Trang này giải thích một quy định chính thức của Wikipedia tiếng Việt. Nó được đa số các thành viên chấp nhận và được xem là chuẩn mực mà tất cả các thành viên nên tuân thủ. Xin đừng sửa đổi trang này trừ khi sửa đổi của bạn đã được sự đồng thuận. Nếu bạn muốn đề nghị những sửa đổi hoặc hoài nghi về quy định nào đó, xin hãy sử dụng trang thảo luận. |
Quy định chung |
---|
Nguyên tắc |
Quy định về nội dung |
Quy định về cách ứng xử |
Các thể loại quy định khác |
Quy ước |
Văn minh là một quy tắc ứng xử trên Wikipedia và là một trong năm cột trụ cơ bản của Wikipedia. Thiếu văn minh ở đây được định nghĩa là hành vi tạo ra một bầu không khí thiếu tôn trọng nhau, thù hằn, mâu thuẫn và căng thẳng, quy định về văn minh yêu cầu mọi người phải cư xử với nhau theo đúng phép văn minh.
Cộng đồng Wikipedia chúng ta qua thông lệ đã hình thành nên một hệ thống không chính thức các nguyên tắc cơ bản — nguyên tắc đầu tiên là thái độ trung lập. Nguyên tắc thứ hai đòi hỏi một mức độ văn minh nhất định đối với người khác. Ngay cả khi "văn minh" chỉ là một quy tắc không chính thức, nó vẫn là cách thức phù hợp để phân biệt những ứng xử chấp nhận được với những ứng xử không chấp nhận được. Chúng ta không thể đòi hỏi con người phải quý mến, đề cao, nghe theo, hay thậm chí tôn trọng lẫn nhau. Song chúng ta vẫn có quyền yêu cầu sự văn minh với chính mình.
Wikipedia một cách tổng quát thì không đòi hỏi sự nhã nhặn đặc biệt của các cộng tác viên. Nhưng ảnh hưởng sẽ tác động trực tiếp vào cộng đồng độc giả của Wikipedia. Bằng cách làm tổn thương cộng đồng, phẩm chất của bài viết có thể nào được cho là đạt hiệu quả hay không. Điều đó chỉ tạo nên một cái vòng bất lịch sự lẩn quẩn giống như con rắn cắn vào cái đuôi của chính nó, và trong nhiều trường hợp sự xung đột của vài cộng tác viên bị vượt ra khỏi khuôn khổ của một bài viết rồi lan sang những bài viết khác và có thể sang cả những cộng tác viên khác.
Những ví dụ nhỏ đó là đóng góp vào môi trường một cách bất lịch sự:
Những ví dụ trầm trọng hơn gồm có:
Bất lịch sự xảy ra khi bạn đang lặng lẽ tạo một trang mới thì có một người khác bảo bạn: Nếu đã viết một trang vô nghĩa, ít nhất phải đánh vần cho đúng.
"Bàn phím chiến" xảy ra khi bạn trả miếng: Lo chuyện của ông đi.
Hay như một ví dụ khác khi bạn đi đến một biểu quyết xóa bài về một ban nhạc, thấy người khác ghi: Giữ, ban nhạc này từng nổi tiếng nhất thời.
Bạn trả miếng lại bằng hàng đống câu hỏi: Thế bạn có biết ban nhạc được giải gì không?, Ban nhạc đó có bài nào hit không?,....
Và như thường lệ, người kia sẽ nói: Tất nhiên biết chứ, nhà tôi mấy ông anh tôi có đĩa của họ, mà cái đĩa đó nó trước năm sinh của bạn mấy năm. Bạn sinh sau mấy năm làm gì biết. Bạn không biết họ thì cũng có gì phải lồng lộn lên vậy, bạn ghét họ vì điều gì, họ đã làm gì bạn. Không biết cái đòi xóa, ha ha...
"Bàn phím chiến" sẽ lại xảy ra khi bạn đáp trả: Đấy là bạn biết về họ chứ thử hỏi những người khác xem họ có biết không đã. Suy cho cùng thì ban nhạc này 0 độ nổi bật.
Ứng xử giữa các thành viên Wikipedia theo kiểu này chỉ làm chán các người khác, quấy rối những người có các việc quan trọng hơn và làm suy yếu toàn thể cộng đồng.
Và cũng vì cách ứng xử này sẽ chỉ khiến bạn giống một đứa "trẻ trâu" hay ra vẻ ta đây am hiểu và thích gây "war", và người thiệt nhất trong "Cuộc chiến bàn phím" vẫn luôn là bạn.
Phần lớn những lần những vậy, buông lời lăng mạ sẽ giống như "dầu đổ vào lửa" trong một cuộc xung đột kéo dài. Cần phải có cách chấm dứt cuộc cãi vã. Thông thường kẻ lỡ lời sẽ thấy hối tiếc về sau vì những lời lẽ như thế. Điều này là lý do tuyệt vời để rút lời (hoặc phục chế) những từ ngữ ấy.
Những trường hợp khác, kẻ vi phạm thực hiện điều đó với mục đích: phá rối "đối thủ" bằng "tờ rơi", hoặc chỉ đơn giản đưa đẩy họ bỏ cuộc theo đuổi bài viết và dự án, hoặc xô đẩy họ rơi vào cạm bẫy đánh mất phép lịch sự, cuối cùng là bị tẩy chay hoặc bị cấm chỉ. Trong những trường hợp như vậy, kẻ vi phạm sẽ không tỏ ý hối tiếc hoặc cũng chẳng mở lời xin lỗi.
Điều này lưu ý rằng những người soạn bài nên cân nhắc sao cho đừng xô đẩy người khác vào điểm bất lịch sự, kiểu như không cần bàn cãi vì họ tự đoạn giao.
Nhiều người đôi khi cố đi đến một thỏa hiệp trong khi có những người thì không. Ví như, một chủ đề nào đó gây ra tranh cãi (Wikipedia:Giải quyết mâu thuẫn), gây ra đám mây u ám bởi những lời lẽ có thể làm tổn thương lẫn nhau của cả các phía. Cách tốt nhất là người quản trị ngăn lại càng sớm càng tốt để những người tranh luận tìm lại sự quân bình của chính họ.
Nhiều người bị sốc bởi những từ ngữ khiếm nhã đối với họ và không thể tập trung vào việc phân định đúng sai cho chính mình. Tốt hơn hết là nên chỉ ra cho họ những từ ngữ không nên dùng, ghi nhận và trân trọng những đóng góp có ích của họ.
Người hiếu chiến có thể nhận ra từ ngữ mà họ dùng không phải lúc nào cũng hợp văn hóa và có thể quyết định từ bỏ và quên chúng trong thời gian ngắn sau đó.
Khi được chỉ ra những vấp phạm phép lịch sự sẽ rất hữu ích, mặc dù làm vậy có khi chạm vào tự ái, nhưng có thể giúp cho các bên đang tranh luận tái chú ý vào vấn đề (bàn cãi).
Trong lúc tiến hành hòa giải, một nhóm trung dung sẽ tiếp xúc với cả hai phía tranh luận, để bắc nhịp cầu liên kết giữa họ. Vai trò của người hòa giải là để thúc đẩy thảo luận hợp tình hợp lý giữa các bên. Vì vậy, sẽ rất hữu ích khi tháo gỡ cung giọng gay gắt của phía này, phục chế thành lời góp ý rồi mang đến phía kia, và ngược lại.
Vào giai đoạn cuối của cuộc hòa giải, người hòa giải có thể đề nghị các bên trang luận đồng ý tháo gỡ những lời lẽ gay gắt còn đang tồn tại trong các trang người dùng và những đoạn thảo luận. Các soạn giả phải bằng lòng xoá bỏ trang nào đã được dùng đặc biệt để lăng mạ hoặc phóng hỏa phía kia, và/hoặc tháo gỡ toàn bộ nội dung phóng hỏa không phù hợp với bài thảo luận, và/hoặc phục chế bài thảo luận. Điều này giúp cho các bên tha thứ và bỏ qua điều xúc phạm một cách nhanh chóng.
Tương tự, mỗi bên phải bằng lòng xin lỗi lẫn nhau.
Người hòa giải thường mang vạ khi một bên cãi cọ cảm thấy bên kia xúc phạm mình. Lời biện bạch là hành vi cho thấy tuy rằng chẳng giải quyết ngay sự cố và chưa đàm phán tức thời, và nó cũng chẳng làm trọng tài. Chẳng qua, nó chỉ là một dạng của quá trình thay đổi giữa các bên, trong đó lời lẽ sẽ nói lên rằng họ chấp nhận giảng hòa. Trong ngữ cảnh hòa giải, lời biện bạch miêu tả một cơ hội dự báo cho biết rằng mối quan hệ sẽ được cải thiện.
Đối với một số người, đó có thể là quyết định để chấp nhận một lời xin lỗi đối với những ai đã xúc phạm họ. Vì lý do này, lời biện bạch chân thành thường là chìa khoá để qiải quyết mối xung đột: một lời biện bạch là một dấu hiệu của sự tha thứ. Lời biện bạch rất đáng được đề nghị khi một người nhận thấy có sự khiếm nhã đã xúc phạm đến người khác.
Xem thêm: Wikipedia:Quy tắc ứng xử