Lý (họ)

Đối với các định nghĩa khác, xem Lý.

Lý
họ Lý viết bằng chữ Hán
Tiếng Việt
Chữ Quốc ngữ	Lý
Chữ Hán	李
Tiếng Trung
Chữ Hán	李
Tiếng Nhật
Kanji	李
Hiragana	り
Rōmaji	Ri
Tiếng Triều Tiên
Hangul	이 (Hàn Quốc) 리 (Triều Tiên)
Romaja quốc ngữ	I,Yi (Hàn Quốc) Ri (Triều Tiên)
Hanja	李

Lý (李) là một họ của người Đông Á. Họ này tồn tại ở các nước Trung Quốc ("Li/Lee"), Hàn Quốc ("Lee", "I", "Yi" hoặc "Rhee") và Bắc Triều Tiên ("Ri" ), Đài Loan ("Lee"), Việt Nam ("Lý"), Singapore ("Lee"),... Ba họ phổ biến nhất Trung Quốc là Lý,^[1] Vương và Trương với tỉ lệ dân số mang các họ này lần lượt là 7,9%, 7,1% và 7,4%; hiển nhiên trở thành những họ phổ biến nhất thế giới.

Nguồn gốc

Theo truyền thống, họ Lý có nguồn gốc từ tước hiệu Đại Lý do Cao Dao, một thừa tướng huyền thoại của triều đại nhà Hạ nắm giữ, và ban đầu được viết với ký tự khác (理). Có một tuyên bố rằng Lão Tử, người sáng lập ra Đạo giáo, có tên là Lý Nhị. Lý Nhị là nhân vật lịch sử đầu tiên được biết đến với họ Lý và được coi là tổ tiên sáng lập của họ này.

Nhân vật nổi bật

Việt Nam

Một trong những người họ Lý đầu tiên ở Việt Nam trong lịch sử được nhắc đến là Lý Ông Trọng^[2] hay Lý Thân, người làng Chèm, nay thuộc phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội, làm quan thời Hùng Vương và Thục Phán An Dương Vương, sau nhà Tần (Trung Quốc) đánh nước Âu Lạc (Việt Nam), bắt ông phải sang làm quan nước Tần để chống lại Hung Nô. Tuy vậy, ông chỉ được coi là nhân vật truyền thuyết. Vị vua họ Lý đầu tiên trong lịch sử Việt Nam (đồng thời là nhân vật có thật) đó là Lý Bí (hay Lý Nam Đế). Ông là người đã lập nên một trong những triều đại phong kiến đầu tiên ở Việt Nam. Tên thật ông là Lý Bôn, dòng họ của ông từ Trung Quốc sang định cư tại Việt Nam được 5 đời.

Tiếp theo là triều đại nhà Lý của Lý Công Uẩn. Ông đã mở đầu một thời kỳ huy hoàng của dân tộc Việt sau khi dời đô đến Thăng Long. Tuy nhiên đến thời công chúa Lý Chiêu Hoàng thì về tay nhà Trần.

Những người họ Lý nổi tiếng:

• Lý Ông Trọng
• Lý Trường Nhân , thủ lĩnh địa phương khởi nghĩa chống nhà Lưu Tống
• Lý Bí Hoàng Đế Nước Vạn Xuân.
• Lý Thiên Bảo Đào Lang Vương, anh trai Lý Nam Đế, cha của Lý Phật Tử
• Lý Phật Tử
• Lý Tự Tiên, thủ lĩnh khởi nghĩa chống lại nhà Đường
• Lý Khuê, một tướng thời loạn 12 sứ quân
• Lý Thái Tổ
• Lý Thái Tông
• Lý Thánh Tông
• Lý Nhân Tông
• Lý Thần Tông
• Lý Anh Tông
• Lý Cao Tông
• Lý Huệ Tông
• Lý Nhật Quang
• Lý Đạo Thành
• Lý Kế Nguyên
• Lý Chiêu Hoàng
• Lý Nhân Nghĩa
• Lý Long Tường
• Lý Thường Kiệt
• Lý Đạo Tái, Trạng nguyên Việt Nam, ông tổ thứ ba của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
• Lý Tử Tấn, Thái học sinh (năm 1400), nhà thơ triều nhà Hậu Lê
• Lý Triện, tướng khởi nghĩa Lam Sơn
• Lý Huề, tướng Lam Sơn
• Lý Tài trước giúp Nhà Tây Sơn , sau đó giúp Chúa Nguyễn
• Lý Văn Bưu, quan nhà Tây Sơn
• Lý Văn Phức quan nhà Nguyễn
• Lý Lệ Hà, vũ nữ và vợ vua Bảo Đại, không có con.
• Lý Văn Lâm , anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
• Lý Đức, vận động viên thể hình người Việt gốc Hoa, HCV Asiad 2002
• Lý Thế Vinh, vận động viên Bi-a nội dung Carom, HCĐ Asiad 2010
• Lý Huỳnh, võ sư, diễn viên điện ảnh Việt Nam, bố của Lý Hùng
• Lý Hùng, diễn viên điện ảnh Việt Nam
• Lý Văn Hùng, diễn viên điện ảnh Việt Nam.
• Lý Thanh Thảo, diễn viên người Việt Nam
• Lý Hoàng Nam, tay vợt tennis Việt Nam
• Lý Công Hoàng Anh, cầu thủ bóng đá Việt Nam
• Lý Thanh Hùm
• Lý Thị Luyến , Vận động viên bóng chuyền nữ Việt Nam

Trung Quốc

• Lý Mục, tướng lĩnh nhà Triệu
• Lý Thanh Vân, người sống lâu nhất lịch sử
• Lý Tịnh (Lý Thiên Vương), nhân vật truyền thuyết đời vua Trụ Vương nhà Thương (truyện Phong Thần).
• Hoàng tộc Lý thị nhà Đường
• Lý Bạch, nhà thơ thời nhà Đường.
• Vương triều Lý Đảng Hạng nhà Tây Hạ do Lý Nguyên Hạo lập ra. (Thực ra các vua Đảng Hạng vốn họ Thác Bạc họ Lý do nhà Đường ban cho)
• Lý Tĩnh, tướng soái thời Đường, tước Vệ quốc công.
• Lý Hằng, tướng nhà Nguyên sang đánh Đại Việt (Lý Hằng cũng là viên tướng người Tây Hạ và mang họ Lý do lịch sử).
• Lý Văn Trung, danh tướng khai quốc nhà Minh
• Lý Thời Trân, nhà đông y thời nhà Minh.
• Lý Tự Thành lãnh tụ khởi nghĩa nông dân thời nhà Minh.
• Lý Ứng, một trong 108 anh hùng Lương Sơn Bạc
• Lý Quỳ, một trong 108 anh hùng Lương Sơn Bạc
• Lý Điển, danh tướng nhà Tào Ngụy thời Tam Quốc

Vương triều nhà Đường:

• Lý Uyên (Đường Cao Tổ)
• Lý Thế Dân (Đường Thái Tông)
• Lý Long Cơ (tức là Đường Huyền Tông)

Vương triều nhà Hậu Đường:

• Lý Khắc Dụng: quân phiệt thời Đường mạt, tước Tấn vương, sau được truy phong Hậu Đường Thái Tổ
• Lý Tồn Úc (Hậu Đường Trang Tông)
• Lý Tồn Hiếu: con nuôi của Lý Khắc dụng, vốn tên An Kính Tư sau được cha nuôi ban tên Lý Tồn Hiếu

Nhà Đường

• Lý Tĩnh: khai quốc công thần, tước Vệ quốc công
• Lý Hiếu Cung: khai quốc công thần
• Lý Thế Tích: khai quốc công thần, vốn họ Từ nhưng được vua ban quốc tính họ Lý
• Lý Quang Bật: tướng dẹp loạn An Sử
• Lý Thạnh: tướng thời trung Đường
• Lý Tố: tướng thời trung Đường

Nhà Thanh

• Lý Hóa Long, tướng nhà Thanh tử trận tại Việt Nam
• Lý Liên Anh, thái giám nắm quyền dưới thời Từ Hy
• Lý Hồng Chương

Đương đại

• Lý Gia Hân : Hoa Hậu diễn viên người Hong Kong
• Giang Thanh: phu nhân Mao Trạch Đông, người đứng đầu Tứ nhân bang, tên thật là Lý Vân Hạc
• Lý Tiên Niệm: chủ tịch Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
• Lý Khắc Cường: thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc
• Lý Bằng: thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc
• Lý Tiểu Bằng: bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Trung Quốc
• Lý Quốc Anh (1963 -): Ủy viên Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa XIX, Tỉnh trưởng Chính phủ Nhân dân tỉnh An Huy.
• Lý Tiểu Lâm (sinh năm 1953): Bí thư Đảng đoàn, Hội trưởng Hội Hữu nghị Đối ngoại Nhân dân Trung Quốc
• Lý Tiểu Lâm (sinh năm 1961): doanh nhân
• Lý Tiểu Long: diễn viên võ thuật của Hoa Kỳ và Hồng Kông.
• Lý Ngọc Cương: ca sĩ, diễn viên đệ nhất của Viện Ca Vũ Kịch Trung Quốc
• Lý Liên Kiệt: diễn viên
• Lý Quốc Hào: diễn viên
• Lý Bảo Điền: diễn viên
• Lý Thần, diễn viên
• Lý Á Bằng: diễn viên
• Lý Duy Gia: MC, diễn viên
• Lý Linh Ngọc: ca sĩ
• Lý Vũ Xuân: ca sĩ
• Lý Băng Băng: diễn viên
• Lý Tiểu Lộ: diễn viên
• Lý Tiểu Nhiễm: diễn viên
• Lý Dịch Phong: diễn viên
• Lý Thấm: nữ diễn viên Trung Quốc
• Lý Thuần: diễn viên
• Lý Nhất Đồng: diễn viên
• Lý Tâm Ngải: diễn viên
• Lý Giai Hàng: diễn viên
• Lý Thạnh (diễn viên)
• Lý Ngọc (diễn viên)
• Lý Vấn Hàn: ca sĩ, thành viên nhóm Uniq (ban nhạc) và Unine
• Lý Ngọc Tỷ: ca sĩ, diễn viên Đài Loan
• Lý Y Hiểu (Tên thật là Lý Thước): diễn viên
• Lý Văn Lượng: Bác sĩ đã cảnh báo về sự xuất hiện của Virus viêm phổi Vũ Hán (Covid-19), anh đã bị nhà cầm quyền cộng sản Trung Quốc triệu tập cảnh cáo về hành vi "phát tán thông tin sai lệch làm xáo trộn nghiêm trọng trật tự xã hội". Tuy nhiên chỉ vài tuần sau lời cảnh báo của anh, thế giới đã phài đối mặt với Đại dịch COVID-19. Chính quyền Trung Quốc sau đó đã gửi lời chia buồn đến gia đình anh, song không có lời xin lỗi nào được đưa ra.
• Lý Tử Thất: vlogger về ẩm thực và cuộc sống thôn quê ở Trung Quốc. Cô được biết đến qua việc tạo ra các video chuẩn bị thực phẩm và thủ công mỹ nghệ ở quê nhà tại huyện Bình Vũ, Miên Dương, Tứ Xuyên.

Nhân Vật Hư Cấu

• Lý Hưng Bá - Trong Phong Thần diễn Nghĩa

Đài Loan

• Lý Đăng Huy, Tổng thống thứ 4 của Đài Loan.

Triều Tiên

• Vương triều Lý được vua Lý Thành Quế lập ra.
• Lý Long Tường, hoàng tử nhà Lý Việt Nam, ông tổ một dòng họ Lý Hàn Quốc. Con trai thứ 7 vua Lý Anh Tông nước Đại Việt, em trai vua Lý Cao Tông.
• Lee Sung-man (Lý Thừa Vãn), Tổng thống đầu tiên của Hàn Quốc. Ngày 6-11-1958 ông tuyên bố rằng tổ tiên mình là người Việt.^[3]
• Lee Myung-bak (Lý Minh Bác), cựu Tổng thống Hàn Quốc (nhiệm kỳ 17).
• Lee Jae-wook diễn viên, người mẫu
• Faker (Lee Sang-hyeok), (Hán Việt: Lý Thương Hách): Game thủ chuyên nghiệp, thành viên, đội trưởng của đội tuyển thể thao điện tử T1 với tựa game Liên Minh Huyền Thoại.
• Lee Soon-jae (Lý Thuận Tải), nam diễn viên của Hàn Quốc
• Lee Young Ae (Lý Anh Ái), nữ diễn viên của Hàn Quốc.
• Lee Min Ho (Lý Mẫn Hạo): diễn viên, người mẫu
• Sungmin (Lee Sungmin) (Hán Việt: Lý Thịnh Mẫn), thành viên nhóm nhạc nam Super Junior
• Eunhyuk (Lee Hyukjae) (Hán Việt: Lý Hách Tể), thành viên nhóm nhạc nam Super Junior
• Lee Donghae (Hán Việt: Lý Đông Hải), thành viên nhóm nhạc nam Super Junior
• Taeyong (Lee Tae-yong) (Hán Việt: Lý Thái Dung), thành viên nhóm nhạc nam NCT
• Haechan (Lee Dong-hyuk) (Hán Việt: Lý Đông Hách), thành viên nhóm nhạc nam NCT
• Lee Seung-yuop, cầu thủ bóng chày người Hàn Quốc.
• Jeno (Lee Je-no) (Hán Việt: Lý Đế Nỗ), thành viên nhóm nhạc nam NCT
• Mark (Mark Lee/ Lee Min-hyung) (Hán Việt: Lý Minh Hưởng/ Lý Mẫn Hanh/ Lý Mã Khắc), thành viên nhóm nhạc nam NCT
• Lee Qri (Lee Ji Hyun) (Hán Việt: Lý Trí Hiền, thành viên nhóm nhạc nữ T-ara
• Lee Chang Sun, nam ca sĩ, diễn viên, thành viên nhóm nhạc MBLAQ
• Lee Dae-ho, cầu thủ bóng chày người Hàn Quốc.
• Onew tên thật là Lee Jin-ki, thành viên nhóm nhạc nam Shinee
• Lee Gi-kwang (Hán Việt: Lý Khởi Quang), thành viên nhóm nhạc nam BEAST (ban nhạc)
• Lee Tae-min, ca sĩ, vũ công, thành viên nhóm nhạc nam Shinee
• Sunny tên thật là Lee Sun-kyu (Hán Việt: Lý Thuận Khuê), thành viên nhóm nhạc nữ Girls' Generation
• Lý Thuấn Thần
• Lee Yo Won (Lý Giao Viên)
• Seungri tên thật là Lee Seung-hyun (Hán Việt: Lý Thắng Hiền), ca sĩ, cựu thành viên nhóm nhạc nam BIGBANG
• Lee Sunmi (Hán Việt: Lý Tuyên Mỹ), ca sĩ Hàn Quốc, cựu thành viên nhóm Wonder Girls
• Lee Na Young, diễn viên Hàn Quốc
• Lee Dong Wook, diễn viên Hàn Quốc
• Lee Kwang Soo, diễn viên Hàn Quốc
• Lee Know (Tên thật: Lee MinHo, Hán Việt: Lý Mẫn Hạo), thành viên nhóm nhạc Stray Kids
• Lee Felix (Tên tiếng Hàn: Lee YongBok, Hán Việt: Lý Long Phúc), thành viên nhóm nhạc Stray Kids
• Ri Sol-ju (Hán Việt: Lý Tuyết Chủ), vợ của Kim Jong-un lãnh tụ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên.
• Lee Ji-eun (Lý Tri Ân),thường được biết đến với nghệ danh IU, là một nữ ca sĩ, nhạc sĩ và diễn viên Hàn Quốc
• Lee Dae-hwi thành viên nhóm nhạc Wanna One
• CL (Tên thật: Lee Chae-rin, Hán Việt: Lý Thái Lân), cựu thành viên nhóm nhạc nữ cá tính nổi tiếng 2NE1
• Yeonwoo (Tên thật: Lee Da-Bin, Hán Việt: Lý Đa Bân), cựu thành viên nhóm nhạc Momoland
• Lee Chae-yeon (Hán Việt: Lý Thái Diễn), thành viên nhóm nhạc IZ*ONE.
• Lee Chae-ryeong (Hangul: 이채령, Hanja: 李彩領, Hán Việt: Lý Thái Lãnh) thành viên nhóm nhạc ITZY.
• Lee Joon-gi (Hán Việt: Lý Tuấn Kỳ), diễn viên người Hàn Quốc
• Lee Hee-seung (Hán Việt: Lý Hi Thừa), thành viên nhóm nhạc ENHYPEN
• Woozi (Tên thật: Lee Ji-hoon, Hán Việt: Lý Trí Huân), thành viên nhóm nhạc SEVENTEEN
• DK (Tên thật: Lee Seok-min, Hán Việt: Lý Thạc Mẫn), thành viên nhóm nhạc SEVENTEEN
• Dino (Tên thật: Lee Chan, Hán Việt: Lý Xán), thành viên nhóm nhạc SEVENTEEN
• Lee Hong-bin (Hán Việt: Lý Hoằng Bân), thành viên nhóm nhạc VIXX.
• Lee Sung-yeol (Hàn tự: 이성열; Hán tự: 李成烈; Hán Việt: Lý Thành Liệt) thành viên của nhóm nhạc Infinite
• Lee Sung-jong (tiếng Hàn: 이성종; tiếng Trung: 李成種) thành viên của nhóm nhạc Infinite
• Hoya (ca sĩ) (tên thật: Lee Ho-won, Hangul:이호원; Hanja:李浩沅) cựu thành viên của nhóm nhạc Infinite
• Baby Soul (tên thật: Lee Sujeong, Hangul:이수정) thành viên nhóm nhạc Lovelyz
• Mijoo (Tên thật: Lee Seungah, Hangul: 이승아) thành viên nhóm nhạc Lovelyz
• Hyein (Tên thật: Lee Hye-in; Hangul: 이혜인; Hanja: 李惠仁; Hán-Việt: Lý Huệ Nhân), thành viên nhóm nhạc NewJeans
• Lee Jung-hyun (Hangul: 이정현; Hanja: 李貞賢; Hán-Việt: Lý Trinh Hiền) ca sĩ, diễn viên người Hàn Quốc

Thái Lan

• Samak Sundaravej Thủ tướng Thái Lan người họ Lý gốc Hoa.
• Ten (Chittaphon Leechaiyapornkul,Phiên Âm: Lǐ Yǒngqīn) (Hán Việt: Lý Vĩnh Khâm), thành viên nhóm nhạc nam NCT

Singapore

• Lý Quang Diệu, Thủ tướng đầu tiên của Singapore.
• Lý Hiển Long, đương kim Thủ tướng của Singapore, là con trai của Lý Quang Diệu.
• Lý Minh Thuận, diễn viên người Singapore.

Malaysia

• Lý Tông Vỹ - cựu vận động viên cầu lông chuyên nghiệp người Malaysia gốc Hoa.
• Lý Tử Gia (sinh ngày 29 tháng 3 năm 1998) - vận động viên cầu lông người Malaysia gốc Hoa. từng giành Huy chương bạc nội dung đồng đội và Huy chương đồng tại Giải vô địch thế giới trẻ vào năm 2016, trước khi giành Huy chương bạc đồng đội nam 2 kỳ SEA Games liên tiếp vào các năm 2017 và 2019.

Tham khảo

1. 10 họ phổ biến nhất thế giới
2. “Truyện chọn lọc - Lý Ông Trọng”. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 9 năm 2007. Truy cập ngày 5 tháng 9 năm 2007.
3. 800 năm hoài cố hương, TRUNG NGHĨA, 14/11/2006, Báo Tuổi trẻ

Xem thêm

• Nhà Tiền Lý
• Nhà Lý