Phong Huyệt Diên Chiểu

Thiền sư

phong huyệt diên chiểu 風穴延沼
Hoạt động tôn giáo
Tôn giáo	Phật giáo
Trường phái	Đại thừa
Tông phái	Thiền tông
Lưu phái	Lâm Tế tông
Sư phụ	Nam Viện Huệ Ngung
Đệ tử	Thủ Sơn Tỉnh Niệm
Tứ Tổ Lâm Tế tông
Tiền nhiệm	Nam Viện Huệ Ngung
Kế nhiệm	Thủ Sơn Tỉnh Niệm
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh	896
Nơi sinh	Dư Hàng, Chiết Giang
Mất
Ngày mất	973
Nơi mất	Dĩnh Châu, Hà Nam
Giới tính	nam
Nghề nghiệp	tì-kheo, nhà thơ
Quốc tịch	nhà Tống
Cổng thông tin Phật giáo
x • t • s

Phong Huyệt Diên Chiểu (zh: 風穴延沼, ja: Fuketsu Enshō, 896-973) là Thiền sư Trung Quốc thuộc Tông Lâm Tế, nối pháp từ Nam Viện Huệ Ngung. Sư là thầy của Thiền sư Thủ Sơn Tỉnh Niệm – người được xem là một trong những đại Thiền sư trong môn phong Lâm Tế. Tác phẩm Bích nham lục có ghi lại pháp ngữ của sư ở công án số 38 và 61.

Cơ duyên ngộ đạo

Một phần của loạt bài về
Thiền sư Trung Quốc
Bồ-đề-đạt-ma đến Huệ Năng Bồ-đề-đạt-ma Huệ Khả Tăng Xán Đạo Tín Hoằng Nhẫn, Pháp Dung Huệ Năng, Thần Tú, Huệ An Hành Tư, Hoài Nhượng, Huyền Giác Huệ Trung, Thần Hội
Ngưu Đầu tông Pháp Dung Trí Nham, Tuệ Phương Pháp Trì , Trí Oai Huệ Trung, Huyền Tố Duy Tắc, Đạo Khâm Hội Trí, Ô Khòa Hội Thông
Thiền Bắc Tông Thần Tú Phổ Tịch, Cự Phương, Nghĩa Phúc Đạo Truyền, Hành Biểu
Nhánh Thanh Nguyên Hành Tư Hi Thiên Đạo Ngộ, Duy Nghiễm Bảo Thông, Thiên Nhiên Sùng Tín , Đàm Thịnh Viên Trí, Đức Thành, Vô Học Tuyên Giám, Thiện Hội Khánh Chư, Lương Giới Nghĩa Tồn, Toàn Hoát, Sư Ngạn Văn Yển, Huệ Lăng, Sư Bị
Nhánh Nam Nhạc Hoài Nhượng Đạo Nhất Hoài Hải, Phổ Nguyện, Huệ Hải Pháp Thường , Trí Tạng, Bảo Triệt Tòng Thẩm, Linh Hựu Hi Vận, Vô Ngôn Thông Huệ Tịch, Nghĩa Huyền Trí Nhàn, Chí Cần
Quy Ngưỡng tông Linh Hựu Huệ Tịch, Trí Nhàn, Chí Cần Quang Dũng, Quang Mục, Văn Hỉ Huệ Thanh, Tư Phúc, Thanh Hoá Thanh Nhượng, U Cốc, Trinh Thúy
Lâm Tế tông Nghĩa Huyền Huệ Nhiên, Đại Giác, Tồn Tương Huệ Ngung, Diên Chiểu, Tỉnh Niệm Thiện Chiếu, Quy Tỉnh Sở Viên, Huệ Giác, Pháp Viễn Huệ Nam, Phương Hội
Hoàng Long phái Huệ Nam Tổ Tâm, Khắc Văn, Thường Thông Ngộ Tân, Duy Thanh, Huệ Hồng, Tùng Duyệt Tuệ Phương, Trí Thông, Thủ Trác Thủ Trác, Giới Kham, Đàm Bí Tùng Cẩn, Hoài Sưởng
Dương Kì phái Phương Hội Thủ Đoan, Pháp Diễn Phật Cần, Phật Nhãn, Phật Giám Tông Cảo, Thiệu Long, Huệ Viễn Đức Quang, Đàm Hoa, Đạo Tế Cư Giản, Thiện Trân, Hàm Kiệt Đại Quan, Hành Đoan, Huệ Khai Tổ Tiên, Sùng Nhạc, Đạo Sinh Nguyên Hi, Trí Cập, Huệ Tính Phổ Nham, Đạo Trùng, Sư Phạm Đức Huy, Hành Diễn, Đại Hân Đạo Long, Trí Ngu, Hành Di Diệu Luân, Tổ Khâm, Tổ Nguyên Huệ Đàm, Nhất Ninh, Tông Hâm Tuệ Bảo, Nguyên Diệu, Tịnh Giới Thanh Củng, Minh Bản, Tiên Đổ Duy Tắc, Nguyên Trường, Không Độ Thời Uỷ, Phổ Trì, Huệ Sâm Phổ Từ, Minh Tuyên, Bản Thụy Minh Thông, Pháp Hội Đức Bảo, Đức Thanh Châu Hoằng, Chính Truyền Viên Ngộ, Viên Tu Viên Tín, Nhân Hội Thông Kỳ, Thông Dung, Đạo Mân Thông Tú, Thông Vấn Thủy Nguyệt, Chuyết Chuyết Đạo An, Long Kỳ, Chân Phác Hành Sâm, Hành Trân Siêu Vĩnh, Như Trường, Siêu Cách Tử Dung, Tính Âm Hư Vân, Lai Quả
Tào Động tông Lương Giới Bản Tịch, Đạo Ưng, Cư Độn Huệ Hà, Đạo Phi Quán Chí, Duyên Quán, Cảnh Huyền Nghĩa Thanh, Đạo Khải Tử Thuần, Tự Giác, Pháp Thành Chính Giác, Thanh Liễu, Nhất Biện Huệ Huy, Tông Giác, Tăng Bảo Huệ Tộ, Trí Giám, Tăng Thế Minh Quang, Như Tịnh, Như Mãn Đức Cử, Hành Tú Huệ Nhật, Vân Tụ, Phúc Dụ Vĩnh Dư, Đại Chứng, Văn Thái Phúc Ngộ, Văn Tài, Tử Nghiêm Liễu Cải, Khế Bân, Khả Tùng, Văn Tải Tông Thư, Thường Trung, Thường Thuận Tuệ Kinh, Phương Niệm Nguyên Lai, Nguyên Cảnh Nguyên Hiền, Viên Trừng Đạo Ngân, Đạo Thịnh, Đạo Bái Minh Tuyết, Minh Phương, Minh Vu Hoằng Kế, Đại Văn, Đại Tâm Tịnh Nột, Tịnh Đăng, Tịnh Chu Hưng Kỳ, Hưng Trù, Hưng Long Trí Tiên, Trí Giáo Pháp Hậu, Giới Sơ Nhất Tín, Đỉnh Triệt Hư Vân , Thánh Nghiêm
Vân Môn tông Văn Yển Trừng Viễn, Nhân Úc Đạo Thâm, Thủ Sơ Duyên Mật, Sư Khoan, Hạo Giám Quang Tộ, Huệ Viễn, Phong Tường Lương Nhã, Ứng Chân, Sư Giới Trọng Hiển, Thiện Tiêm Thừa Cổ, Hiểu Thông, Hoài Trừng Nghĩa Hoài, Thảo Đường, Truyền Tông Liễu Nguyên, Khế Tung, Giám Thiều Tông Bản, Pháp Tú Trọng Nguyên, Ứng Phu, Pháp Anh Sùng Tín, Thiện Bản, Thanh Mãn Duy Bạch, Tông Vĩnh, Tông Trách Hoài Thâm, Tự Như Tư Huệ, Tông Diễn Huệ Quang, Văn Tuệ, Đạo Xương Nguyên Diệu, Lương Khánh, Chính Thụ Thâm Tịnh
Pháp Nhãn tông Sư Bị, Quế Sâm, Văn Ích Đức Thiều, Thái Khâm, Khế Trù Diên Thọ, Đạo Nguyên Đạo Tế, Tử Ngưng Văn Thắng
Thiền sư ni Tổng Trì, Liễu Nhiên, Trí Thông, Vô Trước
Không rõ tông phái Phong Can, Hàn Sơn, Thập Đắc, Bố Đại
Cư sĩ Thiền Tông Phó Đại Sĩ, Bạch Cư Dị, Vương Duy Bàng Long Uẩn, Bùi Hưu, Hoàng Đình Kiên Trương Thương Anh, Tô Đông Pha Gia Luật Sở Tài, Ung Chính
Cổng thông tin Phật giáo
x t s

Sư họ Lưu, quê ở Dư Hàng, tỉnh Triết Giang. Lúc nhỏ sư đã có ý chí hơn người. Vì thi làm quan lần đầu không thành, sư quyết chí xuất gia. Sau khi xuất gia xong, sư chuyên tâm học kinh luật rồi đi hành cước. Sư từng đến tham vấn với nhiều vị Tôn túc đương thời như Tuyết Phong Nghĩa Tồn, Thuỵ Nham Sư Ngạn, Kính Thanh Đạo Phó,... và trổ tài hùng biện của mình, ai ai cũng chấp nhận mặc dù sư chưa phát minh đại sự. Nhân nghe thị giả Khoách của Nam Viện thuật lại, Sư ước mong đến đây đọ sức.

Đến Thiền sư Nam Viện, Sư vào cửa chẳng lễ bái. Nam Viện bảo: "Vào cửa cần biện chủ". Sư thưa: "Quả nhiên mời thầy phân". Nam Viện lấy tay trái vỗ gối một cái, Sư hét. "Nam Viện lấy tay mặt vỗ gối một cái, Sư cũng hét. Nam Viện bảo: "Vỗ bên trái gác lại, vỗ bên mặt là sao?", sư đáp: "Mù". Nam Viện liền chỉ cây gậy. Sư hỏi: "Làm gì? Con đoạt cây gậy đập.Hoà thượng, chớ bảo không nói". Nam Viện liền ném cây gậy nói: "Ba mươi năm trụ trì, hôm nay bị gã Chiết mặt vàng vào cửa hãm hại". Sư thưa: "Hoà thượng giống như người mang bát không được, dối nói chẳng đói". Nam Viện hỏi: "Xà-lê từng đến đây chăng?". Sư thưa: "Là lời gì?". Nam Viện bảo: "Khéo khéo hỏi lấy". Sư thưa: "Cũng chẳng cần bỏ qua". Nam Viện bảo: "Hãy ngồi uống trà".

Nam Viện cũng chưa biết được mức độ ngộ nhập của sư sau cuộc vấn đáp hào hứng này. Vài hôm sau, Nam Viện chỉ hỏi đơn giản: "Hạ này ở chỗ nào?". Sư thưa: "Ở Lộc Môn cùng thị giả Khoách đồng qua hạ". Nam Viện bảo: "Vốn là thân kiến tác gia đến" và hỏi thêm: "Người kia nói với ông cái gì?". Sư thưa: "Trước sau chỉ dạy con một bề làm chủ". Nam Viện nghe vậy hiểu ngay mọi việc, đánh đuổi sư ra khỏi phương trượng, nói: "Kẻ này là loại thua trận, dùng làm gì!".

Sư từ đây đành chịu thua, ở lại nhận chức Tri viên. Một hôm, Nam Viện vào vườn hỏi: "Phương Nam một gậy làm sao thương lượng?". Sư thưa: "Thương lượng rất kì đặc", và hỏi lại: "Hoà thượng nơi đây một gậy thương lượng như thế nào?". Nam Viện cầm cây gậy lên bảo: "Dưới gậy vô sinh nhẫn, gặp cơ chẳng nhượng thầy". Sư nhân đây triệt ngộ, ở lại Nam Viện sáu năm và được Nam Viện ấn khả.

Hoằng pháp

Niên hiệu Trường Hưng năm thứ ha (931), sư đến trụ tại chùa Phong Huyệt – một ngôi chùa bị hư hoại ở Nhữ Thủy. Tại đây, ban ngày sư lượm trái rụng ăn, tối đốt dầu thông, suốt bảy năm như vậy. Dần dần, đồ chúng hay tin góp sức xây dựng chùa mới và sư bắt đầu giáo hoá.

Đến khi xảy ra loạn lạc, sư cùng với môn đệ đến lánh nạn ở vùng Dĩnh Châu, thuộc tỉnh Hà Nam. Sau, sư lại xây dựng một ngôi chùa tại tư gia của Thái Sư Tống Hầu (太師宋候) và đến sống tại đây. Kế đến, sư lại quay trở về Dĩnh Châu và sống tại một ngôi chùa mới khác. Đến năm 951, ngôi chùa này được ban sắc ngạch với tên gọi là Quảng Huệ Tự (廣惠寺). Sư đã sống tại đây hơn 20 năm và đại chúng thường lên đến cả ngàn người.

Năm thứ sáu niên hiệu Khai Bảo đời Tống, ngày rằm tháng tám, sư lên toà ngồi kết già viên tịch, thọ 78 tuổi, 59 tuổi hạ. Sư có để lại bài kệ thị tịch (Thích Thanh Từ dịch):

Nguyên văn

Đạo tại thừa thời tu tế vật

Viễn phương lai mộ tự đằng đằng

Tha niên hữu tẩu tình tương tự

Nhật nhật hương yên dạ dạ đăng

Dịch nghĩa

Phải thời truyền đạo lợi quần sinh

Chẳng quản phương xa tự vươn lên

Năm khác có người dòng giống đó

Ngày ngày hương khói đêm đêm đèn.

Pháp ngữ của sư được ghi lại trong quyển Phong Huyệt Thiền Sư Ngữ Lục (zh: 風穴禪師語錄, 1 quyển).

Pháp ngữ

Sư thượng đường bảo chúng: "Phàm con mắt người tham học gặp cơ liền phải đại dụng hiện tiền, chớ tự ràng buộc nơi tiết nhỏ. Giả sử lời nói trước tiến được, vẫn còn kẹt vỏ dính niệm, dù là dưới câu liền được tinh thông, chưa khỏi phạm đến lại là thấy cuồng. Xem thấy tất cả các ông đều là nhằm đến nương người tìm hiểu, sáng tối hai lối vì các ông một chút quét sạch, dạy thẳng mỗi người các ông như sư tử con gầm gừ rống lên một tiếng, đứng thẳng như vách cao ngàn nhẫn, ai dám để mắt nhìn đến, nhìn đến là mù mắt y".

Sư thượng đường, có vị tăng bước ra hỏi: "Thầy xướng gia khúc tông phong ai, nối pháp người nào?". Sư đáp: "Siêu nhiên vượt khỏi ngoài Uy Âm, kiễng chân luống nhọc khen đất cát". Tăng hỏi: "Hát xưa không âm vận, thế nào hoà được bằng?" Sư đáp: "Gà gỗ gáy nửa đêm, chó rơm sủa hừng sáng".

Tham khảo

• Fo Guang Ta-tz'u-tien 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-kuang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ điển. Phật Quang Đại Từ điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
• Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren, Bern 1986.
• Dumoulin, Heinrich:

Geschichte des Zen-Buddhismus I. Indien und China, Bern & München 1985.

Geschichte des Zen-Buddhismus II. Japan, Bern & München 1986.

Bảng các chữ viết tắt
bo.: Bod skad བོད་སྐད་, tiếng Tây Tạng | ja.: 日本語 tiếng Nhật | ko.: 한국어, tiếng Triều Tiên | pi.: Pāli, tiếng Pali | sa.: Sanskrit संस्कृतम्, tiếng Phạn | zh.: 中文 chữ Hán