Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đối với tôn giáo

Đại dịch COVID-19 đã tác động đến tôn giáo theo nhiều cách khác nhau, bao gồm việc hủy bỏ các buổi lễ thờ phượng của các tín ngưỡng khác nhau và đóng cửa các trường học ngày Chủ nhật, cũng như hủy bỏ các cuộc hành hương, nghi lễ và lễ hội.^[1] Nhiều nhà thờ Kitô giáo, giáo đường Do Thái, nhà thờ Hồi giáo và đền thờ Phật giáo đã phải thờ phượng thông qua việc phát trực tiếp trong đại dịch.^[2]

Lực lượng cứu trợ của các tổ chức tôn giáo đã điều động vật tư khử trùng, mặt nạ phòng độc làm sạch không khí, tấm che mặt, găng tay, thuốc thử phát hiện axit nucleic coronavirus, máy thở, máy theo dõi bệnh nhân, bơm tiêm, bơm truyền dịch và thực phẩm đến các khu vực bị ảnh hưởng.^[3] Các nhà thờ khác đã cung cấp xét nghiệm COVID-19 miễn phí cho công chúng.^[4] Các tín đồ của nhiều tôn giáo đã tập hợp lại với nhau để cầu nguyện chấm dứt đại dịch COVID-19, cho những người bị bệnh dịch làm ảnh hưởng, cũng như cầu nguyện cho các bác sĩ và nhà khoa học để chống lại căn bệnh này.^[5][6]

Tôn giáo

Cơ đốc giáo

Một bảng hiệu trên một nhà thờ Cơ đốc giáo Baptist đã tạm thời bị đóng cửa do đại dịch

Thực phẩm cứu trợ tại một nhà thờ Cơ đốc giáo Baptist ở Tuscaloosa, Alabama, Hoa Kỳ, trong đại dịch

Phản ứng và tác động

Theo một báo cáo của Gallup do Frank Newport thực hiện, "kết quả ấn tượng nhất (trong tôn giáo) là sự chuyển dịch cực kỳ nhanh chóng của các dịch vụ tôn giáo từ thờ phượng trực tiếp sang thờ phượng trực tuyến." Trong gần một trăm năm, các nhà thờ đã sử dụng nhiều phương pháp truyền thông khác nhau để tiếp cận khán giả của họ, chẳng hạn như đài phát thanh, truyền hình và phương tiện truyền thông trực tuyến, Gallup nói rằng việc ngừng thờ phượng tại chỗ "là một trong những sự gián đoạn đột ngột đáng kể nhất trong việc thực hành tôn giáo trong lịch sử Hoa Kỳ."^[7] Một báo cáo của Pew Research từ tháng 3 năm 2020 đã báo cáo sự thay đổi trong thói quen tôn giáo do đại dịch của những người được phỏng vấn. Hơn một nửa số người được hỏi nói rằng họ đã "cầu nguyện chấm dứt sự lây lan của coronavirus", "tham dự các dịch vụ tôn giáo trực tiếp ít hơn" và "xem các dịch vụ tôn giáo trực tuyến hoặc trên TV thay vì trực tiếp."^[8] Tạp chí Time đã báo cáo rằng các dịch vụ nhà thờ cho phép tín đồ lái xe đến để làm lễ mà không cần phải ra khỏi xe đã đạt được số người tham dự lớn trong đợt bùng phát COVID-19.^[9] Về việc liệu cuộc khủng hoảng có ảnh hưởng đến đời sống tôn giáo cá nhân lâu dài hay không, 19% người Mỹ nói rằng đức tin của họ đã được củng cố và chỉ 3% nói rằng nó trở nên tồi tệ hơn.^[7]

Trong một cuộc khảo sát được thực hiện vào cuối tháng 5 đến đầu tháng 6 năm 2020 do Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ thực hiện, 60% người Mỹ nói rằng họ lo sợ rằng họ hoặc ai đó trong gia đình của họ có thể bị nhiễm COVID-19. Tuy nhiên, các phản hồi khác nhau về mặt nhân khẩu học; 69% người Tin lành da đen và 42% người Tin lành da trắng lo lắng về sự lây nhiễm. Khi cân nhắc những rủi ro về sức khỏe cộng đồng khi trở lại hoạt động kinh tế bình thường, đa số người theo đạo Tin lành da đen (84%) và người Công giáo gốc Tây Ban Nha (70%) cho biết họ sẽ ưu tiên sức khỏe cộng đồng, trong khi đa số người theo đạo Tin lành da trắng (65%) và Người Tin lành Dòng chính Da trắng và Công giáo Da trắng (52%) ưu tiên kinh tế.^[10]

Tại Vương quốc Anh, các giáo phái Cơ đốc giáo bao gồm Anh giáo, Công giáo, Giám lý, Baptist, Cải cách và Trưởng lão, đã xuất bản các hướng dẫn về việc điều chỉnh việc thờ phượng khi có đại dịch.^[11]

Vào tháng 7 năm 2020, các lãnh đạo nhà thờ ở North Point — mà trước đại dịch, thường tổ chức các buổi lễ với 30.000 người đi lễ vào mỗi Chủ nhật trên bảy địa điểm của mình trong khu vực Atlanta, Georgia — cho biết họ sẽ chỉ cung cấp các dịch vụ thờ phượng kỹ thuật số trong suốt thời gian còn lại của năm. Người sáng lập nhà thờ nói rằng việc truy vết tiếp xúc để xác định sự tiếp xúc với coronavirus sẽ là không thể với quy mô của nhà thờ này.^[12]

Vào ngày 30 tháng 11 năm 2020, một trong những mục sư tại nhà thờ lớn Water of Life ở California đã chết vì COVID-19. Trước đó, ông đã làm chủ tế các buổi lễ ngoài trời sau khi thống đốc bang này cấm các dịch vụ tôn giáo trong nhà.^[13][14]

Thực phẩm và hỗ trợ y tế và công bằng xã hội

Tổng Thư ký Hội đồng các Giáo hội Thế giới Olav Fykse Tveit đã thông báo rằng, "Tình hình này đòi hỏi sự đoàn kết và trách nhiệm giải trình, chánh niệm, quan tâm và khôn ngoan... [cũng như] đối với những dấu hiệu của đức tin, hy vọng và tình yêu của chúng ta".^[15] Giữa đại dịch COVID-19, một số nhà thờ vẫn tiếp tục vận hành kho thực phẩm của họ để cung cấp các túi thịt và cuộn giấy vệ sinh cho các gia đình có nhu cầu.^[16] Nhà thờ Quốc gia Hoa Kỳ, thuộc Nhà thờ Episcopal, đã tặng hơn 5.000 khẩu trang phẫu thuật N95 cho các bệnh viện ở Washington, DC, nơi đang bị thiếu hụt N95 trong đại dịch COVID-19.^[17] Các nhà thờ khác, chẳng hạn như Nhà thờ Cao nguyên, một siêu nhà thờ theo đạo Kháng cách, đã cung cấp các xét nghiệm COVID-19 miễn phí trong bãi đậu xe của họ.^[4] Một số cha tuyên úy, chẳng hạn như Cha Benito Rodríguez Regueiro, đã đưa số điện thoại của mình cho bệnh nhân COVID-19 có thể gọi 24/7.^[18]

Vào tháng 4 năm 2020, hơn 200 tổ chức nhà thờ và xã hội dân sự, bao gồm Caritas và Cơ quan Tị nạn Dòng Tên, đã kêu gọi chính phủ Hy Lạp khôi phục quyền tiếp cận tị nạn cho những người tị nạn, đặc biệt là 42.000 người được cho là bị "mắc kẹt" và sống "trong những điều kiện khủng khiếp" ở các hòn đảo của Hy Lạp.^[19]

Giãn cách xã hội

"Tên của Giêsu đứng trên COVID-19": thông điệp trên một bảng hiệu tại Trung tâm Cơ đốc giáo Joy ở St. Cloud, Minnesota

Buổi lễ thờ phượng Chủ Nhật được phát trực tuyến do giãn cách xã hội

Nhiều giáo phận Episcopal và Công giáo đã khuyến cáo các Kitô hữu lớn tuổi nên ở nhà hơn là tham dự Thánh lễ vào các ngày Chủ nhật, mà thường là bắt buộc; nhiều nhà thờ thuộc tất cả các hệ phái Cơ đốc giáo đã cung cấp dịch vụ nhà thờ qua đài phát thanh, phát trực tiếp trực tuyến hoặc truyền hình trong khi những nhà thờ khác cung cấp dịch vụ lái xe vào bãi đậu xe của nhà thờ của họ,^[1][2][20] một số có hướng dẫn về cách sử dụng các chức năng của ô tô để trả lời dịch vụ.^[21] Một số Ki tô hữu sử dụng các ứng dụng trực tuyến, chứa những lời cầu nguyện và câu về lòng tận tâm hàng ngày, để tiếp tục gắn bó với đức tin của họ.^[22]

Nhiều Kitô hữu theo truyền thống trải qua mùa sám hối của đạo - Mùa Chay bằng cách kiêng thịt ngày thứ Sáu, đặc biệt là Công giáo La Mã, Methodist và Anh giáo; yêu cầu tuân thủ phong tục này đã được một số giám mục Công giáo La Mã dỡ bỏ trong bối cảnh đại dịch COVID-19, vì nó một phần trùng khớp với Mùa Chay năm 2020.^[23] Các nghi lễ thường được tổ chức trong Tuần Thánh (đặc biệt là vào Chủ Nhật Lễ Lá, Thứ Tư Tuần thánh, Thứ Năm Tuần Thánh, Thứ sáu Tuần Thánh và Thứ Bảy Tuần Thánh), tuần cuối cùng của Mùa Chay, đã được nhiều nhà thờ thuộc các giáo phái Cơ đốc chính thống, bao gồm Anh giáo, Công giáo, Các Giáo hội Lutheran, Methodist, Moravian, và Cải cách hủy bỏ.^{[24][25][26][27]} Các lễ nghi này bao gồm cả dịch vụ từ thiện Royal Maundy được quốc vương của Vương quốc Anh thực hiện vào thứ Năm tuần Thánh.^[28]

Tham khảo học thuyết Cơ đốc giáo về Thân thể của Christ, linh mục Anh giáo Jonathan Warren Pagán đã viết rằng "Do đó, việc tập hợp thờ phượng bằng lời nói và bí tích không phải là một phần bổ sung tùy chọn cho các Cơ đốc nhân" mặc dù đại dịch COVID-19 khiến nó cần phải chuyển sang các định dạng trực tuyến cho lợi ích chung.^[29] Ông khuyến khích việc thực hành Rước lễ Tâm linh giữa đại dịch (đặc biệt là trong thời gian Anh giáo phục vụ Buổi cầu nguyện buổi sáng), đã được các Cơ đốc nhân sử dụng trong thời kỳ bệnh dịch, cũng như trong thời gian bị bắt bớ, cả hai đều đã ngăn cản các Cơ đốc nhân tụ tập về Ngày của Chúa để cử hành bí tích Thánh Thể.^[29] Các giáo sĩ Giám lý, cũng như Đức Thánh Cha Phanxicô, cũng đề nghị rằng các tín hữu thực hành Rước lễ Tâm linh trong đại dịch COVID-19.^[30][31][32]

Lễ kỷ niệm Ngày Thánh Patrick, một ngày lễ kỷ niệm sự xuất hiện của Cơ đốc giáo ở Ireland, vào ngày 17 tháng 3 năm 2020 đã bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19, mặc dù các dịch vụ vẫn được tổ chức ở một số nhà thờ và một số cuộc diễu hành vẫn bắt đầu.^[33]

Trong khi nhiều nhà thờ đã hủy bỏ các dịch vụ Lễ Phục sinh để tuân thủ các hướng dẫn giãn cách xã hội, những nhà thờ khác dự định sẽ tiếp tục bình thường.^[34] Vào ngày 11 tháng 4 năm 2020, một ngày trước Chủ nhật Phục sinh, chủ tịch của viện tư tưởng bảo thủ Hoa Kỳ, Viện Claremont, đã tweet về "sự phản kháng và bất tuân dân sự đối với một cuộc phong tỏa vi hiến" để mọi người có thể được "thực hiện tự do tôn giáo."^[35]

Dịch vụ nhà thờ kỹ thuật số

Do các hướng dẫn giãn cách xã hội, nhiều nhà thờ cần tìm các giải pháp thay thế cho các dịch vụ nhà thờ mặt đối mặt bình thường và đã chuyển sang nhà thờ kỹ thuật số. Vào Chủ nhật Phục sinh, Giáo hoàng Francis đã phát trực tiếp thánh lễ từ Vương cung thánh đường Thánh Peter không người ở Rome^[36] trong khi Tổng Giám mục Canterbury, Justin Welby phát sóng bài giảng của mình từ nhà bếp trong căn hộ của mình ở London.^[37] Nhiều nhà thờ địa phương trên khắp thế giới đã xem xét các cách số hóa các thực hành của nhà thờ, mặc dù một số tranh luận về cách thức thực hành phụng vụ nhất định như rước lễ có thể được hoặc không thể thực hiện trực tuyến.^[38] Ở các nhà thờ nông thôn, nơi việc tiếp cận với công nghệ bị hạn chế hơn, một số nhà thờ địa phương buộc phải sáng tạo hơn, bao gồm các thực hành như rước Mình Thánh Chúa dọc theo đường các tín đồ lái xe vào nhà thờ.^[39]

Một số nghiên cứu về thần học kỹ thuật số đã làm nổi bật sự quan tâm ngày càng tăng của việc xem và tham gia vào các dịch vụ nhà thờ trực tuyến khi bị phong tỏa.^[40] Tính tương tác được thúc đẩy bởi công nghệ kỹ thuật số đã giúp thúc đẩy khả năng cho các cá nhân tham gia vào các hoạt động tôn giáo bất chấp khoảng cách vật lý, kể cả những người trước đây có thể chưa bao giờ bước chân vào nhà thờ.^[41][42] Tuy nhiên, các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng những Cơ đốc nhân thường xuyên tham dự các buổi lễ tại nhà thờ thực tế lại ít muốn tham gia buổi lễ trực tuyến, đặc biệt là ở những người thuộc thế hệ thiên niên kỷ.^[43]

Tham khảo

1. ^ Burke, Daniel (ngày 14 tháng 3 năm 2020). “What churches, mosques and temples are doing to fight the spread of coronavirus” (bằng tiếng Anh). CNN. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 16 tháng 3 năm 2020.
2. ^ Parke, Caleb (ngày 13 tháng 3 năm 2020). “Churches cancel Sunday service, move online amid coronavirus outbreak” (bằng tiếng Anh). Fox News. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 16 tháng 3 năm 2020.
3. “Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)” (bằng tiếng Anh). Evangelical Lutheran Church in America. 2019. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
4. ^ “Amazon Adds Jobs and Megachurch Helps with Covid-19 Testing” (bằng tiếng Anh). Religious Freedom & Business Foundation. ngày 19 tháng 3 năm 2020. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 19 tháng 3 năm 2020.
5. Sheva, Arutz (ngày 15 tháng 2 năm 2020). “Thousands to pray at Western Wall for end to COVID-19 epidemic” (bằng tiếng Anh). Israel National News. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
6. Solovy, Alden (ngày 27 tháng 2 năm 2020). “Coronavirus: A Prayer for Medical Scientists” (bằng tiếng Anh). Union for Reform Judaism. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
7. ^ “Religion and the COVID-19 Virus in the U.S”. News.gallup.com. ngày 6 tháng 4 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2020.
8. “Most Americans Say Coronavirus Outbreak Has Impacted Their Lives | Pew Research Center”. Pewsocialtrends.org. ngày 30 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2020.
9. “'Come As You Are in the Family Car.' Drive-In Church Services Are Taking Off During the Coronavirus Pandemic”. Time.
10. Kuruvilla, Carol (ngày 27 tháng 6 năm 2020). “Study: White Evangelicals Aren't As Worried About COVID-19 As Other Faith Groups”. HuffPost (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 28 tháng 6 năm 2020.
11. Wyatt, Tim (ngày 3 tháng 3 năm 2020). “Coronavirus: Impact on UK Churches” (bằng tiếng Anh). Religion Media Centre. Truy cập ngày 6 tháng 8 năm 2020.
12. Rose, Andy; Andrew, Scottie (ngày 15 tháng 7 năm 2020). “One of the country's largest megachurches says it's canceling all in-person services for the rest of 2020 over coronavirus concerns”. CNN. Truy cập ngày 18 tháng 7 năm 2020.
13. “Bob Bryant – Water of Life Community Church” (bằng tiếng Anh). ngày 1 tháng 12 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2020.^{[liên kết hỏng]}
14. Lin, Summer (ngày 3 tháng 12 năm 2020). “Pastor dies a week after he's hospitalized with COVID, California megachurch says”. News & Observer. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2020.
15. “WCC takes strong measures to protect from coronavirus” (bằng tiếng Anh). World Council of Churches. ngày 13 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 16 tháng 3 năm 2020.
16. Dias, Elizabeth (ngày 15 tháng 3 năm 2020). “A Sunday Without Church: In Crisis, a Nation Asks, 'What Is Community?'”. The New York Times (bằng tiếng Anh). Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
17. Gryboski, Michael (ngày 26 tháng 3 năm 2020). “National Cathedral donates 5,000 respirator masks to DC hospitals”. www.christianpost.com (bằng tiếng Anh). The Christian Post. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2020.
18. Doody, Cameron (ngày 31 tháng 3 năm 2020). “Spanish chaplain on call 24/7 for coronavirus patients: "There are tears, yes, but great hope too"” (bằng tiếng Anh). Novena News. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2020.
19. Doody, Cameron (ngày 25 tháng 3 năm 2020). “200 Church, civil groups launch COVID-19 SOS for 42,000 refugees "trapped" on Greek islands "in horrific conditions"” (bằng tiếng Anh). Novena News. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2020.
20. “Westerville church offering 'drive in' service” (bằng tiếng Anh). WBNS-TV. ngày 22 tháng 3 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2020.
21. “This 'Drive-In Church' Worship Guide Is, Somehow, Real”. Relevant. ngày 1 tháng 4 năm 2020. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 4 năm 2020.
22. Heilweil, Rebecca (ngày 27 tháng 3 năm 2020). “This social network for churches is thriving in the coronavirus pandemic” (bằng tiếng Anh). Vox. Lưu trữ bản gốc ngày 29 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2020.
23. Farzan, Antonia Noori (ngày 27 tháng 3 năm 2020). “Because coronavirus has led to enough sacrifices, Catholic bishops say it's okay to eat meat on Fridays during Lent”. The Washington Post (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2020.
24. Stanglin, Doug (ngày 20 tháng 3 năm 2020). “'How we can show love for the most vulnerable': Churches cancel in-person Easter services” (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2020. Presiding Bishop Michael Curry of The Episcopal Church said in a statement this week that suspending in-person public worship "is generally the most prudent course of action at this time, even during Holy Week and on Easter Day," which is April 12.
25. “Church News” (bằng tiếng Anh). Bedford Gazette. ngày 27 tháng 3 năm 2020. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2020.
26. “Concerning COVID-19 and the Moravian Church” (bằng tiếng Anh). Moravian Church. ngày 26 tháng 3 năm 2020. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2020.
27. “Worship” (bằng tiếng Anh). Trinity Christian Reformed Church" Worship. Lưu trữ bản gốc ngày 5 tháng 9 năm 2016. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2020.
28. “Queen ready for move to Windsor Castle”. The Gazette (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 18 tháng 4 năm 2020.
29. ^ Pagán, Jonathan Warren (ngày 21 tháng 3 năm 2020). “Spiritual Communion During the COVID–19 Pandemic” (bằng tiếng Anh). Anglican Compass. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2020.
30. Lamb, Christopher; Heneghan, Tom; Pongratz-Lippitt, Christa; Luxmoore, Jonathan; Roberts, James (ngày 15 tháng 3 năm 2020). “Pope Francis urges Catholics to unite in spiritual communion” (bằng tiếng Anh). The Tablet. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2020.
31. Lewis, Mitchell (ngày 20 tháng 3 năm 2020). “An Act of Spiritual Communion” (bằng tiếng Anh). Wordpress. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2020.
32. Wooden, Cindy (ngày 17 tháng 3 năm 2020). “Public Mass ban in Italy leads to new focus on 'spiritual Communion'” (bằng tiếng Anh). Crux. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2020.
33. Bailey, Sarah Pulliam (ngày 10 tháng 3 năm 2020). “From Ireland to Boston, coronavirus shuts down St. Patrick's Day parades” (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 3 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 3 năm 2020.
34. Parvini, Sarah (ngày 17 tháng 4 năm 2020). “Ventura County faith leaders demand officials allow socially distant gatherings amid coronavirus shutdown”. Los Angeles Times (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 18 tháng 4 năm 2020.
35. Williams, Ryan P. (ngày 10 tháng 4 năm 2020). “Starting the resistance and civil disobedience...”. @RpwWilliams on Twitter (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 12 tháng 4 năm 2020.
36. Heren, Kit (ngày 12 tháng 4 năm 2020). “Pope Francis livestreams Easter Mass from deserted St Peter's Basilica to Catholics around world”. Evening Standard. Truy cập ngày 27 tháng 10 năm 2020.
37. “Archbishop to broadcast national Easter service online”. BBC News. ngày 10 tháng 4 năm 2020. Truy cập ngày 27 tháng 10 năm 2020.
38. Chow, Alexander; Kurlberg, Jonas (tháng 11 năm 2020). “Two or Three Gathered Online: Asian and European Responses to COVID-19 and the Digital Church” (PDF). Studies in World Christianity. 26 (3): 298–318. doi:10.3366/swc.2020.0311.
39. Abellanosa, Rhoderick John Suarez (tháng 11 năm 2020). “The Church as a Sacrament in a Time of Pandemic: The Philippine Experience”. Studies in World Christianity. 26 (3): 261–280. doi:10.3366/swc.2020.0309.
40. “Many Brits look to faith during lockdown”. Tearfund (bằng tiếng Anh). ngày 3 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 29 tháng 10 năm 2020.
41. Chow, Alexander; Kurlberg, Jonas (tháng 11 năm 2020). “Two or Three Gathered Online: Asian and European Responses to COVID-19 and the Digital Church” (PDF). Studies in World Christianity. 26 (3): 298–318. doi:10.3366/swc.2020.0311.
42. Wong, Briana (tháng 11 năm 2020). “Longing for Home: The Impact of COVID-19 on Cambodian Evangelical Life”. Studies in World Christianity (bằng tiếng Anh). 26 (3): 281–297. doi:10.3366/swc.2020.0310.
43. Showalter, Brandon (ngày 12 tháng 7 năm 2020). “One third of practicing Christians not watching online church services during COVID-19 lockdown: Barna”. Christian Post (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 29 tháng 10 năm 2020.