Nghĩa dũng quân tiến hành khúc

义勇军进行曲
義勇軍進行曲

Tiếng Anh: March of the Volunteers
Yìyǒngjūn Jìnxíngqǔ
Bản nhạc Nghĩa dũng quân tiến hành khúc
Quốc ca của Trung Quốc Khu ca của Hồng Kông và Ma Cao
Tên khác	Nghĩa dũng quân tiến hành khúc (Tiếng Anh: March of the Volunteers)
Lời	Điền Hán, 1934
Nhạc	Niếp Nhĩ, 1935
Được chấp nhận	1949 (Trung Hoa Đại lục) 1997 (Hồng Kông) 1999 (Ma Cao)

Nghĩa dũng quân tiến hành khúc (giản thể: 义勇军进行曲; phồn thể: 義勇軍進行曲; bính âm: Yìyǒngjūn Jìnxíngqǔ) là quốc ca của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được nhà thơ và soạn giả ca kịch Điền Hán viết lời và Niếp Nhĩ phổ nhạc vào khoảng giữa giai đoạn Chiến tranh Trung–Nhật (1937-1945). Bài này thuộc thể loại hành khúc.

Lịch sử

Nguồn gốc

Điền Hán viết "Hành khúc nghĩa dũng quân" vào năm 1934 cho một vở kịch ông soạn cũng vào năm đó. Theo dân gian thì ông viết lời bài này trên một mẩu giấy thuốc lá sau khi bị bắt tại Thượng Hải và bị đưa vào nhà lao Quốc Dân Đảng năm 1935. Bài hát này sau khi được sửa lại đôi chút đã trở thành bài hát chủ đề trong bộ phim Phong vân nhi nữ do Công ty Điện ảnh Điện Thông (电通影片公司) Thượng Hải dàn dựng vào năm 1935. Bộ phim này thuật lại câu chuyện một nhà thơ tên là Tân Bạch Hoa đại diện cho tầng lớp trí thức của nước Trung Hoa cũ, đã gác lại ngòi bút sáng tác của mình, cầm súng xung phong ra mặt trận chống Nhật, xông pha trước quân thù. "Hành khúc nghĩa dũng quân" xuất hiện ở phần đầu và phần cuối của bộ phim này đã để lại ấn tượng sâu sắc cho đông đảo khán giả hồi đó. Không bao lâu nó liền trở thành chiến ca nổi tiếng của Trung Quốc trong thời kỳ kháng chiến chống Nhật. Bài hát này cũng được Pathé thuộc tập đoàn EMI phát hành trong một đĩa hát vào năm 1935.

Bài này lần đầu tiên được dùng làm quốc ca là trong một hội thảo quốc tế tổ chức tại Praha, Tiệp Khắc tháng 2 năm 1949. Vào thời gian đó những người cộng sản Trung Quốc vừa chiếm được Bắc Kinh. Lúc đó nổ ra một tranh luận xung quanh câu "Đất nước Trung Hoa đã gặp lúc hiểm nguy". Nhà văn Quách Mạt Nhược liền đổi câu trên thành "Dân tộc Trung Quốc đã đến hồi giải phóng".

Người đầu tiên nêu đề nghị lấy bài "Hành khúc nghĩa dũng quân" làm quốc ca của nước Trung Hoa mới là Từ Bi Hồng, một họa sĩ nổi tiếng của Trung Quốc. Tháng 6 năm 1949, hội nghị trù bị thành lập nước Trung hoa mới của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân (gọi tắt là Chính Hiệp) Trung Quốc thảo luận việc quyết định quốc ca, nhiều đại biểu đưa ra ý kiến của mình, một số đại biểu bày tỏ nên kết nạp đề nghị của họa sĩ Từ Bi Hồng lấy bài "Hành khúc nghĩa dũng quân" làm quốc ca, nhưng hội nghị chưa đưa ra quyết định cuối cùng. Ngày 2 tháng 9 năm 1949, Mao Trạch Đông, Chu Ân Lai... đã đến nghe ý kiến của các đại biểu, ngày 25 tháng 9 năm 1949, tại Trung Nam Hải, Mao Trạch Đông và Chu Ân Lai lại tổ chức buổi tọa đàm hiệp thương về vấn đề quyết định quốc kỳ, quốc huy, quốc ca, cách tính năm và thủ đô của nước Trung Hoa mới, mời nhân sĩ các đảng phái và nhân sĩ giới văn hóa tham gia. Tổ 6 của hội nghị trù bị Chính Hiệp quyết định đề án lấy "Hành khúc nghĩa dũng quân" làm quốc ca và chính thức trình lên Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc xét duyệt.

Ngày 27 tháng 9 năm 1949, toàn thể đại biểu của hội nghị Chính Hiệp nhất trí thông qua, trước khi xét định quốc ca của nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, lấy bài "Hành khúc nghĩa dũng quân" làm quốc ca. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến không đồng ý đối với câu thứ ba. Khi đó Chu Ân Lai đưa ra đánh giá cuối cùng: "Trước mắt chúng ta vẫn còn kẻ thù đế quốc. Chúng ta càng tiến, kẻ thù sẽ càng tìm cách tấn công và phá hoại chúng ta. Liệu có thể nói là chúng ta sẽ không còn nguy hiểm không?" Quan điểm này được Mao Trạch Đông tán thành vào ngày 27 tháng 9 năm 1949, bài này trở thành quốc ca tạm thời, chỉ vài ngày trước khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập. Đến kỳ họp thứ nhất quốc hội Trung Quốc khóa 5 vào năm 1978, lại thông qua việc chính thức lấy bài "Hành khúc nghĩa dũng quân" làm quốc ca.

Sau Cách mạng văn hóa

Trong thời kỳ Cách mạng văn hóa, Điền Hán bị bắt giam, và cũng vì thế mà bài "Hành khúc nghĩa dũng quân" cũng bị cấm hát; kết quả là trong giai đoạn đó bài "Đông phương hồng" được chọn làm quốc ca không chính thức.

"Hành khúc nghĩa dũng quân" được Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc Trung Quốc khôi phục lại vào năm 1978, nhưng với lời khác hẳn; tuy vậy, lời ca mới không được thông dụng lắm và thậm chí gây nhầm lẫn.^[1] Vào ngày 4 tháng 12 năm 1982, Đại hội Đại biểu Nhân dân Trung Quốc thống nhất chọn lại bản gốc năm 1935 của Điền Hán làm quốc ca chính thức. Điểm nổi bật trong lời hiện nay là không đề cập đến Đảng cộng sản Trung Quốc lẫn Mao Trạch Đông và việc quay lại lời ca cũ đánh dấu sự đi xuống của Hoa Quốc Phong và tệ sùng bái cá nhân đối với Mao cũng như uy thế đi lên của Đặng Tiểu Bình.

Đại hội Đại biểu Nhân dân Trung Quốc công nhận bài này là quốc ca chính thức của CHNDTH trong bản sửa đổi năm 2004 của Hiến pháp nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa. Phần quốc ca được đề cập ngay sau phần nói về quốc kỳ.

Mặc dù được lưu hành rộng rãi giữa các thành viên của Quốc Dân Đảng trong thời kỳ Chiến tranh Trung-Nhật (1937-1945), nhưng bài này đã bị cấm tại Đài Loan đến tận thập niên 1990.

Quốc ca này chính thức được cử hành tại Hồng Kông lần đầu tiên vào năm 1997,^[2] và tại Ma Cao năm 1999 sau khi hai lãnh thổ này được trao trả cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Lời bài hát

Phiên bản gốc và hiện tại

Hán giản thể Bính âm	Hán phồn thể Chú âm phù hiệu	Hán–Việt	Chuyển tự IPA	Dịch tiếng Việt
起来(Qǐlái!)！ 不愿(Búyuàn)做(zuò)奴隶(núlì)的(de)人们(rénmen!)！ 把(Bǎ)我们(wǒmen)的(de)血肉(xuèròu,)， 筑成(zhùchéng)我们(wǒmen)新的(xīnde)长城(chángchéng!)！ 中华(Zhōnghuá)民族(Mínzú)到(dào)了(liao)最(zuì)危险的(wēixiǎnde)时候(shíhòu,)， 每个(Měige)人(rén)被迫着(bèipòzhe)发出(fāchū)最后的(zuìhòude)吼声(hǒushēng.)。 起来(Qǐlái!)！ 起来(Qǐlái!)！ 起来(Qǐlái!)！ 我们(Wǒmen)万众一心(wànzhòngyīxīn,)， 冒着(Màozhe)敌人(dírén)的(de)炮火(pàohuǒ,)， 前进(qiánjìn!)！ 冒着(Màozhe)敌人(dírén)的(de)炮火(pàohuǒ,)， 前进(qiánjìn!)！ 前进(Qiánjìn!)！ 前进(Qiánjìn!)！ 进(Jìn!)！[3]	起來（ㄑㄧˇ ㄌㄞˊ）！ 不願（ㄅㄨ´ ㄩㄢ`）做（ㄗㄨㄛ`）奴隸（ㄋㄨ´ ㄌㄧ`）的（˙ㄉㄜ）人們（ㄖㄣ´ ˙ㄇㄣ）！ 把（ㄅㄚˇ）我們（ㄨㄛˇ ˙ㄇㄣ）的（˙ㄉㄜ）血肉（ㄒㄩㄝ` ㄖㄡ`）， 築成（ㄓㄨˋ ㄔㄥ´）我們（ㄨㄛˇ ˙ㄇㄣ）新的（ㄒㄧㄣ ˙ㄉㄜ）長城（ㄔㄤ´ ㄔㄥ´）！ 中華（ㄓㄨㄥ ㄏㄨㄚ´）民族（ㄇㄧㄣ´ ㄗㄨ´）到（ㄉㄠ`）了（ㄌㄧㄠˇ）最（ㄗㄨㄟ`）危險的（ㄨㄟ ㄒㄧㄢˇ ˙ㄉㄜ）時候（ㄕ´ ㄏㄡˋ）， 每個（ㄇㄟˇ ˙ㄍㄜ）人（ㄖㄣ´）被迫著（ㄅㄟ` ㄆㄛ` ˙ㄓㄜ）發出（ㄈㄚ ㄔㄨ）最後的（ㄗㄨㄟ` ㄏㄡ` ˙ㄉㄜ）吼聲（ㄏㄡˇ ㄕㄥ）。 起來（ㄑㄧˇ ㄌㄞˊ）！ 起來（ㄑㄧˇ ㄌㄞˊ）！ 起來（ㄑㄧˇ ㄌㄞˊ）！ 我們（ㄨㄛˇ ˙ㄇㄣ）萬眾一心（ㄨㄢ` ㄓㄨㄥ` ㄧˋ ㄒㄧㄣ）， 冒著（ㄇㄠ` ˙ㄓㄜ）敵人（ㄉㄧ´ ㄖㄣ´）的（˙ㄉㄜ）炮火（ㄆㄠ` ㄏㄨㄛˇ）， 前進（ㄑㄧㄢ´ ㄐㄧㄣ`）！ 冒著（ㄇㄠ` ˙ㄓㄜ）敵人（ㄉㄧ´ ㄖㄣ´）的（˙ㄉㄜ）炮火（ㄆㄠ` ㄏㄨㄛˇ）， 前進（ㄑㄧㄢ´ ㄐㄧㄣ`）！ 前進（ㄑㄧㄢ´ ㄐㄧㄣ`）！ 前進（ㄑㄧㄢ´ ㄐㄧㄣ`）！ 進（ㄐㄧㄣ`）！	Nghĩa dũng quân tiến hành khúc Khởi lai! Bất nguyện tố nô lệ đích nhân môn! Bả ngã môn đích huyết nhục, trúc thành ngã môn tân đích Trường Thành! Trung Hoa dân tộc đáo liễu tối nguy hiểm đích thời hậu, Mỗi cá nhân bí bách trước phát xuất tối hậu đích hống thanh. Khởi lai! Khởi lai! Khởi lai! Ngã môn vạn chúng nhất tâm, Mạo trước địch nhân đích pháo hỏa, tiền tiến! Mạo trước địch nhân đích pháo hỏa, tiền tiến! Tiền tiến! Tiền tiến! Tiến!	[tɕʰì.lǎɪ̯ ‖ pǔ.ʏ̯ɛ̂n tswô̞ nǔ.lî tɤ ɻə̌n.mən ‖] [pà̠ wò̞.mən tɤ ɕʏ̯ø̞̂.ɻô̞ʊ̯ ǀ ʈʂû.ʈʂʰɤ̞̌ŋ wò̞.mən ɕín tɤ ʈʂʰɑ̌ŋ.ʈʂʰɤ̞̌ŋ ‖] [ʈʂʊ́ŋ.xwǎ̠ mǐn.tsǔ tɑ̂ʊ̯.ljɑ̀ʊ̯ tswê̞ɪ̯ wé̞ɪ̯.ɕjɛ̀n tɤ ʂɻ̩̌.xô̞ʊ̯ ‖] [mè̞ɪ̯ kɤ ɻə̌n bê̞ɪ̯.pʰwô̞.ʈʂɤ fá̠.ʈʂʰú tswê̞ɪ̯.xô̞ʊ̯ tɤ xò̞ʊ̯.ʂɤ̞́ŋ ‖] [tɕʰì.lǎɪ̯ ‖ tɕʰì.lǎɪ̯ ‖ tɕʰì.lǎɪ̯ ‖] [wò̞.mən wân.ʈʂʊ̂ŋ.î.ɕín ǀ] [mɑ̂ʊ̯.ʈʂɤ tǐ.ɻə̌n tɤ pʰɑ̂ʊ̯.xwò̞ ǀ tɕʰjɛ̌n.tɕîn ‖] [mɑ̂ʊ̯.ʈʂɤ tǐ.ɻə̌n tɤ pʰɑ̂ʊ̯.xwò̞ ǀ tɕʰjɛ̌n.tɕîn ‖] [tɕʰjɛ̌n.tɕîn ‖ tɕʰjɛ̌n.tɕîn ‖ tɕîn ‖]	Hành khúc quân tiến nghĩa dũng Đứng lên! Những người không muốn làm nô lệ! Với máu thịt chúng ta, hãy cùng nhau xây dựng Trường Thành mới! Dân tộc Trung Hoa đã đến lúc hiểm nguy, Mỗi người hãy cất lên tiếng thét. Đứng lên! Đứng lên! Đứng lên! Chúng ta muôn người như một, Bất chấp đạn lửa quân thù, tiến lên! Bất chấp đạn lửa quân thù, tiến lên! Tiến lên! Tiến lên! Tiến!

Phiên bản năm 1978–1982

Hán giản thể Bính âm	Hán phồn thể	Hán–Việt	Dịch tiếng Việt
前进(Qiánjìn!)! 各(Gè)民族(mínzú)英雄(yīngxióng)的(de)人民(rénmín!)！ 伟大(Wěidà)的(de)共产党(gòngchǎndǎng,)，领导(lǐngdǎo)我们(wǒmen)继续(jìxù)长征(chángzhēng!)！ 万众一心(Wànzhòngyīxīn)奔(bēn)向(xiàng)共产主义(gòngchǎnzhǔyì)明天(míngtiān!)！ 建设(Jiànshè)祖国(zǔguó,)，保卫(bǎowèi)祖国(zǔguó,)，英勇地(yīngyǒngde)斗争(dòuzhēng.)。 前进(Qiánjìn!)！前进(Qiánjìn!)！前进(Qiánjìn!)！ 我们(Wǒmen)千秋万代(qiānqiūwàndài,)， 高举(Gāojǔ)毛泽东(Máo Zédōng)旗帜(qízhì,)， 前进(qiánjìn!)！ 高举(Gāojǔ)毛泽东(Máo Zédōng)旗帜(qízhì,)， 前进(qiánjìn!)！ 前进(Qiánjìn!)！ 前进(Qiánjìn!)！ 进(Jìn!)！	前進，各民族英雄的人民！ 偉大的共產黨，領導我們繼續長征！ 萬眾一心奔向共產主義明天！ 建設祖國，保衛祖國，英勇地鬥爭！ 前進，前進，前進！ 我們千秋萬代， 高舉毛澤東旗幟，前進 高舉毛澤東旗幟，前進， 前進，前進，進！	Tiền tiến! Các dân tộc anh hùng đích nhân dân! Vĩ đại đích Cộng sản Đảng, lãnh đạo ngã môn kế tục Trường Chinh. Vạn chúng nhất tâm bôn hướng cộng sản chủ nghĩa minh thiên, Kiến thiết Tổ quốc, bảo vệ Tổ quốc anh dũng đích đấu tranh. Tiền tiến! Tiền tiến! Tiền tiến! Ngã môn thiên thu vạn đại Cao cử Mao Trạch Đông kỳ xí, tiền tiến! Cao cử Mao Trạch Đông kỳ xí, tiền tiến! Tiền tiến! Tiền tiến! Tiến!	Tiến lên! Nhân dân anh hùng các dân tộc! Đảng Cộng sản vĩ đại lãnh đạo chúng ta tiếp bước Trường Chinh. Muôn người một lòng hướng tới chủ nghĩa cộng sản tươi sáng, Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đấu tranh anh dũng. Tiến lên! Tiến lên! Tiến lên! Chúng ta còn mãi ngàn năm vạn thế hệ Giương cao ngọn cờ Mao Trạch Đông, tiến lên! Giương cao ngọn cờ Mao Trạch Đông, tiến lên! Tiến lên! Tiến lên! Tiến!

Nghe

Luật quốc ca

Quốc hội Trung Quốc hôm 01/09/2019 thông qua luật quy định nhằm ngăn chặn việc lạm dụng, xuyên tạc và bôi nhọ Quốc ca của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, theo Tân Hoa Xã. Dự thảo điều luật sẽ cấm người dân sử dụng ca khúc Nghĩa dũng quân tiến hành khúc tại những sự kiện như đám ma hoặc sử dụng làm nhạc nền tại các địa điểm công cộng. Những bản xuyên tạc lời bài hát hoặc những màn biểu diễn phản cảm cũng có thể bị phạt dưới hình thức đình chỉ hoạt động lên tới 15 ngày. Dự luật này cũng nghiêm cấm sử dụng quốc ca cho mục đích quảng cáo thương mại, và tại các sự kiện được sử dụng quốc ca, tất cả mọi người được yêu cầu đứng trang nghiêm.^[4]

Trước đó vào năm 2015, hàng trăm cổ động viên địa phương đã chế giễu, quay lưng và giơ những tấm bảng trắng có ghi từ "boo" trong tiếng Anh (mang nghĩa dè bỉu) khi Quốc ca Trung Quốc được phát tại trận đấu giữa hai đội tuyển Hồng Kông và Trung Quốc tại sân vận động Vượng Giác.^[5] Ngày 10 tháng 9 năm 2019, người hâm mộ bóng đá Hồng Kông đã la ó khi quốc ca Trung Quốc vang lên trong một trận đấu tại vòng loại FIFA World Cup với Iran.^[6]

Tham khảo

1. “公法评论”. www.gongfa.com.
2. http://news.bbc.co.uk/media/audio/38691000/rm/_38691747_hongkong_witchell.ram
3. http://www.gov.cn/guoqing/guoge/index.htm gov.cn.
4. “Nốt nhạc đắng: Trung Quốc sẽ phạt tù người 'chế' quốc ca”. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 10 năm 2019. Truy cập ngày 25 tháng 10 năm 2019.
5. Sẽ cấm 'xuyên tạc' quốc ca TQ tại Hong Kong?, BBC, 29/08/2017
6. Law, Violet. “Hong Kong: Demonstrators boo Chinese anthem at football qualifier”. Al Jazeera. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2019.

Liên kết ngoài

• Tải bài này dưới các định dạng khác nhau
• Nghĩa dũng quân tiến hành khúc (không lời) Lưu trữ 2008-09-11 tại Wayback Machine
• Nghĩa dũng quân tiến hành khúc (có lời)

Các quốc ca trong lịch sử Trung Quốc
"Củng Kim Âu" 1911–1912  "Ngũ tộc Ngũ Cộng hòa ca" 1912–1913  "Khanh vân ca" 1913–1915  "Trung Hoa hùng lập vũ trụ gian" 1915–1921  "Khanh vân ca" 1921–1928  "Tam Dân chủ nghĩa ca" 1928–nay  "Nghĩa dũng quân tiến hành khúc" 1949–nay
x t s