Đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh

Đường sắt đô thị
Thành phố Hồ Chí Minh
Ho Chi Minh City Metro
Đường sắt đô thị; Thành phố Hồ Chí Minh; Ho Chi Minh City Metro
Tổng quan
Chủ	Ban Quản lý Đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh (MAUR)
Địa điểm	Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Loại tuyến	Tàu điện ngầm
Số lượng tuyến	2 (đang thi công); 10 (kế hoạch)
Số nhà ga	25 (đang thi công); 171 (kế hoạch)
Website	http://maur.hochiminhcity.gov.vn/
Hoạt động
Sẽ bắt đầu vận hành	22 tháng 12 năm 2024
Đơn vị vận hành	Ban Quản lý Đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh (MAUR)
Khoảng cách	4 phút
Kỹ thuật
Chiều dài hệ thống	225,5 km (140,1 mi)
Khổ đường sắt	1.435 mm (4 ft 8+1⁄2 in) Khổ tiêu chuẩn
Điện khí hóa	Đường dây trên cao (Tuyến số 1); Ray thứ ba
Tốc độ cao nhất	110 km/h (68 mph) (Tuyến số 1)
Bản đồ tuyến đường

Đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh (tiếng Anh: Ho Chi Minh City Metro) là hệ thống đường sắt đô thị đang xây dựng tại Thành phố Hồ Chí Minh. Dự án là sự kết hợp giữa tàu điện ngầm (metro), xe điện mặt đất (tramway) và tàu một ray (monorail).

Hệ thống bao gồm 8 tuyến với tổng chiều dài là 169 km, 1 tuyến xe điện 12,8 km và 2 tuyến đường ray đơn dài 43,7 km. Có 175 nhà ga tổng chiều dài hệ thống là 225,5 km.

Tuyến đầu tiên của hệ thống là tuyến số 1 dự kiến sẽ vận hành vào ngày 22 tháng 12 năm 2024^[1]^[2]. Tuyến tiếp theo là tuyến số 2 dự kiến vận hành năm 2030^[3].

Lịch sử

Các đề xuất trước đó (2001–2012)

Mạng lưới đường sắt đô thị này được đề xuất lần đầu vào năm 2001 như một phần của kế hoạch mạng lưới giao thông công cộng toàn diện bao gồm Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, nhằm mục đích tránh các vấn đề tắc nghẽn giao thông nghiêm trọng đã ảnh hưởng đến các thành phố châu Á khác (chẳng hạn như Hà Nội).

Theo quy hoạch tổng thể ban đầu được đệ trình vào tháng 2 năm 2001, hệ thống tàu điện ngầm sẽ bao gồm sáu tuyến. Kế hoạch ban đầu dự kiến tiêu tốn 1,5 tỷ USD trong 10 năm, là một phần của chương trình trị giá 3,35 tỷ USD nhằm xây dựng hệ thống đường sắt đô thị phục vụ Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận.

Kế hoạch đã được sửa đổi vào năm 2007 và đề xuất không dưới sáu tuyến đường sắt đô thị. Quy hoạch tổng thể phát triển giao thông vận tải của thành phố đến năm 2020 dự kiến phát triển ba tuyến monorail hoặc tàu điện mặt đất với tổng chiều dài 37 km và sáu tuyến tàu điện ngầm với tổng chiều dài 107 km. Chợ Bến Thành ở Quận 1, vốn là trung tâm giao thông xe buýt lớn, sẽ trở thành trung tâm chính kết nối nhiều tuyến.

Quy hoạch và thi công (2013–nay)

Thời điểm quy hoạch mới nhất cho Tuyến đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh, phiên bản sửa đổi của đề xuất trước đó vào năm 2007, đã được phê duyệt vào ngày 8 tháng 4 năm 2013. Tuyến đầu tiên của mạng lưới là kết nối Chợ Bến Thành và Khu du lịch Văn hóa Suối Tiên tại Thành phố Thủ Đức, ban đầu dự kiến hoàn thành vào năm 2014. Lễ khởi công xây dựng Tuyến số 1 được khởi công vào ngày 21 tháng 2 năm 2008. Tuy nhiên, do vấn đề kinh phí nên việc xây dựng chỉ được bắt đầu vào năm 2012, đẩy ngày hoàn thành dự án sang năm 2018. Tuyến số 1 chủ yếu được tài trợ thông qua Hỗ trợ Phát triển Chính thức do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cung cấp, phần còn lại được tài trợ từ ngân sách chính quyền thành phố.

Vào tháng 9 năm 2013, một thỏa thuận đã đạt được với Ngân hàng Phát triển Châu Á, Ngân hàng Đầu tư Châu Âu và Chính phủ Tây Ban Nha để cung cấp 850 triệu euro để tài trợ cho việc xây dựng Tuyến số 5, với mọi chi phí bổ sung do Chính phủ Việt Nam tài trợ. Một bản sửa đổi bắt đầu xây dựng năm 2015 đã được cung cấp.

Vào ngày 13 tháng 9 năm 2017, chính quyền thông báo rằng Tuyến số 1 sẽ bị trì hoãn trong hai năm. Chi phí vượt mức, kiểm toán và thanh toán chậm cho nhà thầu đã góp phần gây ra sự chậm trễ. Ngày hoàn thành mục tiêu được ấn định là vào năm 2020. Các nhà quy hoạch kỳ vọng tuyến đường sẽ phục vụ hơn 160.000 hành khách mỗi ngày khi ra mắt, tăng lên 635.000 hành khách vào năm 2030 và 800.000 hành khách vào năm 2040. Tất cả các ga dọc tuyến đường dự kiến sẽ có chỗ ở cho người khuyết tật, với máy bán vé tự động , bốt điện thoại, nhà vệ sinh, cửa tàu điện ngầm và bản tin thông tin dành cho người khuyết tật và khiếm thị.

Ngày 28 tháng 1 năm 2019, Giám đốc Ban quản lý dự án MAUR Dương Hữu Hòa cho biết, tính đến tháng 12/2018, tiến độ xây dựng Tuyến số 1 đã đạt 62%, dưới mục tiêu 65%. Dự án đã bị báo chí địa phương chỉ trích vì liên tục chậm trễ.^[4]

Việc xây dựng Tuyến số 2 ban đầu dự kiến khởi công vào năm 2013, bắt đầu đi vào hoạt động vào năm 2018. Tuy nhiên, vào ngày 13 tháng 9 năm 2017, chính quyền địa phương đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ lùi lại việc xây dựng tuyến thứ hai đến năm 2020 và hoàn thành vào năm 2024. Vào tháng 2 năm 2020, ngày khai trương dự kiến tuyến đầu tiên được ấn định vào cuối năm 2021. Không có lý do chậm trễ nào được đưa ra. Chi phí ước tính của tuyến cũng đã tăng từ 1,3 tỷ USD lên hơn 2,1 tỷ USD.

Vào tháng 12 năm 2020, có thông tin cho rằng một trong những miếng đệm chịu lực, dùng để giữ các dầm bê tông của cầu cạn cho Tuyến số 1, đã rơi ra, khiến một trong các dầm bị dịch chuyển và nứt. Việc nghiên cứu về vụ việc vẫn đang được nhà thầu thực hiện.

Vào tháng 2 năm 2021, tuyến hoàn thành tuyến tàu điện ngầm đầu tiên được lùi lại đến năm 2022.

Vào ngày 8 tháng 9 năm 2021, Cơ quan Quản lý Đường sắt Đô thị (MAUR) đã thông báo rằng Tuyến số 1 sẽ tiếp tục bị trì hoãn. Việc xây dựng dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm 2023 và bắt đầu vận hành thương mại vào năm 2024.

Hệ thống đường sắt đô thị

Theo quyết định số 568/QĐ-TTg được phê duyệt ngày 8 tháng 4 năm 2013, hệ thống đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh bao gồm:^[5]

Tên tuyến	Hướng tuyến		Vận hành	Số lượng nhà ga	Chiều dài (km)	Depot	Trạng thái
Tàu điện ngầm - Metro
L1 Tuyến 1	Bến Thành (Quận 1)	Bến xe Suối Tiên (Thành phố Dĩ An)	22 tháng 12 năm 2024 (Dự kiến)	14	19,7	Long Bình	Đang nghiệm thu
L2 Tuyến 2	Bến Thành (Quận 1)	Tham Lương (Quận 12)	2030 (Dự kiến)	42	48	Tham Lương, Phước Hiệp	Đang thi công
L3A Tuyến 3A	Bến Thành (Quận 1)	Tân Kiên (Huyện Bình Chánh)	—	17	19,8	Long Bình, Tân Kiên	Trên kế hoạch
L3B Tuyến 3B	Ngã 6 Cộng Hòa (Quận 3)	Hiệp Bình Phước (Thành phố Thủ Đức)	—	11	12,2	Hiệp Bình Phước	Trên kế hoạch
L4 Tuyến 4	Thạnh Xuân (Quận 12)	Bến tàu Hiệp Phước (Huyện Nhà Bè)	—	32	35,7	Thạnh Xuân, Hiệp Phước	Trên kế hoạch
L4B Tuyến 4B	CV Gia Định (Quận Gò Vấp)	CV Hoàng Văn Thụ (Quận Tân Bình)	—	3	3,4	Gia Định	Trên kế hoạch
L5 Tuyến 5	Tân Cảng (Quận Bình Thạnh)	Bến xe Cần Giuộc mới (Huyện Bình Chánh)	—	22	23,4	Đa Phước	Trên kế hoạch
L6 Tuyến 6	Vòng xoay Phú Lâm (Quận 6)	Bà Quẹo (Quận Tân Bình)	—	7	6,8	Tham Lương	Trên kế hoạch
Tàu một ray - Monorail
M2 Tuyến Monorail 2	Thanh Đa (Quận Bình Thạnh)	Nguyễn Văn Linh (Huyện Bình Chánh)	—	17^[6]	27,2	Phong Phú	Trên kế hoạch
M3 Tuyến Monorail 3	Ngã 6 Gò Vấp (Quận Gò Vấp)	Tân Chánh Hiệp (Quận 12)	—	8^[6]	16,5	Tân Chánh Hiệp	Trên kế hoạch
Xe điện mặt đất - Tramway
T Tuyến xe điện	Ba Son (Quận 1)	Bến xe Miền Tây (Quận Bình Tân)	—	23	12,8	Bến xe Miền Tây	Trên kế hoạch
Tổng cộng				175	225,5

Ga Bến Thành của tuyến số 1
Khu vực sẽ xây dựng Ga Hàm Nghi của tuyến số 2
Khu vực Ga Cộng Hòa của tuyến số 3A
Khu vực Ga Hàng Xanh của tuyến số 3B
Khu vực Ga Phú Nhuận của tuyến số 4
Khu vực Ga Sân bay Tân Sơn Nhất của tuyến số 4B
Khu vực Ga Chợ Bà Chiểu của tuyến số 5
Khu vực Ga Hòa Bình của tuyến số 6
Khu vực Ga Công trường Mê Linh của tuyến tramway 1
Khu vực Ga Thanh Đa của tuyến monorail 2
Khu vực Ga Gò Vấp của tuyến monorail 3

Nhà ga

Nhà ga trung chuyển

Hệ thống gồm 21 nhà ga trung chuyển

Tuyến	Nhà ga
2 6	Bà Quẹo
2 5	Bảy Hiền
1 2 3A 4	Bến Thành
3A T1	Bến xe Miền Tây
3A 3B	Cộng Hòa
4 4B	Công viên Gia Định
2 M2	Cung Thiếu nhi
3A 5	Đại học Y Dược
4 M3	Gò Vấp
3B 5	Hàng Xanh
4B1 5	Hoàng Văn Thụ
3B 4	Hồ Con Rùa
4B 5	Lăng Cha Cả
4 M2	Nguyễn Văn Linh
5 M2	Nguyễn Văn Linh
3A 6	Phú Lâm
4 5	Phú Nhuận
4B 4B1	Sân bay Tân Sơn Nhất
2 3B	Tao Đàn
1 5	Tân Cảng
1 M2	Thảo Điền
2 Đường sắt cao tốc Bắc Nam Đường sắt nhẹ Thủ Thiêm - Cảng hàng không quốc tế Long Thành	Thủ Thiêm

Các nhà ga chính

Tập tin:Ben Thanh Center Station.jpg

Bản vẽ nhà ga Bến Thành.

Ga trung tâm Bến Thành

Ga Bến Thành là nhà ga chung cho tuyến số 1, 2, 3A và 4 được xây dựng trên khu đất rộng 45.000 m² tại công trường Quách Thị Trang, phường Bến Thành, quận 1

Nhà ga có 4 tầng và phần trên mặt đất gồm:

Phần mặt đất: bao gồm 4 cổng vào và khu quảng trường.
Tầng 1: là khu phố ngầm dẫn đến ga Nhà hát Thành phố và được chia làm 4 khu vực: khu thương mại, khu bán hàng, khu bộ phận kỹ thuật, khu cổng ra vào và cổng kiểm soát.
Tầng 2: khu đón tàu tuyến số 1 và tuyến số 3A, được chia ra 2 khu vực: khu đón tàu và khu bộ phận kỹ thuật.
Tầng 3: khu vực chuyển tàu gồm: khu đón tàu tuyến số 4 với khu bộ phận kỹ thuật.
Tầng 4: khu đón tàu tuyến số 2.

Ga Thủ Thiêm

Thủ Thiêm là nhà ga chung cho tuyến số 2, tuyến đường sắt nhẹ nối với Sân bay quốc tế Long Thành và tuyến đường sắt cao tốc Bắc Nam (đoạn Thành phố Hồ Chí Minh - Nha Trang)

Thông tin chi tiết

Tuyến số 1

Tuyến số 1 có tổng chiều dài là 19,7 km được khởi công vào 2013 và dự kiến hoàn thành và đưa vào vận hành năm 2024.^[7]

Điểm đầu của tuyến tại chợ Bến Thành, đi ngầm từ ga Bến Thành đi qua các điểm ga Nhà hát Thành phố, ga Ba Son, đi ngang qua sông Sài Gòn sau đó chạy dọc theo xa lộ Hà Nội và kết thúc tại Depot Long Bình.^[8]

Toàn tuyến bao gồm 14 nhà ga và 1 nhà Depot, trong đó có 3 ga ngầm là Bến Thành, Nhà hát Thành phố và Ba Son. Còn 11 ga còn lại là ga trên cao (từ ga Công viên Văn Thánh đến ga bến xe Suối Tiên). Dự kiến tuyến số 1 sẽ được kéo dài từ ga bến xe Suối Tiên đến Bình Dương và đến thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai trong tương lai.^[8]

Depot của tuyến số 1 Bến Thành – Suối Tiên được đặt tại phường Long Bình, thành phố Thủ Đức, đây là khu trung tâm điều khiển và bảo dưỡng tàu tuyến số 1 đến năm 2040.

Tuyến số 2

Tuyến tàu điện ngầm số 2 giai đoạn 1 là Bến Thành - Tham Lương và giai đoạn 2 là Khu đô thị Tây Bắc Củ Chi - Thủ Thiêm có tổng chiều dài khoảng 48 km, được phê duyệt vào năm 2010. Nhưng do ảnh hưởng các yếu tố như trượt giá, chi phí tài chính, xây dựng,... mà dự án đã tăng mức vốn đầu tư giai đoạn 1 lên 48.000 tỉ đồng. Dự kiến, tuyến số 2 (giai đoạn 1) sẽ hoàn thành vào năm 2026.

Tuyến số 2 sẽ được chia làm 3 giai đoạn:^[9]

Giai đoạn 1 (Bến Thành – Tham Lương) có điểm đầu là ga Bến Thành đi ngầm theo đường Phạm Hồng Thái đến Ngã sáu Phù Đổng thì đi theo đường Cách Mạng Tháng Tám, tiếp đó là đường Trường Chinh và kết thúc tại ga Depot Tham Lương.
Giai đoạn 2 (Bến Thành – Thủ Thiêm và Tham Lương – Bến xe Tây Ninh) có điểm bắt đầu ở phía Nam giai đoạn 2 là ga Bến Thành, đi theo đường Hàm Nghi chạy ngang qua sông Sài Gòn rồi đi tiếp theo đường Mai Chí Thọ và kết thúc tại ga Thủ Thiêm. Còn ở phía Bắc là ga Tân Bình, đi dọc theo đường Trường Chinh và ga cuối là Bến xe Tây Ninh.
Giai đoạn 3 (Bến xe Tây Ninh – Khu Tây Bắc Củ Chi).

Tuyến sẽ có 42 nhà ga, trong đó có khoảng 16 nhà ga ngầm và hơn 10 nhà ga trên cao. Tuy nhiên, trong 42 nhà ga, hiện chỉ mới có 26 nhà ga được quy hoạch còn 16 nhà ga còn lại vẫn chưa được đưa vào bản vẽ.

Depot của tuyến số 2 được đặt tại phường Tân Thới Nhất, quận 12 có diện tích khoảng 25,47 ha; cao 8 tầng và có 1 hầm.

Thông số kỹ thuật

Chiều dài sân ga: 125 m
Khoảng cách trung bình giữa các ga 700 - 1.300 m
Tốc độ vận hành: 80 km/h
Thời gian giữa hai chuyến: 4 phút (2 phút vào giờ cao điểm)
Khổ đường ray: 1.435 mm
Độ rộng tàu: 3 m

Đề xuất ban đầu

Đề xuất ban đầu năm 2001

**Kế hoạch tổng thể năm 2001**
Tuyến đường	Chiều dài (km)	Số nhà ga
Tây Bắc - Đông Nam	46,86	44
Vành đai trong	43,14	45
Sân bay Quốc tế Tân Sơn Nhất	9,3	9
Hòa Hưng - Xa lộ Hà Nội - Khu đô thị mới Thủ Thiêm	21	18
Chợ Bến Thành - Quận 2 - Quận 9 - Thủ Đức	27,5	18
Biên Hòa - Bình Chánh - Hòa Hưng	46	42

Đề xuất năm 2007

**Kế hoạch tổng thể năm 2007**
Tuyến đường	Chiều dài (km)	Số nhà ga	Đặc điểm	Lộ trình
1	19,7	14	ngầm và trên cao	Bến Thành - Suối Tiên
2	11,3	11	ngầm và trên cao	Bến Thành - Tham Lương
3	10,4	—	ngầm	Bến Thành - Bình Tân
4	16	—	ngầm	Lăng Cha Cả - Công viên Văn Thánh
5	17	—	ngầm và trên cao	Thủ Thiêm - Cần Giuộc
6	6	—	ngầm	Bà Quẹo - Phú Lâm

Đề xuất năm 2009

**Kế hoạch tổng thể năm 2009**
Tuyến đường	Chiều dài (km)	Số nhà ga	Đặc điểm	Lộ trình
1	19,7 (2,6 ngầm và 17,1 trên cao)	14 (3 ngầm, 11 trên cao)	ngầm và trên cao	Bến Thành - Suối Tiên
2	Giai đoạn 1: 11,3 (9,5 ngầm và 1,8 trên cao) Giai đoạn 2: 7.7	Giai đoạn 1: 11 (10 ngầm, 1 trên cao) Giai đoạn 2:	ngầm và trên cao	Gđ1: Bến Thành - Tham Lương Gđ2: Thủ Thiêm - Bến Thành & Tham Lương – Bến xe Tây Ninh
3A	Giai đoạn 1: 9.7 (ngầm) Giai đoạn 2: 6.5	Giai đoạn 1: 10 ngầm Giai đoạn 2:	ngầm và trên cao	Gđ1: Bến Thành - Bến xe Miền Tây Gđ2: Bến xe Miền Tây - Tân Kiên
3B	12,1 (9,1 ngầm và 3 trên cao).	10 (8 ngầm, 2 trên cao)	ngầm và trên cao	Ngã 6 Cộng Hòa - Hiệp Bình Phước
4A	24 (19 ngầm và 5 trên cao)	20 (15 ngầm, 5 trên cao)	ngầm và trên cao	Thạnh Xuân (Quận 12) - Nguyễn Văn Linh (Quận 7)
4B	5.2	—	ngầm	Công Viên Gia Định - Sân bay Tân Sơn Nhất - Lăng Cha Cả
5	Giai đoạn 1: 8.9 (ngầm) Giai đoạn 2: 14,8 (7,4 ngầm và 7,4 trên cao)	Giai đoạn 1: 9 (8 ngầm, 1 trên cao) Giai đoạn 2: 13 (7ngầm, 6 trên cao)	ngầm và trên cao	Ngã 4 Bảy Hiền – Cầu Sài Gòn Ngã 4 Bảy Hiền – Bx Cần Giuộc mới
6	6.7 (ngầm)	7 ngầm	ngầm	Trường Chinh - Vòng xoay Phú Lâm

Sự cố xây dựng

Từ tháng 9 năm 2014 đến tháng 1 năm 2015, tại hạng mục thi công cọc khoan nhồi của gói thầu số 2, đã có 4 cọc để xảy ra sự cố như để rơi lồng thép, trồi lòng thép, sai lệch vị trí tim cọc 0,5m trong khi thi công cọc khoan.

Vào khoảng 14h15 ngày 30 tháng 1 năm 2016, chiếc xe cần cẩu nặng hàng chục tấn mang biển số 50LA-2135 đang đưa các khối đá bê tông lớn để thử tải tuyến đường sắt đô thị Bến Thành – Suối Tiên đã bất ngờ mất thăng bằng rồi đổ sập xuống. Sự cố khiến người điều khiển cần cẩu bị thương phải nhập viện cấp cứu.^[10]