Khương (họ)

Đối với các định nghĩa khác, xem Khương.

Khương là một họ của người ở vùng Văn hóa Đông Á, gồm Trung Quốc (chữ Hán: 姜, Bính âm: Jiang), Triều Tiên (Hangul: 강, phiên âm latinh Kang hoặc Gang) và Việt Nam.

Tại Trung Quốc họ Khương đứng thứ 32 trong danh sách Bách gia tính nhà Tống. Đây là một trong các họ có nguồn gốc cổ nhất ở Trung Quốc, bắt nguồn từ thời Viêm Đế, một trong những người được coi là thủy tổ của dân tộc Trung Hoa.

Trong phương ngữ tiếng Việt, âm đọc "Khương" tại miền Nam có thể đọc thành "Khang".

Việt Nam

Nguồn gốc

Khi nước Nam Việt còn bị nhà Đường ở phương Bắc đô hộ, đã có một người Việt Nam đỗ thủ khoa trong kì thi Hán học của nhà Đường, đó là Khương Công Phụ. Ông sinh năm 731 ở làng Sơn Ổi, xã Cổ Hiển, tổng Cốt Hải, huyện Yên Định (nay là làng Tường Vân, Định Thành, Yên Định, Thanh Hoá). Ông là một trong 8 vị cống sĩ xứ Giao Châu trúng tuyển, được cử đi thi Hội ở Tràng An (Trung Quốc), sau đó nhà Đường lại mở thêm Chế khoa, ông đỗ xuất sắc với bài "Đối trực ngôn cực gián" cùng với người em là Khương Công Phục đã đem lại danh dự và uy tín cho người Việt ở phương Nam.

Về cội nguồn, dòng họ thế thứ, nhất là hậu duệ của hai cụ thì chưa có sách vở nào ở Việt Nam đề cập đến một cách chi tiết. Căn cứ vào các cuốn gia phả mà các chi họ Khương hiện đang giữ thì cuốn "Gia phả của dòng họ Khương Công Phụ" dòng họ Khương ở Yên thôn, huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây là cuốn gia phả ghi chi tiết và đầy đủ nhất. Đây là cuốn gia phả viết bằng chữ Hán xen Nôm. Chữ viết rất đẹp to, rõ ràng trên giấy dó khổ 17 x 25 cm, dày 70 trang, mỗi trang khoảng 150 chữ^[1].

Nhân vật

• Kinh Dương Vương (Khương Lộc Tục) (2919 TCN – 2792 TCN) chút Thần Nông (Viêm Đế), Thần Nông họ Khương.
• Khương Tăng Hội (? – 280), thiền sư, thi sĩ^[2]
• Khương Thần Dực, thứ sử Ái Châu, ông nội của Khương Công Phụ và Khương Công Phục.
• Khương Văn Đĩnh, huyện thừa Tiến sĩ, cha của Khương Công Phụ và Khương Công Phục.
• Khương Công Phụ (731 – 805), người xã Định Công, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Thi đỗ tiến sĩ tại Trung Quốc năm 784 và được nhà Đường ban đầu phong chức Hiệu thư lang, thăng dần đến Gián nghị đại phu. Cuối cùng trở thành Tể tướng của phương Bắc^[3]
• Khương Công Phục, em của Khương Công Phụ, tiến sĩ, được nhà Đường phong chức Lang Trung bộ Lễ, Bắc bộ Thị lang.
• Khương Thế Hiền (1608 – ?), người xã Bình Lãng, huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương, đỗ thám hoa trong kỳ thi năm Canh Dần (1650) đời Lê Thần Tông.^[4]
• Khương Hữu Long ^[en] (1890 – 1983), Tổng trưởng Bộ Y tế chính quyền Quốc gia Việt Nam do Hoàng Đế Bảo Đại phái cho Bác Sĩ Thủ Tướng - Prime Minister Nguyễn Văn Thinh thành lập Chánh Phủ Tự Trị sau Đệ Nhị Thế Chiến.
• Khương Hữu Dụng (1907 – 2005), nhà thơ hiện đại Việt Nam.
• Khương Hữu Bá ^[en] (1930 – 2015), Đại tá Hải Quân - VNCH, Tư lệnh Vùng IV Duyên Hải (chức vụ Đề Đốc), Chỉ Huy Trưởng Trung Tâm Huấn luyện Sĩ Quan Hải Quân (chức vụ Phó Đô Đốc) và Chánh Thanh Tra (Chức vụ Phó Đô Đốc)
• Khương Hữu Nam, Đại tá Lục Quân - Army Commodore - Cộng Hòa Xã Hội Chủ nghĩa VN
• Khương Hữu Điểu ^[en] (sinh 1931), Tổng Trưởng Kinh Tế - VNCH và Giám đốc Ngân hàng Khuếch Trương Kỷ Nghệ VNCH
• Khương Hữu Quý, Tiến sĩ Hóa học, Dược khoa học, và Vạn vật học tại Pháp; Bác học gia điều hành Viện nghiên cứu ung thư; giảng sư đại học Viện Hàn lâm Khoa học Pháp
• Khương Hữu Lộc, Tiến Sĩ Kinh Tế & Kế toán – Giáo sư Đại Học chương trình Thạc sĩ MBA (Giảng Sư Hội nghị Quản Trị-Kinh Tế) - Giám đốc Tập đoàn 500’s lớn nhất Hoa Kỳ (Fortune 500). Giáo sư Tiến Sĩ Khương Hữu Lộc là một Bình Luận Gia, Chuyên Gia Kinh Tế hằng tuần của Đài Tiếng Nói của Hoa Kỳ (Voice of America).
• Khương Hữu Thọ Francis, Thạc Sỉ Toán Học và Công Nghệ Thông Tin. Phó Tổng Giám Đốc và Lảnh Đạo Kiến Trúc Sư Công Nghệ Thông Tin cho các công ty 500 Fortune tại Hoa Kỳ.
• Khương Thị Hồng Nhung (sinh 1972), Kiện tướng quốc tế nữ (Woman International Master) môn cờ vua, vô địch cờ vua nữ quốc gia năm 1991.
• Khương Hoàn Mỹ (Orange): ca sĩ

Trung Quốc

• 8 vị quân chủ Thần Nông thị từ Viêm Đế Khương Thạch Niên đến Đế Du Võng
• Khương Nguyên, nhân vật huyền thoại, vợ cả Đế Cốc.
• Lã Bá Di, người thời Nghiêu Thuấn thiện nhượng, vua đầu tiên của nước Lã, hậu duệ Thần Nông thị
• Các đời quân chủ nước Lã từ sau Lã Bá Di đến khi bị nước Sở tiêu diệt vào thời Xuân Thu
• Khương Tử Nha, tên thật là Khương Thượng, hậu duệ Lã Bá Di, khai quốc công thần của nhà Chu, vua đầu tiên của nhà Khương Tề.
• 32 vua nhà Khương Tề, từ Tề Thái công Khương Tử Nha đến Tề Khang công.
• Tề Hoàn công Khương Tiểu Bạch, một trong Xuân Thu Ngũ Bá.
• 13 đời quân chủ nước Chương từ Chương Mục công Khương Hổ (con thứ của Tề Đinh công) đến Chương Hồ công Khương Tường (bị Tề Hoàn công tiêu diệt)
• 27 đời vua nước Hứa từ Hứa Văn thúc đến Hứa bá Bưu.
• Các vị quân chủ của nước Thân (841 TCN-680 TCN)
• Thân hậu (vương hậu của Chu U vương, mẹ của Chu Bình vương)
• Võ Khương (công hậu của Trịnh Vũ công, mẹ của Trịnh Trang công, em gái của Thân hậu)
• Khương Duy, đại tướng nhà Thục Hán thời Tam Quốc.
• Khương Quỳ, nhà văn, nhạc sĩ thời Nam Tống.
• Khương Hoàng Hậu, Vợ Của trụ vương trong Phong Thần diễn Nghĩa
• Khương Hoàng Sở, Nhân Vật trong tiểu thuyết phong thần diễn nghĩa
• Khương Văn Hoán, Nhân vật trong tiểu thuyết phong thần diễn nghĩa
• Khương Lập Phu, nhà toán học Trung Quốc.
• Khương Triều, nam ca sĩ, diễn viên Trung Quốc

Triều Tiên

• Kang Yi-sik (Hán Việt: Khương Y Thức), đại tướng thời Cao Cấu Ly
• Kang Dong-won (Hán Việt: Khương Đông Nguyên), nam diễn viên Hàn Quốc
• Kang Hye-jeong (Hán Việt: Khương Huệ Tinh), nữ diễn viên Hàn Quốc
• Kang Ha-neul (Hán Việt: Khương Hà Nhuận), nam diễn viên Hàn Quốc
• Gary (Tên thật: Kang Hee-gun, Hán Việt: Khương Hi Kiến), thành viên nhóm nhạc Leessang
• Kang Min Hyuk (Hán Việt: Khương Mẫn Hách), thành viên nhóm nhạc CNBLUE
• Kang Seul-gi (Hán Việt: Khương Sáp Kỳ), nữ ca sĩ người Hàn Quốc, thành viên nhóm nhạc Red Velvet
• Kang Mi-na (Hán Việt: Khương Mỹ Na), thành viên nhóm nhạc Gugudan
• Kang Min-kyeong (Hán Việt: Khương Mẫn Cảnh), nữ ca sĩ Hàn Quốc, thành viên nhóm nhạc Davichi
• Kang Daniel (Tên thật: Kang Eui-geon, Hán Việt: Khương Nghĩa Căn), thành viên nhóm nhạc Wanna One
• Soyou (Tên thật: Kang Ji-hyeon, Hán Việt: Khương Trí Hiền), ca sĩ Hàn Quốc, cựu thành viên nhóm nhạc Sistar
• Kang Hye-Won (Hán Việt: Khương Huệ Nguyên), thành viên nhóm nhạc IZ*ONE
• Taehyun (Tên thật: Kang Tae-hyun, Hán-Việt: Khương Thái Hiện), thành viên nhóm nhạc TXT
• Kang Minhee (Hán Việt: Khương Mân Hy), thành viên nhóm nhạc Cravity
• Haerin (Tên thật: Kang Hae-rin; Hangul: 강해린; Hanja: 姜海粼; Hán-Việt: Khương Hải Lân), thành viên nhóm nhạc NewJeans

Tham khảo

1. “Nỗi lòng Khương Công Phụ”. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 27 tháng 7 năm 2008.
2. Tổng tập văn học Phật giáo Việt Nam, phần II: Khương Tăng Hội Lưu trữ 2008-09-30 tại Wayback Machine.
3. Đại lược về khoa cử Việt Nam
4. “Bia số 38 - Văn bia đề danh Tiến sĩ khoa Canh Dần niên hiệu Khánh Đức năm thứ 2 (1650)”. Viện Nghiên cứu Hán Nôm. ngày 22 tháng 1 năm 2009. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.