Hoằng Trí Chính Giác

Thiền sư

hoằng trí chính giác 宏智正覺
Tên khai sinh	họ Lý
Hoạt động tôn giáo
Tôn giáo	Phật giáo
Tông phái	Thiền tông
Lưu phái	Tào Động tông
Chi phái	Hoằng Trí phái
Sư phụ	Đan Hà Tử Thuần
Đệ tử	Tuyết Đậu Tự Tông Tự Đắc Huệ Huy
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	họ Lý
Ngày sinh	1091
Nơi sinh	Thấp Châu, Sơn Tây
Mất
Thụy hiệu	Hoằng Trí Thiền sư
Ngày mất	1157
Nơi mất	Thiên Đồng Cảnh Đức Thiền tự, Ninh Ba, Triết Giang
An nghỉ	Núi Thiên Đồng
Giới tính	nam
Nghề nghiệp	tì-kheo
Quốc tịch	Đại Tống
Cổng thông tin Phật giáo
x • t • s

Hoằng Trí Chính Giác (zh. 宏智正覺, ja. Wanshi Shōgaku, 1091-1157) là Thiền sư Trung Quốc đời Tống, thuộc đời pháp thứ 10 của Tào Động tông. Người đời sau còn nhớ đến sư qua những cuộc tranh luận (trên tinh thần bạn bè) với Thiền sư Đại Huệ Tông Cảo về phương pháp tu hành của tông Lâm Tế (Thiền Công Án) và tông Tào Động (Thiền Mặc Chiếu).

Sư là người đã đề xướng phương pháp "Mặc Chiếu Thiền". Sau này, phương pháp này cùng với phương pháp "Tham công án, thoại đầu" trở thành hai phương thức tu tập phổ biến để đạt được giác ngộ trong Thiền tông. Vào thế kỷ 13, Thiền sư Đạo Nguyên Hi Huyền đã hấp thụ tinh hoa của Thiền Mặc Chiếu và sau đó truyền bá mạnh mẽ tại Nhật Bản. Trong các tác phẩm Thiền của Đạo Nguyên như Chính Pháp Nhãn Tạng (Shōbō Genzō), Hoằng Trí là nhân vật điển hình được Đạo Nguyên trích dẫn và nhắc đến nhiều nhất.

Sư là tổ sáng lập ra phái Hoằng Trí - một trong các nhánh chính của Tông Tào Động dưới thời Tống, Nguyên. Dòng pháp này được truyền qua pháp tử của sư là Thiền sư Tự Đắc Huệ Huy khoảng 10 đời thì thất truyền.

Cơ duyên ngộ đạo

Một phần của loạt bài về
Thiền sư Trung Quốc
Bồ-đề-đạt-ma đến Huệ Năng Bồ-đề-đạt-ma Huệ Khả Tăng Xán Đạo Tín Hoằng Nhẫn, Pháp Dung Huệ Năng, Thần Tú, Huệ An Hành Tư, Hoài Nhượng, Huyền Giác Huệ Trung, Thần Hội
Ngưu Đầu tông Pháp Dung Trí Nham, Tuệ Phương Pháp Trì , Trí Oai Huệ Trung, Huyền Tố Duy Tắc, Đạo Khâm Hội Trí, Ô Khòa Hội Thông
Thiền Bắc Tông Thần Tú Phổ Tịch, Cự Phương, Nghĩa Phúc Đạo Truyền, Hành Biểu
Nhánh Thanh Nguyên Hành Tư Hi Thiên Đạo Ngộ, Duy Nghiễm Bảo Thông, Thiên Nhiên Sùng Tín , Đàm Thịnh Viên Trí, Đức Thành, Vô Học Tuyên Giám, Thiện Hội Khánh Chư, Lương Giới Nghĩa Tồn, Toàn Hoát, Sư Ngạn Văn Yển, Huệ Lăng, Sư Bị
Nhánh Nam Nhạc Hoài Nhượng Đạo Nhất Hoài Hải, Phổ Nguyện, Huệ Hải Pháp Thường , Trí Tạng, Bảo Triệt Tòng Thẩm, Linh Hựu Hi Vận, Vô Ngôn Thông Huệ Tịch, Nghĩa Huyền Trí Nhàn, Chí Cần
Quy Ngưỡng tông Linh Hựu Huệ Tịch, Trí Nhàn, Chí Cần Quang Dũng, Quang Mục, Văn Hỉ Huệ Thanh, Tư Phúc, Thanh Hoá Thanh Nhượng, U Cốc, Trinh Thúy
Lâm Tế tông Nghĩa Huyền Huệ Nhiên, Đại Giác, Tồn Tương Huệ Ngung, Diên Chiểu, Tỉnh Niệm Thiện Chiếu, Quy Tỉnh Sở Viên, Huệ Giác, Pháp Viễn Huệ Nam, Phương Hội
Hoàng Long phái Huệ Nam Tổ Tâm, Khắc Văn, Thường Thông Ngộ Tân, Duy Thanh, Huệ Hồng, Tùng Duyệt Tuệ Phương, Trí Thông, Thủ Trác Thủ Trác, Giới Kham, Đàm Bí Tùng Cẩn, Hoài Sưởng
Dương Kì phái Phương Hội Thủ Đoan, Pháp Diễn Phật Cần, Phật Nhãn, Phật Giám Tông Cảo, Thiệu Long, Huệ Viễn Đức Quang, Đàm Hoa, Đạo Tế Cư Giản, Thiện Trân, Hàm Kiệt Đại Quan, Hành Đoan, Huệ Khai Tổ Tiên, Sùng Nhạc, Đạo Sinh Nguyên Hi, Trí Cập, Huệ Tính Phổ Nham, Đạo Trùng, Sư Phạm Đức Huy, Hành Diễn, Đại Hân Đạo Long, Trí Ngu, Hành Di Diệu Luân, Tổ Khâm, Tổ Nguyên Huệ Đàm, Nhất Ninh, Tông Hâm Tuệ Bảo, Nguyên Diệu, Tịnh Giới Thanh Củng, Minh Bản, Tiên Đổ Duy Tắc, Nguyên Trường, Không Độ Thời Uỷ, Phổ Trì, Huệ Sâm Phổ Từ, Minh Tuyên, Bản Thụy Minh Thông, Pháp Hội Đức Bảo, Đức Thanh Châu Hoằng, Chính Truyền Viên Ngộ, Viên Tu Viên Tín, Nhân Hội Thông Kỳ, Thông Dung, Đạo Mân Thông Tú, Thông Vấn Thủy Nguyệt, Chuyết Chuyết Đạo An, Long Kỳ, Chân Phác Hành Sâm, Hành Trân Siêu Vĩnh, Như Trường, Siêu Cách Tử Dung, Tính Âm Hư Vân, Lai Quả
Tào Động tông Lương Giới Bản Tịch, Đạo Ưng, Cư Độn Huệ Hà, Đạo Phi Quán Chí, Duyên Quán, Cảnh Huyền Nghĩa Thanh, Đạo Khải Tử Thuần, Tự Giác, Pháp Thành Chính Giác, Thanh Liễu, Nhất Biện Huệ Huy, Tông Giác, Tăng Bảo Huệ Tộ, Trí Giám, Tăng Thế Minh Quang, Như Tịnh, Như Mãn Đức Cử, Hành Tú Huệ Nhật, Vân Tụ, Phúc Dụ Vĩnh Dư, Đại Chứng, Văn Thái Phúc Ngộ, Văn Tài, Tử Nghiêm Liễu Cải, Khế Bân, Khả Tùng, Văn Tải Tông Thư, Thường Trung, Thường Thuận Tuệ Kinh, Phương Niệm Nguyên Lai, Nguyên Cảnh Nguyên Hiền, Viên Trừng Đạo Ngân, Đạo Thịnh, Đạo Bái Minh Tuyết, Minh Phương, Minh Vu Hoằng Kế, Đại Văn, Đại Tâm Tịnh Nột, Tịnh Đăng, Tịnh Chu Hưng Kỳ, Hưng Trù, Hưng Long Trí Tiên, Trí Giáo Pháp Hậu, Giới Sơ Nhất Tín, Đỉnh Triệt Hư Vân , Thánh Nghiêm
Vân Môn tông Văn Yển Trừng Viễn, Nhân Úc Đạo Thâm, Thủ Sơ Duyên Mật, Sư Khoan, Hạo Giám Quang Tộ, Huệ Viễn, Phong Tường Lương Nhã, Ứng Chân, Sư Giới Trọng Hiển, Thiện Tiêm Thừa Cổ, Hiểu Thông, Hoài Trừng Nghĩa Hoài, Thảo Đường, Truyền Tông Liễu Nguyên, Khế Tung, Giám Thiều Tông Bản, Pháp Tú Trọng Nguyên, Ứng Phu, Pháp Anh Sùng Tín, Thiện Bản, Thanh Mãn Duy Bạch, Tông Vĩnh, Tông Trách Hoài Thâm, Tự Như Tư Huệ, Tông Diễn Huệ Quang, Văn Tuệ, Đạo Xương Nguyên Diệu, Lương Khánh, Chính Thụ Thâm Tịnh
Pháp Nhãn tông Sư Bị, Quế Sâm, Văn Ích Đức Thiều, Thái Khâm, Khế Trù Diên Thọ, Đạo Nguyên Đạo Tế, Tử Ngưng Văn Thắng
Thiền sư ni Tổng Trì, Liễu Nhiên, Trí Thông, Vô Trước
Không rõ tông phái Phong Can, Hàn Sơn, Thập Đắc, Bố Đại
Cư sĩ Thiền Tông Phó Đại Sĩ, Bạch Cư Dị, Vương Duy Bàng Long Uẩn, Bùi Hưu, Hoàng Đình Kiên Trương Thương Anh, Tô Đông Pha Gia Luật Sở Tài, Ung Chính
Cổng thông tin Phật giáo
x t s

Sư họ Lý, quê ở Thấp Châu, Sơn Tây. Tương truyền, mẹ sư mộng thấy một vị tăng ở Ngũ Đài cởi chiếc vòng và mang vào cánh tay bà. Sau đó, bà mang thai và sinh ra sư.^[1]

Năm 11 tuổi, sư xuất gia với pháp sư Bản Tông ở Tịnh Minh tự. Đến năm 14 tuổi, sư thọ giới cụ túc với luật sư Trí Quỳnh tại Từ Vân tự ở vùng Tấn Châu, Lâm Phần, Sơn Tây.^[2] Năm 18 tuổi, sư đi du phương học đạo và tham vấn các bậc tôn túc khắp nơi. Sư từng phát nguyện với ông nội rằng: "Nếu con không phát minh việc lớn, thề không trở về!"^[1]

Trước tiên, sư đến Hương Sơn tự ở Nhữ Châu, huyện Lâm An, tỉnh Hà Nam và tham học với Thiền sư Khô Mộc Pháp Thành - môn đệ đắc pháp của Thiền sư Phù Dung Đạo Khải. Sau, sư đến tham học với Thiền sư Đan Hà Tử Thuần ở núi Đơn Hà, tỉnh Hà Nam. Sau đó, Thiền sư Đan Hà dời đến núi Đại Thừa ở Đường Châu, huyện Bí Dương, tỉnh Hà Nam và núi Đại Hồng ở Tùy Châu, tỉnh Hồ Bắc, sư đều đi theo làm thị giả cho Đan Hà.^[2]

Một hôm, sư đến tham vấn. Đan Hà hỏi sư: "Trước kiếp không ta là ai?"

Sư đáp: "Con ếch nuốt trăng ngồi đáy giếng, Canh ba chẳng mượn dạ minh rèm."

Đan Hà bảo: "Chưa được gì lại nói rồi!"

Sư đang phân vân thì bị Đan Hà đánh cho một phất trần và bảo: "Lại nói không mượn?"

Ngay lời nói này, sư đại ngộ, liền đảnh lễ Đan Hà. Đan Hà hỏi: "Sao ông không nói một lời nào thế?"

Sư thưa: "Hoằng Trí hôm nay bỏ mất dịp may, thật đắc tội."

Đan Hà nói:"Chưa rảnh để đánh ông đấy. Hãy xéo đi cho."^[1]

Không lâu sau, sư được Đan Hà ấn khả và trở thành pháp tử của Đan Hà.

Hoằng pháp

Năm thứ 3 (1121) niên hiệu Tuyên Hòa, sư được Đan Hà đề cử làm chức Thủ tọa (zh. 首座) trong pháp hội của mình. Đến năm sau, sư huynh của sư là Thiền sư Chân Yết Thanh Liễu sai tăng rước sư đến trụ trì tại Phổ Chiếu tự ở Tứ Châu, tỉnh An Huy. Sư ăn mặc rách rưới, tăng chúng lấy làm lạ. Chân Yết thấy vậy bèn sai thị giả đem đổi giày mới cho sư. Sư bảo: "Tôi vì giày mà đến sao?" Chúng tăng nghe được đều hết lòng kính phục, tán thán đức hạnh của sư không thôi.^[1]

Vào năm đầu (1127) niên hiệu Kiến Viêm, sư dời đến trụ trì tại Thái Bình tự ở vùng Thư Châu, tỉnh An Huy. Sau đó lại dời đến núi Vân Cư ở Giang Tây. Thỉnh thoảng sư cũng có khai mở đạo tràng thuyết giảng tại núi Trường Lô, tỉnh Giang Tô.^[2]

Sau, sư đến trụ trì tại Thiên Đồng Cảnh Đức Thiền tự ở núi Thiên Đồng (nay thuộc thành phố Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang). Lúc bấy giờ trên núi Thiên Đồng rất nghèo túng, nhà cửa chật hẹp, nhưng kể từ khi sư đến trụ trì về sau thì thóc lúa đầy kho, ngôi già lam cũng được hoàn chỉnh trang nghiêm. Đặc biệt, ngôi đại pháp đường được sư chỉnh trang đúng với thanh quy của Thiền tông. Sư trụ trì tại đây hơn 30 năm và được tôn xưng là vị Tổ trung hưng của núi Thiên Đồng.^[3]

Phong cách của sư rất bình dị, chất phác và gần gũi với mọi người. Bình thường, khi được người cúng dường sư không vui mừng, đến lúc cho đi sư không chán ngán, mỗi ngày sư chỉ ăn một bữa và không ăn quá ngọ.^[3] Ngôn từ của sư rất xảo diệu, sánh ngang hàng với Thiền sư Tuyết Đậu Trọng Hiển. Sư cùng với Thiền sư Đại Huệ Tông Cảo của Lâm Tế tông được tùng lâm tôn xưng là Nhị Đại Cam Lồ Môn của Thiền tông.^[2]

Sư có đóng góp rất lớn đối với tông Tào Động thông qua việc đề xướng Thiền Mặc Chiếu thành phương pháp tu hành đặc thù riêng của tông Tào Động. Học giả Morten Schlütter nhận xét sư và Thiền sư Chân Yết Thanh Liễu là "Đại diện tiêu biểu nhất cho Thiền phái Tào Động dưới đời Tống" (the most illustrious representative of the Caodong tradition in the Song).^[4]

Ngày mồng 8 tháng mười năm Đinh Sửu (1157), niên hiệu Thiệu Hưng thứ 27, sư đắp y ngồi ngay thẳng nói chuyện với đại chúng rồi an nhiên thị tịch, trụ thế 67 năm, hạ lap 56 năm. Vua Tống Cao Tông ban tặng cho sư thụy hiệu là Hoằng Trí Thiền Sư. Nhục thân của sư lưu lại bảy ngày mà gương mặt vẫn tươi như còn sống. Tháp mộ được an trí ở Đông Cốc, đến nay vẫn còn ở núi Thiên Đồng. Trước khi tịch, sư viết kệ cho Thiền sư Đại Huệ việc thỉnh người thừa kế núi Thiên Đồng:

Mộng huyễn không hoa,

Sáu mươi bảy năm,

Chim trắng khói lặn,

Nước thu tiếp trời.^[5]

Đệ tử nối pháp của sư có 14 vị, trong đó điển hình nhất là Thiền sư Tuyết Đậu Từ Tông và Tự Đắc Huệ Huy.^[6]

Pháp ngữ

Sư thượng đường nói: "Gác vàng rèm sổ ai truyền tin nhà, màn đỏ phủ tối ném chân châu, chính khi ấy thấy nghe có chỗ chẳng đến, nói năng có chỗ chẳng kịp, làm sao thông được tin tức? Mộng về đêm tối mờ mờ sáng, cười chỉ gia phong rực rỡ xuân."^[7]

Sư thượng đường nói: "Tâm không thể duyên miệng không thể luận, dù cho lui bước gánh vác, tối kỵ đương đầu chạm húy. Gió mát trăng trong bến đò xưa, thuyền đêm chèo chuyển lưu ly dấy."^[7]

Sư thượng đường nói: "Không kiếp có chân tông, trước tiếng hỏi chính mình, đỏ cùng kế sống mới, trong trắng gia phong xưa, quả thật ngoài tam thừa, lặng lẽ trong một ấn, trở lại đi dị loại, muôn dòng tự về đông."^[7]

Tác phẩm

Sư có để lại rất nhiều tác phẩm Thiền học, còn được lưu truyền đến ngày nay:^[2]

• Hoằng Trí Giác Hòa Thượng Ngữ Yếu (zh. 宏智覺和尚語要, 1 quyển).
• Hoằng Trí Giác Thiền Sư Ngữ Lục (zh. 宏智覺禪師語錄, 4 quyển).
• Hoằng Trí Quảng Lục (zh. 宏智廣錄, 9 quyển).
• Thiên Đồng Bách Tắc Tụng Cổ (zh. 天童百則頌古).

Nguồn tham khảo

1. ^ Thích Thanh Từ. “Thiền Sư Chánh Giác Hiệu Hoằng Trí”. Thiền Viện Thường Chiếu. Truy cập ngày 7 tháng 9, 2023.
2. ^ “Hoằng Trí Chánh Giác”. Phật Giáo. Truy cập ngày 7 tháng 9, 2023.
3. ^ Thích Trúc Thông Quảng (2016). Thiền Tông Lâm Tế, Thiền Tông Tào Động. Nxb Tôn Giáo. tr. 201.
4. Schlütter, Morten (2010). How Zen Became Zen: The Dispute Over Enlightenment and the Formation of Chan Buddhism in Song-Dynasty China. University of Hawaii Press. tr. 65, 68, 123. ISBN 978-0-8248-3508-8.
5. “Hoằng Trí Chính Giác”. Phật Giáo. Truy cập ngày 7 tháng 9, 2023.
6. “0-TS Hoằng Trí Chánh Giác”. Pháp Thí Hội. Truy cập ngày 7 tháng 9, 2023.
7. ^ “Quảng Lục Của Thiền Sư Hoằng Trí”. Tạng Thư Phật Học. Truy cập ngày 7 tháng 9, 2023.

Bảng các chữ viết tắt
bo.: Bod skad བོད་སྐད་, tiếng Tây Tạng | ja.: 日本語 tiếng Nhật | ko.: 한국어, tiếng Triều Tiên | pi.: Pāli, tiếng Pali | sa.: Sanskrit संस्कृतम्, tiếng Phạn | zh.: 中文 chữ Hán