Tiếng Nạp Mộc Y

Tiếng Nạp Mộc Y
Tiếng Nạp Mộc Y
Sử dụng tại	Trung Quốc
Tổng số người nói	5.000
Phân loại	Hán-Tạng Tạng-Miến Lô Lô hoặc Khượng (?) Nạp Tiếng Nạp Mộc Y; ; ; ;
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	nmy
Glottolog	namu1246
	Tiếng Nạp Mộc Y được Sách đỏ các ngôn ngữ bị đe dọa của UNESCO phân loại là Sắp đe dọa
ELP	Namuyi

Tiếng Nạp Mộc Y (IPA: [na54 mʑi54]) là ngôn ngữ thuộc nhóm ngôn ngữ Nạp thuộc ngữ tộc Tạng-Miến được sử dụng bởi khoảng 10.000 người,^[2] chủ yếu tại phía Nam tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc (tại các huyện Mộc Lý và Miện Ninh). Theo Tôn Hoàng Khai (2001) và Guillaume Jacques (2011), tiếng Nạp Mộc Y được phân loại vào nhóm ngôn ngữ Khương. Ngôn ngữ này bị đe dọa^[3] và hàng năm số lượng người nói giảm vì nhiều thanh thiếu niên không sử dụng. Vì vậy, họ nói phương ngữ Tứ Xuyên của tiếng Quan thoại thay cho ngôn ngữ này.^[4]

Phân bố địa lý

Tiếng Nạp Mộc Y được sử dụng tại bốn ngôi làng ở phía Nam Tứ Xuyên:^[5]

dʐә11 qu11: Đại Thủy 大水村, Dân Thăng 民胜鄉, Tây Xương (80 người)
dʑa53 qa53 tu11: Hương Thủy 響水村, Hương Thủy 響水鄉, Tây Xương (800 người)
ɕa11 ma11 khu53: Đông Phong 東風村, Trạch Viễn 澤遠鄉, Miện Ninh (560 người)
ʂa44 pa53: Lão Nha 老鴉村, Sa Bá 沙壩鎮, Miện Ninh (290 người)

Ngôn ngữ này còn được sử dụng tại các huyện Mộc Lý và Diêm Nguyên thuộc châu tự trị Lương Sơn và huyện Cửu Long thuộc châu tự trị Garzê.^[5]

Phương ngữ

Tiếng Nạp Mộc Y được chia thành hai phương ngữ khác nhau, một phương ngữ sử dụng tại Mộc Lý, còn lại một phương ngữ sử dụng tại Miện Ninh. Sự khác biệt chủ yếu của hai phương ngữ này là âm vị học, trong đó phương ngữ Miện Ninh và Diêm Nguyên có ít cụm phụ âm hơn so với phương ngữ Cửu Long và Mộc Lý.^[6]

Ngữ âm

Tiếng Nạp Mộc Y có 40 phụ âm đầu^[6] và 10 nguyên âm.^[4] Tuy nhiên không có độ dài nguyên âm, mặc dù các người nói đôi khi có thể kéo dài một nguyên âm tại âm tiết đầu để nhấn mạnh một từ.^[4]^[7]

Phụ âm tiếng Nạp Mộc Y
		Môi-môi		Lợi		Quặt lưỡi	Ngạc cứng	Ngạc mềm	Tiểu thiệt	Thanh hầu
		thường	rung	thường	rung	Quặt lưỡi	Ngạc cứng	Ngạc mềm	Tiểu thiệt	Thanh hầu
Mũi		m		n			ɲ	ŋ
Tắc	vô thanh	p	pʙ	t	tʙ			k	q	(ʔ)
	hữu thanh	b	bʙ	d	dʙ			ɡ	ɢ
	bật hơi	pʰ		tʰ				kʰ	qʰ
Tắc-xát	vô thanh			t͡s		tʂ	t͡ɕ
	hữu thanh			d͡z		dʐ	d͡ʑ
	bật hơi	pʰ͡s, pʰ͡ʂ		t͡sʰ		tʂʰ	t͡ɕʰ
Xát	vô thanh	f		s		ʂ		x	χ
Xát	hữu thanh	v		z		ʐ			ʁ	ɦ
Tiếp cận	vô thanh			l̥
Tiếp cận	hữu thanh	w		l			j

Tham khảo

^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Namuyi”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ “Namuyi”. UNESCO WAL (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 7 tháng 6 năm 2023.
^ “Namuyi”. Endangered Languages. Truy cập ngày 2 tháng 11 năm 2021.
^ ^a ^b ^c Nishida, Fuminobu (2013). “Phonetics and Phonology of Dzolo Dialect of Namuyi”. Arutesu Riberaresu / Artes Liberales. 92: 21–54. doi:10.15113/00013130.
^ ^a ^b Lakhi, Libu; Hefright, Brook; Stuart, Kevin (2007). “The Namuyi: Linguistic and Cultural Features”. Asian Folklore Studies. 66 (1/2): 233–253. JSTOR 30030460. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 6 năm 2021. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2024.
^ ^a ^b Hongkai, Sun (1990). “Languages of the Ethnic Corridor in Western Sichuan” (PDF). Linguistics of the Tibeto-Burman Area. 13 (1): 1–31.
^ Pavlík, Štěpán (2017). The Description of Namuzi Language (Luận văn). Charles University. hdl:20.500.11956/95965.