Binh chủng Tăng – Thiết giáp, Quân đội nhân dân Việt Nam

Binh chủng Tăng Thiết giáp
Quân đội Nhân dân Việt Nam
Quân kỳ Phù hiệu
Chỉ huy
Đỗ Đình Thanh
Quốc gia	Việt Nam
Thành lập	5 tháng 10 năm 1959; 65 năm trước (1959-10-05)
Quân chủng	Lục quân
Phân cấp	Binh chủng (Nhóm 4)
Nhiệm vụ	Binh chủng chiến đấu
Quy mô	9.000 người
Bộ phận của	Bộ Quốc phòng
Bộ chỉ huy	Hoàng Quốc Việt, Hà Nội
Khẩu hiệu	Đã ra quân là đánh thắng
Chỉ huy
Tư lệnh	Đỗ Đình Thanh
Chính ủy	Nguyễn Đức Dinh
Tham mưu trưởng	Hồ Viết Trương
x t s

Binh chủng Tăng - Thiết giáp Quân đội nhân dân Việt Nam là một binh chủng trong tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam, chịu trách nhiệm tác chiến đột kích trên bộ và đổ bộ (hải quân), được trang bị các loại xe tăng, xe bọc thép, với hỏa lực mạnh, sức cơ động cao. Ngày truyền thống: 5 tháng 10

• Trụ sở Bộ Tư lệnh: Quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội

Lịch sử hình thành

Từ giữa năm 1955, Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam đã tuyển chọn nhiều cán bộ chiến sĩ tập trung để đưa đi học bổ túc văn hóa tại Trường Văn hóa Quân đội, với mục đích tạo nguồn để đào tạo cán bộ sĩ quan cả về chỉ huy, tham mưu và các quân binh chủng kỹ thuật, trong đó có binh chủng thiết giáp.

Tháng 8 năm 1956, 2 đoàn cán bộ, chiến sĩ được tuyển chọn cử đi Trung Quốc để đào tạo về tăng - thiết giáp. Đoàn thứ nhất gồm 55 người, do ông Đào Huy Vũ làm đoàn trưởng, học về chỉ huy kỹ thuật và xe tăng-thiết giáp. Đoàn thứ hai có 147 người, học kỹ thuật vận hành và đảm bảo kỹ thuật xe^[1]. Từ cuối tháng 7 năm 1959, các đoàn học viên lần lượt tập trung tại một doanh trại quân đội ở thành phố Quế Lâm (Quảng Tây, Trung Quốc). Tháng 8 năm 1959, gần 100 xe tăng T-34 đầu tiên được chuyển thuộc cho đoàn học viên xe tăng Việt Nam, đánh số từ 100 trở đi.

Cũng trong tháng 8 năm 1959, Bộ Quốc phòng quyết định xây dựng một căn cứ huấn luyện xe tăng, lấy mật danh là Công trường 92, tại khu vực núi Đanh thuộc xã Kim Long, huyện tam đảo, tỉnh Vĩnh phú (nay thuộc huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc)^[2]. Ngày 2 tháng 9 năm 1959, Thiếu tướng Trần Văn Quang, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam sang Trung Quốc thăm đoàn học viên và thay mặt Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng ra Nghị định số 449/NĐ, quyết định thành lập trung đoàn xe tăng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam mang phiên hiệu 202^[3][4]. Tuy nhiên, mãi 3 ngày sau, ngày 5 tháng 10 năm 1959, Bộ Quốc phòng mới ký quyết định thành lập một đơn vị thiết giáp cấp trung đoàn trực thuộc Bộ Tổng Tư lệnh, lấy phiên hiệu là Trung đoàn 202, mang mật danh H02, do Thiếu tá Đào Huy Vũ làm Trung đoàn trưởng, Thiếu tá Đặng Quang Long làm Chính ủy^[1]. Ngày 5 tháng 10 về sau trở thành ngày truyền thống của Binh chủng Tăng - Thiết giáp Quân đội nhân dân Việt Nam.

Sau khi thành lập, Đoàn H02 lần lượt được đưa về nước, làm nòng cốt để tiếp tục huấn luyện theo thực tế trong nước. Ngày 13 tháng 7 năm 1960, những chiếc xe tăng T-34 và pháo tự hành SU-76 và một số xe chuyên dụng đã được chuyên chở bằng tàu hỏa từ Trung Quốc về tới Việt Nam^[2]. Đúng 17 giờ, những chiếc xe tăng T-34 do Liên Xô viện trợ đã được chuyển bằng xe lửa về tới ga Vĩnh Yên. 18 giờ 33 phút, chiếc xe tăng mang số hiệu 114 do trung sĩ Đào Văn Bàn điều khiển đã in vết xích đầu tiên trên mảnh đất Việt Nam.

Cũng trong năm 1960, một số đoàn học viên khác cũng được gửi đi Liên Xô để được đào tạo nâng cao và học về loại T-54 hiện đại hơn. Tuy nhiên, do những bất đồng chính trị, từ cuối năm 1964, Việt Nam không gửi các đoàn học viên sang học nữa.^[5]

Ngày 1 tháng 3 năm 1961, đại đội huấn luyện, mật danh C12, được thành lập để huấn luyện đào tạo cho Sư đoàn 308 một tiểu đoàn xe tăng với quân số 172 người, đào tạo cho Bộ 10 cán bộ, 150 thợ sửa chữa xe tăng, thiết giáp và 2 đại đội xe bọc thép với quân số 164 người.^[6]

Cuối tháng 3 năm 1961, Việt Nam tiếp nhận giúp Lào 44 xe tăng lội nước PT-76. Một lớp tập huấn gồm 26 cán bộ, chiến sĩ được các chuyên gia Liên Xô hướng dẫn sử dụng và bảo dưỡng, để sau đó bàn giao và huấn luyện lại cho quân đội Pathet Lào.^[6]

Ngày 29 tháng 2 năm 1962, Việt Nam tiếp nhận thêm một số trang bị mới bao gồm 19 xe PT-76, 11 xe T-54, 1 xe T-10, 4 xe dắt T-34 do Liên Xô viện trợ. Cuối năm 1963, Việt Nam tiếp nhận thêm 72 xe T-34, 11 xe T-54, 31 xe PT-76. Lúc này, tổng số xe tăng thiết giáp và các xe hỗ trợ của Việt Nam đã có là 164 chiếc các loại.^[6]

Ngày 22 tháng 6 năm 1965, trung đoàn xe tăng thứ hai được thành lập trên cơ sở các học viên từ Liên Xô về cùng với những chiếc T-54 được viện trợ, mang phiên hiệu 203. Bộ Tư lệnh Thiết giáp cũng được thành lập. Trung tá Đào Huy Vũ, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 202 được cử là Phó Tư lệnh, đảm nhận quyền Tư lệnh. Trung tá Lê Ngọc Quang được cử làm Chính ủy.

Quá trình chiến đấu

Cuối tháng 1 năm 1968, lực lượng tăng thiết giáp Quân đội nhân dân Việt Nam tham chiến lần đầu tiên tại Trận Tà Mây (chiến dịch đường 9 - Khe Sanh). 20 giờ ngày 23-1-1968, bộ đội xe tăng với trang bị là xe tăng hạng nhẹ PT-76 đã chở bộ binh đánh thẳng vào bên trong cứ điểm Tà Mây, dùng hỏa lực đánh sập lô cốt, ụ súng, khiến quân địch tháo chạy. Ngày 7/2/1968, tại Trận Làng Vây, bộ đội tăng - thiết giáp với 14 xe PT-76 đã chi viện cho bộ binh tiêu diệt cứ điểm Làng Vây. Ngày 7/2 trở thành ngày kỷ niệm đánh thắng trận đầu của bộ đội Tăng thiết giáp.

Từ năm 1971 trở đi, các đơn vị xe tăng - thiết giáp dần phát triển, hình thành các đơn vị trực thuộc binh chủng và trực thuộc các quân khu, quân đoàn.

Trong Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào năm 1971, bộ đội Tăng thiết giáp với trang bị 88 xe tăng đã cùng các đơn vị bạn đập tan cuộc tấn công của địch, góp phần bảo vệ con đường vận chuyển chiến lược Đường mòn Hồ Chí Minh.

Trong cuộc tiến công chiến lược năm 1972, với lực lượng khoảng 10 tiểu đoàn, trang bị 322 xe tăng, xe thiết giáp các loại, lực lượng tăng thiết giáp Việt Nam đã tham gia nhiều chiến dịch, đánh 82 trận, vận dụng nhiều hình thức chiến thuật, phương pháp tác chiến và giành nhiều thành tích, tiêu diệt được hàng trăm xe tăng - xe thiết giáp và hàng nghìn bộ binh của địch.

Từ năm 1973 đến năm 1974, trên chiến trường Nam Bộ, bộ đội tăng thiết giáp đã tham gia 26 trận chiến đấu, bảo vệ vùng giải phóng và tuyến đường vận tải chiến lược 559 (Đường Hồ Chí Minh).

Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, Bộ Tổng tư lệnh đã huy động 398 xe tăng, thiết giáp (gồm cả vài chục xe chiến lợi phẩm vừa tịch thu được) tiến vào chiến đấu, dẫn đầu đội hình năm cánh quân giải phóng Sài Gòn - Gia Định. Đại đội trưởng đại đội xe tăng 4 Bùi Quang Thận đã cắm lá cờ chiến thắng trên nóc Dinh Độc Lập. Chính ủy Lữ đoàn xe tăng 203 Bùi Văn Tùng là người thay mặt Quân Giải phóng Miền Nam Việt Nam tiếp nhận sự đầu hàng của Tổng thống chế độ Sài Gòn Dương Văn Minh ngày 30 tháng 4 năm 1975.

Tính chung từ năm 1968 cho đến hết năm 1975, bộ đội tăng thiết giáp đã tham gia chiến đấu trong 14 chiến dịch, 211 trận đánh. Thành tích được ghi nhận là đã diệt 2 vạn bộ binh, phá hủy gần 2.000 xe tăng - xe thiết giáp và 870 xe quân sự các loại; đánh sập 3.500 lô cốt, ụ súng và trận địa pháo; bắn chìm hoặc bắn cháy 18 tàu, xuồng chiến đấu; bắn rơi 35 máy bay các loại, hỗ trợ các đơn vị bạn thu giữ 1.672 xe tăng - xe thiết giáp, 250 súng cối và nhiều trang thiết bị quân sự của địch.

Ngày 20 tháng 10 năm 1976, Binh chủng Tăng Thiết giáp được Quốc hội và Chính phủ Việt Nam tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Tính đến năm 2014, đã có 38 tập thể và 14 cá nhân thuộc Binh chủng được tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Binh chủng Tăng thiết giáp còn được tặng thưởng 1 Huân chương Hồ Chí Minh, 1 Huân chương Sao vàng, 1 Huân chương độc lập hạng Nhất, 5 Huân chương Quân công hạng Nhất, Nhì, Ba và hàng nghìn lượt tập thể, cá nhân được tặng thưởng Huân, Huy chương các loại.

Lãnh đạo Binh chủng Tăng Thiết Giáp

• Tư lệnh:^[7] Thiếu tướng Đỗ Đình Thanh
• Chính ủy: Thiếu tướng Nguyễn Đức Dinh
• Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng: Đại tá Hồ Viết Trương
• Phó Tư lệnh: Đại tá Phan Hải Long
• Phó Chính ủy: Đại tá Hoàng Văn Lợi

Cơ quan trực thuộc

• Văn phòng
• Thanh tra
• Phòng Tài chính
• Phòng Khoa học Quân sự
• Ban Tổng kết
• Phòng Điều tra hình sự
• Cơ quan Ủy ban kiểm tra
• Ban Kinh tế
• Bộ Tham mưu
• Cục Chính trị
• Cục Hậu cần
• Cục Kỹ thuật

Đơn vị cơ sở trực thuộc

• Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp: Tam Đảo, Vĩnh Phúc. Ngày truyền thống: 22 tháng 6 năm 1965
• Trường Trung cấp Kỹ thuật Tăng - Thiết giáp: Bình Xuyên, Vĩnh Phúc. Ngày truyền thống 01 tháng 5 năm 1976.
• Trường Trung cấp Kỹ thuật Tăng - Thiết giáp (Khu B): Nho Quan, Ninh Bình.
• Trường Trung cấp Kỹ thuật Tăng - Thiết giáp (Phân hiệu miền Nam): thành lập ngày 18 tháng 1 năm 2024, tiền thân là trường Hạ sĩ quan xe tăng 1 ^[8]
• Lữ đoàn Xe tăng 201 - Thị trấn Xuân Mai, thành lập ngày 18 tháng 11 năm 1971.
• Lữ đoàn Xe tăng 215 - thành lập ngày 10 tháng 4 năm 1973.
• Lữ đoàn Tăng - Thiết giáp 202

Chỉ huy, lãnh đạo binh chủng qua các thời kỳ

Tư lệnh Binh chủng

STT	Họ tên	Thời gian tại chức	Cấp bậc tại nhiệm	Chức vụ cuối cùng	Ghi chú
	Đào Huy Vũ	6.1965- 9.1971	Trung tá Thượng tá		Phó Tư lệnh, kiêm quyền Tư lệnh
1	Nguyễn Thế Lâm	10.1971- 11.1974	Đại tá Thiếu tướng (1974)		Tư lệnh chính thức đầu tiên
2	Đào Huy Vũ	12.1974-7.1980	Đại tá Thiếu tướng (1979)
3	Lê Xuân Kiện	8.1980- 12.1989	Thiếu tướng
4	Trần Doãn Kỷ	6.1990- 11.1993	Thiếu tướng
5	Đoàn Sinh Hưởng	12.1993- 11.2002	Đại tá Thiếu tướng (1999) Trung tướng (2006)		Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
6	Lê Xuân Tấu	12.2002- 5.2005	Đại tá Thiếu tướng (2003)		Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
7	Vũ Bá Đăng	6.2005-4.2010	Đại tá Thiếu tướng (2006)
8	Hoàng Trung Kiên	5.2010-2013	Đại tá Thiếu tướng (2010)
9	Nguyễn Khắc Nam	10.2013-10.2019	Đại tá Thiếu tướng (2014)
10	Đỗ Đình Thanh	11.2019-Nay	Đại tá, Thiếu tướng (2020)

Chính ủy Binh chủng

STT	Họ tên	Thời gian tại chức	Cấp bậc tại nhiệm	Chức vụ cuối cùng	Ghi chú
1	Lê Ngọc Quang	1965-1972	Trung tá, Thượng tá		Chính ủy đầu tiên
2	Phạm Thạch Tâm	1973-2.1974	Đại tá
3	Phạm Sinh	1974-2.1978	Đại tá, Trung tướng
4	Bùi Quỳ	8.1980-9.1988	Thiếu tướng (1984)
5	Hoàng Đăng Huệ	10.1988-2.1996	Thiếu tướng
6	Nguyễn Trọng Kiên	2.1996-8.1998	Đại tá
7	Nguyễn Hữu Thìn	9.1998-3.2004	Thiếu tướng Trung tướng	Chính ủy Tổng cục Kỹ thuật
8	Nguyễn Đức Khiển	2004-2009	Đại tá, Thiếu tướng (2006)	Trung tướng (2010) Cục trưởng Cục Tổ chức (2009-2014)
9	Nguyễn Đức Cường	2009-2012	Đại tá, Thiếu tướng (2010)	Phó Chính ủy Học viện Lục quân
10	Nguyễn Thanh Hải	2012-12.2014	Đại tá, Thiếu tướng (2012)	Phó Chính ủy Quân khu 3
11	Vũ Mạnh Trí	12.2014-4.2019	Thiếu tướng (4.2015)
12	Nguyễn Đức Dinh	5.2019 - nay	Thiếu tướng 12.2019

Tham mưu trưởng Binh chủng

STT	Họ tên	Thời gian tại chức	Cấp bậc tại nhiệm	Chức vụ cuối cùng	Ghi chú
1	Dương Đằng Giang	1965-1967	Thiếu tá		Quyền Tham mưu trưởng
2	Dương Đằng Giang	1967-1972	Trung tá		Tham mưu trưởng
3	Lê Xuân Tấu	1993-2002	Đại tá Thiếu tướng	Tư lệnh Binh chủng	Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
4	Nguyễn Đình Tâm	?-2010	Đại tá Thiếu tướng	Phó Tư lệnh Quân đoàn 4	Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
5	Nguyễn Khắc Nam	2011-3.2013	Đại tá Thiếu tướng	Tư lệnh Binh chùng
6	Trần Tuấn Tú	3.2013-10.2017	Đại tá Thiếu tướng	Phó Giám đốc Học viện Kỹ thuật Quân sự
7	Đỗ Đình Thanh	11.2017 -10.2019	Đại tá	Tư lệnh Binh chủng
8	Hồ Viết Trương	10.2019-nay	Đại tá

Trang thiết bị

Xe tăng chiến đấu T-55 và bộ binh tham gia huấn luyện

Ảnh	Xe	Nguồn gốc	Loại	Phiên bản	Số lượng hoạt động	Chú thích
Xe tăng chiến đấu chủ lực/ Xe tăng hạng trung/ Xe tăng hạng nhẹ
	T-90	Nga	Xe tăng chiến đấu chủ lực	T-90S T-90SK	64	[9]
	T-62	Liên Xô	Xe tăng chiến đấu chủ lực	T-62	70[10][11]
	T-54/55	Liên Xô	Xe tăng hạng trung/Xe tăng chiến đấu chủ lực	T-54-1, T-54-2, T-54-3, T-54A, T-54B, T-55, T-55A, T-54M, T-55M3, T-55M.	850[12]
	Type-59	Trung Quốc	Xe tăng chiến đấu chủ lực	Type-59, Type-59-I	350[12]
	T-34	Liên Xô	Xe tăng hạng trung	T-34-85	50[11]	Chủ yếu dùng để huấn luyện
	M48 Patton	Hoa Kỳ	Xe tăng hạng trung	M48A3, M67 Zippo	Không rõ	Được niêm cất bảo quản
	M41 Walker Bulldog	Hoa Kỳ	Xe tăng hạng nhẹ	M41A3	Không rõ	Được niêm cất bảo quản
	M24 Chaffee	Hoa Kỳ	Xe tăng hạng nhẹ	M24 Chaffee	không còn sử dụng	Sau chiến thắng Điện Biên Phủ tháng 5/1954, QĐNDVN thu được 2 xe M24 còn hoạt động được và dùng vào nhiệm vụ huấn luyện hiệp đồng binh chủng. Cuối năm 1971, sau khi đánh bại cuộc hành quân Chenla II bộ đội Việt Nam thu được thêm 1 xe M24 khác của quân Lon Nol trong tình trạng pháo không có kim hỏa, biên chế cho Đoàn thiết giáp 26. Ngày 1/4/1972, trong trận Xa Mát (Tây Ninh) mở màn chiến dịch Nguyễn Huệ, chiếc xe tăng này đã tham gia chi viện bộ binh đánh chiếm căn cứ bằng hỏa lực đại liên 12,7 mm. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, chiếc M24 bị hỏng nặng không thể khôi phục đã được phá hủy tại trận địa. Đây cũng là trường hợp duy nhất ghi nhận M24 trực tiếp chiến đấu trong đội hình QĐNDVN.^[cần dẫn nguồn][13]
	M3 Stuart	Hoa Kỳ	Xe tăng hạng nhẹ	M5A1	Không còn sử dụng	Ngày 25 tháng 5 năm 1971, Đại đội hỗn hợp tăng - thiết giáp đầu tiên mang phiên hiệu Đại đội 33 của Quân Giải phóng được thành lập, với vốn liếng đầu tiên là 6 xe chiến lợi phẩm M-24 (1), M-8 (1), M-5A1 (1) (chiến lợi phẩm trong trận phản công Cuộc hành quân Chenla II), M-41 (1) và M-113 (2) (chiến lợi phẩm trong trận phản công Cuộc hành quân Toàn Thắng TT02). Số này mất mát trong quá trình chiến đấu
Xe tăng lội nước
	PT-76	Liên Xô	Xe tăng lội nước	PT-76	~300[12]
	PT-85	Bắc Triều Tiên	Xe tăng lội nước	PT-85	150	[14]
	Type-63	Trung Quốc	Xe tăng lội nước	Type-63	150	Được sử dụng bởi Hải quân đánh bộ Việt Nam [14]
Xe chiến đấu bộ binh
	BMP-1	Liên Xô	Xe chiến đấu bộ binh	BMP-1	150[15]
	BMP-2	Liên Xô	Xe chiến đấu bộ binh	BMP-2	150[15]
Xe thiết giáp chở quân
	BTR-40	Liên Xô	Xe thiết giáp chở quân	BTR-40	100
	BTR-50	Liên Xô	Xe thiết giáp chở quân	BTR-50PK (Ob'yekt 750K)	280[16]
	BTR-60	Liên Xô	Xe thiết giáp chở quân	BTR-60PB	500[15]
	BTR-152	Liên Xô	Xe thiết giáp chở quân	BTR-152 Type 56: Phiên bản BTR-152 của Trung Quốc.	400[15] 160 xe Type 56.[17]	Một chiếc được chuyển thành xe cứu thương bọc thép để hỗ trợ bệnh viện dã chiến ở Bentiu, Nam Sudan, trong khuôn khổ sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc tại Nam Sudan.
	M-113	Hoa Kỳ	Xe thiết giáp chở quân	M-113A1, M-132A1 Zippo	200[12]	Thu được 1.635 chiếc M113A1 (Đã qua sử dụng) sau năm 1975.[17] Được trang bị trong một số đơn vị bộ binh cơ giới
	M3	Hoa Kỳ	Xe thiết giáp chở quân bán bánh xích.	M3	Không rõ còn sử dụng hay không.	[18]
	M8 Greyhound	Hoa Kỳ	Xe bọc thép hạng nhẹ	M8	Không rõ còn sử dụng hay không.	Chiến lợi phẩm sau năm 1975[19]
	Type 63	Trung Quốc	Xe thiết giáp chở quân	Type 63-2	80[12]
Xe thiết giáp trinh sát
	BRDM-1	Liên Xô	Xe thiết giáp trinh sát	BRDM-1	150[12][15]
	BRDM-2	Liên Xô	Xe thiết giáp trinh sát	BRDM-2	150[12][15]
	RAM-2000	Israel	Xe thiết giáp trinh sát	RAM-2000	100[12][15]	Trang bị cho lực lượng cảnh sát cơ động
	Cadillac Gage Commando	Hoa Kỳ	Xe thiết giáp trinh sát	Cadillac Gage V-100 Commando, V-150.	khoảng 150-200 chiếc[10]	Chiến lợi phẩm sau năm 1975. Được nâng cấp, thay thế vũ khí Mỹ bằng vũ khí Nga tại nhà máy Z751.
Pháo tự hành
	SU-76	Liên Xô	Pháo tự hành	SU-76	30[20]	Sử dụng rộng rãi trong Chiến tranh Việt Nam[21][22][23]
	SU-100	Liên Xô	Pháo tự hành	SU-100	Không rõ	[22][24]
	ASU-85[25]	Liên Xô	Pháo tự hành	ASU-85	Không rõ	Nhận viện trợ từ Liên Xô, phía Việt Nam gọi là SU-85
	2S1 Gvozdika	Liên Xô	Pháo tự hành	2S1 Gvozdika	Không rõ	Nhận viện trợ từ Liên Xô[26], phía Việt Nam gọi là SU-122
	2S3 Akatsiya	Liên Xô	Pháo tự hành	SO-152 Akatsiya	30[27]	Nhận viện trợ từ Liên Xô[27], phía Việt Nam gọi là SU-152
Xe kĩ thuật- Xe đầu kéo
	M578	Hoa Kỳ	Xe cứu kéo bọc thép hạng nhẹ.	M578	Không rõ còn sử dụng hay không.
	BTS-4	Liên Xô	Xe cứu kéo bọc thép	BTS-4	Không rõ
	BREM-1M	Nga	Xe cứu kéo bọc thép	BREM-1M	2
	MAZ-537	Liên Xô	Xe đầu kéo hạng nặng	MAZ-537	Không rõ
	KZKT	Nga	Xe đầu kéo hạng nặng	KZKT-7428 Rusich	Không rõ

Chú thích

1. ^ Âm vang vết xích... H02
2. ^ Hồi ức "Công trường 92 ngày ấy" của Đại tá Dương Đằng Giang, nguyên phó trung đoàn trưởng đầu tiên Trung đoàn Tăng 202 (1959-1963), Tham mưu trưởng Binh chủng. "Theo vết xích xe tăng", Tập 2, Nhà xuất bản Hội nhà văn, 2004.
3. Hồi ức "Tôi trở thành chiến sĩ xe tăng như thế đấy!" của Đại tá Phùng Văn Minh, nguyên Phó Tham mưu trưởng Bộ Tư lệnh Tăng – Thiết giáp. "Theo vết xích xe tăng", Tập 1, Nhà xuất bản Hội nhà văn, 2002.
4. Theo Đại tá Dương Đằng Giang, nguyên Tham mưu trưởng Binh chủng thì phiên hiệu 202 chỉ là trùng lắp ngẫu nhiên với số học viên xe tăng. Theo ông thì do quy định tổ chức quân đội lúc đó, các sư đoàn bộ binh bắt đầu bằng số 3 và các đơn vị pháo (kể cả xe tăng) bắt đầu bằng số 2. (Hồi ức "Những ngày trứng nước" của Đại tá Dương Đằng Giang. "Theo vết xích xe tăng", Tập 1, Nhà xuất bản Hội nhà văn, 2002).
5. Hồi ức "Những kỷ niệm về trường tăng Tat-sơ-ken" của Đại tá Đinh Quang Tuệ, cựu học viên Tăng - Thiết giáp, khoá đầu tiên đào tạo tại Liên Xô (1960-1964). "Theo vết xích xe tăng", Tập 1, Nhà xuất bản Hội nhà văn, 2002.
6. ^ "Biên niên sự kiện ngành kỹ thuật Tăng-Thiết giáp", Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 1996.
7. “Binh chủng Tăng-Thiết giáp diễn tập mang mật danh TG-14 7/2014”.
8. “Binh chủng Tăng thiết giáp công bố Quyết định sáp nhập Trường Hạ sĩ quan xe tăng 1”.
9. “Việt Nam sẽ mua của Nga hàng trăm xe tăng T”. Truy cập 27 tháng 5 năm 2023.
10. ^ “SIPRI arms transfer database”. Stockholm International Peace Research Institute. ngày 17 tháng 6 năm 2011. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 4 năm 2019. Truy cập ngày 31 tháng 1 năm 2021.
11. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2021.
12. ^ “Trang bị Quân đội Việt Nam"”. Global Security. Truy cập ngày 25 tháng 4 năm 2016.
13. “Vũ khí trong chiến tranh Việt Nam”. Sách Bison trang 91. Robinson, Anthony (1983). ISBN 9780861241309.
14. ^ “Tận mục xe tăng K63-85 lắp pháo "khủng" nhất của Hải quân Việt Nam”. Báo điện tử Kiến Thức.
15. ^ “Cơ sở dữ liệu chuyển giao vũ khí của SIPRI”. Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm . ngày 6 tháng 11 năm 2013. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 4 năm 2019. Truy cập ngày 6 tháng 11 năm 2013.
16. https://www.armyrecognition.com/april_2018_global_defense_security_army_news_industry/vietnamese_army_developed_btr-152_armored_vehicle_medevac_variant.html
17. ^ “"Cơ quan đăng ký thương mại"”. armstrade.sipri.org. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 4 năm 2010.
18. Grandoloni (1998), trang 8 & 16
19. Foss, Christopher F. (1976). Jane's world armoured fighting vehicles. London: Macdonald and Jane's. ISBN 0-354-01022-0. OCLC 2974444.
20. “"Bản Ghi nhớ Tình báo: Các cuộc cung cấp hỗ trợ quân sự của Cộng sản miền Bắc Việt Nam trong năm 1968"” (PDF). Cơ quan Tình báo Trung ương. tháng 5 năm 1969. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 23 tháng 1 năm 2017. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2017.
21. Spencer Tucker (2011). The encyclopedia of the Vietnam War: a political, social, and military history (ấn bản thứ 2). Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 9781851099610. OCLC 729629958.
22. ^ Grandolini, Albert (1998). Armor of the Vietnam War: (2) Asian forces. Peter Sarson. Hong Kong. ISBN 962-361-622-8. OCLC 1015971880.
23. https://doanhnghiepvn.vn/quoc-te/bang-chung-xac-dang-viec-viet-nam-co-phao-tu-hanh-su-76/20190915102009789. |title= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
24. “Sức mạnh bí ẩn của "đại bác tự hành" SU-100 Việt Nam hiếm khi xuất hiện”. Báo điện tử Kiến Thức. 13 tháng 3 năm 2020.
25. https://kienthuc.net.vn/quan-su/biet-gi-ve-phao-tu-hanh-do-bo-duong-khong-asu-85-viet-nam-so-huu-1419663.html. |title= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
26. https://vietq.vn/phao-tu-hanh-manh-nhat-cua-viet-nam-hoa-cham-chuong-2s1-va-2s3-d87237.html. |title= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
27. ^ https://kienthuc.net.vn/quan-su/viet-nam-co-bao-nhieu-sieu-phao-tu-hanh-2s3-akatsiya-trong-bien-che-1373896.html. |title= trống hay bị thiếu (trợ giúp)

Liên kết ngoài

• Âm vang vết xích... H02