Ám sát

Cái chết của Marat (La Mort de Marat), họa phẩm nổi tiếng của Jacques-Louis David về vụ ám sát Jean-Paul Marat trong thời kỳ Cách mạng Pháp. Charlotte Corday, người phụ nữ thực hiện vụ ám sát, đã bị xử chém ngày 17 tháng 7 năm 1793 tại Paris.

Ám sát (暗殺) theo nghĩa chữ Hán là giết người một cách lén lút. Ám sát là hành động có mưu tính do một người hay một tổ chức tiến hành nhằm giết chết một hoặc nhiều nhân vật có tên tuổi và ảnh hưởng trong chính trường hay xã hội vì những động cơ có tính chất chính trị, lý tưởng, đức tin, quan điểm. Người hay tổ chức chủ mưu thực hiện giết người không ra mặt và hành động giết người cũng thường được thực hiện lén lút hoặc bất ngờ khiến người bị giết không kịp phòng bị hoặc không kịp được bảo vệ.

Vì "ám sát" là việc giết một cách bí mật nên trong thực tế thường có người chủ mưu giấu mặt và người đi giết thực hiện một cách lén lút, bất ngờ. Đôi khi, hai người này chỉ là một, nghĩa là người chủ mưu tự thực hiện ý định. Có những trường hợp, người chủ mưu có địa vị cao hơn người bị giết, nhưng vì người chủ mưu không muốn bị lộ mặt là mình giết người kia (vì sợ mang tiếng , chịu trách nhiệm hay một lý do nào khác) nên vẫn tiến hành ám sát người có địa vị thấp hơn và yếu hơn mình.^{[cần dẫn nguồn]}

Hành động có mưu tính để giết một hoặc nhiều nhân vật nổi tiếng nhưng vì những động cơ khác như cướp của, trả thù cá nhân... không phải là ám sát. Việc giết các nhân vật quan trọng nhưng không có sự lén lút hoặc bất ngờ cũng không phải là ám sát.

Những vụ ám sát trong lịch sử

Khó mà liệt kê được hết các vụ ám sát trong lịch sử. Sau đây là một số vụ có ảnh hưởng lớn hoặc được nhắc tới nhiều hơn trong lịch sử.

Ngày	Năm	Sự kiện
	515 TCN	Ngô vương Liêu bị công tử Quang sai Chuyên Chư đâm chết trong tiệc.
	khoảng 372 TCN	Nghiêm Trọng Toại sai Nhiếp Chính xông vào phủ đâm chết thừa tướng nước Hàn là Hiệp Lũy để báo thù riêng. Chính tự hủy hoại mặt mình để giấu tên tuổi rồi tự sát nhưng chị Chính là Vinh thị đến nhận cho em mình.
	338 TCN	Vua Ba Tư Artaxerxes III bị tể tướng Bagoas đầu độc mà chết.
	336 TCN	Vua Ba Tư Arses bị tể tướng Bagoas đầu độc chết.
	336 TCN	Vua Philip II của Macedonia bị ám sát trong khi tham dự lễ cưới của con gái ông với vua Alexandros I của Epirus.
	316 TCN	Tô Tần, người đề xướng chư hầu hợp tung chống nước Tần bị đâm lén tại nước Tề. Trước khi chết, Tô Tần khuyên vua Tề treo đầu mình lên kể tội, kêu gọi người giết Tô Tần đến lĩnh thưởng thì sẽ tìm được thủ phạm. Vua Tề làm theo, quả nhiên bắt được kẻ đâm Tô Tần.
	212 TCN	Archimedes, nhà toán học Hy Lạp cổ đại bị giết khi ông đang làm toán.
	185 TCN	Vua Ấn Độ Brhadrata bị ám sát bởi một vị tướng.
28 tháng 9	48 TCN	Pompey, một trong ba nhà lãnh đạo Cộng hòa La Mã, bị ám sát tại Ai Cập
15 tháng 3	44 TCN	Julius Caesar, Nhà Độc tài của Cộng hòa La Mã bị Marcus Junius Brutus và các nguyên lão đồng lõa mưu sát bằng dao tại kịch trường Pompey, Roma
13 tháng 10	54	Claudius, Hoàng đế La Mã bị sát hại bằng đầu độc
27 tháng 1	661	Khalip Ali bin Abu Talib bị ám sát.
	710	Hoàng đế Trung Hoa Đường Trung Tông bị vợ là Vi hoàng hậu đầu độc chết.
18 tháng 3	978	Vua Anh Edward the Martyr bị ám sát bởi những người hầu của mẹ ghẻ ông. Người mẹ ghẻ này chính là chủ mưu vụ ám sát.
	979	Hoàng đế Việt Nam Đinh Tiên Hoàng và con trai Đinh Liễn bị Đỗ Thích ám sát cùng lúc
	1006	Hoàng đế Việt Nam, Lê Trung Tông bị em là Lê Long Đĩnh sai người lẻn vào cung cấm ám sát để cướp ngôi.
	1227	Leszek I của Ba Lan bị công tước xứ Pomerania ám sát.
	1327	Vua Edward II của Anh bị ám sát
	1389	Vua Thổ Nhĩ Kỳ Murad I bị 1 người lính Serbia ám sát.
tháng 10	1459	Vua Việt Nam Lê Nhân Tông và mẹ là thái hậu Nguyễn Thị Anh bị anh là Lê Nghi Dân sai người lẻn vào cung giết chết để cướp ngôi.
3 tháng 2	1481	Vua Thổ Nhĩ Kỳ Mehmed II bị thái tử Bayezid, cấu kết ngự y hoàng triều đầu độc mà chết.
20 tháng 5	1622	Vua Thổ Nhĩ Kỳ Osman II bị ám sát
19 tháng 6	1747	Vua Ba Tư Nader Shah bị ám sát bởi một người trong quân đội của ông.
16 tháng 3	1792	Vua Gustav III của Thụy Điển bị Jacob Johan Anckarström bắn sau lưng trong buổi dạ vũ hóa trang tại Nhà hát Hoàng gia, Stockholm. Mười ba ngày sau mới chết.
13 tháng 7	1793	Triết gia Pháp Jean-Paul Marat bị Charlotte Corday ám sát, khi đang ngâm mình trong bồn tắm
	1797	Vua Ba Tư Agha Muhammad Khan Qajar bị giết bởi những người hầu
14 tháng 6	1800	Jean-Baptiste Kllesber bị ám sát bởi Soleyman EI-Halaby trong lúc đi dạo trong vườn ở Cairo, Ai Cập
11 tháng 5	1812	Thủ tướng Anh Spencer Perceval bị John Bellingham ám sát
30 tháng 11	1830	Giáo hoàng Piô VIII bị bỏ thuốc độc mà chết
14 tháng 4	1865	Tổng thống Hoa Kỳ Abraham Lincoln bị John Wilkes Booth bắn tại Nhà hát Ford. Lincoln chết vào ngày hôm sau.
2 tháng 7	1881	Tổng thống Hoa Kỳ James Garfield bị Charles Guiteau bắn vào ngực. Vết thương không khỏi, ông chết ngày 19 tháng 9.
	1881	Nga hoàng Aleksandr II bị tổ chức "Dân ý" ám sát bằng bom. Khi quả bom nổ, cả Nga hoàng và người đã đặt bom là Ignatei Grinevitski đều thiệt mạng.[1]
24 tháng 6	1894	Tổng thống Pháp Marie François Sadi Carnot bị người vô chính phủ Ý Sante Jeronimo Caserio đâm chết tại một buổi tiệc
1 tháng 5	1896	Vua Ba Tư Nasser al-Din Shah Qajar bị ám sát.
20 tháng 7	1900	Vua Umberto I của Ý bị Gaetano Bresci ám sát tại Monza
6 tháng 9	1901	Tổng thống Hoa Kỳ William McKinley bị Leon Czolgosz ám sát, McKinley chết ngày 14 tháng 9
26 tháng 10	1909	Nhà hoạt động dân tộc chủ nghĩa Hàn Quốc An Jung-geun bắn chết cựu Thủ tướng Nhật Bản-Thống giám Hàn Quốc Ito Hirobumi tại Cáp Nhĩ Tân, Đại Thanh
28 tháng 6	1914	Đại vương công Áo (Archduke) Franz Ferdinand bị ám sát cùng vợ, khởi đầu cho Chiến tranh thế giới thứ nhất
16 tháng 12	1922	Tổng thống đầu tiên của Ba Lan sau khi giành lại độc lập, Gabriel Narutowicz bị ám sát.
20 tháng 7	1923	Pancho Villa, người hùng cách mạng của México, bị bắn chết trong khi đang lái xe hơi
14 tháng 1	1930	Sĩ quan SA Horst Wessel bị đảng viên Cộng sản sát hại; Wessel chết trong bệnh viện ngày 23 tháng 2.
6 tháng 5	1932	Tổng thống Pháp Paul Doumer bị Paul Gorguloff ám sát, trong khi đang khai mạc một hội chợ sách báo tại Paris
8 tháng 11	1933	Vua Afghanistan Muhammad Nadir Shah bị ám sát.
8 tháng 9	1935	Nghị viên Hoa Kỳ Huey Long của tiểu bang Louisiana bị Carl Weiss ám sát. Vệ sĩ của Long bắn Weiss chết tại chỗ.
20 tháng 8	1940	Lev Davidovich Trotsky bị Ramon Mercader dùng đồ đục nước đá đâm vào đầu nhưng chưa chết ngay. Ông bảo vệ sĩ của mình "Đùng giết hắn. Hắn có chuyện mình cần biết". Ramon Mercader bị xét, khai tên thật là Jacques Mornard, một nhà ngoại giao Bỉ. Ngày hôm sau, Trotsky chết.
18 tháng 4	1942	Phi cơ của Đô đốc Nhật Bản Isoroku Yamamoto bị bắn rơi
27 tháng 5	1942	Tổng chỉ huy lực lượng an ninh Đức Quốc xã Reinhard Heydrich bị quân kháng chiến Tiệp Khắc ám sát, dưới chỉ thị của Hoa Kỳ
19 tháng 7	1947	Đại tướng Quân đội Độc lập Miến Điện Aung San bị U Saw, một thủ lĩnh đối lập ám sát ngay trước khi Miến Điện độc lập
30 tháng 1	1948	Mahatma Gandhi bị Nathuram Godse, một người cuồng Ấn Độ giáo ám sát
20 tháng 7	1951	Vua Abdullah của Jordan bị ám sát tại Jerusalem
14 tháng 7	1958	Vua Faisal II của Iraq bị giết trong một cuộc đảo chánh
2 tháng 11	1960	Chủ tịch Đảng Xã hội Nhật, ông Inejiro Asanuma bị ám sát khi đang phát biểu về bài diễn văn chống Đế quốc Mỹ ở Hội trường Hibiya
1 tháng 11	1963	Anh em tổng thống Ngô Đình Diệm bị ám sát
22 tháng 11	1963	Tổng thống Hoa Kỳ John F. Kennedy bị ám sát. Lee Harvey Oswald bị kết tội là đã bắn lén từ cửa sổ của một kho sách tại Dallas. Ngày 24 tháng 11, Oswald bị Jack Ruby công khai bắn chết - vụ bắn này được trực tiếp truyền hình.
21 tháng 2	1965	Malcolm X bị ám sát
6 tháng 9	1966	Thủ tướng Nam Phi, dưới thời kỳ thị chủng tộc, Hendrik Verwoerd, bị Dimitri Tsafendas đâm chết tại quốc hội
4 tháng 4	1968	Martin Luther King bị ám sát
5 tháng 6	1968	Ứng cử viên Robert F. Kennedy bị Sirhan Sirhan bắn tại California. Ngày hôm sau thì chết.
16 tháng 9	1973	VictorJara bị ám sát
25 tháng 3	1975	Vua Faisal của Ả Rập Saudi bị người cháu có bệnh tâm thần giết. Người cháu này sau đó bị chặt đầu.
22 tháng 10	1975	Người Thổ Nhĩ Kỳ Daniş Tunalıgil bị ám sát.
24 tháng 10	1975	Người Thổ Nhĩ Kỳ İsmail Erez bị ám sát.
9 tháng 6	1977	Người Thổ Nhĩ Kỳ Taha Carım bị ám sát
7 tháng 9	1978	Phóng viên cho BBC Georgi Ivanov Markov bị sát thủ của KGB dùng mũi đầu cây dù đâm vào chân. Mũi có tẩm thuốc độc, Markov chết sau 4 ngày quằn quại đau đớn.
26 tháng 11	1978	Nghệ sĩ Thanh Nga cùng chồng bị ám sát ngay trước cửa nhà riêng ở Thành phố Hồ Chí Minh
27 tháng 8	1979	Lord Louis Mountbatten chết khi nhóm IRA (Quân Cộng hòa Ireland) đặt bom trên ghe của ông tại vịnh Donegal
26 tháng 10	1979	Tổng thống Hàn Quốc Park Chung-hee bị trưởng phòng tình báo Kim Jae-kyu ám sát
24 tháng 3	1980	Tổng giám mục Oscar Romero bị ám sát khi đang dâng lễ tại một bệnh viện ở San Salvador
17 tháng 9	1980	Anastasio Somoza, cựu tổng thống độc tài của Nicaragua, bị ám sát tại Paraguay
8 tháng 12	1980	Ca sĩ của ban nhạc Beatles John Lennon bị Mark David Chapman bắn chết tại Thành phố New York
6 tháng 10	1981	Anwar Sadat, Tổng thống Ai Cập, người có công sức tìm hòa bình với Israel, bị ám sát. Vụ bắn này được trực tiếp truyền hình.
4 tháng 5	1982	Người Thổ Nhĩ Kỳ Orhan Gündüz bị ám sát.
9 tháng 3	1983	Người Thổ Nhĩ Kỳ Galip Balkar bị ám sát.
21 tháng 8	1983	Benigno Aquino, Jr. bị nhân viên mật vụ của tổng thống Philippines Ferdinand Marcos giết. Tiếp theo là cuộc lật đổ chính quyền của Marcos.
31 tháng 10	1984	Indira Gandhi, Thủ tướng Ấn Độ, bị ám sát
28 tháng 2	1986	Olof Palme, Thủ tướng Thụy Điển, bị ám sát tại một rạp chiếu phim ở Stockholm
9 tháng 8	1988	Tổng thống Pakistan Zia al Haq và 30 người bị chết khi bị đặt bom trên phi cơ C130 tại Bahawalpu
21 tháng 5	1991	Rajiv Gandhi, cựu Thủ tướng Ấn Độ, bị nhóm Hổ Tamil ám sát
4 tháng 11	1995	Yitzhak Rabin, Thủ tướng Israel, bị một tên cuồng tín cực hữu Do Thái bắn chết trong một cuộc vận động hòa bình
1 tháng 4	2001	Gần hết hoàng gia của Nepal bị thái tử Dipendra Bir Bikram Shah Dev bắn. Dipendra tự bắn mình luôn nhưng chưa chết ngay. Trong khi đang bị hôn mê, Dipendra được phong làm vua Nepal. Sau khi y chết, hoàng tử Gyanendra lên ngôi.
6 tháng 5	2002	Ứng cử viên khuynh hữu của Hà Lan Pim Fortuyn bị nhóm cực đoan bảo vệ súc vật bắn chết tại khu Hilversum, Amsterdam
12 tháng 3	2003	Zoran Djindjic, Thủ tướng Serbia, bị ám sát tại Beograd, có thể do nhóm mafia tại Serbia
11 tháng 9	2003	Bộ trưởng Ngoại giao Thụy Điển Anna Lindh bị ám sát tại một khu phố ở Stockholm. Bà Lindh nằm trong nhóm chính quyền chống chuyện đem đồng euro vào Thụy Điển.
1 tháng 11	2006	Cựu điệp viên KGB, Aleksandr Valterovich Litvinenko bị ốm do nhiễm độc chất phóng xạ polonium-210 và chết sau 3 tuần. Mặc dù chưa biết ai hay tổ chức nào tiến hành nhưng đây được coi là một vụ ám sát đầu tiên sử dụng chất phóng xạ[2][3][4][5]
27 tháng 12	2007	Cựu thủ tướng Pakistan Benazir Bhutto bị ám sát khi đang vận động tranh cử ở Rawalpinli, chưa rõ thủ phạm là ai hay tổ chức nào.
13 tháng 1	2019	Cựu thị trưởng Gdańsk, Ba Lan, Paweł Adamowicz bị ám sát khi đang vận động tranh cử ở Targ Węglowy, thủ phạm là ai hay người đâm nào.
7 tháng 7	2021	Tổng thống Haiti Jovenel Moïse bị ám sát, trong khi đang khai mạc một hội chợ sách báo tại Pétion-Ville
8 tháng 7	2022	Cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzō bị ám sát khi đang phát biểu trên đường phố ở tỉnh Nara
20 tháng 8	2022	Con gái của Dugin Darya Dugina bị ám sát bởi vụ nổ xe sau khi tham dự sự kiện với tư cách khách mời ở Gần Moskva, chưa rõ ai hoặc tổ chức nào đã thực hiện điều này.

Những cuộc mưu sát bất thành

	Khoảng 453 TCN	Dự Nhượng nước Tấn thời Chiến Quốc 3 lần mưu sát Triệu Vô Tuất để trả thù cho chủ cũ là Trí Bá nhưng đều không thành. Vô Tuất cảm phục nghĩa khí của Dự Nhượng, cởi áo mình ra cho Nhượng đâm vào áo để thỏa chí báo thù. Đâm áo Vô Tuất xong, Nhượng tự sát.
	227 TCN	Kinh Kha theo lệnh thái tử Đan nước Yên đi mưu sát Tần Vương Chính để ngăn chặn việc nước Tần đang diệt các chư hầu nhưng không thành. Kinh Kha và người đi cùng là Tần Vũ Dương đều bị giết. Tần vương tiếp tục thôn tính các chư hầu, thống nhất Trung Quốc.
	218 TCN	Trương Lương, dòng dõi khanh tướng nước Hàn sai dũng sĩ dùng chùy đi ám sát Tần Thủy Hoàng ở Bác Lãng Sa khi vua Tần tuần du qua đây. Nhưng dũng sĩ đánh nhầm vào xe tùy tùng nên vua Tần thoát chết. Trương Lương phải đổi tên họ bỏ trốn.
	sau 221 TCN	Cao Tiệm Ly, bạn của Kinh Kha đổ chì vào ống đàn trúc, mưu ám sát Tần Thủy Hoàng để báo thù cho bạn. Nhưng vì Tiệm Ly trước đó đã bị vua Tần chọc mù mắt nên cầm đàn đánh không trúng, bị vua Tần giết.
	199 TCN	Quán Cao ở nước Triệu sai người phục trong nhà vệ sinh tại huyện Bách Nhân để giết Hán Cao Tổ Lưu Bang, nhưng khi đi qua đó Lưu Bang bỗng nhiên chột dạ không dừng lại nên thoát chết.
30 tháng 1	1835	Andrew Jackson là Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên suýt chết vì ám sát. Khi ông rời khỏi một đám tang, một người tên Richard Lawrence giơ súng bắn vào ông. Súng bị nghẹt không hiệu lực, Lawrence móc thêm khẩu thứ hai và giơ bắn, cũng bị nghẹt luôn. Andrew Jackson liền lấy gậy đập hắn. Khi xét xử thì chính quyền mới biết Lawrence bị bệnh tâm thần và giam hắn vào nhà thương điên.
	1887	Tổ chức "Dân ý" lập mưu ám sát Nga hoàng Aleksandr III. Những người mưu sát Nga hoàng đã bị bắt giữ trước khi hành động, trong số đó có Aleksandr Ulyanov - anh trai của lãnh đạo Xô Viết Lenin.[6]
18 tháng 6	1924	Phạm Hồng Thái quăng một quả lựu đạn được ngụy trang trong một chiếc máy ảnh, để giết toàn quyền Đông Dương Martial Henri Merlin nhưng thất bại, Merlin chỉ bị thương nhẹ và thoát chết.
	1933	Tổng thống Hoa Kỳ Franklin D. Roosevelt trong lễ nhậm chức bị bắn 5 phát nhưng không trúng. Thị trưởng Chicago, Anton Cemark, thiệt mạng.
20 tháng 7	1944	Claus von Stauffenberg, một sĩ quan cao cấp của Adolf Hitler, mang vào phòng họp một cặp hồ sơ chứa chất nổ để định giết Hitler. Cặp hồ sơ nổ, 4 người chết và nhiều người bị thương nặng nhưng Hitler chỉ bị thương nhẹ. Von Stauffenberg sau bị bắt và xử bắn.
22 tháng 8	1962	Charles de Gaulle và vợ thoát chết khi Jean-Marie Bastien-Thiry dùng súng máy bắn vào chiếc xe của họ tại một vùng ngoại ô của Paris. Trong đời, de Gaulle đã từng là mục đích của nhiều vụ ám sát.
9 tháng 5	1964	Nguyễn Văn Trỗi gài bom cầu Công Lý để giết bộ trưởng bộ quốc phòng Robert McNamara nhưng bị phát hiện và bị xử bắn vào 5 tháng sau.
30 tháng 3	1981	Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan, thư ký báo chí James Brady và hai tòng viên bị John Hinckley, Jr. bắn. Đạn xuyên vào phổi Reagan, chỉ cách tim vài phân. Trên bàn mổ, Reagan đùa với bác sĩ giải phẫu "Tôi hy vọng các ông đều theo Đảng Cộng hòa..."
13 tháng 5	1981	Mehmet Ali Agca toan ám sát Giáo hoàng Gioan Phaolô II, tại Quảng trường Thánh Phêrô, Roma. Giáo hoàng bị thương ở tay và bụng nhưng không chết.
---	---	Hai trong những người bị mưu sát nhiều lần nhưng đều không thành là Chủ tịch Fidel Castro của Cuba và Chủ tịch Yasser Arafat của PLO. Theo Fabian Escalante, người bảo vệ Fidel Castro, đã thống kê rằng, tổng số có 638 lần âm mưu ám sát của mỹ (CIA) nhằm vào cuộc sống của nhà lãnh đạo Cuba này.
13 tháng 7	2024	Cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bị Thomas Matthew Crooks bắn khi đang vận động tranh cử ở Butler, Pennsylvania. Đạn sượt qua làm rách tai phải của Trump, ông chủ động cúi xuống để tránh đường đạn tiếp theo và thoát chết. Vụ tấn công này khiến một người tham gia mít tinh bị thiệt mạng. Nghi pham bị bắn hạ ngay sau đó.

Những vụ bị nghi ngờ là ám sát

1324 TCN

Vua Ai Cập Tutankhamun được xem là bị quan đại thần Ay hoặc tướng Horemheb ám sát.

Chú thích

1. “Alexander II”. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 1 năm 2014. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2010.
2. "Ushering in the era of nuclear terrorism", by Patterson, Andrew J. MD, PhD, Critical Care Medicine, v. 35, p.953-954, 2007.
3. "Beyond the Dirty Bomb: Re-thinking Radiological Terror", by James M. Acton; M. Brooke Rogers; Peter D. Zimmerman, DOI: 10.1080/00396330701564760, Survival, Volume 49, Issue ngày 3 tháng 9 năm 2007, pages 151 - 168
4. "The Litvinenko File: The Life and Death of a Russian Spy", by Martin Sixsmith, True Crime, 2007 ISBN 0-312-37668-5, page 14.
5. Radiological Terrorism: "Soft Killers" Lưu trữ 2007-12-17 tại Wayback Machine by Morten Bremer Mærli, Bellona Foundation
6. Alexander Ulyanov