Wikipedia:Thảo luận cộng đồng

Theo quy định, đồng thuận là mô hình căn bản của Wikipedia dành cho các quyết định khi soạn thảo. Đồng thuận thường đạt được như một sản phẩm tự nhiên của quy trình sửa đổi, được tạo nên từ sự thỏa thuận của các bên liên quan.

Một cách tổng quát, khi một người nào đó sửa đổi một trang, rồi những người xem sau đó được lựa chọn có nên sửa đổi nữa hay không (bao gồm 3 lựa chọn: chấp nhận sửa đổi, thay đổi sửa đổi, hay lùi sửa đổi). Khi các thành viên không đạt được thỏa thuận bằng cách sửa đổi, cần tổ chức thảo luận để tiếp tục quá trình dẫn tới đồng thuận. Như vậy, về cơ bản, có thể đạt đồng thuận thông qua hai phương tiện: sửa đổi hoặc thảo luận.

Tuy nhiên, việc tổ chức thảo luận xây dựng đồng thuận cộng đồng tại Wikipedia tiếng Việt (sau đây gọi là "thảo luận") có nhiều bất cập, do đó quy định về "Quy trình thảo luận xây dựng đồng thuận cộng đồng tại Wikipedia tiếng Việt" (sau đây gọi là "quy trình") được thiết lập để hạn chế các bất cập, cũng như đảm bảo tính hợp quy của những đồng thuận cộng đồng sản sinh từ các thảo luận này (sau đây gọi là "đồng thuận").

Hoàn cảnh áp dụng

Phân biệt hai loại đồng thuận: đồng thuận phạm vi hẹp và đồng thuận phạm vi rộng (đồng thuận cộng đồng)

Theo tinh thần của quy định, quy trình này sẽ được ưu tiên áp dụng trong một hoàn cảnh cụ thể, thay vì phải triển khai một cách cứng nhắc với mọi dạng thảo luận xây dựng đồng thuận. Điều này giúp hạn chế tính quan liêu.

Có thể chia đồng thuận thành hai loại: đồng thuận phạm vi hẹp và đồng thuận phạm vi rộng. "Phạm vi" ở đây có nghĩa là mức độ biết đến và đồng tình với đồng thuận. Đồng thuận phạm vi rộng có thể được gọi bằng "đồng thuận cộng đồng". Hiệu lực của đồng thuận phạm vi hẹp bị giới hạn vì thảo luận chưa được lan toả rộng rãi tới tập thể cộng đồng. Trong khi đó, hiệu lực của đồng thuận cộng đồng có ảnh hưởng đến toàn dự án. Do đó, đồng thuận phạm vi hẹp không thể phủ lấp và thay thế đồng thuận cộng đồng.

Hoàn cảnh phù hợp để áp dụng quy trình chính là khi một người (hay một nhóm người) mong muốn có một đồng thuận cộng đồng, không phải là đồng thuận phạm vi hẹp, với hiệu lực có ảnh hưởng đến toàn dự án. Đây là khi quy trình tổ chức thảo luận xây dựng đồng thuận cộng đồng cần được áp dụng, đảm bảo tính hợp quy của đồng thuận này. Tất cả những thảo luận xây dựng đồng thuận nằm ngoài sự mong muốn đã nêu và/hoặc không áp dụng quy trình, đều dẫn đến một kết quả là đồng thuận phạm vi hẹp, với hiệu lực giới hạn. Ngoài ra, quy trình này cũng nên được áp dụng khi cần triển khai các thay đổi trên những quá trình vận hành dự án nói chung, không chỉ để giải quyết bất đồng trong quá trình biên tập.

Hiệu lực đồng thuận

Hiệu lực đồng thuận là khả năng triển khai các thay đổi trên toàn dự án Wikipedia tiếng Việt theo kết quả của thảo luận xây dựng đồng thuận, và khả năng này chỉ có được khi thảo luận được thực hiện theo quy trình mà quy định này đề cập, gồm các bước Mở thảo luận, Tiến hành thảo luận và Đóng thảo luận. Hiệu lực đồng thuận là vô thời hạn, cho đến khi có một đồng thuận mới thay đổi đồng thuận cũ hoặc bị vô hiệu do các trường hợp ngoại lệ.

Có thể thay đổi toàn bộ hoặc một phần đồng thuận bằng cách tổ chức một thảo luận cộng đồng mới (vì đã có thông tin mới có tác động mạnh tới thảo luận đồng thuận cũ) hoặc một biểu quyết thay đổi nội dung đồng thuận. Tuy nhiên, đồng thuận sinh ra từ thảo luận có mức hiệu lực thấp hơn đồng thuận sinh ra từ biểu quyết, nên đồng thuận sinh ra từ biểu quyết có thể thay đổi khi và chỉ khi có một đồng thuận mới cũng sinh ra từ biểu quyết sửa đổi nội dung cũ.

Quy trình

Lưu đồ thể hiện quy trình thảo luận xây dựng đồng thuận cộng đồng (viết tắt là đồng thuận) và những khía cạnh liên quan

Mở thảo luận

Mở thảo luận là hành vi tạo một khu vực trao đổi ý kiến của một thành viên hay một nhóm thành viên (gọi là "bên mở thảo luận"), nhằm cố gắng tìm ra giải pháp hợp lý nhất để xử lý một hay nhiều bất đồng, vấn đề trong quá trình biên tập. Việc mở thảo luận cần xác lập các đặc tính quan trọng của một thảo luận xây dựng đồng thuận, bao gồm thông báo, thời hạn và địa điểm. Bên mở thảo luận chỉ được tổ chức tối đa 5 cuộc thảo luận cùng một lúc.

Khi mở thảo luận, bên mở thảo luận phải sử dụng một trang thuộc các không gian chung, bao gồm không gian tên Wikipedia và các không gian Thảo luận, trừ Thảo luận Thành viên, nêu rõ thời gian thảo luận, không ít hơn 7 ngày và không nhiều hơn 21 ngày, đồng thời có trách nhiệm thông báo rõ ràng đến cộng đồng, thông qua một tin nhắn trên trang Thảo luận chung (nếu không trực tiếp mở thảo luận trên trang này) và đặt một thông báo trên bản mẫu thông báo đầu trang. Họ cũng có thể gửi thư mời ở trang thảo luận hay gắn thẻ thành viên. Nếu gửi thư mời, bên mở thảo luận cần gửi tới ít nhất 30 thành viên trong thời hạn tối đa là 40% thời gian thảo luận, làm tròn đến đơn vị ngày.

Tiến hành thảo luận

Tiến hành thảo luận là sự diễn ra hoạt động trao đổi ý kiến một cách tự nhiên trong cuộc thảo luận. Tuy nhiên, quá trình này nên đạt được một số tiêu chuẩn nhất định, như về số ý kiến độc lập tối thiểu, tỷ lệ đồng quan điểm, tiêu chí ý kiến được dùng để kết luận, phạm vi đồng quan điểm của ý kiến và việc bổ sung nội dung đề xuất khi đang thảo luận. Việc đạt các tiêu chuẩn này thường không được yêu cầu trong thời gian tiến hành thảo luận, nhưng lại có ý nghĩa quan trọng khi thực hiện việc kết luận trong bước Đóng thảo luận sau này và xem xét tính hợp quy của thảo luận.

Số ý kiến độc lập tối thiểu, phạm vi và tỷ lệ đồng quan điểm

Ý kiến độc lập là tập hợp tất cả ý kiến của duy nhất một thành viên bất kỳ trong cuộc thảo luận, thể hiện quan điểm chung của thành viên này trước nội dung đề xuất. Quan điểm đó có thể là "đồng ý" hay "phản đối" một phần hay toàn bộ nội dung đề xuất. Những ý kiến không thể hiện quan điểm trước nội dung đề xuất thường không dùng để hình thành nên ý kiến độc lập. Tỷ lệ đồng quan điểm trong một cuộc thảo luận là căn cứ quan trọng để kết luận thảo luận, được tính bằng phần trăm số ý kiến độc lập thể hiện cùng một quan điểm (thường là quan điểm chủ đạo) so với tổng số ý kiến độc lập của cuộc thảo luận.

Để kết luận "có đồng thuận", thảo luận cộng đồng cần có tối thiểu 5 ý kiến độc lập và tỷ lệ đồng quan điểm lớn hơn hoặc bằng 2/3 (hai phần ba). Những ý kiến đồng quan điểm với nội dung đề xuất phải thể hiện phạm vi đồng quan điểm – ủng hộ hoàn toàn hay một phần quan điểm – với bên mở thảo luận. Nếu chỉ ủng hộ một phần, thành viên phải ghi rõ ủng hộ nội dung nào, nhằm phục vụ cho việc kết luận thảo luận. Nếu không ghi rõ, ý kiến được hiểu là hoàn toàn ủng hộ quan điểm được đề xuất.

Về cơ bản, mọi cuộc thảo luận đều hoan nghênh tất cả thành viên của dự án tham gia cho ý kiến. Tuy nhiên, chỉ những ý kiến độc lập thỏa tiêu chí mới được xem là phù hợp để thực hiện việc kết luận sau này. Tiêu chí về việc ý kiến có phù hợp để kết luận hay không phụ thuộc vào điều kiện của thành viên cho ý kiến, và điều kiện này tương đương với nội dung đề mục Điều lệ thành viên tham gia bỏ phiếu trong Điều lệ Biểu quyết.

Bổ sung nội dung đề xuất khi đang thảo luận

Bên mở thảo luận có thể bổ sung nội dung mới cho nội dung đề xuất ban đầu khi đang tiến hành thảo luận, nhưng phải thông báo cho tất cả thành viên có ý kiến độc lập trước thời điểm bổ sung để họ xem xét nội dung mới; nếu đồng ý, họ cần ký tên lại để xác nhận. Các ý kiến độc lập được tính là hợp quy khi và chỉ khi có chữ ký của chính thành viên đó tại thời điểm sau bổ sung. Nếu việc bổ sung chỉ đơn thuần nhằm làm rõ nội dung đề xuất, ví dụ như thêm ghi chú, giải thích, minh họa, thì có thể bỏ qua quy trình trên.

Đóng thảo luận

Đóng thảo luận bao gồm việc kết thúc và kết luận thảo luận sau khi hết thời gian thảo luận. Có thể coi thảo luận là "đã đóng" khi hết thời hạn thảo luận, nhưng thảo luận sẽ "đóng hoàn toàn" khi và chỉ khi có kết luận. Bên mở thảo luận có toàn quyền đóng thảo luận với kết luận "rút đề xuất" bất kỳ lúc nào trong thời hạn tiến hành thảo luận.

Kết luận, lưu trữ thảo luận và thi hành đồng thuận

Mọi thành viên quan tâm đến thảo luận đều có thể tùy ý thực hiện thao tác kết luận thảo luận, bao gồm việc sử dụng một bản mẫu lưu trữ dạng hộp hoặc các hình thức trình bày tương tự để chứa lấy khu vực thảo luận, đồng thời đưa ra lời kết luận ngay trong bản mẫu đó. Việc kết luận thảo luận phụ thuộc rất lớn vào nội dung đề xuất, cũng như các ý kiến trong cuộc thảo luận, và phải xem xét thảo luận này có thỏa mãn các tiêu chuẩn đã nêu trong quá trình tiến hành thảo luận hay không. Một thảo luận không thỏa mãn các tiêu chuẩn đã nêu, hay các ý kiến trong thảo luận đều không thể hiện rõ quan điểm với nội dung đề xuất, nên được kết luận là "chưa có đồng thuận".

Sau khi đóng thảo luận với kết luận "đồng thuận", các thành viên quan tâm có thể thi hành đồng thuận. Để phục vụ mục đích theo dõi và quản lý, cần lưu trữ liên kết, tình trạng của thảo luận và tên (các) thành viên của bên mở thảo luận tại trang này. Việc tổ chức trang lưu trữ này do các thành viên có quan tâm tự thực hiện và trao đổi với nhau.

Lưu trữ

• Wikipedia:Thảo luận cộng đồng/lưu trữ

Xem thêm

• Biểu quyết khai sinh quy định
• Đồng thuận
• Thảo luận, không bỏ phiếu