nhĩ Kỳ Restatement of Policy on Germany Chiến tranh Đông Dương Bầu cử Quốc hội Ba Lan 1947 Thuyết Truman Hội nghị Quan hệ châu Á Khủng hoảng tháng 5 năm 1947 Chia cắt Ấn Độ Chiến tranh Ấn Độ-Pakistan 1947–1948 Chiến tranh Palestine 1947–1949 Nội chiến Lãnh thổ Ủy trị Palestine 1947–1948 Chiến tranh Ả Rập – Israel 1948 Cuộc di cư Palestine, 1948 Kế hoạch Marshall Hội đồng Tương trợ Kinh tế Đảo chính Tiệp Khắc năm 1948 Cuộc nổi dậy Al-Wathbah Chia rẽ Tito – Stalin Cuộc phong tỏa Berlin Sáp nhập Hyderabad Sự kiện Madiun Sự phản bội của phương Tây Bức màn sắt Khối phía Đông Khối phía Tây Nội chiến Trung Quốc Tình trạng khẩn cấp Malaya Đảo chính Syria tháng 3 năm 1949 Chiến dịch Valuable
Thập niên 1950	Bức màn tre Chủ nghĩa McCarthy Chiến tranh Triều Tiên Chiến tranh Lạnh Ả Rập (1952–1979) Cách mạng Ai Cập 1952 Đình công và biểu tình Iraq 1952 Nổi dậy Mau Mau Nổi dậy tại Đông Đức 1953 Đảo chính Iran 1953 Hiệp ước Madrid Tu chính án Bricker Đảo chính Syria 1954 Vụ Petrov Thuyết domino Hiệp định Genève 1954 Đảo chính Guatemala năm 1954 Bắt giữ tàu chở dầu Tuapse Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần 1 Chiến tranh Jebel Akhdar Chiến tranh Algérie Kashmir Princess Hội nghị Bandung Hội nghị thượng đỉnh Genève (1955) Chiến tranh Việt Nam Tình trạng khẩn cấp Síp "Về sùng bái cá nhân và những hậu quả của nó" Biểu tình Poznań 1956 Sự kiện năm 1956 ở Hungary Tháng Mười Ba Lan Khủng hoảng Kênh đào Suez "Chúng tôi sẽ chôn vùi các ông" Chiến dịch Gladio Khủng hoảng Syria 1957 Khủng hoảng Sputnik Chiến tranh Ifni Cách mạng Iraq 14 tháng 7 Khủng hoảng Liban 1958 Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần 2 Nổi dậy Mosul 1959 Nổi dậy Tây Tạng 1959 Nội chiến Lào Tranh luận nhà bếp Cách mạng Cuba Củng cố Cách mạng Cuba Chia rẽ Trung – Xô
Thập niên 1960	Khủng hoảng Congo Nổi dậy Simba Sự cố U-2 năm 1960 Sự kiện Vịnh Con Lợn Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ 1960 Chia rẽ Albania–Liên Xô Trục xuất Liên Xô khỏi Albania Xung đột Iraq - Kurd Chiến tranh Iraq – Kurd lần thứ nhất Khủng hoảng Berlin 1961 Bức tường Berlin Sáp nhập Goa Xung đột Papua Đối đầu Indonesia–Malaysia Chiến tranh cát Chiến tranh thuộc địa Bồ Đào Nha Chiến tranh giành độc lập Angola Chiến tranh giành độc lập Guinea-Bissau Chiến tranh giành độc lập Mozambique Khủng hoảng tên lửa Cuba El Porteñazo Chiến tranh Trung–Ấn Nổi dậy cộng sản Sarawak Cách mạng Ramadan Chiến tranh giành độc lập Eritrea Nội chiến Bắc Yemen Đảo chính Syria 1963 Vụ ám sát John F. Kennedy Tình trạng khẩn cấp Aden Khủng hoảng Síp 1963–1964 Chiến tranh Shifta Chiến tranh bẩn thỉu México Thảm sát Tlatelolco Nội chiến Guatemala Xung đột Colombia Đảo chính Brazil 1964 Nội chiến Dominica Chiến tranh du kích Rhodesia Các vụ giết người tại Indonesia 1965–1966 Chuyển sang Trật tự mới (Indonesia) Tuyên bố ASEAN Đảo chính Syria 1966 Đại Cách mạng Văn hóa vô sản Cách mạng Argentina Chiến tranh giành độc lập Namibia Xung đột Khu phi quân sự Triều Tiên Sự kiện 3 tháng 12 Chính quyền Quân sự Hy Lạp 1967–1974 Bạo loạn Hồng Kông 1967 Bạo lực chính trị Ý 1968–1988 Chiến tranh Sáu Ngày Chiến tranh Ai Cập–Israel Chiến tranh Dhofar Chiến tranh Al-Wadiah Nội chiến Nigeria Làn sóng biểu tình 1968 Bất ổn tại Pháp tháng 5 năm 1968 Mùa xuân Praha Sự cố USS Pueblo Khủng hoảng chính trị Ba Lan 1968 Nổi dậy cộng sản Malaysia (1968–1989) Khối Warszawa tấn công Tiệp Khắc Cách mạng 17 tháng 7 Đảo chính Peru 1968 Đảo chính Sudan 1969 Cách mạng Libya 1969 Chủ nghĩa cộng sản Gulyás Xung đột biên giới Trung–Xô Nổi dậy Quân đội Nhân dân mới (Philippines)
Thập niên 1970	Giảm căng thẳng Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân Tháng Chín Đen (Jordan) Alcora Exercise Đảo chính Syria 1970 Xung đột Tây Sahara Nội chiến Campuchia Nổi dậy cộng sản Thái Lan Biểu tình Ba Lan 1970 Bạo loạn Koza Realpolitik Ngoại giao bóng bàn Cuộc nổi dậy của JVP ở Sri Lanka (1971) Cách mạng sửa đổi (Ai Cập) Biên bản quân sự Thổ Nhĩ Kỳ 1971 Đảo chính Sudan 1971 Thoả thuận bốn cường quốc về Berlin Chiến tranh giải phóng Bangladesh Chuyến thăm Trung Quốc của Richard Nixon Chiến tranh Yemen lần thứ nhất Thảm sát München Nổi dậy ở Bangladesh 1972–1975 Nội chiến Eritrea lần thứ nhất Đảo chính Uruguay 1973 Đảo chính Afghanistan 1973 Đảo chính Chile 1973 Chiến tranh Yom Kippur Khủng hoảng dầu mỏ 1973 Cách mạng hoa cẩm chướng Tây Ban Nha chuyển sang chế độ dân chủ Metapolitefsi Đàm phán hạn chế vũ khí chiến lược Chiến tranh Iraq – Kurd lần thứ hai Thổ Nhĩ Kỳ xâm lược Síp Nội chiến Angola Diệt chủng Campuchia Biểu tình tháng 6 năm 1976 Nội chiến Mozambique Xung đột Oromo Chiến tranh Ogaden Nỗ lực đảo chính Somalia 1978 Chiến tranh Tây Sahara Nội chiến Ethiopia Nội chiến Liban Chia rẽ Trung Quốc-Albania Chiến tranh Đông Dương lần thứ ba Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia Chiến dịch Condor Chiến tranh bẩn thỉu Argentina Đảo chính Argentina 1976 Chiến tranh Ai Cập–Libya Mùa Thu Đức Chuyến bay 902 của Korean Air Lines Cách mạng Nicaragua Chiến tranh Uganda–Tanzania Nổi dậy NDF Chiến tranh Tchad–Libya Chiến tranh Yemen lần thứ hai Chiếm giữ Al-Masjid al-Haram Cách mạng Hồi giáo Cách mạng Saur Chiến tranh biên giới Việt–Trung 1979 Phong trào New Jewel Nổi dậy Herat 1979 Tập trận chung Seven Days to the River Rhine Đấu tranh chống lạm dụng chính trị về tâm thần học ở Liên Xô
Thập niên 1980	Nội chiến El Salvador Chiến tranh Liên Xô–Afghanistan Tẩy chay Olympic năm 1980 và năm 1984 Yêu cầu Gera Cách mạng Peru Thỏa thuận Gdańsk Nội chiến Eritrea lần thứ hai Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ 1980 Chiến tranh du kích Uganda Sự kiện Vịnh Sidra Thiết quân luật ở Ba Lan Xung đột Casamance Chiến tranh Falkland Chiến tranh biên giới Ethiopia–Somalia 1982 Chiến tranh Ndogboyosoi Hoa Kỳ xâm lược Grenada Tập trận Able Archer 83 "Chiến tranh giữa các vì sao" Hội nghị thượng đỉnh Genève (1985) Chiến tranh Iran-Iraq Nổi dậy Somalia Hội nghị thượng đỉnh Reykjavík Sự kiện Biển Đen 1986 Nội chiến Nam Yemen Chiến tranh Toyota Thảm sát Liệt Tự 1987 Chiến dịch Denver Cuộc nổi dậy của JVP 1987–1989 Cuộc nổi dậy của Quân kháng chiến của Chúa Sự cố va chạm ở Biển Đen năm 1988 Cuộc nổi dậy 8888 Contras Khủng hoảng Trung Mỹ Chiến dịch RYAN Chuyến bay 007 của Korean Air Lines Cách mạng Quyền lực Nhân dân Glasnost Perestroika Xung đột Bougainville Chiến tranh Nagorno-Karabakh thứ nhất Nội chiến Afghanistan (1989–1992) Hoa Kỳ xâm lược Panama Đình công Ba Lan 1988 Hiệp định bàn tròn Ba Lan Sự kiện Thiên An Môn Cách mạng 1989 Sự sụp đổ của Bức tường Berlin Sự sụp đổ của biên giới nội địa Đức Cách mạng Nhung Cách mạng România Cách mạng Hòa bình
Thập niên 1990	Cách mạng Dân chủ Mông Cổ 1990 Sự cố tàu Min Ping Yu số 5540 Chiến tranh Vùng Vịnh Min Ping Yu số 5202 Tái thống nhất nước Đức Thống nhất Yemen Sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản ở Albania Nam Tư tan rã Liên Xô giải thể Cuộc đảo chính tháng 8 Sự chia cắt Tiệp Khắc
Xem thêm	Quan hệ Hoa Kỳ-Liên Xô • Quan hệ NATO-Nga
Địa chính trị	Siêu cường quốc • Khối phía Đông • Khối phía Tây • Nhà nước cộng sản • Thế giới tự do • Phong trào không liên kết • Trung Quốc cộng sản • Hội nghị Ba Lục địa 1966 • Địa chính trị dầu mỏ
Tổ chức	Liên Hợp Quốc Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ASEAN ICU CIA Comecon EEC KGB Phong trào không liên kết SAARC Safari Club MI6 Stasi
Chạy đua	Chạy đua vũ trang • Chạy đua hạt nhân • Chạy đua vào không gian
Ý thức hệ	Chủ nghĩa tư bản (Trường phái kinh tế học Chicago • Kinh tế học Keynes • Chủ nghĩa tiền tệ • Kinh tế học tân cổ điển • Kinh tế học trọng cung • Chủ nghĩa Thatcher • Thuyết kinh tế của Reagan) Chủ nghĩa cộng sản (Chủ nghĩa Stalin • Chủ nghĩa Trotsky • Chủ nghĩa Mao • Tư tưởng Chủ thể • Chủ nghĩa Tito • Chủ nghĩa cộng sản cánh tả • Chủ nghĩa Guevara • Chủ nghĩa cộng sản châu Âu • Chủ nghĩa Castro) Dân chủ tự do • Dân chủ xã hội • Chủ nghĩa bảo hoàng
Tuyên truyền	Pravda • Izvestia • Đài Châu Âu Tự do/Đài Tự do • Khủng hoảng đỏ • Tiếng nói Hoa Kỳ • Tiếng nói nước Nga
Chính sách ngoại giao	Học thuyết Truman • Kế hoạch Marshall • Chính sách ngăn chặn • Học thuyết Eisenhower • Thuyết domino • Học thuyết Kennedy • Cùng tồn tại hòa bình • Ostpolitik • Học thuyết Johnson • Học thuyết Brezhnev • Học thuyết Nixon • Học thuyết Ulbricht • Học thuyết Carter • Học thuyết Reagan • Rollback
Mốc sự kiện • Chủ đề • Thể loại • Hình ảnh