Hành tinh lùn

Hình vẽ Sao Diêm Vương (đằng sau) và vệ tinh tự nhiên Charon (đằng trước). Tuy đã từng được coi là một hành tinh từ năm 1930, đến năm 2006 Sao Diêm Vương đã bị xếp loại lại là một hành tinh lùn.

Hành tinh lùn là các thiên thể quay quanh Mặt Trời có khối lượng hành tinh nhưng nhỏ hơn tám hành tinh chính thức của Thái Dương hệ. Đây là một khái niệm trong việc phân loại các thiên thể trong Hệ Mặt Trời được Hiệp hội Thiên văn Quốc tế công bố vào ngày 24 tháng 8 năm 2006.^[1][2] Theo đó, các hành tinh lùn:

• Có quỹ đạo quanh Mặt Trời
• Có khối lượng đủ lớn để trọng trường của chính nó thắng lực vật rắn, tạo nên hình dạng cân bằng thủy tĩnh (gần hình cầu)
• Có những vật thể khác nằm trên quỹ đạo chưa được dọn sạch
• Không phải là vệ tinh tự nhiên của một hành tinh, hay các vật thể khác trong hệ Mặt Trời.

Cũng theo định nghĩa này, mọi vật thể trong hệ Mặt Trời (ngoại trừ Mặt Trời) được phân vào một trong ba thể loại là hành tinh, hành tinh lùn và vật thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời. Theo cách phân loại mới này, trong số các tiểu hành tinh, Ceres nay là một hành tinh lùn; trong khi đa số các tiểu hành tinh còn lại như Vesta nay là thiên thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời. Nhiều sách báo của Việt Nam dịch không đúng thuật ngữ "hành tinh lùn" từ tiếng Anh khi gọi đây là "tiểu hành tinh", một thuật ngữ đã được dùng từ lâu để dịch từ asteroid (hoặc minor planet) trong tiếng Anh.

Danh sách các hành tinh lùn trong Hệ Mặt Trời

Được công nhận

Đây là những vật thể nhỏ được công nhận rộng rãi là hành tinh lùn:

• 4 Vesta
• Ceres
• Eris
• Makemake
• Haumea

Ít được công nhận

Có một số thiên thể nhỏ khác chưa được công nhận nhưng các quan điểm khoa học vẫn cho rằng chúng thuộc nhóm hành tinh lùn.

• Sedna
• Quaoar
• Orcus
• Ixion
• Varuna
• Salacia
• 2002 MS4
• Gonggong
• 2002 AW197
• Varda

  

  Eris và Dysnomia.

Vệ tinh tự nhiên của các hành tinh lùn

Các hành tinh lùn cũng có vệ tinh tự nhiên. Trong số chúng là Eris^[3], Haumea^[4] hay Quaoar^[5]. Một thiên thể khác là S/2015 (136472) 1 của Makemake cũng là một vệ tinh tự nhiên của hành tinh này.

Tham khảo

1. “Definition of a Planet in the Solar System: Resolutions 5 and 6” (PDF). IAU 2006 General Assembly. International Astronomical Union. ngày 24 tháng 8 năm 2006. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2008.
2. “IAU pdf” (PDF).
3. Dysnomia.
4. [[Hiʻiaka (vệ tinh)|]] và Namaka.
5. Weywot

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Hành tinh lùn.

• Kết quả bỏ phiếu định nghĩa mới Lưu trữ 2006-11-07 tại Wayback Machine, 16 tháng 8 năm 2006 (tiếng Anh)